Jehofa, Modira-matete

“E moxolo ké Wêna Modira-matete; Modimo ké Wêna Ò nnoši.”​—PSALME 86:10.

1, 2. (a) Dilo tšeo motho a di hlamilego di kgomile lefase bjang? (b) Ke kae moo re ka hwetšago kholofelo ya dilo tše kaone?

BATHO ba mehleng yeno ba ka ikgantšha ka gore dilo tšeo ba di hlamilego di a makatša​—didirišwa tša motlakase, didirišwa tša go boledišana le le kgole le kgole, video, koloi, leeto la sefofane le thekinolotši ya di-computer. Tše ka moka di dirile gore lefase e be le le bataganego. Eupja ke go batagana ga mohuta mang! Go e na le gore go be le khutšo, katlego, mokhora bakeng sa bohle, batho ba fetšwa ke dintwa tše šoro, bokebekwa, botšhošetši, tšhilafalo, malwetši le bodiidi. Le gona, dibetša tša nuclear di phatlaletše le lefase ka moka, gaešita le ge di fokoditšwe ka palo, di sa dutše di ka bolaya batho ka makga a mantši. Babapatši ba lehu, e lego badiri ba dibetša, ba tšwela pele ka kgwebo ya bona e kgolo-kgolo lefaseng. Go feta moo, mola bo-radipolitiki ba gobogela pele, bahumi ba humela pele, gomme badiidi e ba gona ba diilelago pele. Na go na le motho yo a ka tlago le tharollo?

² Ee! Ka gobane go na le Motho yoo a kgonthišago gore phologo e tla ba gona, e lego “Moxolo kôkama-baxolo,” Jehofa Modimo. (Mmoledi 5:7) O buduletše go ngwalwa ga dipsalme, tšeo di neago khomotšo e ntši le keletšo e bohlale dinakong tša manyami. Gare ga tšona go na le Psalme 86, yeo e nago le sehlogo se bonolo se se rego: “Thapêlô ya Dafida.” Ke thapelo yeo o ka e dirago gore e be ya gago ka noši.

Go Botega le Tlalelong

3. Mehleng ye, ke mohlala ofe o kgothatšago woo Dafida a re neago wona?

³ Dafida o ngwadile psalme ye a le tlalelong. Rena bao lehono re phelago “mehleng ya bofêlô” ya tshepedišo ya Sathane e lego “mabaka a mathata,” re lebane le meleko e swanago. (2 Timotheo 3:1; bona gape le Mateo 24:​9-13.) Go swana le rena, Dafida o be a tshwenywa ke dipelaelo le kgateletšego ka baka la mathata ao a mo kgomago. Eupja le ka mohla ga se a ka a dumelela meleko yeo gore e fokodiše go botegela ga gagwe Mmopi wa gagwe. O ile a goeletša ka gore: “Morêna [oo Jehofa, NW] sêkêxa tsêbê O nkwê, xobane ke mohlaki, ke mohloki. Leta ’phelô bya-ka xobane ke morapedi; thuša mohlanka wa xaxo e a Xo botilexo, Wene Modimo wa-ka.”​—Psalme 86:​1, 2.

4. Re swanetše go bontšha kholofelo bjang?

⁴ Bjalo ka Dafida, re ka kgodišega gore “Modimo wa khomotšô yohle,” e lego Jehofa, o tla sekegela tsebe ya gagwe lefaseng le, gomme a theetša dithapelo tša rena tše re di rapelago ka boikokobetšo. (2 Ba-Korinthe 1:​3, 4) Ge e ba re holofela Modimo wa rena ka mo go feletšego, gona re tla latela keletšo ya Dafida yeo e rego: “Lahlêla Morêna morwalô wa xaxo; Yêna ó tlo Xo babalêla; a ka se kê a lesa moloki xe a ka šuthišwa.”​—Psalme 55:22.

Go ba le Tswalano ya Kgaufsi le Jehofa

5. (a) Diphetolelo tše dingwe tšeo di fetoletšwego ka kelohloko di phošolotše diphošo tša bangwadi ba ba-Juda bjang? (b) Psalme ya bo-85 le ya bo-86 di godiša Jehofa ka tsela efe? (Bona mongwalo wa ka tlase.)

