Na O Ipha Nako Le Lapa La Gago?

“BO-TATE ba Majapane ba a Ratwa​—Gaešita le ge ba Swaregile ka go Šoma Gomme ba sa Bapale le Bana ba Bona.” Sehlogo se sa ditaba se ile sa tšwelela ka go kuranta ya Mainichi Shimbun nywageng e fetilego. Sehlogo seo se begile gore 87,8 lekgolong ya bana ba Majapane bao ba tšerego karolo nyakišišong ya mmušo ba bontšhitše gore ba kganyoga go hlokomela bo-tatago bona nakong e tlago. Lega go le bjalo, kgatišong ya Seisemane ya kuranta yeo, taba e swanago e ile ya tšwelela ka tlase ga sehlogo se se fapanego sa ditaba. Se be se balega ka gore “Bo-tate le Barwa: Taba ya go Hlokomologwa.” Sehlogo se ka go se swane le kgatišo ya Sejapane se be se gatelela karolo e nngwe ya nyakišišo e swanago: Letšatšing le lengwe le le lengwe la mošomo, bo-tate ba Majapane ba be ba fetša metsotso e 36 feela ba e-na le bana ba bona. Ge go bapišwa, bo-tate ba Jeremane Bodikela ba be ba fetša metsotso e 44 ba e-na le bana ba bona gare ga beke, gomme palo ya United States e be e le metsotso e 56.

Ga se bo-tate feela bao ba fetšago nako e nyenyane le bana ba bona. Bo-mma ba bantši ba šoma ka ntle. Ka mohlala, bo-mma ba bantši bao ba se nago balekane ba swanelwa ke go šoma mošomo wa boiphedišo bakeng sa go fepa lapa. Ka baka leo tekanyo ya nako yeo batswadi​—bo-tate le bo-mma ka mo go swanago​—ba e fetšago ba e-na le bana ba bona e fokotšegile.

Nyakišišo ya 1997 yeo e dirilwego go bafsa bao ba lego mahlalagading ba fetago 12 000 ba ma-Amerika e hweditše gore bafsa bao ba nago le tswalano ya kgaufsi le batswadi ba bona ke ka sewelo ba ka tlaišwago ke kgateletšego ya maikwelo, ba ka tlelwago ke dikgopolo tša go ipolaya, ba kopanela bošorong goba ba diriša dilo tšeo di bakago temalelo. Le gona yo mongwe wa banyakišiši yo a swaregilego nyakišišong e tseneletšego o itše: “O ka se be le maikwelo a gore o na le tswalano ya kgaufsi le bana ka ntle le ge o e-na le nako ya bona.” Go fetša nako le bana ba gago le go boledišana le bona go bohlokwa.

Sekgoba sa Poledišano

Malapa ao a lego kotsing ya go se be le poledišano kudu-kudu ke ao go ona batswadi ba dulago kgole le gae ba le kabelong ya kgole ya modiro. Go ba gona, sekgoba sa poledišano ga se hwetšwe feela malapeng ao a nago le motswadi yo a dulago kgole le gae. Batswadi ba bangwe gaešita le ge ba dula gae, fela ba ya modirong pele bana ba bona ba tsoga gomme ba boa gae ka morago ga ge ba ile malaong. Batswadi ba itšego ba fetša nako le lapa mafelo-bekeng goba matšatšing a maikhutšo e le gore ba thibe sekgoba seo se bulwago ke go se be le kgokagano. Ba bolela ka go ipha nako “e holago” le bana ba bona.

