Ɛzinzalɛ Arane YINTANƐTE ZO MBULUKUZIELƐLEKA
Ɛzinzalɛ Arane
YINTANƐTE ZO MBULUKUZIELƐLEKA
Nzema
@
  • ɛ
  • ɔ
  • Ɛ
  • Ɔ
  • BAEBOLO
  • MBULUKU
  • DEBIEZUKOALƐ
  • w21 December m. 2-7
  • “Bɛyɛ Nwuanzanwuanza”

Vidio biala ɛnle foa ɛhye

Mmafa ɛya vidio ne angola ambuke

  • “Bɛyɛ Nwuanzanwuanza”
  • Ɛzinzalɛ Arane Ɔbɔ Gyihova Belemgbunlililɛ Nolo (Debiezukoalɛ Ɛdeɛ)—2021
  • Edwɛkɛtile Ngyikyi
  • Edwɛkɛ Mɔɔ Nee Ye Le Ko
  • DUZU A LE NWUANZANWUANZAYƐLƐ?
  • “NWUANZANWUANZA A LE . . . GYIHOVA”
  • “BƐYƐ NWUANZANWUANZA WƆ BƐ NYƐLEƐ MUALA ANU”
  • MIA Ɛ NEE GYIHOVA AGƆNWOLƐVALƐ NE ANU
  • Nwuanzanwuanzayɛlɛ Kile Duzu?
    Baebolo Kpuya Mɔɔ Bɛbua
  • Lɛvitikɔso Maa Yɛnwu Kɛzi Ɔwɔ Kɛ Yɛ Nee Awie Mɔ Di La
    Ɛzinzalɛ Arane Ɔbɔ Gyihova Belemgbunlililɛ Nolo (Debiezukoalɛ Ɛdeɛ)—2021
  • Ɔwɔ Kɛ Yɛyɛ Nwuanzanwuanza Wɔ Yɛ Nyɛleɛ Kɔsɔɔti Anu
    Ɛzinzalɛ Arane Ɔbɔ Gyihova Belemgbunlililɛ Nolo—2014
Ɛzinzalɛ Arane Ɔbɔ Gyihova Belemgbunlililɛ Nolo (Debiezukoalɛ Ɛdeɛ)—2021
w21 December m. 2-7

EDWƐKƐ 48

“Bɛyɛ Nwuanzanwuanza”

“Bɛyɛ nwuanzanwuanza wɔ bɛ nyɛleɛ muala anu.”​—1 PITA 1:15.

EDWƐNE 34 Fa Nɔhalɛlilɛ Dua

MƆƆ YƐBAZUKOAa

1. Folɛdulɛ boni a ɛzoanvolɛ Pita vale maanle ɔ mediema diedima a, na duzu ati a ɛnee ɔzɔho kɛ bɛnrɛhola bɛnrɛli zo a?

SAA yɛsuzu folɛdulɛ mɔɔ ɛzoanvolɛ Pita vale maanle alimoa Kilisienema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la anwo a, ɔbaboa yɛ ɔnva nwo kɛ yɛlɛ anyelazo kɛ yɛbahɔ anwuma anzɛɛ yɛbadɛnla azɛlɛ ye azo la. Pita hɛlɛle kɛ: “Kɛ mɔɔ Nwuanzanwuanzanli ne mɔɔ vɛlɛle bɛ la de la, bɛdabɛ noko bɛyɛ nwuanzanwuanza wɔ bɛ nyɛleɛ muala anu, ɔluakɛ bɛhɛlɛ kɛ: ‘Bɛyɛ nwuanzanwuanza, ɔluakɛ mele nwuanzanwuanza.’” (1 Pita 1:15, 16) Edwɛkɛ ɛhye maa yɛnwu kɛ yɛbahola yɛazukoa Gyihova mɔɔ le nwuanzanwuanzayɛlɛ nwo neazo mɔɔ tɛla biala la. Yɛbahola yɛɛ ɔwɔ kɛ yɛyɛ nwuanzanwuanza wɔ yɛ nyɛleɛ nu. Kɛmɔ yɛnli munli la ati, bie a ɔbazɔho kɛ ɛhye ɛnrɛyɛ boɛ. Pita mumua ne yɛle nvonleɛ dɔɔnwo; noko ye neazo ne maa yɛnwu kɛ yɛbahola ‘yɛayɛ nwuanzanwuanza.’

2. Kpuya boni mɔ a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

2 Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu kpuya ɛhye mɔ anwo: Duzu a le nwuanzanwuanzayɛlɛ? Duzu a Baebolo ne kilehile yɛ wɔ Gyihova nwuanzanwuanzayɛlɛ ne anwo a? Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahola yɛayɛ nwuanzanwuanza wɔ yɛ nyɛleɛ nu ɛ? Na kɛzi nwuanzanwuanza mɔɔ yɛbayɛ la fale yɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne anwo ɛ?