⁵ Ka go Psalme ya bo-86 (NW), Dafida o diriša polelwana “oo Jehofa” ka makga a 11. Thapelo ya Dafida ke yeo e tšwago pelong gakaakang, gomme o na le tswalano ya kgaufsi kudu ­gakaakaang le Jehofa! Ka morago, go diriša leina la Modimo ka tsela e bjalo e lebanyago go ile gwa thoma go tlhafela bangwadi ba ba-Juda, kudu-kudu ba-Sopherim. Ba ile ba godiša poifo ya tumelakhwele mabapi le go diriša leina leo gampe. Ka baka la go hlokomologa therešo ya gore motho o bopilwe ka seswantšho sa Modimo, ba paletšwe ke go bolela gore dika tšeo le batho ba di bontšhago ke tša Modimo. Ka gona, mafelong a 7 go a 11 ao leina la Modimo le tšwelelago go ona lengwalong la Sehebere la psalme yona ye e nnoši, ba dirišitše ʼAdho-naiʹ (Morena) legatong la leina YHWH (Jehofa). Re ka leboga ka gobane New World Translation of the Holy Scriptures, gotee le diphetolelo tše dingwe tše dintšinyana tšeo di dirilwego ka kelohloko, di bušeditše leina la Modimo mo le swanetšego ka Lentšung la Modimo. Ka baka leo, tswalano ya rena le Jehofa e gatelelwa ka mo go swanetšego.a

6. Ke ka ditsela dife mo re ka bontšhago gore leina la Jehofa ke la bohlokwa go rena?

⁶ Thapelo ya Dafida e tšwela pele ka gore: “Mong wa-ka [oo Jehofa, NW] nkxauxêlê, xobane ke hlwa [letšatši ka moka, NW] kè xo bitša. Thabiša pelo ya molata wa’xo, xobane ke llaletša môya wa-ka xo Wene Mong’a-ka [oo Jehofa, NW].” (Psalme 86:​3, 4) Ela hloko gore Dafida o ile a hlwa a bitša Jehofa “letšatši ka moka.” Ka kgonthe, gantši o be a rapela bošego ka moka, go etša nakong ya ge e be e le motšhabi a le lešokeng. (Psalme 63:​6, 7) Ka mo go swanago lehono, Dihlatse tše dingwe ge di le kotsing ya go katwa goba tlhaselo e nngwe ya bosenyi di ile tša hlaboša mantšu tša bitša Jehofa. Ka dinako tše dingwe di ile tša makatšwa ke mafelelo a thabišago ao a ilego a tšwelela.b Leina la Jehofa ke la bohlokwa kudu go rena, go etša ge le be le le bohlokwa go “Jesu Kriste, morwa wa Dafida” ge a be a le mo lefaseng. Jesu o ile a ruta barutiwa ba gagwe gore ba rapelele gore leina la Jehofa le kgethwe gomme a ba tsebiša seo leina le se emelago.​—Mateo 1:1; 6:9; Johane 17:​6, 25, 26.

7. Ke mehlala efe yeo re nago le yona ya ge Jehofa a tsoša meoya ya bahlanka ba gagwe, gomme re swanetše go itshwara bjang?

⁷ Dafida o ile a tsoša moya wa gagwe, e lego boyena bja gagwe ka moka a bo lebiša go Jehofa. Go Psalme 37:5 o re kgothaletša gore le rena re dire bjalo, ge a re: “Xafêla Morêna ditsela tša xaxo, O mmôtê; Yêna ó tlo dira.” Ka gona, ge re kgopela Jehofa gore a dire gore moya wa rena o thabe o tla re araba. Bahlanka ba bantši ba Jehofa ba babotegi, ba tšwela pele ba thabela tirelo ya gagwe​—go sa šetšwe mathata, ditlaišo le bolwetši. Banababo rena mafelong ao a hlagaditšwego ke ntwa mono Afrika, bjalo ka Angola, Liberia, Mozambique le Zaire ba tšwetše pele ba etiša tirelo ya Jehofa pele maphelong a bona.c Ruri o dirile gore ba tšwele pele ba thabela puno e kgolo ya moya. Le rena re swanetše go kgotlelela bjalo ka bona. (Ba-Roma 5:​3-5) Ge re kgotlelela re kgonthišetšwa gore: “Pono ya porofeto e sa beetšwe lebaka, eupja e akgofa e ya bofelong, . . . e ka se ke ya diega.” (Habakuku 2:3, PK) Le rena a re ‘akgofeleng go ya bofelong’ re kgodišegile ka mo go feletšego e bile re bota Jehofa.

