Hwetša Bohlale Gomme O Amogele Tayo
JEHOFA MODIMO ke Mohlahli yo Mogolo wa batho ba gagwe. Ga a ba rute feela ka yena eupša o ba ruta le ka bophelo. (Jesaya 30:20; 54:13; Psalme 27:11) Ka mohlala, Jehofa o ile a nea setšhaba sa Isiraele baporofeta, ba-Lefi—kudu-kudu baperisita—le banna ba bangwe ba bohlale gore ba hlankele e le barutiši. (2 Koronika 35:3; Jeremia 18:18) Baporofeta ba rutile batho ka merero ya Modimo le dika tša gagwe gomme ba ba bontšha tsela e swanetšego yeo ba swanetšego go e latela. Baperisita le ba-Lefi ba be ba e-na le boikarabelo bja go ruta Molao wa Jehofa. Le gona, banna ba bohlale goba bagolo ba nea keletšo e kwagalago ditabeng tša bophelo bja letšatši le letšatši.
Salomo, morwa wa Dafida e be e le yo a phalago bohle gare ga banna ba bohlale ba Isiraele. (1 Dikxoši 4:30, 31) Yo mongwe wa baeng ba gagwe ba hlomphegago, e lego mohumagadi wa Seba, ge a bona letago la gagwe le mahumo a gagwe o ile a dumela ka gore: “Tše ba mpoditšexo tšôna ké seripa fêla. Bohlale bya xaxo le botse bya xaxo di fetiša tumô ye ke e kwilexo.” (1 Dikxoši 10:7) Sephiri sa bohlale bja Salomo e be e le eng? Salomo o ile a rapelela “bohlale le temoxô” ge a be a e-ba kgoši ya Isiraele ka 1037 B.C.E. Jehofa o ile a mo nea tsebo, bohlale le pelo e kwešišago ka ge a be a kgahlišitšwe ke kgopelo ya gagwe. (2 Koronika 1:10-12; 1 Dikxoši 3:12) Ga go makatše ge Salomo a ile a tla a “bolêla ka diêma tše dikete tše tharo”! (1 Dikxoši 4:32) Tše dingwe tša tše gotee le “moênô wa Aguri” le wa “Lemuele kxoši,” di ile tša begwa ka pukung ya Beibele ya Diema. (Diema 30:1; 31:1) Ditherešo tše di boletšwego diemeng tše di bontšha bohlale bja Modimo gomme ke tša ka mo go sa felego. (1 Dikxoši 10:23, 24) Di bohlokwa lehono go yo mongwe le yo mongwe yo a kganyogago bophelo bjo bo thabišago le bjo bo atlegilego go etša ge di be di le bjalo ge di be di bolelwa mathomong.
Katlego le go Hlweka Boitshwarong—Bjang?
Morero wa puku ya Diema o hlaloswa mantšung a yona a mathomo: “Diêma tša Salomo morwa wa Dafida kxoši ya Isiraele. Ké tša xo tseba bohlale le thutô, tša xo hlatha dipolêlô tša thlaolaxanyô, xo amoxêlwê thutô le thlalefô le bothakxa le molaô le tše boló, mo-hlôka-tsebô a fiwê maanô, ’soxana le fiwê tsebô le kêlêlô.”—Diema 1:1-4.
A morero o phagamego woo o phethwago ke “diêma tša Salomo”! Ke tša “xo tseba bohlale le thutô.” Bohlale bo akaretša go bona dilo kamoo di lego ka gona le go šomiša tsebo yeo go rarolla mathata, go fihlelela dipakane, go phema goba go thibela dikotsi goba go thuša ba bangwe go dira bjalo. Puku e nngwe ya ditšhupetšo e re: “Pukung ya Diema ‘bohlale’ bo bolela go phela ka bokgoni—go kgona go dira dikgetho tše bohlale le go phela ka katlego.” Go hwetša bohlale go bohlokwa gakaakang!—Diema 4:7.
Diema tša Salomo gape di nea tayo. Na re nyaka tlwaetšo ye? Ka Mangwalong, lentšu tayo le fetiša kgopolo ya phošollo, tsholo goba kgalemelo. Go ya ka seithuti se sengwe sa Beibele, le “bolela tlwaetšo yeo e lego mabapi le boitshwaro, yeo e akaretšago go phošolla ditshekamelo tša bošilo.” Go sa šetšwe gore ke ya go itaya goba go laiwa ke ba bangwe, tayo ga e re thibele feela go dira bobe eupša e bile e re tutueletša go fetogela go tše kaone. Ee, re nyaka tayo ge e ba re nyaka go dula re hlwekile boitshwarong.