DUZU A LE NWUANZANWUANZAYƐLƐ?

3. Saa bɛka kɛ awie le nwuanzanwuanza a, duzu a ba menli dɔɔnwo adwenle nu a, noko nienwu a yɛbanyia nwolɛ edwɛkɛ mɔɔ di munli a?

3 Saa bɛka kɛ awie le nwuanzanwuanza a, mɔɔ ba menli dɔɔnwo adwenle nu la a le awie mɔɔ ɔnzele, dahuu ɔwula ɛzonlenlɛ nu adɛladeɛ yɛɛ ɔnde ɔ nyunlu la. Noko tɛ zɔhane a ɔde a. Bɛha Gyihova mɔɔ le nwuanzanwuanza la anwo edwɛkɛ kɛ ɔle “anyelielɛ Nyamenle.” (1 Tim. 1:11) Bɛfɛlɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛsonle ye la “anyelielɛ.” (Edw. 144:15) Gyisɛse dendɛle tiale bɛdabɛ mɔɔ bɛwula adɛladeɛ mɔɔ maa bɛyɛ ngakyile na bɛyɛ bɛ tenleneyɛlɛ ne wɔ menli nyunlu la. (Mat. 6:1; Maake 12:38) Kɛ Kilisienema la, Baebolo ne mɔɔ yɛzukoa la maa yɛte mɔɔ nwuanzanwuanzayɛlɛ kile la abo. Yɛdie yɛdi kɛ yɛ Nyamenle ne mɔɔ le nwuanzanwuanza na ɔlɛ ɛlɔlɛ la ɛnrɛva mɛla mɔɔ yɛnrɛhola yɛnrɛli zolɛ la ɛnrɛmaa yɛ ɛlɛ. Ɔti saa Gyihova ka kile yɛ kɛ: “Bɛyɛ nwuanzanwuanza” a, yɛdie yɛdi kɛ yɛbahola yɛayɛ zɔ. Nɔhalɛ nu, kolaa na yɛahola yɛayɛ nwuanzanwuanza wɔ yɛ nyɛleɛ nu la, ɔwɔ kɛ yɛte mɔɔ nwuanzanwuanzayɛlɛ kile la abo.

4. Duzu a edwɛkɛ agbɔkɛ “nwuanzanwuanza” nee “nwuanzanwuanzayɛlɛ” kile a?

4 Nwuanzanwuanzayɛlɛ kile duzu? Wɔ Baebolo ne anu, mɔɔ edwɛkɛ agbɔkɛ “nwuanzanwuanza” nee “nwuanzanwuanzayɛlɛ” abo kile la ala a le kɛ ɛ nwo bade wɔ ɛbɛlabɔlɛ nee nyamenlezonlenlɛ nu. Noko eza edwɛkɛ agbɔkɛ ne mɔ kola kile kɛ bɛye wɔ bɛzie ahane kɛ ɛzonle Nyamenle. Wɔ adenle fofolɛ zo, saa yɛmaa yɛ nwo te wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu, yɛsonle Gyihova wɔ adenle mɔɔ ɔdie ɔto nu la azo na yɛ nee ye nyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ a, ɔkile kɛ yɛle nwuanzanwuanza. Saa yɛnwu kɛ yɛbahola yɛava yɛ Nyamenle ne mɔɔ le nwuanzanwuanza la agɔnwolɛ a, bie a ɔbazi yɛ nwo, titili saa yɛsukoa mɔɔ Baebolo ne ka fale Gyihova nwuanzanwuanzayɛlɛ ne anwo la a.

“NWUANZANWUANZA A LE . . . GYIHOVA”

5. Gyihova anwo debie boni a yɛsukoa yɛfi anwumabɔvolɛma mɔɔ di nɔhalɛ la ɛkɛ a?

5 Gyihova anwo te wɔ adenle biala azo. Edwɛkɛ bie mɔɔ sɛlafen​—anwumabɔvolɛma bie mɔɔ bikye ye belemgbunli ebia ne hanle ye wɔ ɔ nwo la a maa yɛnwu ɛhye a. Bie mɔ hanle kɛ: “Nwuanzanwuanza, nwuanzanwuanza, nwuanzanwuanza a le ɛlɔne Gyihova.” (Aye. 6:3) Nɔhalɛ nu, amaa anwumabɔvolɛ zɔhane mɔ nee bɛ Nyamenle ne mɔɔ le nwuanzanwuanza la anyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ la, ɔwɔ kɛ bɛdabɛ noko bɛyɛ nwuanzanwuanza na zɔhane a bɛde a. Ɛhye ati a saa anwumabɔvolɛ finde azɛlɛ ye azo ɛleka bie a, ɛkɛ ne kola yɛ nwuanzanwuanza la. Zɔhane a zile wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee Mosisi wɔ kpɔkɛ ne mɔɔ ɛlɛsɔ la anwo ɛkɛ la.​—Ɛzɛ. 3:2-5; Dwɔh. 5:15.

