Go Lokišeletša Lenyalo le le Atlegilego

1, 2. (a) Jesu o ile a gatelela bjang bohlokwa bja go rulaganya? (b) Ke tabeng efe kudu-kudu moo thulaganyo e lego bohlokwa?

GO AGA moago go nyaka go lokišeletša ka kelohloko. Pele ga ge motheo o thewa, naga e swanetše go hwetšwa gomme dipolane di thalwe. Lega go le bjalo, selo se sengwe se bohlokwa. Jesu o itše: “Ké mang mo xo lena, yo e rexo xe a rata xo axa morakô o motelele, a se thôme a dula a bala thšêlête ya xaxwe, a tlê a bônê xe a na le ye e lekanetšexo xo tlo phêtha modirô woo?”—Luka 14:28.

² Seo e lego sa therešo ka go aga moago se šoma gape le go ageng lenyalo le le atlegilego. Ba bantši ba re: “Ke nyaka go tsena lenyalong.” Eupša ke ba bakae bao ba emago gomme ba naganišiša ka ditshenyagalelo? Gaešita le ge Beibele e bolela gabotse ka lenyalo, e bile e lebiša tlhokomelo ditlhohlong tšeo lenyalo le di tlišago. (Diema 18:22; 1 Ba-Korinthe 7:28) Ka baka leo, bao ba naganago ka lenyalo ba swanetše go ba le pono ya kgonthe bobedi ka ditšhegofatšo le ditshenyagalelo tša go ba lenyalong.

3. Ke ka baka la’ng Beibele e le thušo e bohlokwa go bao ba rulaganyetšago lenyalo, gomme ke dipotšišo dife tše tharo tšeo e tlago go ba mo go holago go di araba?

³ Beibele e ka thuša. Keletšo ya yona e buduletšwe ke Mothomi wa lenyalo, Jehofa Modimo. (Ba-Efeso 3:14, 15; 2 Timotheo 3:16) Re diriša melao ya motheo yeo e hwetšwago ka pukung ye ya tlhahlo ya bogologolo eupša e le yeo e lego nakong kudu, anke re nyakišišeng (1) Gore motho a ka tseba bjang ge e ba a loketše lenyalo? (2) Gore ke’ng seo se swanetšego go lebelelwa go molekane? le (3) Gore lefereyo le ka bolokwa bjang le hlomphega?

NA O LOKETŠE LENYALO?

4. Taba e bohlokwa go kgomareleng lenyalo le le atlegilego ke efe, gomme ka baka la’ng?

⁴ Go aga moago e ka ba mo go bitšago tšhelete e ntši kudu, eupša go hlokomela go lotwa ga wona ga nako e telele le gona go a bitša. Go bjalo le ka lenyalo. Go tsena lenyalong go bonala e le mo go hlohlago ka mo go lekanego; lega go le bjalo, go kgomarela tswalano ya lenyalo nywaga ka go latelana le gona go swanetše go elwa hloko. Go kgomarela tswalano e bjalo go akaretša’ng? Taba e bohlokwa ke boitlamo bja pelo ka moka. Beibele e hlalosa tswalano ya lenyalo ka tsela ye: “Monna ó tlo tloxêla tata’xwê le mma’xwê, a xomarêla mosadi wa xaxwe; xomme ba tlo ba nama e tee.” (Genesi 2:24) Jesu Kriste o neile motheo o nnoši wa Mangwalo wa tlhalo ka kgonagalo ya go nyala gape—“bootswa,” ke gore ditswalano tše di sa dumelelwago tša botona le botshadi ka ntle ga lenyalo. (Mateo 19:9) Ge e ba o nagana ka lenyalo, gopola ditekanyetšo tše tša Mangwalo. Ge e ba o se wa lokela tlemo ye e tiilego, gona ga se wa lokela lenyalo.—Doiteronomio 23:21; Mmoledi 5:4, 5.