Lega go le bjalo, na go ba le nako e nyenyane ga go thibelwe sekgoba ke go e diriša ka mo go holago? Monyakišiši Laurence Steinberg o araba ka gore: “Ka kakaretšo bana bao ba fetšago nako e ntši ba e-na le batswadi ba bona ba šoma gakaone go feta bao ba fetšago nako e nyenyane. Go bonala go le thata kudu go thiba sekgoba sa go se be le nako moo. Kgopolo ya go diriša nako ka mo go holago e ile ya gatelelwa go feta tekanyo.” Ye ke yona tsela yeo mosadi wa mo-Burma a ikwago ka yona. Monna wa gagwe​—yo e lego mohlala wa monna wa Mojapane​—o tla gae go tšwa mošomong ka iri ya pele goba ya bobedi mesong e mengwe le e mengwe. Gaešita le ge a fetša nako a e-na le lapa la gagwe mafelo-bekeng, fela mosadi wa gagwe o re: “Go ba gae ka Mekibelo le Disontaga go ka se thibe sekgoba sa go se be le lapa gare ga beke ka moka. . . . Na o ka lesa go ja matšatšing a gare ga beke ka moka gomme wa ja dijo tša beke ka moka ka Mekibelo le Disontaga?”

Go Nyakega Boiteko bjo bo Tseneletšego

Go kgomarela poledišano e botse ka lapeng ga se selo se bonolo go se dira. Go nyakega ga gore motho a hwetše tša go iphediša le go hlokomela lapa ga go dire gore go be bonolo gore tate goba mma yo a šomago a fetše nako a e-na le lapa. Ba bantši bao maemo a bona a nyakago gore ba be kgole le gae ba kgomarela poledišano ka mehla ka go letša mogala goba go ngwala mangwalo. Eupša go sa šetšwe gore le ka moka ka gae goba go se bjalo, go nyakega boiteko bjo bo tseneletšego gore go kgomarelwe poledišano e botse ya lapa.

Batswadi bao ba hlokomologago go boledišana le malapa a bona ba buna ditla-morago tše bohloko ka baka la bošaedi bja bona. Tate yo a bego a fetša nako e nyenyane a e-na le lapa la gagwe, le go ja a bile a sa je le bona o ile a lebeletšana le mafelelo a šoro. Morwa wa gagwe o ile a ba yo šoro, gomme morwedi wa gagwe a swarwa a utswa dilo lebenkeleng. Ge tate a be a e-ya papading ya kolofo mesong e mengwe ya Sontaga, morwa o ile a arabela ka bogale a re: “Na mma ke yena motswadi a nnoši ka mo lapeng le? Mma ke yena a dirago diphetho ka se sengwe le se sengwe ka mo lapeng.” Mošemane o ile a lla ka gore: “Tate, le ka mohla ga o ke o . . . ”

Mantšu ao a ile a dira gore tatagwe a nagane. Mafelelong o ile a phetha ka gore o swanetše go thoma ka go ja difihlolo le lapa. Mathomong e be e-ba yena le mosadi wa gagwe feela. Ganyenyane-ganyenyane bana ba ile ba ba tlatša, gomme nako ya difihlolo ya ba lefelo la poledišano. Se se ile sa lebiša tabeng ya gore go lewe dijo tša go lalela gotee. Ka go rialo monna yo o be a thomile go phološa lapa la gagwe gore le se šwalalane ka mo go feletšego.

Thušo e Tšwago Lentšung la Modimo

Beibele e kgothaletša batswadi gore ba iphe nako ya go boledišana le bana ba bona. Ba-Isiraele ba ile ba laelwa ka moporofeta Moše gore: “Theetša, Isiraele! Morêna Modimo wa rena ké Morêna à nnoši. Morêna Modimo wa xaxo O mo ratê ka pelo ya xaxo ka moka, le ka môya wa xaxo ka moka, le ka matla a xaxo ka moka. Mantšu a ke Xo laetšaxo lehono a a dulê a le pelong ya xaxo. O a tiišetšê bana ba xaxo; O bolêlê ôna Ò dutše ngwakong wa xaxo, le xe O le tseleng, xe O y’o rôbala le xe Ò tsoxa.” (Doiteronomio 6:​4-7) Ee, rena bao re lego batswadi re swanetše go gata mogato wa pele gore re fetše nako le lapa la rena ge e ba re tla nweletša mantšu a Modimo menaganong le dipelong tša bana.