Edwɛkɛ “Gyihova le nwuanzanwuanza” wɔ nvutuke ne mɔɔ bɛbolo ye ɛdɛbaa mɔɔ beta ɛsɔfo kpanyinli ne abotile ne anyunlu la azo (Nea ɛdendɛkpunli 6-7)

6-7. (a) Kɛ mɔɔ Ɛzɛdɔso 15:1, 11 kile la, kɛzi Mosisi maanle ɔlale ali kɛ Nyamenle le nwuanzanwuanza ɛ? (b) Duzu a maanle Yizilayɛma amuala hakyele kɛ Nyamenle le nwuanzanwuanza a? (Nea ɔ nyunlu nvoninli ne.)

6 Mɔɔ Mosisi lile Yizilayɛma anyunlu ɔmaanle bɛpɛle Nyevile Kɔkɔlɛ ne la, ɔmaanle bɛnwunle ye wienyi kɛ Gyihova bɛ Nyamenle ne le nwuanzanwuanza. (Kenga Ɛzɛdɔso 15:1, 11.) Ɛnee menli mɔɔ sonle Yigyibiti nyamenle ne mɔ la ɛbɛla nwo ɛnde fee. Zɔhane ala a ɛnee bɛdabɛ mɔɔ bɛsonle Keena nyamenle ne mɔ la noko de a. Ɛnee ngakula mɔɔ bɛfa bɛbɔ afɔle nee nla nu ɛbɛlatane boka Keenama ɛzonlenlɛ ne anwo. (Lɛv. 18:3, 4, 21-24; Dit. 18:9, 10) Noko Gyihova ɛnrɛha kɛ ye azonvolɛ ɛyɛ debie mɔɔ ɔbagua bɛ nwo evinli la ɛlɛ. Ɔle nwuanzanwuanza bɔkɔɔ. Amaa Yizilayɛma ahakye ɛhye la, bɛhɛlɛle edwɛkɛ bie wɔ nvutuke ɛdɛbaa ne mɔɔ beta ɛsɔfo kpanyinli ne abotile ne anyunlu la azo. Edwɛkɛ mɔɔ wɔ zolɛ la se: “Gyihova le nwuanzanwuanza.”​—Ɛzɛ. 28:36-38.

7 Edwɛkɛ zɔhane mɔɔ wɔ nvutuke ɛdɛbaa ne azo la bahakye awie biala mɔɔ banwu ye la kɛ amgba Gyihova le nwuanzanwuanza. Na saa kɛmɔ Yizilayɛnli bie ɛngola ɛmbikye ɛsɔfo kpanyinli ne la ati ɔnnwu edwɛkɛ ɛhye noko ɛ? Asoo ɔbanwu kɛ Gyihova le nwuanzanwuanza ɔ? Ɛhɛe! Yizilayɛnli biala te zɔhane edwɛkɛ ne wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛkenga Mɛla ne bɛahile mrenyia, mraalɛ nee ngakula la. (Dit. 31:9-12) Saa ɛnee ɛwɔ ɛkɛ ne a anrɛɛ ɛbade edwɛkɛ ɛhye mɔ: “Medame a mele Gyihova bɛ Nyamenle ne a, na ɔwɔ kɛ . . . bɛyɛ nwuanzanwuanza, ɔluakɛ mele nwuanzanwuanza.” “Ɔwɔ kɛ bɛyɛ nwuanzanwuanza bɛmaa me, ɔluakɛ medame Gyihova, mele nwuanzanwuanza.”​—Lɛv. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛsuzu Lɛvitikɔso 19:2; nee 1 Pita 1:14-16 anwo a?