5. Gaešita le ge boitlamo bjo bo tiilego bja lenyalo bo tšhoša ba bangwe, ke ka baka la’ng ge e le gabotse bo swanetše go tšeelwa godimo ke bao ba ikemišetšago go tsena lenyalong?

⁵ Kgopolo ya boitlamo bjo bo tiilego e tšhoša ba bantši. Lesogana le lengwe le ipobotše ka gore: “Go tseba gore bobedi bja rena re be re tlemagantšwe bophelo ka moka go ile gwa ntira gore ke ikwe ke kgokilwe, ke kgakgetšwe gomme ke tswaleletšwe ka mo go feletšego.” Eupša ge e ba o tloga o rata motho yo o ikemišeditšego go mo nyala, boitlamo bo ka se bonale e le morwalo. Go e na le moo, bo tla lebelelwa e le mothopo wa tšhireletšego. Maikwelo a boitlamo ao a dirwago lenyalong a tla dira gore banyalani ba rate go dula gotee dinakong tše botse le tše mpe le go thekgana go sa šetšwe seo se diregago. Paulo moapostola wa Mokriste o ile a ngwala gore lerato la therešo “le rwala tšohle” gomme “le kxôtlêlêla tšohle.” (1 Ba-Korinthe 13:4, 7, bapiša le PK.) Mosadi yo mongwe o re: “Boitlamo bja lenyalo bo ntira gore ke ikwe ke šireletšegile kudu. Ke rata kgonthišetšo ya gore re dumetše go rena ka noši le go lefase gore re ikemišeditše go kgomarelana.”—Mmoledi 4:9-12.

6. Ke ka baka la’ng go le kaone kudu go se kitimele lenyalo nywageng ya bofsa?

⁶ Go phelela boitlamo bjo bjalo go nyaka go ba yo a ipheditšego. Ka baka leo, Paulo o eletša gore Bakriste ba dira gabotse ge ba sa nyale go fihlela ge ba “fêlwa ke lebaka la bofsa,” e lego nako yeo ka yona maikwelo a botona le botshadi a lego matla gomme a ka kgopamišago kahlolo ya motho. (1 Ba-Korinthe 7:36) Bafsa ba fetoga ka bjako ge ba dutše ba gola. Ba bantši bao ba tsenago lenyalong ge e sa le ba banyenyane kudu ba hwetša gore ka morago ga nywaga e sego kae feela dinyakwa tša bona le dikganyogo, gotee le tša molekane wa bona di fetogile. Dipalo-palo di utolla gore bafsa bao ba lego mahlalagading bao ba tsenago lenyalong ba na le kgonagalo e kgolo ya gore ba se thabe le gore ba tsome tlhalo go feta bao ba letago ka nako e teletšana. Ka gona o se ke wa kitimela lenyalo. Nywaga e itšego yeo e fetšwago o le motho yo mofsa yo mogolo yo a sego lenyalong e ka go nea phihlelo e bohlokwa yeo e tlago go go dira gore o be yo a gotšego tsebong kudu le yo a swanelegago gakaone go ka ba molekane yo a swanetšego. Go diegiša go tsena lenyalong le gona go ka go thuša go ikwešiša gakaone—e lego senyakwa se bohlokwa ge e ba o tla ba le tswalano e atlegago lenyalong la gago.

