Panaglingkor a Kaiba so Sanka-aligwasan Ya Organisasyon

UNONG ED SALAYSAY NEN ROBERT HATZFELD

Natan et dakerakel a totoo so mangilulukas na telebisyon diad panamegley na remote control pian bantayan so pan-labin balita a walaay mabilabilay a kolor, ya ag-ipapasen itan a bengatlan ekstraordinaryo. Ingen, singa lambengat karuman a siak so manedad na 12 a taon ya akamulagat legan a manbabantay ed tilon na sine a retrato na sakey a lakin mas baleg ni nen say aktual, tan sikatoy mansasalita!

ALIWAN importantin balita, so nayarin isipen mo. Balet satan so talagan sakey a modernon-panaon a milagro para’d siak nen 1915, saray asakbay a panaon na black-and-white iran pelikulan andiay salita. Sakey a maong ya alagey a laki a balbasan so pinmaway ed tilon tan inkuanto: “Say Photo-Drama of Creation so ipaparungtal na say I.B.S.A., say International Bible Students Association.” Diad tinmumbok a duay oras, alukasan ed pakanengneng mi so estorya na Biblia. Say Makasulatan a mensahe to so malinew tan makaligliwa. Ingen, say talagan akatawag na imanok et say pelikula, a sinaletan na walaay kolor iran slide, tan binansagan na salita.

Agko ni amoria ed saman, balet say inkatobonbalon entusiasmok para’d saman ya importantin teknolihya so gapoan na legay-bilay a kareran kaiba so sanka-aligwasan ya organisasyon ed dalin.

Saray Asasakbay ya Agew

Nen 1891 say amak so nanlapud Dillenburg, Alemanya, so sinmabi ed komunidad na Aleman ed Allegheny, Pennsylvania, E.U.A. Diad saginonor et akabat to so sakey a marikit diad sakey a pamilyan Aleman diman, tan sikaray nanasawa. Siak so niyanak nen Hulyo 7, 1903, tan pinabaleg a makapansalita na Aleman tan Ingles. Sakbay ya onggapo labat ni Guerra Mundial I nen 1914, sakey ya epidemya na tuberkulosis so sengegan na impatey na atateng ko a sengegay inpaka-ulilak. Ngalngali kabansag na saman so impatey met na lakik lapud impaka-ataki.

Sipapangasin inampon ak na panginaen ko, si Minna Boemer. “Walaan ak na limaran anak,” inkuanto. “Maabig no naaruman ni na sakey.” Anggaman aka-iliw ak ed saray ateng ko, inikdan ak nen Tiya Minna na maong ya ayaman.

Say panginaen ko so abayag lan membro na Allegheny Congregation na Saray Estudyante na Biblia (a singa tawag ed Saray Tasi nen Jehova ed saraman ya agew). Sakbay ni na 1909, si Brother C. T. Russell, presidente ed saman na Watch Tower Society, so onaatendi met ed saman a kongregasyon. Ipipila ak nen Tiya Minna ed saray miting. Anggaman say pamilya mi so agmanggawa na nankakasakey a sagpot a manaral odino manpulong, antokaman a narengel mi ed saray miting so ipapanabang mi ed impormal a paraan ed totoon kabat mi.

Diad sayan panaon siak so nikelawan a tuloy lapud “Photo Drama.” Lapud siak so mahilig ed makina, siak so naingganyo ed balo iran tiknik na potograpya tan panbansag na tanol tan salita, a singa met ed time-lapse photography. Talagan makapaligsa so panbantay ed ibuskag na saray rosas!

Nen 1916 sikami so naermenan ed impatey nen Brother Russell. Lapud sikami so manaayam a mismo ed Allegheny, inmatendi kami ed ponpon to ed Carnegie Hall. Diad sayan hall so aki-debatian nen Brother Russell ed si E. L. Eaton nen 1903. Nadngel koray estorya nipaakar ed sayan Metodistan Episcopalianon ministro a nanangat ed si C. T. Russell ed anem-agew a debati, diad ilalon naleglemew so inka-iskolar ed Biblia nen Brother Russell. Imbes, nikuan a, ‘sinebseban [nen Russell] so impierno.’ Personal a kabkabat nen Sara Kaelin, sakey a kabkabat a colporteur ed Pittsburgh, ira di Mr. tan Mrs. C. T. Russell. Diad pompon et anengneng ton inyan nen Maria Russell so rosas ed tapew na longon a katekep so sulat a, “Para’d Inadarok ya Asawa.” Anggaman sikatoy akisian ed sikato limaran taon lay apalabas, sikato so binidbir nen Maria bilang asawa to.