8 Maa yɛva yɛ adwenle yɛzie edwɛkɛ bie mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:2 mɔɔ ɛnee bɛkenga bɛkile menli ne amuala la azo. Gyihova hanle hilele Mosisi kɛ: “Ka kile Yizilayɛma amuala kɛ, ‘Ɔwɔ kɛ bɛyɛ nwuanzanwuanza, ɔluakɛ medame Gyihova bɛ Nyamenle ne, mele nwuanzanwuanza.’” Mɔɔ Pita ɛlɛka ahile Kilisienema kɛ “bɛyɛ nwuanzanwuanza” la, bie a edwɛkɛ ko ne ala a ɛnee ɔlɛka a. (Kenga 1 Pita 1:14-16.) Ɛnɛ, yɛnle Mosisi Mɛla ne abo. Noko mɔɔ Pita hɛlɛle la si mɔɔ yɛsukoa yɛfi Lɛvitikɔso 19:2 la azo, kile kɛ, Gyihova le nwuanzanwuanza na ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛkulo ye la bɔ mɔdenle kɛ bɛbayɛ nwuanzanwuanza. Saa yɛlɛ anyelazo kɛ yɛbahɔ anwuma anzɛɛ yɛbadɛnla azɛlɛ ye azo paladaese azo bɔbɔ a, ɔwɔ kɛ yɛyɛ nwuanzanwuanza.​—1 Pita 1:4; 2 Pita 3:13.

“BƐYƐ NWUANZANWUANZA WƆ BƐ NYƐLEƐ MUALA ANU”

9. Saa yɛsuzu Lɛvitikɔso 19 anwo a, kɛzi ɔbaboa yɛ ɛ?

9 Kɛmɔ yɛkulo kɛ yɛsɔ yɛ Nyamenle ne mɔɔ le nwuanzanwuanza la anye la ati, ɔwɔ kɛ yɛsukoa kɛzi yɛbahola yɛayɛ nwuanzanwuanza la. Gyihova maa yɛ folɛdulɛ mɔɔ ɔbaboa yɛ yeamaa yɛahola yɛayɛ zɔ la. Yɛbahola yɛanwu folɛdulɛ ɛhye wɔ Lɛvitikɔso 19. Hibulu abɔlɔba bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Marcus Kalisch la hɛlɛle kɛ: “Ɔbayɛ kɛ wɔ Lɛvitikɔso buluku ne anzɛɛ mbuluku nnu ne mɔɔ limoa wɔ Baebolo ne anu la anu, tile ɛhye a ka ninyɛne ngakyile dɔɔnwo anwo edwɛkɛ a yɛɛ wɔ adenle bie azo yemɔ a le foa mɔɔ anwo hyia kpalɛ a.” Kakye kɛ Lɛvitikɔso 19 bɔ ɔ bo kɛ “ɔwɔ kɛ bɛyɛ nwuanzanwuanza.” Akee maa yɛzuzu tile ɛhye ngyehyɛnu bie mɔ mɔɔ maa yɛnwu kɛzi yɛbayɛ nwuanzanwuanza wɔ ndenle ngakyile zo alehyenlɛ biala wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu la anwo.

Nvoninli: 1. Kpavolɛ bie ɛhɔkpɔla ye awovolɛ na ɔlɛboa bɛ yeamaa bɛado aleɛ. 2. Kpavolɛ ne nee ɔ ye yɛɛ bɛ ra raalɛ ne ɛhɔli gua na bɛlɛfa bɛarɛlɛ ye awovolɛ. 3. Awovolɛ ne mɔ anye ɛlie kɛ bɛlɛdua videoconference zo bɛ nee bɛ ra ne adendɛ la.

Duzu a ɔwɔ kɛ mɛla mɔɔ fale awovolɛ nwo mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:3 la ka Kilisienema maa bɛsuzu nwo a? (Nea ɛdendɛkpunli 10-12)c

10-11. Duzu a Lɛvitikɔso 19:3 se ɔwɔ kɛ yɛyɛ a, na duzu ati a nwolɛ hyia a?

10 Mɔɔ Gyihova hanle hilele Yizilayɛma kɛ ɔwɔ kɛ bɛyɛ nwuanzanwuanza la, ɔvale ɔdoale zolɛ kɛ: “Ɔwɔ kɛ bɛ nuhua ko biala bu ye mame nee ye papa . . . Medame a mele Gyihova bɛ Nyamenle ne a.”​—Lɛv. 19:2, 3.

11 Ɔda ali wienyi kɛ ɔwɔ kɛ yɛdi Gyihova adehilelɛ mɔɔ se yɛli yɛ awovolɛ eni la azo. Kakye edwɛkɛ mɔɔ Gyisɛse hanle wɔ mekɛ mɔɔ nrenyia bie bizale ye edwɛkɛ ɛhye la: “Kpalɛ boni a ɔwɔ kɛ meyɛ na meanyia dahuu ngoane a?” Mualɛ mɔɔ Gyisɛse vale maanle nrenyia ne la foa bie se ɔwɔ kɛ ɔdi ye papa nee ye mame eni. (Mat. 19:16-19) Gyisɛse bɔbɔ dendɛle tiale Falasiima nee mɛla kilehilevolɛma ɔluakɛ ɛnee bɛlɛdi mɛla ngakyile mɔɔ ɔnrɛmaa bɛnrɛnlea bɛ awovolɛ a. Ɛhye mɔɔ bɛyɛle la maanle bɛzɛkyele “Nyamenle edwɛkɛ ne.” (Mat. 15:3-6) Mɛla mɔɔ tɔ zolɛ nnu wɔ Mɛla Bulu ne anu yɛɛ edwɛkɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:3 la boka “Nyamenle Edwɛkɛ” ne anwo. (Ɛzɛ. 20:12) Bieko, kakye kɛ mɔɔ Gyihova hanle kɛ “Ɔwɔ kɛ bɛyɛ nwuanzanwuanza, ɔluakɛ medame Gyihova bɛ Nyamenle ne, mele nwuanzanwuanza” wiele ala la yɛɛ ɔvale adehilelɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:3 mɔɔ se yɛbu yɛ mame nee yɛ papa la ɔdoale zo a.

12. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛava edwɛkɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:3 la yɛali gyima ɛ?

12 Saa yɛsuzu mɛla mɔɔ Gyihova ɛva ɛmaa kɛ yɛli yɛ awovolɛ eni la anwo a, bie a yɛbabiza yɛ nwo kɛ ‘Asoo melɛbɔ mɔdenle wɔ edwɛkɛ ɛhye anu ɔ?’ Saa ɛnwu kɛ ninyɛne bie angɔ boɛ wɔ dɛba ne a, ɛbahola wɔazi kpɔkɛ kɛkala kɛ ɛbayɛ nzenzaleɛ. Ɛnrɛhola ɛnrɛhakyi mɔɔ ɛpɛ nu la, noko ɛbahola wɔazi kpɔkɛ kɛ ɔvi ɛnɛ mɔɔ kɔ la, ɛbayɛ ninyɛne dɔɔnwo wɔaboa wɔ awovolɛ. Bie a ɛbayɛ ngyehyɛleɛ amaa wɔanyia mekɛ dɔɔnwo wɔamaa bɛ. Anzɛɛ ɛbahola wɔayɛ dɔɔnwo wɔaboa bɛ wɔ nwonane afoa nu, sunsum nu yɛɛ nganeɛdelɛ nu ɔ? Saa ɛyɛ zɔ a ɛnee ɛlɛdi mɛla mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:3 la azo.

13. (a) Folɛdulɛ boni bieko a wɔ Lɛvitikɔso 19:3 a? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa Gyisɛse neazo ne mɔɔ wɔ Luku 4:16-18 la ɛnɛ ɛ?

13 Lɛvitikɔso 19:3 kilehile yɛ debie bieko mɔɔ yɛyɛ a yɛbayɛ nwuanzanwuanza la. Ɔhanle kɛ bɛli Ɛnwomenlelielɛ kenle ne. Kilisienema ɛnle Mɛla ne abo, ɔti ɔngyia kɛ yɛdi dapɛne dapɛne Ɛnwomenlelielɛ kenle ne. Noko yɛbahola yɛazukoa ninyɛne dɔɔnwo yɛavi kɛzi Yizilayɛma lile Ɛnwomenlelielɛ kenle ne nee kɛzi bɛdi zo a ɔboa bɛ la anu. Ɛnee Ɛnwomenlelielɛ kenle ne maa bɛdie bɛ menle bɛfi bɛ gyima nwo na bɛfa bɛ adwenle bɛsie sunsum nu ninyɛne zo.b Ɛhye ati a ɔdwu mekɛ zɔhane a Gyisɛse kɔ nyianusua ne mɔɔ wɔ ye sua zo la anu na ɔkenga Nyamenle Edwɛkɛ ne la. (Ɛzɛ. 31:12-15; kenga Luku 4:16-18.) Ɔwɔ kɛ Nyamenle mɛla mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:3 mɔɔ se bɛli ye “ɛnwomenlelielɛ kenle ne” la ka yɛ maa yɛkpondɛ mekɛ alehyenlɛ biala yɛyɛ sunsum nu ninyɛne. Ɛnea a ɔwɔ kɛ ɛyɛ nzenzaleɛ bie mɔ amaa wɔahola wɔali mɛla ɛhye azo ɔ? Saa ɛta ɛye mekɛ ɛsie ahane ɛfa ɛyɛ sunsum nu ninyɛne a, ɔbamaa ɛ nee Gyihova anyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ na yemɔ a baboa wɔ yeamaa wɔayɛ nwuanzanwuanza a.