ITSEBE PELE

7. Ke ka baka la’ng bao ba rulaganyetšago go tsena lenyalong ba swanetše go itlhahloba pele?

⁷ Na o hwetša go le bonolo go lokeletša dika tšeo o di nyakago go molekane? Ba bantši ba hwetša go le bjalo. Lega go le bjalo, go thwe’ng ka dika tša gago ka noši? Ke dika dife tšeo o nago le tšona tšeo di ka tlaleletšago lenyalong le le atlegilego? O tla ba monna goba mosadi wa mohuta ofe? Ka mohlala, na o amogela diphošo tša gago ka bolokologi le go amogela keletšo, goba na ka mehla o a iphemela ge o phošollwa? Na ka tlwaelo o yo a thabilego le yo a holofelago tše botse, goba na o na le tshekamelo ya go ba yo a nyamilego yo a atišago go belaela? (Diema 8:33; 15:15) Gopola, lenyalo le ka se ke la fetola semelo sa gago. Ge e ba o ikgogomoša, o kgopišega ka pela kudu, goba o le yo a naganago kudu ka tše di sa kgahlišego ge o sa dutše o se lenyalong, o tla ba ka tsela e swanago ge o le lenyalong. Ka ge go le thata go ipona ka tsela yeo ba bangwe ba re bonago ka yona, ke ka baka la’ng o sa kgopele ditlhaloso tše lebanyago le ditšhišinyo go motswadi goba go mogwera yo o mmotago? Ge e ba o lemoga diphetogo tšeo di ka dirwago, šomela go tšona pele o gata megato ya go tsena lenyalong.

8-10. Ke keletšo efe yeo Beibele e e neago yeo e tlago go thuša motho go lokišeletša lenyalo?

⁸ Beibele e re kgothaletša gore re dumelele moya o mokgethwa wa Modimo o šoma ka go rena, o tšweletša dika tše bjalo ka “leratô, le lethabô, le moláô; . . . xo se fêle pelo, le botho, le bonôlô, le pôtêxô le bolêta, le boithswarô.” E bile e re botša gore ‘re mpshafatšwe moyeng wa dipelo tša rena’ le go ‘apara motho e mofsa e a bopetšwego go etša Modimo go lokeng le kgethegong ya makgonthe.’ (Ba-Galatia 5:22, 23; Ba-Efeso 4:23, 24) Go diriša keletšo ye ge o sa dutše o se lenyalong go tla ba bjalo ka go boloka tšhelete pankeng—e lego selo seo se tla ipontšhago se le bohlokwa kudu nakong e tlago, ge e ba o tsena lenyalong.

⁹ Ka mohlala, ge e ba o le mosadi ithute go ela hloko kudu “motho wa xo ikuta wa pelong” go feta kamoo o dirago ka gona ponagalong ya gago. (1 Petro 3:3, 4) Boipoetšo le go hlaphogelwa monaganong di tla go thuša gore o be le bohlale, e lego ‘ala sa kgonthe sa botšhephi.’ (Diema 4:9; 31:10, 30; 1 Timotheo 2:9, 10) Ge e ba o le monna, ithute go swara basadi ka tsela e botho le ya tlhompho. (1 Timotheo 5:1, 2) Ge o dutše o ithuta go dira diphetho le go rwala boikarabelo, ithute gape le go ba yo a ipoeditšego le yo a ikokobeditšego. Boemo bja kgopolo bja go gatelela bo tla lebiša mathateng lenyalong.—Diema 29:23; Mika 6:8; Ba-Efeso 5:28, 29.

¹⁰ Gaešita le ge go fetola monagano dikarolong tše go se bonolo, fela ke selo seo Bakriste ka moka ba swanetšego go šomela go sona. Seo se tla go thuša go ba molekane wa lenyalo yo mokaone.

SEO SE KA LEBELELWAGO GO MOLEKANE

11, 12. Batho ba babedi ba ka hwetša bjang ge e ba ba swanelana goba go se bjalo?

