Na go na le Sephiri sa Lethabo la Lapa?

1. Ke ka baka la’ng malapa a tiilego a le bohlokwa lekokong la batho?

LAPA ke thulaganyo ya kgale-kgale lefaseng, gomme le kgatha karolo e bohlokwa lekokong la batho. Historing ka moka, malapa a tiilego a ile a thuša go bopa makoko a tiilego. Lapa ke thulaganyo e phalago tšohle bakeng sa go godiša bana gore e be batho ba bagolo bao ba ipheditšego.

2-5. (a) Hlalosa tšhireletšego yeo ngwana a e kwago ka lapeng le le thabilego. (b) Ke mathata afe ao a begwago ka malapeng a mangwe?

² Lapa le le thabilego ke lefelo la go lotega le tšhireletšego. Bopa seswantšho-kgopolo sa lapa leo e lego mohlala. Nakong ya dijo tša bona tša mantšiboa batswadi ba hlokomelago ba dula le bana ba bona gomme ba boledišana ka ditiragalo tša letšatši. Bana ba bolela ka lethabo ba sa pšhe mare ge ba botša tatago bona le mmago bona ka seo se diragetšego sekolong. Nako ya boiketlo yeo e dirišwago gotee e lapološa yo mongwe le yo mongwe bakeng sa letšatši le lengwe lefaseng la ka ntle.

³ Lapeng le le thabilego, ngwana o tseba gore tatagwe le mmagwe ba tla mo hlokomela ge a babja, mohlomongwe ba šiedišana ka go dula hleng ga malao a gagwe bošego ka moka. O a tseba gore a ka ya go mmagwe goba tatagwe ka mathata a bophelo bja gagwe bja bofsa gomme a hwetša keletšo le thekgo. Ee, ngwana o ikwa a lotegile, go sa šetšwe kamoo lefase la ka ntle le ka bago le tletše mathata ka gona.

⁴ Ge bana ba gola, gantši ba tsena lenyalong gomme ba ba le malapa a bona. Seema sa ka Bohlabela se re: “Motho o lemoga kamoo a kolotago batswadi ba gagwe ka gona ge a e-na le ngwana wa gagwe ka noši.” Ka maikwelo a tseneletšego a tebogo le lerato, bana ba ba godilego ba leka go dira gore malapa a bona ka noši e be a thabilego, gomme ba bile ba hlokomela le batswadi ba bona bao ga bjale ba tšofalago le bao ba thabelago go ba gotee le ditlogolo.

⁵ Mohlomongwe mo nakong ye o a nagana: ‘Ee, ke rata lapa la-ka, eupša ga le swane le leo le sa tšwago go hlaloswa. Nna le molekane wa-ka re šoma ka dinako tše di sa swanego gomme re bonana ka sewelo. Re bolela gantši ka mathata a tša ditšhelete.’ Goba na o re, ‘Bana ba-ka le ditlogolo ba dula toropong e nngwe, gomme le ka mohla ga nke ke ba bona’? Ee, ka mabaka ao gantši bao ba akaretšwago ba sa kgonego go a laola, bogolo bja bophelo bja lapa ga se bjo bo beago mohlala. Lega go le bjalo, ba bangwe ba phela maphelo a thabišago a lapa. Bjang? Na go na le sephiri sa lethabo la lapa? Karabo ke ee. Eupša pele re ahla-ahla seo se lego sona, re swanetše go araba potšišo e bohlokwa.

LAPA KE ENG?

6. Ke malapa a mohuta ofe ao a tlago go ahla-ahlwa ka pukung ye?

⁶ Dinageng tša ka Bodikela malapa a mantši a bopša ke tate, mma le bana. Bo-makgolo le bo-rakgolo ba ka dula malapeng a bona ge feela ba sa dutše ba kgona. Gaešita le ge go bolokwa dikgokagano le metswalo ya kgole, fela boikarabelo go bona ke bjo bo lekaneditšwego. Ge e le gabotse, le ke lona lapa leo re tlago go boledišana ka lona ka pukung ye. Lega go le bjalo, malapa a mangwe a thomile go ata kudu nywageng ya morago bjale—lapa la motswadi o tee, lapa la lenyalo la bobedi le lapa leo batswadi ba lona ba sa dulego gotee ka mabaka a itšego.

