Puku ya Beibele ya bo-2 Ekisodo

Mongwadi: Moše

Lefelo Leo e Ngwadilwego go Lona: Lešokeng

Go Fetšwa ga go Ngwalwa ga Yona: 1512 B.C.E.

Nako Yeo e Akareditšwego: 1657-1512 B.C.E.

1. (a) Dintlha-kgolo tša Ekisodo ke dife? (b) Ke maina afe ao Ekisodo e a neilwego, gomme ke pego efe yeo e e tšwetšago pele?

DIPEGO tše kgomago pelo tša dipontšho le mehlolo e megolo yeo Jehofa a ilego a e dira ge a phološa batho ba leina la gagwe ditlaišegong tša Egipita, go rulaganya ga gagwe ba-Isiraele e le batho ba gagwe ba kgethegilego bao e lego “mmušo wa baperisita le setšhaba se sekgethwa” le go thoma ga histori ya Isiraele e le setšhaba sa pušo ya legodimo—dilo tše ka moka ke dintlha-kgolo tša puku ya Beibele ya Ekisodo. (Ek. 19:6, PK) Ka Sehebere e bitšwa Weʼelʹleh shemohthʹ, e lego seo se bolelago gore “Bjale a ke wona maina” goba gore Shemohthʹ, “Maina” go ya ka mantšu a yona a pele. Leina la mehleng yeno le tšwa go Septuagint ya Segerika moo e bitšwago Eʹxo·dos, yeo e lego leadingwa la Selatine la Exodus leo le bolelago “Go Sepela” goba “Go Tloga.” Taba ya gore Ekisodo ke tšwetšopele ya Genesi e bontšhwa ke lentšu la mathomo “Gomme” (PK) le ka go lokeletša gape maina a barwa ba Jakobo bjalo ka ge a tšerwe pegong e feletšego ya Genesi 46:8-27.

2. Ekisodo e utolla’ng mabapi le leina JEHOFA?

² Puku ya Ekisodo e tšweletša leina le legolo la Modimo, JEHOFA ka botse bja lona ka moka bja letago le bokgethwa. Ge a dutše a tšwela pele a bontšha tlhaloso e tseneletšego ya leina la gagwe, Modimo o ile a botša Moše gore, “KE TLA BA SEO KE TLAGO GO BA SONA,” gomme a oketša ka gore a botše ba-Isiraele gore, “KE TLA BA [Sehebere: אהיה, ʼEh·yehʹ, go tšwa lediring la Sehebere ha·yahʹ] o nthomile go lena.” Leina JEHOFA (יהוה, YHWH) le tšwa lediring la Sehebere le le swanago le lona e lego ha·wahʹ, “go ba,” gomme ge e le gabotse le bolela “Yo a Dirago Gore Dilo di be Gona.” Ka kgonthe ditiro tša Jehofa tše matla le tše boifišago tšeo bjale a tšwetšego pele a di dira bakeng sa batho ba gagwe ba Isiraele, di ile tša godiša leina leo le go le apeša ka letago le legolo gomme tša le dira segopotšo “melokong le melokong” le leina leo le tlago go rapelwa neng le neng. Selo seo se holago kudu ke gore re tsebe histori e makatšago yeo e lego mabapi le leina leo le gore re rapele Modimo a nnoši wa therešo Yo a rego, “Ke nna Jehofa.”a—Ek. 3:14, 15; 6:6, NW.

3. (a) Re tseba bjang gore Moše ke yena a ngwadilego Ekisodo? (b) Ekisodo e ngwadilwe neng, gomme e akaretša nako e kaaka’ng?

³ Moše ke mongwadi wa Ekisodo, ka ge se se bontšhwa ke go ba ga yona puku ya bobedi ya Pentateuch. Puku ka boyona e bega ka makga a mararo ao ka wona Moše a dirilego pego yeo e ngwadilwego ka go laelwa ke Jehofa. (17:14; 24:4; 34:27) Go ya ka baithuti ba Beibele Westcott le Hort, Jesu gotee le bangwadi ba Mangwalo a Bakriste a Segerika ba tsopola goba go šupa go Ekisodo ka makga a fetago a 100, bjalo ka mola Jesu a re: “A xa ke re Mošê ó Le neile Molaô . . . ?” Ekisodo e ngwadilwe lešokeng la Sinai ngwageng wa 1512 B.C.E., e lego ngwaga wa ka morago ga ge bana ba Isiraele ba tlogile Egipita. E akaretša nako ya nywaga e 145, go tloga lehung la Josefa ka 1657 B.C.E. go fihla nakong ya go agwa ga taberenakele ya borapedi bja Jehofa ka 1512 B.C.E.—Joh. 7:19; Ek. 1:6; 40:17.

4, 5. Ke bohlatse bofe bja baepi ba marope bjo bo thekgago pego ya Ekisodo?

⁴ Ge re nagana gore ditiragalo tša Ekisodo di diregile mo e ka bago nywaga e 3500 e fetilego, bohlatse bjo bo lego gona bja baepi ba marope le bjo bo tšwago ka ntle bjo bo bontšhago go nepagala ga pego ye ke bjo bo makatšago. Maina a se-Egipita a dirišitšwe ka tsela e nepagetšego ka go Ekisodo, gomme maina ao a boletšwego a sepedišana le mangwalo a se-Egipita. Boepi bja marope bo bontšha gore e be e le mokgwa wa Ba-Egipita go dumelela batho ba šele go dula Egipita, eupja gore ba dule ka thoko le bona. Meetse a noka ya Nile a be a dirišetšwa go hlapa, e lego seo se re gopotšago taba ya gore morwedi wa Farao o ile a hlapa go ona. Go hweditšwe ditena tšeo di tšhumilwego ka mahlaka le tše sa tšhungwago ka wona. Le gona, mehleng ya ge Egipita e be e sa na le matla kudu, batho bao ba dirago malea ba be ba tumile.—Ek. 8:18; 2:5; 5:6, 7, 18; 7:11.

