Palo Ya Dinkhu Yeo E Phenkgišanago Le Ya Tša Ntwa

GE Marilyn wa nywaga e 23 a be a fokotšega boima le go ikwa a lapile, o ile a nagana gore e ka fo ba e le selo seo se sepedišanago le boimana bja gagwe. O be a bile a e-na le sehuba seo se sa folego, seo a ilego a botša ngaka ya gagwe ka sona. Ngaka e boletše gore e be e le bolwetši bja karolo ya ka godimo ya mosepelo wa mohemo gomme ya laela gore a diriše dibolaya-ditwatši. Ka morago, ge a be a thoma go fufulelwa ge a robetše, Marilyn o ile a tshwenyega kudu. O ile a boela go ngaka ya gagwe yeo e ilego ya rulaganya gore a dirwe X ray ya kgara.

Dipoelo tša moriti wa X ray di ile tša nyaka mogato wa kapejana, eupša go be go sa kgonege go fihlelela Marilyn ka mogala. Marilyn o itše: “Ngaka e ile ya ya go mma gomme ya mmotša gore ke be ke babja e le ruri. Mma o ile a tla go nna gomme a mpotša gore ke ye [ngakeng] ka pela-pela. Ngaka e ile ya nthomela sepetlele moo ke dirilego X-ray e nngwe gomme ba nthobatša sepetlele.”

Marilyn o ile a tšhošwa ke go lemoga gore o be a e-na le bolwetši bja mafahla (TB). O be a nagana gore o be a tlile go hwa, eupša ka morago ga go alafša ka dihlare-tagi tšeo di lwantšhago TB o ile a boela sekeng ka pela.

Go makala ga Marilyn ge a be a swerwe ke TB go a kwešišega. Go fihla morago bjale, gaešita le ditsebi tše dintši tša tša maphelo di ile tša dumela gore TB e fentšwe dinageng tšeo di hlabologilego. Mothuši wa tša kalafo lefelong la kalafo la London o itše: “Ke be ke nagana gore e hwile le leuba. Eupša ge ke be ke thoma go šoma mo, ke hweditše gore e be e sa dutše e phela gomme e tšwela pele e gola ka lebelo bogareng bja metse e megolo.”

Mafelong ao TB e bego e nyameletše, e boile gape; moo e bego e sa dutše e le gona, e mpefetše le go feta. Go e na le go fenywa, TB ke mmolai go fo swana le ntwa le tlala. Ela hloko gore:

◼Go sa šetšwe tšwelopele e makatšago ya kalafo ya mehleng yeno, nywageng e lekgolo e fetilego TB e išitše batho ba e ka bago ba dimilione tše 200 lebitleng.

◼Batho ba dimilione tše dikete tše pedi—e lego tee tharong ya baagi ba lefase—ba šetše ba fetetšwe ke bacillus ya TB, e lego mohuta wa paketheria. Go oketša moo, motho yo mongwe o fetelwa ke TB motsotsong o mongwe le o mongwe!

◼Ka 1995 palo ya batho bao ba nago le TB e budulego e be e le ba e ka bago ba dimilione tše 22. Mo e nyakilego go ba ba dimilione tše tharo ba hwile, bontši bja bona ke ba dinaga tše di sa hlabologago.

Gaešita le ge go e-na le dihlare-tagi tše di atlegago tša go lwantšha TB, ke ka baka la’ng bolwetši bjo bo sa dutše bo tlaiša batho? Na bo tla ka bja fenywa? Na go na le tsela le ge e le efe ya go itšhireletša malebana le bjona? Dihlogo tše di latelago di tla araba dipotšišo tše.

[Seswantšho go letlakala 3]

New Jersey Medical School —National Tuberculosis Center