7. Lapa le le katološitšwego ke eng?

⁷ Ditlogong tše dingwe go tlwaelegile lapa le le katološitšwego. Thulaganyong ye, ge e ba go kgonega bo-makgolo le bo-rakgolo ka tlwaelo ba hlokomelwa ke bana ba bona, gomme ditswalano tša kgaufsi le boikarabelo di katološetšwa go metswalo ya kgole. Ka mohlala, ditho tša lapa mo gongwe di ka thuša go fepa, go godiša gaešita le go lefelela thuto ya batlogolo goba metswalo ya kgole kudu. Melao ya motheo yeo e tlago go ahla-ahlwa ka pukung ye e šoma gape le go malapa a katološitšwego.

LAPA TLASE GA KGATELETŠO

8, 9. Ke mathata afe dinageng tše dingwe ao a bontšhago gore lapa le a fetoga?

⁸ Lehono lapa le a fetoga—manyami ke gore ga le fetogele boemong bjo bokaone. Mohlala o bonwa kua India, moo mosadi a ka dulago le lapa la gabo monna wa gagwe gomme a šoma ka gae ka tlase ga tlhahlo ya ba bogadi. Lega go le bjalo, mehleng ya lehono ga se mo go sa tlwaelegago go basadi ba ma-India go tsoma mošomo ka ntle. Lega go le bjalo, go bonala ba sa dutše ba letetšwe gore ba phethagatše dikarolo tša bona tša setlogo ka gae. Potšišo e rotošwago dinageng tše dintši ke ya gore, Ge a bapišwa le ditho tše dingwe tša lapa, ke modiro o mokaaka’ng woo mosadi yo a nago le modiro wa ka ntle a swanetšego go letelwa gore a o dire ka gae?

⁹ Makokong a ka Bohlabela ditswalano tše tiilego le metswalo ya kgole ke tša setlogo. Lega go le bjalo, ka tlase ga tutuetšo ya mokgwa wa ka Bodikela wa go šetša dikgahlego tša motho ka noši le kgateletšo ya mathata a tša boiphedišo, lapa la setlogo le le katološitšwego le a fokola. Ka baka leo, ba bantši ba lebelela go hlokomela ditho tše di tšofetšego tša lapa e le morwalo go e na le go ba boikarabelo goba tokelo. Batswadi ba bangwe ba ba tšofetšego ba swarwa gampe. Ka kgonthe go swarwa gampe le go hlokomologwa ga batšofadi go hwetšwa dinageng tše dintši lehono.

10, 11. Ke ditherešo dife tšeo di bontšhago gore lapa le a fetoga dinageng tša Yuropa?

¹⁰ Tlhalo e thoma go ata kudu. Kua Sepania tekanyo ya tlhalo e hlatlogile go ya go e tee go manyalo a 8 mathomong a ngwaga-some wa mafelelo wa lekgolo la bo-20 la nywaga—e lego go hlatloga mo gogolo go tloga go e tee go a 100 nywageng e 25 feela pele ga moo. Brithania yeo go ya ka dipego e nago le tekanyo e fetago tšohle ya tlhalo kua Yuropa (manyalo a 4 go a 10 go letetšwe gore a palelwe), e bone koketšego ya gatee-tee palong ya malapa a motswadi o tee.

¹¹ Ba bantši kua Jeremane go bonala ba lahla lapa la setlogo ka mo go feletšego. Nywaga ya bo-1990 e bone 35 lekgolong ya malapa ka moka a Jeremane a bopša ke motho o tee gomme a 31 lekgolong a bopša ke batho ba babedi feela. Mafora le ona ga a nyale gantši, gomme bao ba nyalago ba hlala gantši le ka pela go feta kamoo go kilego gwa ba ka gona. Dipalo tše di golago di kgetha go dula gotee ka ntle le boikarabelo bja lenyalo. Ditshekamelo tše di swanago di bonwa lefaseng ka bophara.

12. Bana ba tlaišega bjang ka baka la diphetogo lapeng la mehleng yeno?

¹² Go thwe’ng ka bana? Kua United States le dinageng tše dingwe tše dintši, ba bantši ba belegwa ka ntle ga lenyalo, ba bangwe ba belegwa ke bafsa bao ba lego mahlalagading. Banenyana ba bantši bao ba lego mahlalagading ba na le bana ba mmalwa bao ba nago le bo-tate ba ba fapanego. Dipego tše di tšwago go dikologa lefase di bolela ka bana bao ba se nago magae bao ba ralalago le ditarata; ba bantši ba tšhaba magaeng ao a ba swarago gampe goba ba rakwa ke malapa ao a se sa hlwago a kgona go ba fepa.

13. Ke mathata afe a atilego ao a amogago malapa lethabo?

¹³ Ee, lapa le boemong bjo hlobaetšago. Go okeletša go seo se šetšego se boletšwe, borabele bja bafsa bao ba lego mahlalagading, go swarwa gampe ga bana, bošoro bjo bo dirwago go balekane, go lemalela bjala le mathata a mangwe a senyago a amoga malapa a mantši lethabo. Go bana ba bantši le batho ba bagolo, lapa e tloga e se lefelo la botšhabelo.