⁵ Dimonyumente di bontšha gore bo-Farao ba be ba eta pele baotledi ba bona ba dikoloi go ya ntweng, gomme Ekisodo e bontšha gore Farao wa mehleng ya Moše o ile a latela mokgwa wo. O swanetše go ba a ile a lewa ke dihlong gakaakang! Eupja go tla bjang gore dipego tša kgale tša Egipita di se ke tša bolela ka go dula ga Ba-Isiraele nageng ya bona le ka kotsi yeo e ilego ya wela Egipita? Thuto ya baepi ba marope e bontšhitše gore e be e le mokgwa wa kgoši e mpsha ya Egipita go phumola selo lege e ka ba sefe seo se sa kgahlišego dipegong tša nako e fetilego. Le ka mohla ba be ba sa ngwale go fenywa mo go lešago dihlong. Go fenywa ga medimo ya Egipita—bjale ka modimo wa Nile, modimo wa digwagwa, le modimo wa letšatši—mo go ilego gwa tloša medimo ye ya maaka seriti le go bontšha gore Jehofa ke yo a phagamego, go be go ka se ke gwa dumelelwa ka dipukung tša dipego tša setšhaba seo se ikgogomošago.—14:7-10; 15:4.b

6. Mafelo ao ba-Isiraele ba ilego ba hloma mešaša go wona la mathomo gantši a tswalanywa le eng?

⁶ Nywaga e 40 ya Moše e le modiši ka tlase ga Jethero e ile ya mo tlwaelanya le maemo a bophelo gotee le mafelo a nago le meetse lefelong leo, ka go rialo a ba yo a swanelegago gabotse go eta pele Khudugo. Tsela e nepagetšego ya Khudugo ga e latišišege gabotse lehono, ka ge go sa tsebje gabotse moo mafelo a fapa-fapanego ao a bolelwago pegong a bego a le gona. Lega go le bjalo, Mara yeo e lego le lengwe la mafelo a mathomo ao go hlomilwego mešaša go ona Pheninsuleng ya Sinai, gantši e tswalanywa le ʽEin Hawwara yeo e lego dikhilomithara tše 80 ka Borwa go Borwa-Bohlabela bja Suez ya mehleng yeno. Elim yeo e lego lefelo la bobedi leo go ilego gwa hlongwa mešaša go lona, ka tlwaelo e tswalanywa le Wadi Gharandel yeo e ka bago dikhilomithara tše 88 ka Borwa go Borwa-Bohlabela bja Suez. Ka mo go kgahlišago, lefelo le la mehleng yeno le tsebja e le lefelo la meetse gotee le dimela le dihlare tša molala, e lego seo se re gopotšago Elim ya ka Beibeleng yeo e bego e e-na le “didiba tše lesome le metšo e mebedi, le dihlare tša molala tše masome a šupaxo.”c Lega go le bjalo, go botega ga pego ya Moše ga go a ithekga bohlatseng bja baepi ba marope mabapi le mafelo a mantši ao a bego a le tseleng.—15:23, 27.

7. Ke bohlatse bofe bjo bongwe bjo bo tiišago go budulelwa ga Ekisodo go akaretša le go agwa ga taberenakele?

⁷ Pego yeo e bolelago ka go agwa ga taberenakele molaleng o lego ka pele ga Sinai e swanelana le maemo a lefelong leo. Moithuti o mongwe o boletše gore: “Ka sebopego sa yona, kagego gotee le dilo tšeo e agilwego ka tšona, taberenakele e tloga e le ya lešokeng ka mo go feletšego. Dikota tšeo di dirišitšwego moagong di hwetšwa fao ka bontši.”d Go sa šetšwe ge e ba e le legorong la maina, meetlo, bodumedi, mafelo, thuta-fase goba didirišwa, ruri go kgoboketšwa ga bohlatse bjo bo tšwago ka ntle go dumelelana le pego e buduletšwego ya Ekisodo yeo mo nakong ye e feditšego nywaga e 3500 e le gona.

8. Ke bjang Ekisodo e bontšhwago e le e tswalanego le Mangwalo a mangwe ka moka ao a buduletšwego le a holago?

⁸ Bangwadi ba bangwe ba Beibele ba ile ba tsopola Ekisodo leboelela, ba bontšha bohlokwa bja yona bja boporofeta gotee le mohola. Nywageng e fetago 900 ka morago, Jeremia o ile a ngwala ka ‘Modimo o mogolo, yo matla, yo leina la gagwe e lego Jehofa wa mašaba,’ yo a ilego a tšwela pele a ntšha batho ba gagwe ba Isiraele Egipita ka “mehlôlô le matete le ka seatla se matla . . . ka mokxwa o šiišaxo.” (Jer. 32:18-21) Nywaga e fetago 1500 ka morago, Setefano o ile a thea karolo e kgolo ya bohlatse bjo bo kgomago pelo bjoo a ilego a bo nea bjo bo ilego bja lebiša go bolaelweng tumelo ga gagwe tsebišong yeo e lego go Ekisodo. (Dit. 7:17-44) Re botšwa ka bophelo bja Moše e le mohlala wa tumelo go Ba-Hebere 11:23-29, gomme Paulo o tsopola dikarolo tše itšego tša Ekisodo leboelela ge a bontšha mehlala le ditemošo bakeng sa rena lehono. (Dit. 13:17; 1 Ba-Kor. 10:1-4, 11, 12; 2 Ba-Kor. 3:7-16) Dilo tše ka moka di re thuša go lemoga kamoo dikarolo tša Beibele di tswalanego ka gona le kamoo e nngwe le e nngwe e nago le karolo go utollweng ga morero wa Jehofa ka tsela yeo e holago.