Ka gona morero wa diema o gabedi—go nea bohlale le tayo. Tayo yeo e lego mabapi le boitshwaro le bokgoni bja monagano e na le dibopego tše mmalwa. Ka mohlala, go loka le toka ke dika tša boitshwaro gomme di re thuša go kgomarela ditekanyetšo tše phagamego tša Jehofa.
Bohlale ke motswako wa dika tše dintši tšeo di akaretšago kwešišo, temogo, tlhaologanyo le bokgoni bja go nagana. Go kwešiša ke bokgoni bja go bontšhiša taba le go lemoga tlhamego ya yona ka go swara go kgokagana ga dikarolo tša yona gotee le yona ka moka, ka go rialo wa hwetša kgopolo ya seo e se bolelago. Go ba le temogo go nyaka gore motho a tsebe mabaka le go kwešiša lebaka leo ka lona tsela e itšego e lego e lokilego goba e fošagetšego. Ka mohlala, motho yo a nago le kwešišo a ka lemoga ge motho yo mongwe a lebile felo go šele, gomme kapejana a mo lemoša ka kotsi. Eupša, go nyakega gore a be le temogo gore a kwešiše lebaka leo ka lona motho yoo a lebilego fao, gomme a tle le tsela e kaone kudu ya go mo hlakodiša.
Batho ba bohlale ba na le temogo—ga se bao ba foregago gabonolo. (Diema 14:15) Ba kgona go bona bošula e sa le pele gomme ba itokišeletša bjona. Gape bohlale bo re dira gore re kgone go hlama dikgopolo tše di agago le dikakanyo tšeo di neago tlhahlo e nago le morero bophelong. Ruri go ithuta diema tša Beibele ke mo go putsago ka gobane di ile tša ngwalwa e le gore re ka tseba bohlale le tayo. Gaešita le “mo-hlôka-tsebô” yoo a elago hloko diema o tla hwetša bohlale, gomme “ ’soxana” la hwetša tsebo le bokgoni bja go nagana.
Diema tša ba Bohlale
Lega go le bjalo, diema tša Beibele ga se feela tša bao ba se nago phihlelo le ba bafsa. Ke tša yo mongwe le yo mongwe yo a lego bohlale go ka theetša. Kgoši Salomo o re: “Yo bohlale ó tlo di kwa, a atêlwa ke mahlale; le wa maitse a huma dikeletšô, a hlaloxanya puô ya diêma le merêrô, le mmolêlêlô wa bahlale, le diphiri tša bôná.” (Diema 1:5, 6) Motho yoo a šetšego a hweditše bohlale o tla oketša go rutega ga gagwe ka go ela diema hloko, gomme motho yo a nago le kwešišo o tla loutša bokgoni bja gagwe bja go hlahla bophelo bja gagwe ka katlego.
Seema gantši se bolela therešo e tseneletšego ka mantšu a sego kae. Seema sa Beibele se ka ba ka sebopego sa polelo e gakantšhago. (Diema 1:17-19) Diema tše dingwe ke dinyepo—e lego dipolelo tše di raraganego tšeo di nyakago go nyepollwa. Seema gape se ka ba le dipapišo, ditshwantšhišo le dika tše dingwe tša polelo. Go di kwešiša go nyaka nako le go naganišiša. Salomo mohlami wa diema tše dintši, ruri o be a lemoga go širega ga kwešišo ya go kwešiša seema. Pukung ya Diema o ipha boikarabelo bja go nea babadi ba gagwe bokgoni bjoo, e lego selo seo motho yo bohlale a tla nyakago go se ela hloko.
Mathomo ao a Išago Pakaneng
Motho o thoma kae tsela ya bohlale le tayo? Salomo o araba ka gore: “Xo boifa Morêna ké xôna xo thôma tsebô. Bohlale le thutô [“tayo,” NW] di nyatšwa ke mašilo.” (Diema 1:7) Tsebo e thoma ka go boifa Jehofa. Ka ntle le tsebo go ka se be le bohlale goba thuto. Ka gona, go boifa Jehofa ke mathomo a bohlale le thuto.—Diema 9:10; 15:33.