MIA Ɛ NEE GYIHOVA AGƆNWOLƐVALƐ NE ANU

14. Nɔhalɛ edwɛkɛ mɔɔ anwo hyia la boni a bɛzi zo wɔ Lɛvitikɔso 19 ne anu a?

14 Bɛzi nɔhalɛ edwɛkɛ bie mɔɔ anwo hyia mɔɔ ɔbaboa yɛ yeamaa yɛahɔ zo yɛayɛ nwuanzanwuanza la azo fane dɔɔnwo wɔ Lɛvitikɔso 19. Ngyɛnu 4 ne dwula ye kɛ: “Medame a mele Gyihova bɛ Nyamenle ne a.” Edwɛkɛ zɔhane anzɛɛ gyɛne mɔɔ zɔho ye la finde fane 16 wɔ tile ɛhye ala anu. Ɛhye maa yɛkakye mɛla mɔɔ limoa la: “Medame a mele Gyihova wɔ Nyamenle ne . . . Mmasonle nyamenle gyɛne biala ɛboka me nwo.” (Ɛzɛ. 20:2, 3) Ɔwɔ kɛ Kilisienenli biala mɔɔ ɔkulo kɛ ɔyɛ nwuanzanwuanza la nea kɛ ɔnrɛmaa debie biala anzɛɛ awie biala ɛnrɛzɛkye ɔ nee ye Nyamenle ne agɔnwolɛvalɛ ne. Na kɛmɔ duma Gyihova Alasevolɛ la yɛ nwo zo la ati, yɛbɔ kpɔkɛ kɛ yɛnrɛyɛ debie biala mɔɔ ɔbagua ye duma nwuanzanwuanza ne anwo evinli la.​—Lɛv. 19:12; Aye. 57:15.

15. Duzu a ɔwɔ kɛ afɔlebɔlɛ nwo edwɛkɛ mɔɔ bɛha ye wɔ Lɛvitikɔso 19 la ka yɛ maa yɛyɛ a?

15 Wɔ Yizilayɛma afoa nu, ɛnee ɔwɔ kɛ bɛdi mɛla dɔɔnwo azo amaa bɛahile kɛ bɛdie Gyihova bɛto nu kɛ bɛ Nyamenle. Lɛvitikɔso 18:4 ka kɛ: “Ɔwɔ kɛ bɛdi me mɛla nee me ngyehyɛleɛ ne mɔ azo na bɛfa bɛbɔ bɛ ɛbɛla. Medame a mele Gyihova bɛ Nyamenle ne a.” Tile 19 ka “ngyehyɛleɛ” ɛhye mɔ mɔɔ ɔwɔ kɛ Yizilayɛma di zo la bie mɔ anwo edwɛkɛ. Kɛ neazo la, ngyehyɛnu 5-8, 21, 22 ka nane mɔɔ bɛfa bɛbɔ afɔle la anwo edwɛkɛ. Ɛnee ɔwɔ kɛ bɛbɔ afɔle zɔhane mɔ wɔ adenle mɔɔ ɔnrɛmaa ‘bɛnrɛgua debie nwuanzanwuanza mɔɔ le Gyihova ɛdeɛ anwo evinli’ la azo. Saa yɛkenga ngyɛnu zɔhane mɔ a, ɔwɔ kɛ ɔka yɛ ɔmaa yɛnyia ɛhulolɛ kɛ yɛbayɛ mɔɔ sɔ Gyihova anye na yɛabɔ ayɛlɛyelɛ afɔle mɔɔ ɔdie ɔto nu kɛ mɔɔ Hibuluma 13:15 ka kɛ yɛyɛ la yɛamaa ye.