DIKAGARE TŠA EKISODO

9. Moše o belegwa le go godišwa ka tlase ga maemo afe?

⁹ Jehofa o roma Moše, o gatelela Leina la Gagwe la Segopotšo (1:1–4:31). Ka morago ga go bolela maina a bana ba Isiraele bao ba tlilego Egipita, Ekisodo e bega ka lehu la Josefa. Ka morago ga nako e itšego kgoši e mpsha e buša Egipita. Ge e bona ba-Isiraele “ba ata, ba ntšifala, ba ênêla,” e diriša mekgwa ya go ba gatelela yeo e akaretšago go ba gapeletša go dira mediro e thata, gomme e leka go fokotša banna ba Isiraele ka go laela gore go bolawe bana ka moka ba batona. (1:7) Ge maemo a sa le ka tsela ye, mo-Isiraele o mongwe wa leloko la Lefi o belega morwa. Ngwana yo ke wa boraro ka lapeng. Ge a e-na le dikgwedi tše tharo, mmagwe o mo khutiša ka sešegwaneng sa mahlaka ka gare ga mahlaka khwiting ya Noka ya Nile. O hwetšwa ke morwedi wa Farao, yo a ratago mošimanyana yo gomme a itšeela yena. Mmagwe o ba mogodiši wa gagwe gomme ka baka la seo, o golela lapeng la ba-Isiraele. Ka morago o tlišwa lapeng la Farao. O rewa leina la Moše, leo le bolelago gore “Yo a Ntšhitšwego [ke gore yo a phološitšwego meetseng].”—Ek. 2:10; Dit. 7:17-22.

10. Ke ditiragalo dife tšeo di išago tabeng ya go romelwa ga Moše modirong o kgethegilego?

¹⁰ Moše yo o tshwenyegile ka boiketlo bja ba-Isiraele ba gabo. O bolaya mo-Egipita ka baka la go swara mo-Isiraele gampe. Ka baka la se, o swanelwa ke go tšhaba, gomme ka tsela ye o fihla nageng ya Midiani. Ge a le fao o nyalana le Tsipora morwedi wa Jethero, moperisita wa Midiani. Ka morago ga nako e itšego Moše o ba tatago Gerisome le Eleasara. Bjale ge a e-na le nywaga e 80, ka morago ga ge a dutše nywaga e 40 a le lešokeng, Moše o rongwa ke Jehofa go ya go dira mošomo o kgethegilego bakeng sa go kgethagatšwa ga leina la Jehofa. Ka letšatši le lengwe ge a dutše a dišitše dinku tša Jethero kgaufsi le Horebe, ‘thaba ya Modimo,’ Moše o bona sethokgwa sa meetlwa seo se tukago mollo eupja se sa fse. Ge a e-ya go se lebeledišiša, morongwa wa Jehofa o bolela le yena gomme o mmotša ka morero wa Modimo wa go ntšha batho ba Gagwe, ‘bana ba Isiraele Egipita.’ (Ek. 3:1, 10) Moše o tla ba bjalo ka sedirišwa sa Jehofa bakeng sa go lokolla ba-Isiraele bohlankeng bja Egipita.—Dit. 7:23-35.

11. Jehofa bjale o tsebatša leina la gagwe ka kgopolo efe e kgethegilego?

¹¹ Moše bjale o botšiša kamoo a tlago go hlalosa ka gona Modimo go bana ba Isiraele. Ke gona mo moo Jehofa ka lekga la mathomo a tsebišago seo se bolelwago ke leina la gagwe e le ka kgonthe ka go le tswalanya le morero wa gagwe o kgethegilego le go le bea bjalo ka segopotšo. “Se ke seo o tlago go se botša bana ba Isiraele, ‘KE TLA BA o nthomile go lena . . . Jehofa Modimo wa bo-tata-weno-mogolo, Modimo wa Aborahama, Modimo wa Isaka le Modimo wa Jakobo, o nthomile go lena.’” Leina la gagwe la Jehofa le mo hlaola e le yo a tlago go dira gore merero ya gagwe yeo e lego mabapi le batho ba leina la gagwe e phethege. O tla nea batho ba gagwe, ditlogolwana tša Aborahama naga yeo e holofeditšwego bo-tatago-bona-mogolo, ‘naga e elago mafsi le dinose.’—Ek. 3:14, 15, 17, NW.

12. Jehofa o hlalosetša Moše eng mabapi le go lokolla ba-Isiraele, gomme batho ba amogela dipontšho bjang?

¹² Jehofa o hlalosetša Moše gore kgoši ya Egipita e ka se ke ya lokolla ba-Isiraele, eupja gore Yena o tla swanelwa ke go otla Egipita pele ka ditiro tša Gagwe ka moka tše di makatšago. Arone morwarrago Moše o bewa gore e be seboleledi sa gagwe, gomme ba newa dipontšho tše tharo tšeo ba swanetšego go di dira e le gore ba kgodiše ba-Isiraele gore ba tlile ka leina la Jehofa. Ge ba le tseleng ya go leba Egipita, morwa wa Moše o swanelwa ke go bolotšwa gore go thibelwe lehu ka lapeng, e le go gopotša Moše ka melao ya Modimo. (Gen. 17:14) Moše le Arone ba kgoboketša bagolo ba bana ba Isiraele gomme ba ba tsebiša ka morero wa Jehofa wa go ba ntšha Egipita le go ba iša Lefaseng la Kholofetšo. Ba dira dipontšho, gomme batho ba a dumela.