Diad ilalabas na saray taon, awalaan ak na dakel a pankanawnawan makagamor na teknikal iran abilidad a nausar ed arapen a karerak. Say pangamaen ko a manaasikaso ed siak so sakey a kontratista ed panag-paalagey. Kada bakasyon ed paneskuela, aabuloyan toak a mantrabahon kaiba iray electrician, mangikakabit na elektrisidad ed saray daan lan mansyon. Nen 1918 saray estudyante ed eskuelaan mi so nanggawa na amatyur a kagawaan a radio-telegraph. Sikami so mandoroypo ed labi pian aralen tan man-eksperimento na elektrisidad tan magnetismo. Nen 1926 siak tan sakey ed kaarok so nandesidin gegemtanen so panpipilalekan nanlapud inkaugaw​—say pantrabaho ed saray bapor tan manbaroy ed mundo. Sikami so nanpalista ed eskuelaan na Radio Corporation of America para’d saray operator na radio-telegraph.

Sakey a Balon Bilay ed Bethel

Say eskuelaan na radyo a paneeskuelaan mi et walad New York City, kanian siak so nanlayag a binmeltang ed ilog ya amaarap ed Brooklyn para’d saray miting na saray Estudyante na Biblia, a gagawaen ed uupaan ya awditoryum na daan a Masonic Temple. Nensaman et saksakey so kongregasyon para’d interon New York. Sanen abalitaan na agagi ed Bethel (say ayaman na pamilya na hedkuarter na saray Estudyante na Biblia) a siak so manaaral para’d pakalay lisensya para’d komersyal a radyo, onia so inkuan da: “Akin ya onla ka ni ed dayat? Walaan kami na istasyon na radyo, dia mismo tan mankakaukolan na sakey ya operator.” Inimbitaan da ak ya onla’d opisina para’d sakey ya interbio. Anggapoy amtak a balot nipaakar ed Bethel nilikud ed saman so hedkuarter na saray Estudyante na Biblia.

Siak so ininterbio na saray agagi tan inrekomendan sumpalen ko nin ununa so panaral ko, mangala na lisensya, tan kayari to et onla’d Bethel. Kayari impangraduar, imbes ya onlugan ed sakey a bapor a mamaarap ed arawin kadayatan, inimpakik so pigaran kawes ko tan linmugan ed subway a mamaarap ed Bethel. Anggaman siak so dedikado la’d si Jehova tan akibiang ed panagpulong ed loob na dakel a taon, agak ni abautismoan ya anggad Disyembre 1926, duay simba kayari insabik ed Bethel. Saman so kaslakan ed saman a panaon.

Tekep na 150 membro, aseksek so Bethel ed saraman ya agew. Apatira kamin lalaki ed kada kuarto. Ag-abayag et akabisadok so dakel ed sikara, lapud sikamin amin so mandurungo, mantatrabaho, tan onuugip ed sakey a nanaasinggeran a bilding, tan siempre, onaatendin amin ed saksakey a kongregasyon ed New York City. Say balon Ayaman a Bethel so asumpal ed 124 Columbia Heights nen 1927, tan diman et duara kami ed sakey a kuarto.

Ontan met nen 1927 say balon pabrika ed 117 Adams Street so nilukasan. Tinmulong ak ed impangiyalis ed saray kagawaan manlapud daan a pabrika ed 55 Concord Street. Likud ed saray kagawaan ed radyo, diad pabrika et walaan na saray elebeytor, saray panag-imprintaan, kagawaan ed laundry, tan saray oil burner​—no saman et walaay kawat, saman so kikimeyan ko.

Anggaman ontan, say Bethel so aliwa lambengat a sakey a pabrika. Diad beneg na kada libro, kada tract, kada magasin, et sakey ya ulop na mapaabeba, makukulin ariripen. Sikaray andian na getman dampoten so pakabidbiran tan inkabantog ed mundo. Imbes, kaliktan da lambengat a nasumpal so kimey na Katawan​—tan dakel so nepeg a gawaen!

Pililimog ed si Brother Rutherford

Siak so agunggunaan na baleg ed pribilihyon impikimey ed si Joseph F. Rutherford, say komaduan presidente na Sosyedad. Sikato so atagey a too, masulok ya anemiran pie ed katagey, agmet tanton mataba, balet maong so inpanlaman to. Dakel ed saray mas malangwer ya agagi ed Bethel so nababaingan ed sikato anggad sikatoy akabisado ra. Sikato so naynay a manaaral, a manpaparaan na insulat a materyal.

Si Brother Rutherford so mapaelek. Walay duaran akulaw a sanagi diad pamilyan Bethel a wadman la nen panaon ni nen Brother Russell. Sikaran dua so seryoso ed impanlupa tan sisiaen dan agmarakep so iyelek na maksil anggan walay bengatlan eelekan. No maminsan ed pananganan si Brother Rutherford so mangistorya a panelekan na amin, a sengegay isyodot na saraman a sanagin bibii. Anggaman ontan, sikato met so mabetbet a mangidaulo na seryoso iran tongtongan nipaakar ed Biblia no oras na panangan.