Go Loka ga Jehofa

8. Ke tswalano efe yeo re ka bago le yona le Jehofa, gomme o bontšhitše go loka ga gagwe bjang?

⁸ Dafida o dira kgopelo e nngwe yeo e nago le maikwelo a phišego: “Xobane Wene Morêna wa-ka [oo Jehofa, NW] O yo botho, O molebaledi; bohle ba Xo rapêlaxo ba Xo hwetša Ò le Ra-mabobo. Morêna [oo Jehofa, NW], hlê nkutlwêlê ruri xe ke rapêla, O phafoxêlê lentšu la-ka xe ke Xo llêla. Ke xo bitša kè tlaletšwe, ka xobane O a nkwa.” (Psalme 86:​5-7) “Oo Jehofa”​—re thabišwa ke go bolelwa ga polelwana ye ka go lebanya leboelela! Ke go bolela ka go lebanya mo go ka itlwaetšwago ka mehla ka thapelo. Dafida lebakeng le lengwe o ile a rapela ka gore: “Dibe tša-ka tša mola kè sa le e mofsa, le ’karoxô tša-ka, O se di xopolê; sa xaxo e be xo nkxopola ka botho bya xaxo, ka baka la botse bja xaxo, Morêna [oo Jehofa, NW].” (Psalme 25:7) Jehofa ke yena mohlala o mogolo wa go loka​—ka go nea ga gagwe topollo ka Jesu, ka go bontšha kgaugelo go badiradibe bao ba sokologago, le ka go tšhollela botho bjo lerato go Dihlatse tša gagwe tše botegago le tšeo di nago le tebogo.​—Psalme 100:​3-5; Maleaki 3:10.

9. Ke kgonthišetšo efe yeo badira-dibe bao ba sokologago ba swanetšego go e ela hloko kudu?

⁹ Na re swanetše go tshwenyega ka diphošo tša nakong e fetilego? Ge e ba gona bjale re letliša ditsela bakeng sa maoto a rena, re a thaba ge re gopola kgonthišetšo ya moapostola Petro go batho bao ba sokologilego ya gore “mabaka a tapoloxô” a tla tšwa go Jehofa. (Ditiro 3:​20) Anke re duleng re le kgaufsi le Jehofa ka thapelo ka Molopolodi wa rena, Jesu, yo a boletšego ka lerato gore: “Tlang xo Nna bohle ba Le lapišitšwexo, ba Le imêlwaxo; Nna ke tlo Le khutšiša [lapološa, NW]. Le ithweše yoko ya-ka, Le rutwê ke Nna; xobane ke yo boló le wa pelo e kokobetšexo; ’me Le tlo hwetša khutšô [tapologo, NW] ya meôya ya lena.” Ge Dihlatse tše di botegago di rapela Jehofa ka leina le lebotse la Jesu, ruri di tloga di hwetša tapologo.​—Mateo 11:​28, 29; Johane 15:16.

10. Puku ya Dipsalme e godiša botho bjo lerato bja Jehofa gakaaka’ng?

¹⁰ Puku ya Psalme (NW) e bolela ka “botho bjo lerato” bja Jehofa ka makga a fetago lekgolo. Botho bjo bjo lerato ke bjo bogolo gakaakang! Psalme ya bo-118 (NW) ditemaneng tša yona tša pele tše nne e kgothaletša bahlanka ba Modimo gore ba leboge Jehofa, e boeletša polelwana yeo e rego “gobane botho bja gagwe bjo lerato ke bja neng le neng,” ka makga a mane. Psalme ya bo-136 (NW) e gatelela seka se se kgahlišago sa “botho bja gagwe bjo lerato” ka makga a 26. Go sa šetšwe gore re foša ka tsela efe​—go etša ge Jakobo 3:2 e bolela gore, “re ba xo foša xa-ntši ka moka xa rena”​—anke re dule re loketše go kgopela tebalelo ya Jehofa, re kgodišegile ka kgaugelo ya gagwe le botho bjo lerato. Botho bja gagwe bjo lerato ke pontšho ya lerato la gagwe le botegago go rena. Ge e ba ka go botega re tšwela pele re dira thato ya Modimo, o tla bontšha lerato la gagwe le botho ka go re matlafaletša gore re kgotlelele moleko o mongwe le o mongwe.​—1 Ba-Korinthe 10:13.