13. Ke’ng seo se tlišwago ke go kopana ga Moše la mathomo le Farao?

¹³ Dikotlo godimo ga Egipita (5:1–10:29). Moše le Arone bjale ba ya go Farao gomme ba mo tsebiša seo Jehofa Modimo wa Isiraele a se boletšego: “Lesa sethšaba sa-ka.” Farao wa moikgogomoši o araba ka polelo ya lenyatšo ka gore: “Morêna ké mang yo nkaxo kwa lentšu la xaxwe, ka lesa Ba-Isiraele ba sepela? Nna Morêna xa ke mo tsebe; le xôna nka se kê ka lesa Ba-Isiraele ba sepela.” (5:1, 2) Go e na le go lokolla ba-Isiraele, o ba rweša mešomo e boima. Lega go le bjalo, Jehofa o tsošološa dikholofetšo tša gagwe tša phološo, a tswalanya se gape le go kgethagatšwa ga leina la gagwe: “Ke Nna Jehofa . . . ke tla ipontšha ka kgonthe ke le Modimo go lena . . . ke nna Jehofa.”—6:6-8, NW.

14. Ba-Egipita ba gapeletšega bjang go lemoga “monwana wa Modimo”?

¹⁴ Pontšho yeo Moše a e dirago pele ga Farao, ka go botša Arone gore a lahlele lepara la gagwe fase gore le fetoge noga e kgolo, e ekišwa ke baperisita bao ba dirago malea ba Egipita. Gaešita lege dinoga tša bona di metšwa ke noga e kgolo ya Arone, fela pelo ya Farao e dula e thatafetše. Ka gona Jehofa o tšwela pele a tliša dikotlo tše šoro tše lesome godimo ga Egipita. Sa pele, noka ya bona ya Nile gotee le meetse ka moka a Egipita a fetoga madi. Ka morago ba welwa ke kotlo ya digwagwa. Dikotlo tše tše pedi di ekišwa ke baperisita bao ba dirago malea, eupja kotlo ya boraro, e lego ya menang godimo ga batho le diphoofolo, ga ba e ekiše. Baperisita ba Egipita ba swanelwa ke go lemoga gore se ke “monwana wa Modimo.”Lega go le bjalo, Farao o gana go lokolla Isiraele.—8:15.

15. Ke dikotlo dife tšeo di welago ba-Egipita feela, gomme ke ka lebaka lefe feela mo Jehofa a dumelelago Farao go tšwela pele?

¹⁵ Dikotlo tša mathomo tše tharo di wela ba-Egipita gotee le ba-Isiraele ka mo go swanago, eupja go tloga kotlong ya bone go ya pele, ke ba-Egipita feela bao ba tlaišegago ge ba-Isiraele bona ba šireleditšwe ke Jehofa. Kotlo ya bone ke diboba tše dintši. Ka morago go latela dinkhu godimo ga diruiwa ka moka tša Egipita, tšeo di latelwago ke dikutu le dišo bathong le diphoofolong, moo gaešita le ka baperisita bao ba dirago malea ba palelwago ke go ema pele ga Moše. Jehofa gape o dira gore pelo ya Farao e thatafale, ka go mmotša ka Moše gore: “Fêla ke sa na se ke sa Xo lesitšexo ka ’baka la sôna. Ke sa Xo lesitše xore ke Xo bonthšê matla a-ka, xore leina la-ka le bolêlwê lefaseng ka moka.” (9:16) Moše bjale o tsebiša Farao kotlo e latelago ya “sefakô se sexolo ka kudu,” gomme Beibele mo e tsebiša ka lekga la mathomo gore ba bangwe ba bahlanka ba Farao ba boifa lentšu la Jehofa gomme ba dumelelana le lona. Kotlo ya seswai le ya senyane—ditšie le lefsifsi le leso—di latelana ka pela, gomme Farao wa senganga le yo a befetšwego o tšhošetša Moše ka gore o tla mmolaya ge a ka leka a tšwelela pele ga sefahlego sa gagwe gape.—9:18.

16. Jehofa o laela eng mabapi le Paseka gotee le Monyanya wa Dinkgwa tše di sa Omelwago?

¹⁶ Paseka le go bolawa ga maitšibulo (11:1–13:16). Jehofa bjale o tsebiša gore, “Ke sa na le kôtlô e nngwê, ye ke tl’o xo e tlišetša Farao le naxa ya Egipita”—go hwa ga maitšibulo. (11:1) O laela gore kgwedi ya Abibi e be kgwedi ya mathomo go ba-Isiraele. Ka letšatši la bo-10 ba swanetše go tšea nku goba pudi—e tona ya ngwaga o tee e se nago bosodi—gomme ka letšatši la bo-14 ba swanetše go e bolaya. Mantšiboeng ao ba swanetše go tšea madi a phoofolo yeo gomme ba a tlotše dijakwaneng tše pedi tša mejako le sekgopheng, gomme ba swanetše go dula ka gare ga ngwako gomme ba je phoofolo yeo e bešitšwego, yeo ba sego ba swanela go roba lege e ka ba lerapo le letee la yona. Ga se gwa swanela gore go be le komelo ka ngwakong, gomme ba swanetše go ja ka lebelo ba apere le go itlhama ka tsela e bontšhago gore ba ikemišeditše leeto. Paseka e tla ba segopotšo le monyanya wa Jehofa melokong ya bona ka moka. E tla latelwa ke monyanya wa matšatši a šupago wa Dinkgwa tše di sa Omelwago. Bana ba bona ba swanetše go rutwa seo se bolelwago ke dilo tše ka botlalo. (Ka morago, Jehofa o nea ditaelo tše di oketšegilego mabapi le menyanya ye, gomme o laela gore maitšibulo ka moka a ba batona a Isiraele, a batho le a diphoofolo a swanetše go kgethelwa yena.)