Si Brother Rutherford so maong a kusinero tan magayagan manluto na tagano para’d kakaaro. Aminsan et saray kusinero ed Bethel so akatemek na pigaran pukel na manok sanen manetegteg na saray manok. Sikaton tampol so linma tan impanengneng ed sikara so dugan paraan na pantegteg na manok. Agto labay so mangan na manok a walaay atemek iran pukel!

Mabetbet a nakakaibak si Brother Rutherford ed impormal a kaliber-liber, singa bilang ed istasyon mi na radyo, say WBBR, odino diad kuarton-panagaralan to diad Staten Island. Sikatoy sakey a maong a too tan iyaaplika toy ipupulong to. Agto maniilalo na antokaman manlapud arum ya agto mismon gagawaen. Aliwan singa saray iresponsablin totoo ed dakel niran relihyoson organisasyon, si Brother Rutherford so walaan na sankatagyan ya espiritual tan moral a kualidad. Mapatnag a sikatoy nambilay unong ed Panarian nen Jehova.

Maiirap a Panaon Nipaakar ed Pinansyal

Pigaran taon kayari insabik ed Bethel, nasasagmak na mundo so Great Depression. Say pinansyal a panagsaliwan so nagba, ontan met ed saray presyo na sasaliwen. Dagdaiset iray trabaho, tan limitado iray pundo. Say Bethel so nipapakurang na saray pundo na donasyon, tan lawas sineguro nen Jehova a wala so magenap a nausar para’d kimey. Agkamin balot naandian na tagano, anggaman saman so aglabay a kanen na balang sakey. Sikami so nangimper no nayari, tan saray agagi ed paway na Bethel so tinmulong ed sikami anggad nasarag da.

Nen 1932, inatey si Brother Robert Martin, say matoor a manangasikaso na pabrika mi. Say biente-siete-años a si Nathan Knorr so aturon onsalat ed sikato. Sikato so maabilidad a kalangweran. Anggapo so kabat kon siopaman a nairapan ya angaksobi ed sikato bilang manangasikaso na pabrika. Say arum niran matoor ya agagi, arum ed sikara et si John Kurzen, George Kelly, Doug Galbraith, Ralph Leffler, tan Ed Becker​—amin da so pinablik a kaiban komikimey—​a sibubulos ya angitalaga ed saray abilidad tan inkadunong da nipaakar ed serbisyo ed Panarian.​—Ipareng so Exodo 35:34, 35.

Impantrabahon Nisisiglaot ed Radyo

Anggad mismon kapegleyan, say organisasyon mi so nidedika para’d panangilaknab na maong a balita diad panamegley na antokaman a paraan a nausar. Kaukolan a nakabatan na interon mundo so nipaakar ed Panarian, balet sikamiy pigpigaran libo. Say teknolohiya na radyo so ongagapo ni lambengat kayari na Guerra Mundial I. Anggaman ontan, alikna na agagi tekep na inkatebek a sayan paraan na komunikasyon so intarya nen Jehova ed saman a panaon. Kanian nen 1923, ginapoan da so pangipaalagey na istasyon na radyo a WBBR ed Staten Island, sakey ed limaran distrito na New York City.

No maminsan siak lambengat so operator na istasyon mi. Diman ak nanayam ed Staten Island balet siak so manbabaroy na taloy oras ya akalugan ed ferry boat tan tren a mamaarap ed pabrika diad Brooklyn pian mantrabaho nipaakar ed elektrikal odino mekanikal. Pian say istasyon mi na radyo so nakumpleto, angiyan kami diman na sakey a genereytor a papaandaren na krudo. Diad Staten Island et walaan kami met diman na sarilin bobon na danum tan sakey a tanamanan a manustini para’d pigaran komikimey diman, ontan met para’d pamilyan Bethel ed Brooklyn.

Anggad insabi na dakel nin tulong ed saginonor, limitado so panaon ko ed iyatendi ed miting tan ipaway ed lawak a serbisyo lapud saray responsabilidad a nisisiglaot ed kimey a radyo. Anggapo la so panaon ko para’d saray sosyal a pandaragup odino saray panligliwaan ed sampot-simba nilikud ed tinaon a bakasyon mi. Aminsan et wala so nantepet ed siak: “Diad ontan a dakel a niieskedyul, agmo naisip so itaynan ed Bethel?” Diad tua et kaukolan kon ibaga so: “Andi.” Sakey a pribilihyo tan gayaga so panayam tan mankimey a kaiba na dakel a matoor ya agagin lalaki tan bibii. Tan lawas wala so kaukolan a sumpalen a kimey, wala met so pigaran proyekto.