¹¹ Na mo o dulago gona ke tlwaelo gore motho a ikgethele molekane wa gagwe wa lenyalo? Ge e ba go le bjalo, o swanetše go tšwela pele bjang ge e ba o hwetša motho yo mongwe wa bong bjo bo sa swanego le bja gago e le yo a kgahlišago? Sa pele, ipotšiše, ‘Na ruri lenyalo ke seo ke ikemišeditšego sona?’ Ke sehlogo go bapala ka maikwelo a motho yo mongwe ka go tsoša ditebelelo tše di fošagetšego. (Diema 13:12) Ke moka, ipotšiše, ‘Na ke boemong bja go tsena lenyalong?’ Ge e ba karabo go dipotšišo tše ka bobedi e le ee, megato yeo o e gatago ka mo go latelago e tla fapana go ithekgile ka tlwaelo ya lefelong leo. Dinageng tše dingwe ka morago ga go šetša motho ka lebaka le itšego, o ka batamela motho yoo gomme wa bolela kganyogo ya go nyaka go tlwaelana le motho yo gakaone. Ge e ba karabo e le aowa, o se ke wa phegelela go fihla boemong bja go ba yo a tenago. Gopola gore motho yo mongwe le yena o na le tshwanelo ya go dira phetho ka taba. Lega go le bjalo, ge e ba karabelo e le e botse, le ka rulaganyetša go fetša nako le le gotee medirong e agago. Se se tla go nea sebaka sa go bona ge e ba go tsena lenyalong le motho yo e tla ba gabohlale.a Ke’ng seo o swanetšego go se lebelela boemong bjo?

¹² Go araba potšišo yeo, nagana ka diletšo tše pedi tša mmino, mohlomongwe piano le katara. Ge e ba di beakantšwe molodi ka mo go nepagetšego, se sengwe le se sengwe sa tšona se ka tšweletša mmino o mobose se nnoši. Lega go le bjalo, go direga’ng ge e ba diletšo tše di bapalwa gotee? Bjale di swanetše go dirwa gore di dumelelane ka molodi. Ke se swanago ka wena le molekane wa gago wa ka moso. Yo mongwe le yo mongwe wa lena a ka no ba a ile a šoma ka thata gore a “beakanye” dika tša semelo sa gagwe e le motho ka noši. Eupša bjale potšišo ke ya gore: Na le a dumelelana? Ka mantšu a mangwe, na le a swanelana?

13. Ke ka baka la’ng e tloga e se bohlale go fereyana le motho yo a sego tumelong e swanago le ya gago?

¹³ Go bohlokwa gore bobedi bja lena le be le ditumelo tše di swanago le melao ya motheo e swanago. Moapostola Paulo o ngwadile gore: “Le se kê la ba ba xo ikxokêla jokong e šele ya ba ba sa dumelexo.” (2 Ba-Korinthe 6:14; 1 Ba-Korinthe 7:39) Go nyalana le motho yo a se nago tumelo e swanago le ya gago go Modimo go dira gore go be le kgonagalo e kgolo ya gore go tla ba le go se dumelelane mo gošoro. Ka lehlakoreng le lengwe, go ba le boineelo bjo bo swanago go Jehofa Modimo ke motheo o tiilego kudu wa botee. Jehofa o nyaka gore o thabe le gore o thabele tlemo ya kgaufsi kudu e kgonegago le motho yo o nyalanago le yena. O nyaka gore le tlemagane le Yena gotee le magareng ga lena ka tlemo ya mahuto a mararo ya lerato.—Mmoledi 4:12.

14, 15. Na go ba le tumelo e swanago ke sebopego se nnoši sa botee lenyalong? Hlalosa.

¹⁴ Gaešita le ge go rapela Modimo gotee e le karolo ya bohlokwa-hlokwa ya botee, fela go na le go gontši mo go akaretšwago. Gore le kwane, wena le molekane wa gago wa ka moso le swanetše go ba le dipakane tše di swanago. Dipakane tša gago ke dife? Ka mohlala, bobedi bja lena le ikwa bjang ka go ba le bana? Ke dilo dife tšeo di tlago pele bophelong bja lena?b (Mateo 6:33) Lenyalong leo le atlegago e le ka kgonthe, banyalani ke bagwera ba babotse gomme ba thabela go ba gotee. (Diema 17:17) Bakeng sa se, ba swanetše go kgahlegela dilo tše di swanago. Go thata go kgomarela bogwera bja kgaufsi—re se sa bolela ka lenyalo—ge e ba se se se bjalo. Lega go le bjalo, ge e ba molekane wa gago wa ka moso a thabela tiro e itšego, e bjalo ka mosepelo wa boithabišo, gomme wena o sa e thabele, na seo se bolela gore bobedi bja lena ga se la swanela go nyalana? Ga se gore go bjalo. Mohlomongwe go na le dikgahlego tše dingwe tše bohlokwa kudu tšeo bobedi bja lena le di ratago. Go feta moo, o ka thabiša molekane wa gago wa ka moso ka go kopanela medirong e lapološago ka gobane yena a e thabela.—Ditiro 20:35.