17. Ke ditiragalo dife tšeo di swayago bošego bjo e le bjo bo swanetšego go gopolwa?

¹⁷ Ba-Isiraele ba dira kamoo Jehofa a laelago ka gona. Ka morago go ba le kotsi! Bošego Jehofa o bolaya maitšibulo ka moka a Egipita, mola a feta ka godimo ga maitšibulo a Isiraele gomme a a šireletša. Farao o goeletša ka gore: “Tsoxang, Le tšwê sethšabeng sa-ka.” Le gona ‘ba-Egipita ba tutuetša setšhaba’ gore se tloge ka pela. (12:31, 33) Ba-Isiraele ga ba tloge ba se ba swara selo, ka gobane ba kgopela disilifera le digauta le diaparo go ba-Egipita gomme ba a di newa. Ba tloga Egipita ba sepela bjalo ka madira a ntwa, e le banna ba ka bago 600 000 gotee le malapa a bona le lešaba la mahlakanasela la batho bao e sego ba-Isiraele gotee le diruiwa tše dintši. Se se swaya go fela ga nywaga e 430 go tloga mola Aborahama a selago noka ya Eforate go tsena nageng ya Kanana. Bošego bjo ka kgonthe ke bošego bjo bo swanetšego go gopolwa.—Ek. 12:40, NW, mongwalo wa bobedi wa ka tlase; Ba-Gal. 3:17.

18. Ke go kgethagatšwa gofe mo gogolo-golo ga leina la Jehofa mo go diregago Lewatleng le Lehwibidu?

¹⁸ Leina la Jehofa le a kgethagatšwa Lewatleng le Lehwibidu (13:17–15:21). Jehofa o eta ba-Isiraele pele tseleng e lebago Sukothe ka go ba hlahla ka leru la thololo mosegare le ka mollo wa thololo bošego. Farao o ba le manganga gape, o ba šala morago ka dikoloi tša gagwe tša ntwa tšeo a di kgethilego, gomme o nagana go ba rakelela Lewatleng le Lehwibidu. Moše o matlafatša setšhaba ka gore: “Le se boifê! Êmang! Lehono ké mo Le tl’o xo bôna phološo ye Morêna a tl’o xo Le dirêla lehono!” (14:13) Jehofa bjale o dira gore lewatle le šuthe, le bule tsela ya go tšhaba yeo ka yona Moše a ilego a eta ba-Isiraele pele go yona go ya lebopong la ka bohlabatšatši. Madira a matla a Farao a ba šala morago ka pela, gomme a tanywa le go nwelela ge meetse a boa gape. A seremo se segolo gakaakang sa go kgethagatšwa ga leina la Jehofa! A lethabo le legolo gakaakang leo a bilego le lona! Ka gona lethabo leo le hlaloswa košeng ya mathomo e kgolo ya Beibele ya phenyo: “Anke ke binêlê Morêna, ka xobane ó tsoxile a phaxama. Dipitsi, le banamedi ba tšôna, ó di lahletše lewatleng. Matla a-ka, koša ya-ka, ké Morêna Monamodi wa-ka. . . . Kxoši neng le neng, ka mehla le mehla, ké Yêna Morêna.”—15:1, 2, 18.

19. Ke ditiragalo dife tšeo di diregago leetong la go leba Sinai?

¹⁹ Jehofa o dira kgwerano ya Molao kua Sinai (15:22–34:35). Dinakong tše latelanago, ba-Isiraele ka go hlahlwa ke Jehofa ba sepela ba lebile Sinai, thabeng ya Modimo wa therešo. Ge batho ba dumaduma ka meetse a sego bose kua Mara, Jehofa o dira gore a be bose. Ge ba belaela gape ka go hlokega ga nama le senkgwa, o ba nea dikhwiri mantšiboa le mana a bose ao a wago bjalo ka phoka mesong. Mana a e tla ba senkgwa sa ba-Isiraele ka nywaga e latelago e 40. Jehofa le gona, o laela la mathomo historing gore go be le letšatši la go khutša goba sabatha, o laela ba-Isiraele gore ba tope mana a lekanego matšatši a mabedi letšatšing la botshelela gomme ga a ba nee mana letšatšing la bošupa. Le gona o ba nea meetse kua Rafidima gomme o ba lwela go ba-Amaleke, o laela Moše go ngwala pego ya kahlolo ya Gagwe ya gore Amaleke e tla fedišetšwa ruri.

20. Thulaganyo e botse e dirwa bjang?

²⁰ Jethero mogwegadi wa Moše, bjale o mo tlišetša mosadi wa gagwe le barwa ba gagwe ba babedi. Bjale go tlile nako ya thulaganyo e kaone Isiraeleng, gomme Jethero o nea keletšo e botse le e šomago. O eletša Moše gore a se ke a rwala morwalo ka moka a nnoši, eupja a kgethe banna ba ba swanelegago bao ba boifago Modimo gore ba ahlole setšhaba e le balaodi ba ba dikete, ba ba makgolo, ba ba masome a mahlano le ba ba masome. Moše o dira se, gomme ke melato e megolo feela yeo e tlišwago go yena.