11. Megato yeo e gatwago ke bagolo e ka thuša bjang go tloša maikwelo a go ba le molato?

¹¹ Go ka ba le dinako tšeo ka tšona re kgopišwago ke ba bangwe. Go tlaišwa maikwelong goba mmeleng bjaneng go dirile gore ba bangwe ba šale ba e-na le maikwelo a molato goba ba sa tshwanelege ka mo go feletšego. Motho yo a ilego a tlaišwa ka tsela yeo a ka bitša Jehofa, a kgodišegile gore o tla araba. (Psalme 55:​16, 17) Mogolo yo botho a ka bontšha kgahlego ka go thuša motho yo bjalo gore a amogele therešo ya gore e be e se molato wa gagwe. Ka morago ga moo, go letša ga mogolo mogala ka moya wa bogwera nako le nako go ka thuša motho yoo go fihlela ge mafelelong a kgona go ‘rwala morwalo wa gagwe.’​—Ba-Galatia 6:​2, 5.

12. Ditlalelo di atile bjang, eupja re ka lebeletšana bjang le tšona ka katlego?

¹² Go na le maemo a mangwe a mantši ao a bakago manyami ao batho ba Jehofa ba swanelwago ke go lwantšhana le ona lehono. Go thoma ka Ntwa ya I ya Lefase ka 1914, dikotsi tše kgolo di ile tša thoma go hlasela lefase le. Bjalo ka ge Jesu a boletše e sa le pele, tše e be e le “mathômô a ditlalêlô.” Ditlalelo di atile ka ge re tsene gare-gare ‘bofelong bja mabaka ano.’ (Mateo 24:​3, 8) “Lebakanyana” la Diabolo le akgofela seremong sa lona sa mafelelo. (Kutollo 12:​12) “Bo-ka tau e bôpaxo” yeo e tsomago seo e ka se jago, Moganetši yo o mogolo o diriša maano ka moka a mabe bakeng sa go re aroganya le mohlape wa Modimo gomme a re fediše. (1 Petro 5:8) Eupja a ka se atlege! Ka gobane, bjalo ka Dafida, re theile potego ya rena ka mo go feletšego go Modimo wa rena o tee, Jehofa.

13. Batswadi le bana ba bona ba ka dira bjang gore ba hwetše go loka ga Jehofa?

¹³ Ka ntle le pelaelo, Dafida o ile a tsenya ka pelong ya morwa wa gagwe Salomo bohlokwa bja go ithekga ka go loka ga Jehofa. Ka gona, Salomo o be a ka ruta morwa wa gagwe gore: “Bôta Modimo ka pelo ka moka; O se ké wa ithêkxa ka xo fo re: Ke n’e thlaloxanyô. Ditseleng tša xaxo tšohle tseba Yêna; ke mo Yêna a tl’o xo Xo thulêla tsela. O se kê wa ithsema yo bohlale. Boifa Morêna; ila sebe.” (Diema 3:​5-7) Batswadi le bona lehono ba swanetše go ruta bana ba bona mokgwa wa go rapela Jehofa ka go mmota le mokgwa wa go lebeletšana le ditlhaselo tša lefase leo le se nago botho​—tše bjalo ka kgateletšo ya dithaka sekolong le meleko ya boitshwaro bjo bo gobogilego. Go phela ka tsela ya therešo le bana ba gago letšatši le lengwe le le lengwe go ka nweletša dipelong tša bona e le bafsa lerato la kgonthe la go rata Jehofa le go ithekga ka yena ka thapelo.​—Doiteronomio 6:​4-9; 11:​18, 19.

Mediro e Megolo-golo ya Jehofa

14, 15. Mediro e mengwe ya Jehofa yeo go se nago yeo e swanago le yona ke efe?