16. Duzu a bamaa yɛahakye ngakyile mɔɔ wɔ menli mɔɔ sonle Nyamenle nee mɔɔ bɛnzonle ye la avinli a?

16 Amaa yɛayɛ nwuanzanwuanza la, ɔwɔ kɛ yɛnyia ɛhulolɛ kɛ yɛbayɛ ngakyile. Ɛhye ɛyɛlɛ ɛnla aze. Ɔdwu mekɛ ne bie a, menli mɔɔ yɛ nee bɛ kɔ sukulu, yɛ nee bɛ yɛ gyima, yɛ mbusuafoɔ mɔɔ bɛnle diedima nee awie mɔ gyɛne batinlitinli yɛ nwo zo kɛ yɛva yɛ nwo yɛwula ninyɛne mɔɔ bahola aha yɛ ɛzonlenlɛ la anu. Saa bɛyɛ zɔ a, ɔwɔ kɛ yɛsi kpɔkɛ mɔɔ anwo hyia la. Duzu a bahola aboa yɛ yeamaa yɛazi kpɔkɛ kpalɛ a? Suzu ngyinlazo bie mɔɔ yɛ anyelielɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:19 la anwo. Ye foa bie ka kɛ: “Ɔnle kɛ bɛwula tɛladeɛ mɔɔ bɛva nyɛma ngakyile nwiɔ bɛbɔ nu bɛnwo la.” Mɛla zɔhane maanle Yizilayɛma yɛle ngakyile vile maanle maanle mɔɔ ɛbɔ bɛ ɛyia la anwo. Kɛmɔ yɛnle mɛla ne abo la ati, nvonleɛ ɛnle nwo kɛ Kilisienenli bawula tɛladeɛ mɔɔ bɛva ninyɛne ngakyile le kɛ ɛdanlɛ, lenen anzɛɛ aboka bɛbɔ nu bɛkpomgba la. Noko yɛngulo kɛ yɛyɛ kɛ menli mɔɔ bɛ diedi nee bɛ nyɛleɛ nee mɔɔ Baebolo ne kilehile la ɛnyia la, saa yɛ nee menli zɔhane mɔ kɔ sukulu, yɛ gyima anzɛɛ yɛ mbusuafoɔ bɔbɔ a. Nɔhalɛ nu, yɛkulo yɛ mbusuafoɔ kpalɛ yɛɛ yɛda ɛlɔlɛ ali yɛkile menli gyɛne. Noko saa ɔba ninyɛne mɔɔ anwo hyia kpalɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu la anwo a, Gyihova menli lɛ ɛhulolɛ kɛ bɛbayɛ ngakyile. Ɛhye anwo hyia kpalɛ ɔluakɛ saa yɛkulo kɛ yɛyɛ nwuanzanwuanza a, ɔwɔ kɛ bɛye yɛ bɛsie ahane bɛmaa Nyamenle.​—2 Kɔl. 6:14-16; 1 Pita 4:3, 4.

Duzu a anrɛɛ ɔwɔ kɛ Yizilayɛma sukoa fi edwɛkɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:23-25 la anu a, na duzu a ɛsukoa ɛfi ngyehyɛnu zɔhane mɔ anu a? (Nea ɛdendɛkpunli 17-18)d

17-18. Ɛzukoalɛdeɛ mɔɔ hyia kpalɛ la boni a yɛnyia yɛfi Lɛvitikɔso 19:23-25 anu a?

17 Anrɛɛ ɔwɔ kɛ edwɛkɛ “Medame a mele Gyihova bɛ Nyamenle ne a” boa Yizilayɛma maa bɛfa agɔnwolɛvalɛ mɔɔ bɛ nee Gyihova lɛ la bɛdimoa. Wɔ adenle boni azo? Lɛvitikɔso 19:23-25 maa bɛnwu adenle ko mɔɔ bɛbalua zo bɛayɛ la. (Kenga.) Suzu kɛzi Yizilayɛma kɔ Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne azo a edwɛkɛ ɛhye baha bɛ la anwo nea. Saa awie dua mbakama a, ɔnle kɛ ɔdi ma ne bie too ɛvolɛ nsa. Ye ɛvolɛ nna ne azo bɛtete zolɛ ma ne amuala bɛkɔ Nyamenle ɛzonlenlɛsua ne anu. Ye ɛvolɛ nnu ne azo ala a ɛyazonlɛnli ne bahola ali zolɛ ma ne bie a. Ɛnee ɔwɔ kɛ mɛla ɛhye boa Yizilayɛma maa bɛte ɔ bo kɛ ɔnle kɛ bɛfa ninyɛne mɔɔ hyia bɛ la bɛdimoa Gyihova ɛdeɛ ne anyunlu. Emomu ɔwɔ kɛ bɛfa bɛ nwo bɛto Gyihova anwo zo kɛ ɔbanlea bɛ na bɛfa ye ɛzonlenlɛ bɛdimoa. Ɔbanlea yeamaa bɛanyia aleɛ mɔɔ ɔbaza bɛ di la. Na Nyamenle maanle bɛ anwosesebɛ kɛ bɛvi bɛ ɛhulolɛ nu bɛva ahyɛlɛdeɛ bɛhɔ ɛzonlenlɛsua ne anu, ɛleka mɔɔ bɛsonle ye la.

18 Mɛla ne mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:23-25 la maa yɛkakye Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ wɔ ye Boka Zo Ɛdendɛlɛ ne anu la. Ɔse: “Bɛmmadwenledwenle . . . nwo kɛ duzu a bɛbali anzɛɛ duzu a bɛbanlo a.” Gyisɛse doale zo kɛ: “Bɛ Ze mɔɔ wɔ anwuma la ze kɛ bɛhyia ninyɛne ɛhye mɔ kɔsɔɔti anwo.” Nyamenle bamaa yɛanyia mɔɔ yɛhyia la kɛ mɔɔ ɔyɛ ɔmaa nloma ne mɔ la. (Mat. 6:25, 26, 32) Yɛlɛ anwodozo kɛ Gyihova banlea yɛ. Na yɛdayɛ noko yɛmaa yɛ nye da ɛkɛ na yɛfa “ahyɛlɛdeɛ” yɛboa bɛdabɛ mɔɔ bɛhyia la. Eza yɛyɛ ye ndɛndɛ yɛye ndoboa yɛmaa bɛfa bɛtua kakɛ mɔɔ asafo ne bɔ la. Gyihova nwu nyele ɛhye mɔ mɔɔ yɛyɛ la na ɔbamaa yɛ nwolɛ ahatualɛ. (Mat. 6:2-4) Saa yɛyɛ zɔ a, ɛnee yɛlɛmaa yeala ali kɛ yɛte ɛzukoalɛdeɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:23-25 la abo.