21. Jehofa ka morago o dira kholofetšo efe, eupja ge feela go itše’ng?

²¹ Dikgwedi tše tharo fela ka morago ga Khudugo, ba-Isiraele ba hloma mešaša lešokeng la Sinai. Gona fao Jehofa o holofetša gore: “Gomme bjalo, e tlo re ge le e-kwa lentšu la-ka ruri, gomme le lota kgwerano ya-ka, le tlo ba leruo la-ka ditšhabeng ka moka; gobane lefase ka moka ke la-ka. Gomme go Nna le tlo ba mmušo wa baperisita le setšhaba se kgethegilego.” Batho ba ena ka gore: “Re tlo dira tšohle tše Jehofa a di boletšego.” (19:5, 6, 8, PK) Ka morago ga nako ya go hlwekišwa ga ba-Isiraele, Jehofa o theogela thabeng letšatšing la boraro, gomme se se dira gore thaba e ntšhe moši le go šikinyega.

22. (a) Ke ditaelo dife tšeo di rwelwego ke Mantšu a Lesome? (b) Ke melao efe e mengwe yeo e bewago pele ga ba-Isiraele, gomme setšhaba se tsenywa bjang kgweranong ya Molao?

²² Jehofa bjale o tšwela pele a nea Mantšu a Lesome goba Melao e Lesome. Melao ye e gatelela boineelo bjo bo feletšego go Jehofa ge e dutše e thibela go rapela medimo e mengwe, diswantšho le go bolela leina la Jehofa ka lefela. Ba-Isiraele ba laelwa go dira mošomo ka matšatši a tshelelago le gore ka morago ga fao ba boloke sabatha ya Jehofa, le go hlompha bo-tatago bona le bo-mmago bona. Melao yeo e thibelago go bolaya, bootswa, go utswa, go nea bohlatse bja maaka le megabaru e phetha Mantšu a Lesome. Ka morago Jehofa o tšwela pele ka go ba beela melao, ditaelo tša setšhaba se sefsa, go šireletša makgoba, ditlhaselo, dikgobalo, go lefa, bohodu, tshenyo yeo e bakwago ke mollo, borapedi bja maaka, go gokeletša motho boitshwarong bjo bobe, go swarwa gampe ga bahlologadi le ditšhiwana, dikadimo le ditaba tše dingwe tše dintši. Go newa melao ya Sabatha, gomme go rulaganywa menyanya e meraro ya ngwaga le ngwaga bakeng sa borapedi bja Jehofa. Moše bjale o ngwala mantšu a Jehofa, go dirwa dihlabelo gomme karolo ya madi e fokwa godimo ga aletare. Puku ya kgwerano e balelwa setšhaba gomme ka morago ga gore ba bolele gape go ikemišetša ga bona go kwa, madi ka moka a šetšego a fokwa godimo ga puku le godimo ga setšhaba ka moka. Jehofa ka tsela ye o dira kgwerano ya Molao le ba-Isiraele ka mmoelanyi, Moše.—Ba-Heb. 9:19, 20.

23. Jehofa o nea Moše ditaelo dife kua thabeng?

²³ Moše bjale o rotogela thabeng go Jehofa go ya go tšea Molao. Ka matšatši a 40 le mašego a wona, o newa ditaelo tše dintši mabapi le dilo tša ka gare ga taberenakele, ditaba ka botlalo ka go agwa ga yona, dintlha ka botlalo mabapi le taberenakele ka boyona le sebopego sa diaparo tša baperisita go akaretša le lematšana la gauta e sekilego leo le ngwadilwego gore, “O kxethetšwê Morêna” kefeng ya Arone. Go hlongwa ga boperisita gotee le tirelo di hlaloswa ka botlalo, gomme Moše o gopotšwa gore Sabatha e tla ba pontšho magareng ga Jehofa le bana ba Isiraele “neng le neng.” Moše bjale o newa matlapa a mabedi a Bohlatse ao a ngwadilwego ka ‘monwana wa Modimo.’—Ek. 28:36; 31:17, 18.

24. (a) Batho ba dira sebe sefe, gomme mafelelo e ba afe? (b) Jehofa ka morago o utolla leina la gagwe le letago la gagwe bjang go Moše?

²⁴ Ge go sa le bjalo batho ba thoma go fela pelo gomme ba kgopela Arone gore a ba direle modimo yo a tlago go ba eta pele. Arone o dira se, gomme o dira namane ya gauta yeo batho ba e rapelago monyanyeng wo a o bitšago “monyanya wa Morêna.” (32:5) Jehofa o bolela ka go fediša ba-Isiraele, eupja Moše o a ba rapelela gaešita lege yena ka noši a pšhatla matlapa ka baka la go befelwa kudu. Barwa ba Lefi bjale ba emela borapedi bjo bo hlwekilego, gomme ba bolaya marabele a 3000. Jehofa le yena o a ba otla. Ka morago ga gore Moše a kgopele Modimo gore a tšwele pele a eta batho ba gagwe pele, o botšwa gore a ka bona letago la Modimo ganyenyane gomme o laelwa gore a betle matlapa a mangwe a mabedi ao Jehofa a tlago go ngwala Mantšu a Lesome gape go wona. Ge Moše a rotogela thabeng ka lekga la bobedi, Jehofa o tšwela pele ka go mmotša leina la Jehofa ge A dutše a feta ka pele ga gagwe: “Jehofa, Jehofa, Modimo wa lešoko, yo kgaugelo, wa go se fele pelo, wa botho le potego e kgolo. E a bolokelago ba dikete tše ntši botho.” (34:6, 7, PK) Bjale o tšwela pele a bolela melao ya kgwerano ya gagwe, gomme Moše o a e ngwala bjalo ka ge lehono re e-na le yona ka go Ekisodo. Ge Moše a theoga Thabeng ya Sinai, letlalo la sefahlogo sa gagwe le ntšha mahlasedi ka baka la letago la Jehofa leo le utolotšwego. Ka baka la seo, o swanelwa ke go apeša sefahlogo sa gagwe ka lešira.—2 Ba-Kor. 3:7-11.