Ka mo go kgahlišago nyakišišo ya 1997 yeo go boletšwego ka yona pejana yeo e dirilwego go bafsa bao ba lego mahlalagading ba fetago 12 000 ba ma-Amerika e utolotše gore “gare ga mo e nyakilego go ba 88% . . . ya baagi bao ba ipolelago gore ba na le bodumedi, go nagana gore bodumedi le thapelo di bohlokwa e be e le mo go šireletšago.” Bakriste ba therešo ba lemoga gore thuto e swanetšego ya bodumedi yeo ka gae e šireletša bafsa dilong tša go swana le go diriša gampe dihlare-tagi tšeo di bakago temalelo, kgateletšego ya maikwelo, go ipolaya, bošoro le tše dingwe.

Batswadi ba bangwe ba dumela gore go thata go hwetša nako bakeng sa lapa la bona. Se se bjalo kudu-kudu ka bo-mma bao ba se nago balekane, bao ba bego ba ka thabela go fetša nako ba e-na le bana ba bona eupša ba swanelwa ke go šoma mošomo wa boiphedišo. Ba ka katanela bjang go hwetša nako e bohlokwa ya gore ba be le malapa a bona? Beibele e opeletša ka gore: “Ipolokêlê thlaloxanyô le pelo-keledi.” (Diema 3:​21) Batswadi ba ka diriša “pelo-keledi” bakeng sa go ipha nako ya go ba le lapa. Bjang?

Ge e ba o le mma yo a šomago yo a ikwago a lapile kudu ka morago ga mošomo wa letšatši, go ka ba bjang ge o ka kgopela bana ba gago gore ba go thuše go apea? Nako e bjalo yeo le e fetšago le le gotee e tla le nea sebaka sa gore le batamelane. Mathomong go akaretša bana ba gago go ka tšea nako e oketšegilego. Lega go le bjalo, go se go ye kae, o tla hwetša e le mo go thabišago e bile e le mo go bolokago nako.

Mo gongwe o ka ba o le tate yo a swanelwago ke go dira se le sela mafelo-bekeng. Ke ka baka la’ng o sa dire e mengwe ya mešongwana ye le bana ba gago? O ka boledišana le bona ge le dutše le šoma gotee gomme ka nako e swanago wa ba nea tlwaetšo e bohlokwa. Keletšo ya Beibele ya gore o nweletše mantšu a Modimo ka go bana ba gago e go kgothaletša gore o bolele le bona ‘ge o dutše ka gae, ge o sepela’​—ee, ka nako e nngwe le e nngwe. Go boledišana le bana ba gago ge le dutše le šoma gotee ke go bontšha “thlaloxanyô.”

Go fetša nako le lapa la gago go tliša meputso e swarelelago. Seema sa Beibele se re: “Mohlale ké moeletšexi.” (Diema 13:​10) Ka go ipha nako ya go boledišana le ba lapa la gago, o tla ba boemong bjo bobotse bja go ba nea tlhahlo e bohlale mathateng a bophelo bja letšatši le lengwe le le lengwe. Tlhahlo e bjalo yeo e newago gona bjale e ka boloka nako e ntši le go efoša masetla-pelo nakong e tlago. Go feta moo, se se ka dira gore wena le bona le thabe. Gore o nee tlhahlo e bjalo, o swanetše go ntšha polokelong e tletšego bohlale yeo e hwetšwago Lentšung la Modimo, Beibele. E dirišetše go ruta bana ba gago le go hlahla megato ya lapa la gago.​—Psalme 119:​105.

[Seswantšho go letlakala 4]

Bafsa bao ba nago le tswalano ya kgaufsi le batswadi ba bona ke ka sewelo ba ka tshwenywago ke kgateletšo ya maikwelo

[Seswantšho go letlakala 5]

Poledišano e botse e tliša meputso e humilego bophelong bja lapa

[Seswantšho go letlakala 6]

Ge o dutše o šoma gotee le ngwana wa gago, le ka boledišana gomme wa mo nea tlwaetšo e bohlokwa