19. Kɛzi Lɛvitikɔso foa ɛhye mɔɔ yɛzuzu nwo la ɛboa wɔ ɛ?

19 Yɛzuzu Lɛvitikɔso 19 foa ekyi bie ala anwo na yemaa yɛnwu ndenle mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛayɛ kɛ yɛ Nyamenle ne mɔɔ le nwuanzanwuanza la. Saa yɛsukoa ye a, ɔkile kɛ yɛlɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbayɛ ‘nwuanzanwuanza wɔ yɛ nyɛleɛ muala anu.’ (1 Pita 1:15) Menli dɔɔnwo mɔɔ bɛnzonle Gyihova la ɛnwu yɛ nyɛleɛ kpalɛ zɔhane mɔ. Nɔhalɛ nu, ɛhye ɛha menli bie mɔ yemaa bɛwula Gyihova anyunlunyia. (1 Pita 2:12) Noko ninyɛne dɔɔnwo wɔ ɛkɛ mɔɔ yɛbahola yɛazukoa yɛavi Lɛvitikɔso 19 ne anu a. Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la baha ngyehyɛnu gyɛne mɔɔ wɔ tile ɛhye anu la anwo edwɛkɛ na ɔbaboa yɛ yeamaa yɛanwu ndenle gyɛne mɔɔ yɛbalua zo ‘yɛayɛ nwuanzanwuanza’ kɛ mɔɔ Pita hanle la.

KƐZI ƐBAYE Ɔ NLOA Ɛ?

  • Duzu a le nwuanzanwuanzayɛlɛ?

  • Kɛ ɔkɛyɛ na ɛzukoalɛdeɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19 la aboa yɛ yeamaa yɛayɛ nwuanzanwuanza wɔ yɛ nyɛleɛ nu ɛ?

  • Duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ amaa yɛamia yɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne anu a?

EDWƐNE 80 ‘Bɛzɔ Gyihova Bɛnlea Na Ɔle Kpalɛ’

a Yɛkulo Gyihova kpalɛ na yɛkpondɛ kɛ yɛyɛ mɔɔ ɔsɔ ɔ nye la. Gyihova le nwuanzanwuanza na ɔ nye la kɛ ye azonvolɛ noko bayɛ nwuanzanwuanza. Asoo alesama mɔɔ ɛnli munli la bahola ayɛ nwuanzanwuanza? Ɛhɛe. Saa yɛsukoa folɛdulɛ mɔɔ ɛzoanvolɛ Pita vale maanle ɔ mediema diedima nee adehilelɛ mɔɔ Gyihova vale maanle tete Yizilayɛma la a, ɔbaboa yɛ yeamaa yɛanwu kɛzi yɛbayɛ nwuanzanwuanza wɔ yɛ nyɛleɛ muala anu la.

b Saa ɛkpondɛ Ɛnwomenlelielɛ kenle ne nee ninyɛne mɔɔ yɛbahola yɛazukoa yɛavi nuhua la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo a, nea edwɛkɛ “Gyima Lɛ Ye Mekɛ Yɛɛ Bɛ Menle Ɛlielɛ Lɛ Ye Mekɛ” mɔɔ wɔ December 2019 Ɛzinzalɛ Arane ne anu la.

c NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Kpavolɛ bie wɔ ye awovolɛ anwo ɛkɛ, ɔ nee ɔ ye nee ɔ ra ɛlɛba arakpɔla bɛ yɛɛ yezi kpɔkɛ kɛ ɔbada yeavɛlɛ bɛ.

d NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Yizilayɛnli ɛyazonlɛnli bie ɛlɛnea mbaka mɔɔ ɔluale la azo ma ne.

    Nzema Mbuluku Ngakyile (1982-2025)
    Fi Nu
    Kɔ Nu
    • Nzema
    • Fa Nwa Awie
    • Mɔɔ ɛkulo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nwolɛ Mɛla
    • Fealeranu Edwɛkɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Kɔ Nu
    Fa Nwa Awie