¹⁵ Ka kgonthe, ka tekanyo e kgolo, go swanelana go laolwa ke kamoo bobedi bja lena le lego ba itumelelanyago le maemo ka gona go e na le gore le swana gakaakang. Go e na le go botšiša gore, “Na re dumelelana ka selo se sengwe le se sengwe?” dipotšišo tše kaone e ka ba gore: “Go direga’ng ge e ba re sa dumelelane? Na re ka kgona go boledišana ka ditaba ka khutšo, ra fana tlhompho le seriti? Goba na dipoledišano gantši di feleletša ka dingangišano tše fišago?” (Ba-Efeso 4:29, 31) Ge e ba o nyaka go tsena lenyalong, hlokomela motho le ge e le ofe yo a ikgogomošago le yo a kgomarelago dipono tša gagwe, le ka mohla a sa ikemišetše go kwanantšha, goba yo ka mehla a gapeletšago le go loga maano a gore a hwetše seo a se nyakago.

NYAKIŠIŠA E SA LE PELE

16, 17. Ke’ng seo monna goba mosadi a ka se lebelelago ge a hlahloba molekane wa ka moso wa lenyalo?

¹⁶ Ka phuthegong ya Bokriste bao ba gafelwago boikarabelo ba swanetše ‘go lekolwa pele, go bonwe ge ba se na senyalo.’ (1 Timotheo 3:10) Le wena o ka diriša molao wo wa motheo. Ka mohlala, mosadi a ka botšiša, “Monna yo o na le botumo bja mohuta ofe? Bagwera ba gagwe ke bomang? Na o bontšha boitshwaro? O swara batšofadi bjang? O tšwa lapeng la mohuta ofe? O phedišana bjang le bona? Boemo bja gagwe bja kgopolo ka tšhelete ke bofe? Na o diriša dino-tagi gampe? Na ke yo a fela-felago pelo, gaešita le go ba yo šoro? Ke boikarabelo bofe bja phuthego bjo a nago le bjona, gomme o bo swara bjang? Na nka mo hlompha ka mo go tseneletšego?”—Lefitiko 19:32; Diema 22:29; 31:23; Ba-Efeso 5:3-5, 33; 1 Timotheo 5:8; 6:10; Tito 2:6, 7.

¹⁷ Monna a ka botšiša, “Na mosadi yo o bontšha lerato le tlhompho go Modimo? Na o kgona go hlokomela legae? Lapa labo le tla letela’ng go rena? Na ke yo bohlale, ke seroto le yo a seketšago? Ke’ng seo a bolelago ka sona? Na ke yo a kgomegilego e le ka kgonthe ka katlego ya ba bangwe goba ke yo a nago le boithati le go ba mpheane? Na o a botega? Na o ikemišeditše go ikokobeletša bohlogo, goba na ke senganga, mohlomongwe gaešita le go ba lerabele?”—Diema 31:10-31; Luka 6:45; Ba-Efeso 5:22, 23; 1 Timotheo 5:13; 1 Petro 4:15.