Go boifa Modimo ga se go mo šia wa go mo tšhaba. Go e na le moo, ke tlhompho e tseneletšego le poifo ya borapedi. Go ka se be le tsebo ya kgonthe ka ntle le poifo ye. Bophelo bo tšwa go Jehofa Modimo, le gona bophelo bo bohlokwa gore re be le tsebo le ge e le efe. (Psalme 36:9; Ditiro 17:25, 28) Go feta moo, Modimo o bopile dilo ka moka; ka gona tsebo ka moka ya motho e theilwe go ithuteng ka modiro wa diatla tša gagwe. (Psalme 19:1, 2; Kutollo 4:11) Modimo gape o ile a budulela Lentšu la gagwe leo le ngwadilwego, leo le ‘holago batho ka go ruta, le ka go kgodiša le go sokolla, le ka go iša tokong.’ (2 Timotheo 3:16, 17) Ka gona, motheo o bohlokwa kudu wa tsebo ya kgonthe ke Jehofa, gomme motho yo a e nyakago o swanetše go ba le tlhompho e tseneletšego ya go mmoifa.
Tsebo ya motho le bohlale bja lefase bo na le mohola ofe ka ntle le go boifa Modimo? Moapostola Paulo o ngwadile gore: “O kae yo bohlale? O kae wa mangwalô? O kae mo-hlatha-tša-mabaka-ano?—Bohlale bya lefase a Modimo xa a ka a bo dira bošilo?” (1 Ba-Korinthe 1:20) Ka ge a sa boife Modimo, motho yo a nago le bohlale bja lefase o fihlelela diphetho tše fošagetšego go ya ka ditaba tšeo a di tsebago gomme o feleletša e le ‘lešilo.’
“Pheta Molaleng wa Xaxo”
Se se latelago kgoši e bohlale e bolela le bafsa e re: “Ngwan’a-ka! Theetša tayô ya tat’axo; O se nyatšê thutô ya mm’axo. Tšôna-tšeo e tlo ba seala se se ratêxaxo mo hloxong ya xaxo, le pheta molaléng wa xaxo.”—Diema 1:8, 9.
Isiraeleng ya bogologolo, batswadi ba be ba e-na le boikarabelo bjo ba bo neilwego ke Modimo bja go ruta bana ba bona. Moše o ile a kgothaletša bo-tate ka gore: “Mantšu a ke Xo laetšexo lehono a a dulê a le pelong ya xaxo. O a tiišetšê bana ba xaxo; O bolêle ôna Ó dutše ngwakong wa xaxo, le xe O le tseleng xe O y’o rôbala le xe Ó tsoxa.” (Doiteronomio 6:6, 7) Bo-mma le bona ba na le tutuetšo e kgolo. Mosadi wa mo-Hebere o be a ka nea molao wa lapa ka gare ga thulaganyo ya matla a taolo a monna wa gagwe.
Ge e le gabotse, ka Beibeleng ka moka lapa ke thulaganyo ya motheo bakeng sa go nea thuto. (Ba-Efeso 6:1-3) Ge bana ba e-kwa batswadi ba bona bao ba dumelago, go bona se ke go kgabišwa ka kgare ya go kgabiša e kgahlišago le pheta ya tlhompho.
“Le tlo bá la Amoxa Beng ba Lôna Bophelô”
Tate wa mo-Asia o ile a eletša morwa wa gagwe wa nywaga e 16 pele a mo romela United States bakeng sa thuto e phagamego ka gore a se ke a ikgweranya le batho ba babe. Keletšo ye e etša keletšo ya Salomo e rego: “Ngwan’a-ka! Xe ba-dira-dibe ba Xo xokeletša, O xanê.” (Diema 1:10) Lega go le bjalo, Salomo o bontšha ka go lebanya molaba woo ba o šomišago ka gore: “Ba re: E riyê, re lalêlê madi, re fo khukhunetša motho a se na molato, ba phelaxo re ba metšê byalo ka lebitla, ba xo loka a ba etšê ba xo theoxêla mabitleng, re y’o hwetša thoto yohle ya matsaka, ’me nywakô ya rena e tla tlala dithebola, ba re: Kwana le rena, re hlakanêlê ’khwama setee ka moka.”—Diema 1:11-14.