¹⁴ Dafida o bolela ka kgodišego e tseneletšego gore: “Xo medimo xa xo mo-ka-Wêna [oo Jehofa, NW], xa xo se-ka-tirô-tš’axo.” (Psalme 86:8) Mediro ya Jehofa ke e megolo kudu, e mebotse kudu le ya kgoparara kudu go feta tlhaologanyo ya motho mang le mang. Bonyenyane bjoo bo-ra-thuta-mahlale ba mehleng yeno ba bo tsebago legohle leo le bopilwego​—bogolo bja lona, go dumelelana ga lona, botse bjo makatšago bja lona—​e bile selo se segolo kudu go feta seo Dafida a bego a se tseba. Lega go le bjalo, yena ka noši o ile a tutueletšega gore a re: “Maxodimo a re anêxêla boxolo bya Modimo; medirô ya ’atla tša xaxwe e rêtwa ke leratadima.”​—Psalme 19:1.

¹⁵ Gape mediro ya Jehofa e bonagatšwa gabotse ka tsela yeo a beilego le go lokiša lefase ka gona, a dira gore go be le mosegare le bošego, ditlha, nako ya go bjala le ya go buna le dilo tše dintši tše di thabišago tšeo batho ba tlago go ipshina ka tšona nakong e tlago. Le gona, rena ka noši re bopilwe le go hlangwa wa matete-tete gakaakang, mo e lego gore re thabela mediro ya Jehofa yeo e re dikologilego!​—Genesi 2:​7-9; 8:​22; Psalme 139:14.

16. Pontšho e kgolo kudu ya go loka ga Jehofa ke efe, gomme e lebiša medirong efe e mengwe yeo go se nago yeo e swanago le yona?

¹⁶ Ka morago ga gore batswadi ba rena ba pele ba ile ba se kwe Modimo, ba baka mathata ao a hlaselago lefase go fihla le lehono le, Jehofa ka baka la lerato la gagwe o dirile modiro o makatšago ka go roma Morwa wa gagwe mo lefaseng gore a goeletše Mmušo wa Modimo le go hwa e le topollo ya batho. Ka morago gwa direga mohlolo wa mehlolo! Jehofa a tsoša Kriste gore e be modirišani wa gagwe yo e lego Kgoši e kgethilwego. (Mateo 20:​28; Ditiro 2:​32, 34) Go tšwa go batho ba botegago Modimo o bile o kgethile “mmopya e mofsa” yo a tlago go buša le Kriste e le “lexodimo le lefsa” le le nago le botho godimo ga lekoko la “lefase le lefsa” leo le tlago go akaretša batho ba dimilione tše dikete ba ba tlago go tsošwa bahung. (2 Ba-Korinthe 5:17; Kutollo 21:​1, 5-7; 1 Ba-Korinthe 15:​22-26) Ka gona, mediro ya Jehofa e tla tagafala e dutše e e-ya seremong! Ruri re ka goeletša ka gore: “Morêna [oo Jehofa], . . . Botho bya xaxo ké byo boxoloxolo byo O bo beetšexo ba Xo boifaxo.”​—Psalme 31:​17-19.

17. Psalme 86:9 e phethagala bjang mo nakong ye mabapi le mediro ya Jehofa?

¹⁷ O mongwe wa mediro ya Jehofa ya mehleng yeno ke wo Dafida a o hlalosago go Psalme 86:9: “Dithšaba tšohle tše O di dirilexo di tlo tla tša Xo khunamêla [oo Jehofa, NW] tša rêta leina la xaxo.” Ka morago ga go bitša mašaledi a mmopja wa gagwe yo mofsa gare ga batho, e lego “mohlatswana o monyenyane” wa maja-bohwa a Mmušo, Jehofa o ile a tšwela pele ka go kgoboketša “lešaba le lexolo” la “dinku tše dingwê” go tšwa “dithšabeng ka moka” e lego dimilione tšeo le tšona di bontšhago tumelo mading a Jesu a tšholotšwego. O bopile mokgatlo o matla ka bona, bona ba nnoši bao e lego lekoko la barati ba khutšo lefaseng ka moka lehono. Ge ba bona se, mašaba a legodimo a inamiša difahlego pele ga Jehofa, a goeletša ka gore: “Thêtô le letaxô le bohlale, le teboxô le tumišô, le matla le xo kxôna, ké tša Modimo wa rena xo iša mehleng ya neng le neng.” Lešaba le legolo le lona le godiša leina la Jehofa, le mo hlankela “mosexare le bošexo,” ka kholofelo ya go phologa bofelo bja lefase le le go phela ka mo go sa felego lefaseng la paradeise.​—Luka 12:​32; Kutollo 7:​9-17; Johane 10:16.