18. Ge e ba mafokodi a manyenyane a lemogwa nakong ya lefereyo, ke’ng seo se swanetšego go gopolwa?

¹⁸ O se ke wa lebala gore o dirišana le setlogolo se se sa phethagalago sa Adama, e sego mogale wa monna goba wa mosadi wa boikgopolelo yo a tšwago pading ya lerato. Yo mongwe le yo mongwe o na le mefokolo gomme e mengwe ya yona e tla swanelwa ke go hlokomologwa—ya gago gotee le ya molekane wa gago wa ka moso. (Ba-Roma 3:23; Jakobo 3:2) Go feta moo, bofokodi bjo bo lemogwago bo ka nea sebaka sa go gola. Ka mohlala, a re re nakong ya lefereyo la lena le ba le ngangišano. Ela hloko: Gaešita le batho bao ba ratanago le go hlomphana ka dinako tše dingwe ga ba dumelelane. (Bapiša le Genesi 30:2; Ditiro 15:39.) Na e ka ba e le gore ka bobedi bja lena le swanelwa ke go “ithswara” go se nene gomme le ithute mokgwa wa go lokiša ditaba ka khutšo kutšwanyana? (Diema 25:28) Na molekane wa gago wa ka moso o bontšha kganyogo ya go kaonefatša? Na wena o a e bontšha? Na o ka ithuta go ba yo a sa kgopišegego ka pela, yo a sa fele-felego pelo? (Mmoledi 7:9) Go ithuta go rarolla mathata go ka tšweletša mokgwa wa poledišano ya potego yeo e lego bohlokwa ge e ba bobedi bja lena le nyalana e le ka kgonthe.—Ba-Kolose 3:13.

19. Ke’ng seo e tlago go ba mogato o bohlale wa go dira dilo ge e ba mathata a šoro a tšwelela nakong ya lefereyo?

¹⁹ Lega go le bjalo, go thwe’ng ge e ba o lemoga dilo tšeo di go tshwenyago kudu? Dipelaelo tše bjalo di swanetše go naganelwa ka kelohloko. Go sa šetšwe kamoo o ikwago o e-na le lerato ka gona goba go sa šetšwe gore o na le kganyogo e kaakang ya go tsena lenyalong, o se ke wa iphoufaletša diphošo tše dikgolo. (Diema 22:3; Mmoledi 2:14) Ge e ba o e-na le tswalano le motho yoo o nago le dipelaelo tše šoro ka yena ke gabohlale gore o kgaotše tswalano yeo le go efoga go dira tlamo e swarelelago go motho yoo.

BOLOKANG LEFEREYO LA LENA LE HLOMPHEGA

20. Batho ba babedi bao ba fereyanago ba ka boloka bjang boitshwaro bja bona e le bjo bo se nago bosodi?

²⁰ Le ka boloka bjang lefereyo la lena le hlomphega? Sa pele, kgonthišang gore boitshwaro bja lena ke bjo bo sa solegego. Moo le dulago gona, na go swarana ka diatla, go atlana goba go gokarelana go lebelelwa e le boitshwaro bjo bo swanetšego go batho ba babedi ba ba sa nyalanago? Gaešita le ge dipontšho tše bjalo tša lerato di sa nyatšwe, di swanetše go dumelelwa feela ge tswalano e fihlile boemong bjoo go bjona lenyalo le tlogago le rulaganyetšwa. Elang hloko gore dipontšho tša lerato ga di fetoge boitshwaro bjo ditšhila goba gaešita le bootswa. (Ba-Efeso 4:18, 19; bapiša le Sefela sa Difela 1:2; 2:6; 8:5, 9, 10.) Ka gobane pelo e le maano-mabe, e tla ba bohlale go lena ka bobedi gore le pheme go ba noši ka ngwakong, foleteng, koloing ye e emišitšwego goba le ge e le kae mo go ka neago sebaka sa go kopanela boitshwarong bjo bo fošagetšego. (Jeremia 17:9) Go boloka lefereyo la lena le hlwekile boitshwarong go nea bohlatse bjo bo kwagalago bja gore o na le boitshwaro le gore o kgomega ka go hloka boithati ka katlego ya motho yo mongwe go feta go kgomega ka dikganyogo tša gago ka noši. Sa bohlokwa kudu, lefereyo le le hlwekilego le tla kgahliša Jehofa Modimo, yo a laelago bahlanka ba gagwe gore ba široge ditšhila le bootswa.—Ba-Galatia 5:19-21.