Go molaleng gore kgoketšo ke mahumo. “Ba-dira-dibe” ba goketša ba bangwe gore ba kopanele le bona maanong a bona a bošoro goba a go se loke e le gore ba hwetše dipoelo tša ka pela. Batho ba ba kgopo ga ba dika-dike go tšholla madi e le gore ba hwetše dilo tše di bonagalago. Ba ‘metša mohlaselwa wa bona a phela bjalo ka lebitla,’ ba mo tšeela se sengwe le se sengwe seo a nago le sona, go etša ge lebitla le amogela setopo ka moka. Taletšo ya bona ke ya go laleletša mošomong wa bosenyi—ba nyaka go ‘tlatša nywako ya bona ka dithebola,’ gomme ba nyaka gore yo a se nago phihlelo a ‘kwane le bona.’ Ye ke temošo e lego nakong gakaakang bakeng sa rena! Na dihlopha tša basenyi tša bafsa le bagweba-ka-dihlare-tagi ga di diriše mekgwa e swanago ya go goketša? Na kholofetšo ya go huma kapejana ga se kgoketšo ditumelelanong tše dintši tšeo di belaetšago tša kgwebo?
Kgoši e bohlale e eletša ka gore: “Ngwan’a-ka! Se swarê ka tsela ya bôna; iletša leoto la xaxo mebila ya bôná. Xobane maoto a bôná a kitimêla bobe; ba kxanyêla xo y’o thula madi.” Ge a be a bolelela pele mafelelo a bona a nyamišago o oketša ka gore: “Xo thêa molaba nonyana tšohle di Xo bôna, e tla ba lefêla. ’Me bôná ba lakana madi a xabô-bôná, ba tsoma maphelô a xabô. Ké tšôna ditsela tša bohle ba-lla-leruô; le tlo bá la amoxa beng ba lôna bophelô.”—Diema 1:15-19.
‘Mo-lla-leruo’ o tlo hwelela tseleng ya gagwe. Molaba wo bakgopo ba o reelago ba bangwe o tla tanya bona ka noši. Na batho ba ba dirago bobe ka boomo ba tla fetoša tsela ya bona? Aowa. Molaba o ka ba molaleng, eupša ‘dinonyana’ di fo fofela go wona. Ka mo go swanago, ba kgopo ba tšwela pele ka ditiro tša bona tša bosenyi ba foufaditšwe ke megabaru ya bona, gaešita le ge kgaufsinyane ba tla swarwa.
Ke Mang yo a Tlago go Theetša Lentšu la Bohlale?
Na ruri badiradibe ba a hlokomela gore tsela ya bona ke e kotsi? Na ba lemošitšwe ka pheletšo ya ditsela tša bona? Go se tsebe ga se sehlare sa moširela, ka gobane molaetša o lebanyago o bolelwa mafelong a batho bohle.
Salomo o ile a bolela gore: “Bohlale bo xowa bò le kua ntlê; bo hlaboša ’ntšu kwa mapatlelong. Bo xoeletša bò le xare xa mabotho; bo kwatša polêlô ya byôna mo kxorong ya motse.” (Diema 1:20, 21) Bohlale bo goeletša ka lentšu la go hlaboša le leo le kwagalago mafelong a batho bohle gore ka moka ba kwe. Isiraeleng ya bogologolo, banna ba ba godilego ba be ba nea keletšo e bohlale gomme ba dira diphetho tša boahlodi dikgorong tša motse. Jehofa o dirile gore re ngwalelwe bohlale bja kgonthe ka Lentšung la gagwe Beibele, leo le hwetšagalago ka gohle. Gape bahlanka ba gagwe lehono ba swaregile ka go bolela molaetša wa lona phatlalatša ka gohle. Ruri Modimo o dira gore bohlale bo bolelwe pele ga batho ka moka.
Bohlale bja kgonthe bo re’ng? Bo re: “Hee lena mašilo, Le tlo kxaotša neng xo rata tša bošilo? Hee lena bakweri, Le tlo lesa neng xo kxahlwa ke dikwêrô?. . . Ke biditše, ’me La xana; ka na ka emiša ’tsôxo la-ka, ka hlôka wa xo šetša. Le nyaditše dikeletšô tša-ka tšohle la xana xe ke Le sôla.” Mašilo ga a ele lentšu la bohlale hloko. Ka baka leo “ba ja ’kenyô tša mekxwa ya bôná.” Ba tla ‘senyega ka baka la go hlanoga le go se kgathale ga bona.’—Diema 1:22-32.
Go thwe’ng ka yoo a iphilego nako ya go theetša lentšu la bohlale? “Ô tlo dula a iketla, ó ikaxêla à sa šie kotsi.” (Diema 1: 33) Eka o ka ba gare ga bao ba hwetšago bohlale gomme ba amogela tayo ka go ela hloko diema tša Beibele.
[Seswantšho go letlakala 15]
Bohlale bja kgonthe bo hwetšagala ka gohle