25. Pego e bolela’ng ka taberenakele le ka pontšho e nngwe ya letago la Jehofa?

²⁵ Go agwa ga taberenakele (35:1–40:38). Moše bjale o bitša ba-Isiraele gomme o fetišetša mantšu a Jehofa go bona, o ba botša gore bao ba ithapago ka dipelo tša bona ba na le tokelo ya go ntšha dimpho tša taberenakele gomme bao e lego ba bohlale ba na le tokelo ya go šoma go yona. Kapejana go tlišwa pego go Moše e rego: “Sethšaba se tliša xo fetiša tše di lekanexo modirô o laetšwexo ke Morêna.” (36:5) Bašomi ba le ka tlase ga tlhahlo ya Moše gomme ba tletše moya wa Jehofa, ba tšwela pele ka go aga taberenakele le dilo tša yona ka moka gotee le go roka diaparo tša baperisita. Ngwaga o tee ka morago ga Khudugo, taberenakele e phethilwe gomme e hlomilwe pele ga Thaba ya Sinai. Jehofa o bontšha kamogelo ya gagwe ka go khupetša tente ya pokano ka leru la gagwe le ka go tlatša taberenakele ka letago la gagwe mo Moše a bilego a sa kgone go tsena ka tenteng. Leru lona le le le bago gona mosegare gomme bošego la fetoga mollo, le šupa go hlahla ga Jehofa ba-Isiraele maetong a bona ka moka. Bjale ke ngwaga wa 1512 B.C.E., gomme pego ya Ekisodo e felela mo, leina la Jehofa le kgethagaditšwe ka ditiro tša gagwe tšeo a di diretšego ba-Isiraele.

LEBAKA LEO KA LONA E HOLAGO

26. (a) Ekisodo e tiiša bjang tumelo go Jehofa? (b) Go tsopolwa ga Ekisodo Mangwalong a Bakriste a Segerika go oketša bjang tumelo ya rena?

²⁶ Ekisodo kudu-kudu e utolla Jehofa e le Mophološi o mogolo le Morulaganyi le Mophethi wa merero ya gagwe e megolo, gomme e matlafatša tumelo ya rena go yena. Tumelo ye e a gola ge re dutše re ithuta ditsopolo tše dintši Mangwalong a Bakriste a Segerika tše tsopolago Ekisodo tšeo di bontšhago go phethega ga dibopego tše dintši tša kgwerano ya Molao, kholofelo ya tsogo ya bahu, tokišetšo ya Jehofa ya go šireletša batho ba gagwe, dilo tšeo di swantšhetšago modiro wa Bokriste wa go thuša bao ba hlokago, keletšo mabapi le go hlokomela batswadi, dilo tšeo di nyakegago bakeng sa go hwetša bophelo le kotlo ya kamoo toka e swanetšego go lebelelwa ka gona. Mafelelong Molao o ile wa akaretšwa ka ditaelo tše pedi tšeo di lego mabapi le go bontšha go rata Modimo le batho ba bangwe.—Mat. 22:32—Ek. 4:5; Joh. 6:31-35 le 2 Ba-Kor. 8:15—Ek. 16:4, 18; Mat. 15:4 le Ba-Ef. 6:2—Ek. 20:12; Mat. 5:26, 38, 39—Ek. 21:24; Mat. 22:37-40.

27. Pego ya histori ya Ekisodo e hola Mokriste ka’ng?

²⁷ Go Ba-Hebere 11:23-29 re bala ka tumelo ya Moše le ya batswadi ba gagwe. Ka tumelo o ile a tloga Egipita, ka tumelo o ile a bina Paseka, le gona ka tumelo o ile a eta ba-Isiraele pele go phatša Lewatle le Lehwibidu. Ba-Isiraele ba ile ba kolobetšwa go Moše gomme ba ile ba ja dijo tša moya le go nwa seno sa moya. Ba ile ba lebelela pele go lebye la moya goba Kriste, eupja lega go le bjalo ga se ba amogelwa ke Modimo ka gobane ba ile ba leka Modimo ka go rapela diswantšho, ka go dira bootswa, le ka go duma-duma. Paulo o hlalosa gore se se a šoma go Bakriste lehono: “Tšeo ka moka di direxetše bao xore e bê xo lemoša; di ngwadilwe xore e bê xo eletša rena ba re fihletšwexo ke bofêlô bya mabaka. Ké xona, e a rexo ke eme, a bônê xore a se kê a wa.”—1 Ba-Kor. 10:1-12; Ba-Heb. 3:7-13.

28. Meriti ya Molao le kwana ya Paseka di ile tša phethagatšwa bjang?

²⁸ Bogolo bja tlhaloso ye e tseneletšego ya Ekisodo gotee le go phethega ga yona ga boporofeta, go newa mangwalong a Paulo, kudu-kudu go dikgaolo 9 le 10 tša Ba-Hebere. “Byale Molaô sa wona ké moriti fêla wa tše di tl’o xo tla; xa se wôna sebele sa dilô tšeo. Ka ngwaxa o mongwê le o mongwê ba fêla ba batamêla ka didimo tšona-tšeo, ’me ba ba di tlišaxo xa ba kxone xo hlatswiwa-moka.” (Ba-Heb. 10:1) Ka gona, re nyaka go tseba seriti le go kwešiša dilo tša kgonthe. Kriste o ile a “tliša sedimo se tee sa xo tloša dibe.” O hlaloswa e le “Kwana ya Modimo.” Ga go lerapo la “kwana” ye leo le ilego la robja, go fo swana le la kwana ya seswantšhetšo. Moapostola Paulo o a hlalosa: “Xobane re hlabetšwe Kwana ya Paseka ya rena, Yêna Kriste. Ké xôna-xê a re bineng monyanya woo rè se na komêlô ya kxalê le ya bobe le bokxôpô, rè na le boxôbê byo bo sa omêlwaxo bya thsêkexô le therešô.”—Ba-Heb. 10:12; Joh. 1:29 le Joh 19:36—Ek. 12: 46; 1 Ba-Kor. 5:7, 8—Ek. 23:15.