14. (a) Go ya ka ba bangwe, dilo tšeo di bakago boemo bjo hlobaetšago bja lapa ke dife? (b) Ramolao wa lekgolong la pele la nywaga o ile a hlalosa bjang lefase la lehono, gomme ke tutuetšo efe yeo go phethagala ga mantšu a go bilego le yona bophelong bja lapa?

¹⁴ Ke ka baka la’ng go e-na le boemo bjo hlobaetšago bja lapa? Ba bangwe ba re go hlobaetša ga lapa ga mehleng yeno go bakwa ke go tsena ga basadi lefelong la mošomo. Ba bangwe ba šupa go go senyega ga boitshwaro ga lehono. Dilo tše dingwe tše di bakelago se di a bolelwa. Mo e nyakilego go ba nywaga e dikete tše pedi e fetilego, ramolao yo a tumilego o ile a bolela e sa le pele gore dikgateletšo tše dintši di be di tla hlasela lapa ge a be a ngwala gore: “Mehleng ya bofêlô xo tlo tla mabaka a mathata. Batho e tlo ba ba xo ithata, ba mexabaru, ba lenyatšô le baikxoxomoši, le ba maroxa, le ba xo se kwe batswadi, ba xo se leboxe, ba xo se ile selô. E tlo ba ba-hlala-leratô, babata-sekxoro, e tlo ba dihwirihwiri, le ba ba sa tsebexo xo ithswara, manaba a tše boló; e tlo ba baeki, baipuši, baikxanthši, ba xo iphsina ba lahlile Modimo.” (2 Timotheo 3:1-4) Ke mang yo a ka belaelago gore mantšu a, a a phethagala lehono? Lefaseng leo le nago le maemo a go etša a, na ke mo go makatšago ge malapa a mantši a le boemong bjo hlobaetšago?

SEPHIRI SA LETHABO LA LAPA

15-17. Ka pukung ye, ke mothopo ofe wo go tlago go šupša go wona e le woo o nago le sephiri sa lethabo la lapa?

¹⁵ Keletšo mabapi le kamoo go ka fihlelelwago lethabo la lapa ka gona e newa go tšwa mahlakoreng ka moka. Ka Bodikela, kabo e sa felego ya dipuku le dimakasine tša dikeletšo di nea keletšo. Bothata ke gore baeletši ba batho ba a ganetšana, gomme seo e lego keletšo e lego nakong lehono se ka lebelelwa se sa šome gosasa.

¹⁶ Ka gona, ke kae mo re ka lebelelago gona bakeng sa tlhahlo e botegago ya lapa? Ee, na o be o ka lebelela pukung yeo e feditšwego mo e ka bago nywageng e 1 900 e fetilego? Goba na o be o tla nagana gore puku e bjalo e swanetše go ba e šiilwe ke nako wa go hloka kholofelo? Therešo ke gore sephiri sa kgonthe sa lethabo la lapa se hwetšwa mothopong wona woo.

¹⁷ Mothopo woo ke Beibele. Go ya ka bohlatse ka moka, e ile ya budulelwa ke Modimo ka noši. Ka Beibeleng re hwetša polelo e latelago: “Gobane lengwalo ka moka le buduletšwe ke Modimo, gomme le loketše go ruta, le go kgodiša, le go lokiša, le go godišetša go lokeng.” (2 Timotheo 3:16, PK) Ka pukung ye re tla go kgothaletša go hlahloba kamoo Beibele e ka go thušago ‘go lokiša dilo’ ge o swaragana le dikgateletšo le mathata ao a lebanego le lapa lehono.

18. Ke ka baka la’ng e le mo go kwagalago go amogela Beibele e le mothopo wa tsebišo tabeng ya go nea keletšo lenyalong?

¹⁸ Ge e ba o sekametše go phaeleng ka thoko kgonagalo ya gore Beibele e ka thuša go dira gore malapa a thabe, ela hloko se: Yo a buduletšego Beibele ke Mothomi wa thulaganyo ya lenyalo. (Genesi 2:18-25) Beibele e re leina la gagwe ke Jehofa. (Psalme 68:4) E mmitša Mmopi le ‘Tate yo leina la lapa le lengwe le le lengwe le tšwago go yena.’ (Ba-Efeso 3:14, 15, NW) Jehofa o ile a šetša bophelo bja lapa go tloga mathomong a batho. O tseba mathata ao a ka tšwelelago, gomme o neile keletšo bakeng sa go a rarolla. Historing ka moka, bao ba ilego ba diriša ka potego melao ya motheo ya Beibele bophelong bja bona bja lapa ba ile ba hwetša lethabo le legolo.