21. Ke poledišano efe ya potego yeo mo gongwe e ka nyakegago e le gore le boloke lefereyo la lena le hlomphega?

²¹ Sa bobedi, lefereyo le le hlomphegago gape le akaretša poledišano e botegago. Ge lefereyo la lena le tšwela pele go ya lenyalong, ditaba tše dingwe di tla swanelwa ke go ahla-ahlwa ka go lebanya. Le tla dula kae? Na bobedi bja lena le tla šoma mošomo wa boiphedišo? Na le nyaka go ba le bana? Gape, e tloga e le toka go utolla dilo, mohlomongwe mabapi le bophelo bja gago bja nakong e fetilego tše di ka kgomago lenyalo. Tšona di ka akaretša dikoloto tše dikgolo goba ditlemo goba ditaba tša tša maphelo, tše bjalo ka bolwetši le ge e le bofe bjo bošoro goba maemo ao o ka bago o e-na le ona. Ka ge batho ba bantši bao ba fetetšwego ke HIV (twatši yeo e bakago AIDS) ba sa bontšhe dika tša bolwetši tša ka bjako, e ka se be phošo go motho goba go batswadi bao ba šetšago go kgopela teko ya madi ya AIDS ya motho yo nakong e fetilego a kilego a phela bophelo bja boitshwaro bjo bo gobogilego bja botona le botshadi goba e be e le modiriši wa dihlare-tagi tše di hlabelwago ditšhikeng. Ge e ba teko e ka bontšha gore o na le twatši, motho yo a nago le yona ga se a swanela go gapeletša yo e bego e tla ba molekane gore a tšwetše tswalano pele ge e ba motho yoo bjale a rata go e kgaotša. Ka kgonthe, motho le ge e le ofe yo a kilego a phela bophelo bjo bo lego kotsi kudu o tla dira gabotse ge a ikiša ka go ikgethela tekong ya madi ya AIDS pele a thoma lefereyo.

GO LEBELELA KA KUA GA MONYANYA WA LENYALO

22, 23. (a) Teka-tekano e ka lahlega bjang ge go lokišeletšwa monyanya wa lenyalo? (b) Ke pono efe e leka-lekanego yeo e swanetšego go kgomarelwa ge go naganelwa monyanya wa lenyalo gotee le lenyalo?

²² Dikgweding tša mafelelo pele ga lenyalo, ka bobedi bja lena go bonala le tla swarega kudu ka go rulaganyetša monyanya wa lenyalo. Le ka fokotša bogolo bja kgateletšego ka go ba bao ba leka-lekanyago dilo. Monyanya wa lenyalo wa kgoparara o ka kgahliša metswalo le setšhaba, eupša o ka tlogela batho bao ba sa tšwago go nyalana le malapa a gabo bona ba lapile mmeleng gomme ba šaparegile. Go latela ditlwaelo tša lefelong ka tekanyo e itšego ke mo go kwagalago, eupša go kgomarela ga bokgoba mohlomongwe le ga go phadišana go ka khupetša bohlokwa bja tiragalo yeo, gomme go ka go amoga lethabo leo o swanetšego go ba le lona. Gaešita le ge maikwelo a ba bangwe a swanetše go naganelwa, monyadi ke yena yo kudu-kudu a ikarabelago ka go dira phetho ya seo se tlago go dirwa monyanyeng wa lenyalo.—Johane 2:9.

²³ Gopolang gore monyanya wa lena wa lenyalo o tšea letšatši le tee feela, eupša lenyalo la lena ke la bophelo ka moka. Phemang go lebiša tlhokomelo kudu tiragalong ya go tsena lenyalong. Go e na le moo, nyakang tlhahlo go Jehofa Modimo, gomme le rulaganye e sa le pele bakeng sa bophelo bja go ba lenyalong. Ka gona le tla be le itokišeditše gabotse bakeng sa lenyalo le le atlegilego.