29. (a) Bontšha phapano magareng ga kgwerano ya Molao le kgwerano e mpsha. (b) Ba-Isiraele ba moya mo nakong ye ba neela go Modimo dihlabelo dife?

²⁹ Jesu o ile a ba Mmoelanyi wa kgwerano e mpsha, bjalo ka ge Moše e be e le mmoelanyi wa kgwerano ya Molao. Phapano magareng ga dikgwerano tše le gona e hlaloswa ka mo go kwalago ke moapostola Paulo, yo a bolelago ka ‘lengwalo la melao’ leo le fedišitšwego ke lehu la Jesu koteng ya tlhokofatšo. Jesu yo a tsošitšwego e le Moperisita o Mogolo ke “Molaki wa yôna Ntlo-kxêthwa ya makxonthe ye e hlomilwexo ke Modimo, e sa kaxo ya hlôngwa ke motho.” Baperisita ka tlase ga Molao ba be ba “hlankêla ngwakô o bexo e le seswantšhô le moriti wa tša kwa legodimong” go ya ka peakanyo yeo Moše a bego a e neilwe. “Wa rena [Jesu] ó xafetšwe bolaki byo bo fetaxo bya bala kxolê-kxolê, ka xe a tlile a ba Khumedi ya kxwêranô ye e fetaxo yela ka boxolo, kxwêranô ye e tiišitšwexo ka dikholofedišô tše di fetaxo tša yela.” Kgwerano ya kgale e ile ya fela gomme ya tlošwa e le molao wo o bakago lehu. Ba-Juda bao ba sa kwešišego se ba hlaloswa e le batho bao temogo ya bona e fokolago, eupja badumedi bao ba lemogago gore ba-Isiraele ba moya ba tsene kgweranong e mpsha ba ka ‘tšweletša letago la Jehofa bjalo ka seipone,’ e le ba swanelegago ka mo go feletšego bjalo ka bahlanka. Ka matswalo ao a hlwekilego, ba kgona go neela “sedimo sa thêtô, e lexo sôna seenywa sa melomo ye e ipolêlaxo ka Leina la xaxwe.”—Ba-Kol. 2:14; Ba-Heb. 8:1-6, 13; 2 Ba-Kor. 3:6-18; Ba-Heb. 13:15; Ek. 34:27-35.

30. Ke eng seo se swantšheditšwego ke go phološwa ga ba-Isiraele le go godišwa ga leina la Jehofa kua Egipita?

³⁰ Ekisodo e godiša leina la Jehofa le bogoši bja gagwe, gomme e šupa pele phološong e kgolo ya setšhaba sa Bokriste sa Isiraele wa moya, yo go thwego ka yena: “Xe e le lena Le moloko wo o hlaotšwexo, Le boperisita bya boxoši, Le sethšaba se sekxêthwa, Le selete se Yêna a lexo Mong wa sôna, xore Le tsebatšê mabothakxa a Eo a Le biditšexo Lé le lefsifsing, a Le biletša seetšeng sa xaxwe se se tlabaxo, Lena bao kxalê Le bexo Lè se sethšaba; ’me byale Le sethšaba sa Modimo.” Matla a Jehofa bjalo ka ge a bontšhitšwe ge a be a kgoboketša ba-Isiraele ba gagwe ba moya lefaseng bakeng sa go godiša leina la gagwe, ga se mohlolo wo o fetwago ke wo a o dirilego bakeng sa batho ba gagwe kua Egipita ya bogologolo. Ka go tlogelela Farao a dutše a phela gore a mmontšhe matla a Gagwe le gore leina la Gagwe le tsebatšwe, Jehofa o ile a swantšhetša bohlatse bjo bogolo ka go fetišiša bja nako e tlago bjo bo bego bo tla newa ka Dihlatse tša Gagwe tša Bakriste.—1 Pet. 2:9, 10; Ba-Roma 9:17; Kut. 12:17.

31. Ekisodo e šupa pele go eng ge e le mabapi le mmušo gotee le go ba gona ga Jehofa?

³¹ Ka gona, re ka bolela go ya ka Mangwalo gore setšhaba seo se ilego sa bopja ka tlase ga Moše se be se swantšhetša setšhaba se sefsa sa nakong e tlago seo se lego ka tlase ga Kriste gotee le mmušo wo o ka se kego wa šikinyega. Ka baka la se, re kgothaletšwa go “dirêla Modimo ka mo xo mo kxahlaxo, ka xo Mo xodiša le xo mmoifa.” Bjalo ka ge go ba gona ga Jehofa go ile gwa aparetša taberenakele lešokeng, ruri o holofetša gore o tla dula ka mo go sa felego le bao ba mmoifago: “Šoo ngwakô [taberenakele] wa Modimo mo xare xa batho; ó tlo axa le bôná, ya ba sethšaba sa xaxwe. ’Me Yêna mong Modimo ó tlo ba le bôna . . . Ngwala, xobane ’taba tše ke tša xo rereša le xo bôtêxa.” Ka kgonthe Ekisodo ke karolo e bohlokwa le e holago ya pego ya Beibele.—Ek. 19:16-19—Ba-Heb. 12:18-29; Ek. 40:34—Kut. 21:3, 5.

[Mengwalo ya ka tlase]