19-21. Ke diphihlelo dife tša mehleng yeno tšeo di bontšhago matla a Beibele a go rarolla mathata a lenyalo?

¹⁹ Ka mohlala, mosadi wa lapa wa Indonesia e be e le mopetšhi yo a lemetšego. O ile a hlokomologa bana ba gagwe ba bararo ka nywaga e mentši, gomme a fapana le monna wa gagwe ka mehla. Ke moka o ile a thoma go ithuta Beibele. Ganyenyane-ganyenyane mosadi o ile a thoma go dumela seo Beibele e bego e se bolela. Ge a diriša keletšo ya yona, o ile a ba mosadi yo mokaone. Maiteko a gagwe a theilwego melaong ya motheo ya Beibele a ile a tlišetša lapa la gagwe ka moka lethabo.

²⁰ Mosadi wa lapa kua Sepania o re: “Re be re nyalane ka lebaka la ngwaga feela ge re be re thoma go ba le mathata a magolo.” Yena le monna wa gagwe ba be ba se na go gontši mo ba swanago ka gona, gomme ba be ba boledišana go se nene ka ntle le ge ba be ba ngangišana. Go sa šetšwe go ba ga bona le morwedi yo monyenyane, ba ile ba dira phetho ya gore ba arogane ka molao. Lega go le bjalo, pele ga ge seo se direga ba ile ba kgothaletšwa gore ba hlahlobe Beibele. Ba ile ba ithuta keletšo ya yona bakeng sa banna le basadi ba nyalanego gomme ba thoma go e diriša. Go se go ye kae, ba be ba kgona go boledišana ka khutšo, gomme lapa la bona le lenyenyane le be le kopane ka lethabo.

²¹ Beibele e thuša le batho ba godilego. Ka mohlala, ela hloko phihlelo ya banyalani ba bangwe ba Majapane. Monna o be a fela pelo ka bjako gomme ka dinako tše dingwe a le šoro. Barwedi ba banyalani ba ba ile ba thoma go ithuta Beibele pele, go sa šetšwe kganetšo ya batswadi ba bona. Ke moka monna o ile a tlatša barwedi ba gagwe, eupša mosadi a tšwela pele ka go ganetša. Lega go le bjalo, ge nywaga e dutše e e-ya o ile a lemoga ditla-morago tše dibotse tša melao ya motheo ya Beibele lapeng la gagwe. Barwedi ba gagwe ba be ba mo hlokomela gabotse, gomme monna wa gagwe a thoma go ba yo boleta kudu. Diphetogo tše bjalo di ile tša tutueletša mosadi gore a hlahlobe Beibele ka boyena, gomme e ile ya ba le ditla-morago tše swanago tše botse go yena. Mokgekolo yo o ile a bolela leboelela gore: “Re ile ra thoma go ba banyalani ba kgonthe.”

22, 23. Beibele e thuša bjang batho ba ditlogo tša ditšhaba ka moka go hwetša lethabo bophelong bja bona bja lapa?

²² Batho ba ba gare ga ba bantši kudu bao ba ilego ba ithuta sephiri sa lethabo la lapa. Ba ile ba amogela keletšo ya Beibele gomme ba e diriša. Ke therešo gore ba phela lefaseng le le swanago la bošoro, le le gobogilego boitshwarong le leo le tletšego dikgateletšo tša tša boiphedišo go etša mang le mang. Go feta moo, ga se ba phethagala, eupša ba hwetša lethabo tabeng ya go leka go dira thato ya Mothomi wa thulaganyo ya lapa. Go etša ge Beibele e bolela, Jehofa Modimo ke “yo a go rutago tše di go holago, yo a go sepedišago tseleng ye o swanetšego go sepela ka yona.”—Jesaya 48:17, PK.

²³ Gaešita le ge Beibele e ile ya fetšwa mo e nyakilego go ba nywageng e dikete tše pedi e fetilego, fela keletšo ya yona ke yeo e lego nakong e le ka kgonthe. Go feta moo, e be e ngwaletšwe batho ka moka. Beibele ga se puku ya Amerika goba ya ka Bodikela. Jehofa ‘o dirile gore meloko ka moka e tšwe mading a o tee,’ gomme o tseba lebopo la batho kae le kae. (Ditiro 17:26) Melao ya motheo ya Beibele e šomela yo mongwe le yo mongwe. Ge e ba o e diriša, le wena o tla thoma go tseba sephiri sa lethabo la lapa.