Bogolo bja Jehofa

18. Jehofa o bontšhitše bjang gore ke yena ‘Modimo a nnoši’?

¹⁸ Se se latelago Dafida o lebiša tlhokomelo Bomodimong bja Jehofa, o re: “E moxolo ké Wêna Modira-matete; Modimo ké Wêna Ò nnoši.” (Psalme 86:​10) Go tloga kgale, Jehofa o be a dutše a bontšha gore ruri ke yena ‘Modimo a nnoši.’ Ke Farao yo šoro wa Egipita yo ka borabele a ilego a ganetša Moše ka gore: “Jehofa ke mang, yo nkago kwa lentšu la gagwe, ka lesetša ba-Isiraele ba sepela? Ga ke tsebe Jehofa.” Eupja go se go ye kae o ile a thoma go tseba gore Jehofa ke yo mogolo gakaakang! Modimo ra-matla-ohle o ile a kokobetša medimo ya Egipita gotee le baperisita ba bo-ra-malea ka go romela dikotlo tše senyago, a bolaya barwa ba maitšibolo ba ba-Egipita, a bolaya Farao le madira a gagwe a maemo a godimo Lewatleng le Lehwibidu. Ruri ga go na yo a swanago le Jehofa gare ga medimo!​—Ekisodo 5:2, PK; 15:​11, 12.

19, 20. (a) Kopelo ya Kutollo 15:​3, 4 e tla fihla seremong sa yona neng? (b) Ke bjang re ka kopanelago modirong wa Jehofa gaešita le gona bjale?

¹⁹ Jehofa ka ge e le yena feela Modimo, o tšwetše pele a dira dimakatšo bakeng sa go lokišetša go phološa barapedi ba gagwe ba ba kwago Egipita ya mehleng yeno​—lefase la Sathane. O dirile gore dikahlolo tša gagwe e le Modimo di goeletšwe lefaseng ka moka gore e be bohlatse ka lesolo le legolo kudu la go kwatša ditaba tše di lokilego historing ka moka, ka go rialo gwa phethega boporofeta bja Jesu go Mateo 24:​14. Go se go ye kae “bofêlô” bo swanetše go tla, moo Jehofa a tlago go bontšha bogolo bja gagwe ka tsela yeo go se nago yeo e swanago le yona ka go fedišetša ruri bokgopo ka moka mo lefaseng. (Psalme 145:​20) Ke moka kopelo ya Moše le kopelo ya Kwana e tla fihla seremong ka gore: “Ké e mexolo, ké e tlabaxo, medirô ya xaxo Morêna Modimo Ra-matla-ohle. ’Tsela tša xaxo ké tša xo loka, tša xo rereša, Wene Kxoši ya dithšaba. Wa xo se šiê Wene Morêna e ka ba mang? Mokxêthwa à nnoši ké Wene. Dithšaba ka moka di tlo tla, tša khunama pel’a xaxo; xobane xo loka xa ­xaxo xo bônaxetše kahlolong.”​—Kutollo 15:​3, 4.

²⁰ Eka yo mongwe le yo mongwe wa rena a ka fišega ge a bolela le ba bangwe mabapi le merero ye e makatšago ya Modimo. (Bapiša le Ditiro 2:​11.) Jehofa o tla tšwela pele a dira dilo tše dikgolo le tše di makatšago mehleng ya rena le go fihla nakong e tlago, bjalo ka ge sehlogo sa rena se se latelago se tla hlalosa.

[Mengwalo ya tlase]

Na o a Gopola?

◻ Ke ka baka la’ng re swanetše go dira thapelo ya Psalme 86 gore e be ya rena ka noši?

◻ Ke bjang re ka bago le tswalano ya kgafsi le Jehofa?

◻ Jehofa o re bontšha bjang go loka ga gagwe?

◻ E mengwe ya mediro ya Jehofa yeo go se nago yeo e swanago le yona ke efe?

◻ Ke bjang Jehofa e lego yena ‘Modimo a nnoši’ ge e le ka bogolo?

[Seswantšho go letlakala 10]

“Lefaseng le lefsa” leo le tlago mediro e makatšago ya Jehofa e tla tšwela pele e hlatsela letago la gagwe gotee le go loka ga gagwe