Sikami so amawala tan nan-broadcast na makatenyeg-liknaan iran drama ed radyo. Lapud anggaporay naalan plaka na saray special effect, sikami so kaukolan a mamawala na dilin paraan mi. Nanggawa kami na sakey a makina a nayarin mamawala na tanol na mapalayupoy a dagem odino sakey a mabiskeg a bagyo. Say tanol na itataktak ed tabla iran lapis so kinmana bilang saray kabayon ondadalan ed saray mabaton lansangan. Balang drama so nikadkaduman ginawa. Tan tinmalineng iray totoo. Diad saraman ya agew et dagdaiset iray pakaistorboan, dakel a totoo so onyuyurong tan mapetepet ya ontatalineng.

Diad saray taon na 1920 tan kagapo na dekada na 1930, say Sosyedad so nanggawa na sakey a bengatlan agnalingwanan ed awaran na radyo, a naulit-ulit a pinankonektaan so dakel a bilang na saray istasyon para’d saksakey a programa. Diad ontan et say balita na Panarian so akasabi ed nilaksa ed sankamundoan.

Say Ponograpo

Diad kapegleyan na 1930 tan diad kagapo na dekada na 1940, sikamiy nandisenyo tan nanggawa na saray transcription machine, saray ponograpo, tan arum niran kagawaan na panangipasabi na tanol. Diad tulong na nikadkaduman torno, sikami so nantabas na saray master record manlapud salming-kapino iran disc a waks. Kayari to et siaalwar min susurien so balang master record ed silong na sakey a mikroskopyo pian seguroen ya andiay depekto. No bilang ta wala so antokaman a depekto, say sesyon ed panagrekord so kaukolan ya uliten tan manabas na sakey ni manlapud torno. Kayari to et ipawit so orihinal a waks ed sakey a kompanya na plaka, a manggagawa na pornograpo tan saray transcription record.

Say sakey a makapasagyat ya agawa ya atantandaan ko ni et say paliwawa nen Brother Rutherford nen 1933 ya apauloan na “Epekto na Masanton Taon ed Kareenan tan Aligwas.” Inyabawag na papa a saman a taon et sakey a “masanton taon,” tan diad panamegley na panag-broadcast ed radyo tan say ponograpo, inwalwal mi iman tan impanengneng ya anggapoy masanton naalan gungguna. Singa say agawa, si Hitler so niiyan ed pakayari ed saman a taon diad pananulong na Iglesia Katolika, kanian nakal so antokaman ya ilalo para’d kareenan.

Diad Estados Unidos, say organisasyon a Catholic Action so inletneg pian sumpalen so pagagawa na simbaan. Impasen da so membro ra ed saray editoryal ya ulop na manuna iran palapagan, magasin, tan saray manangipalapag na libro. Sikaray akibabali ed pulitika tan amagyaw a boykoten so antokaman ya istasyon a manbrobroadcast na saray paliwawa tayo nipaakar ed Biblia. Dakel a Tastasi so ginulo na saray grupon Catholic Action, nagkalautla ed asingger na New Jersey. Saraman so makapasagyat ya agew!

Magayagan Kimey ed Lawak

Diad kapegleyan na saray taon a 1950, say ombubulaslas a ranggo na saray manangipalapag na Panarian so akasabi ed dakel niran totoo diman mismo ed saray puerta na ayaman da. Saya so apaneknekan a nagkalalon marakep nen say radyo diad panulong ed totoo pian natalosan so katuaan na Biblia. Kanian denisidi nen 1957 ya ilako so WBBR tan usaren iray kaykayarian ed onlalaknab a misioneron kimey ed arum a daldalin.

Nen 1955, siak so niasain ed Bedford Congregation ed Brooklyn, a diman et siak so regular a mangikokondukta na Panagaral na Panag-Bantayan. Imbaki ak met na Sosyedad bilang managbaroy ya ispeker ed mamaamianen a New York, Pennsylvania, Connecticut, tan New Jersey. Sanen naasain ak ed Bedford Congregation, kuan ko ed inkasiak, ‘Siak lay masulok a 50 años. Maabig no mibiang ak diad anggad nayarian ko ed lawak a serbisyo natan. Diad saginonor ompan siak so mansakit na lumbago tan agak nagayagaan ed panggawa ed satan.’

Kayari impantrabaho ed amin na saraman a taon diad partin teknikal a panangibroadcast na bini na Panarian diad panamegley na radyo, aromog kon peteg a makapaligsa so direktan pantanem tan pansalog na saray bini na katuaan na Biblia ed totoo. Talagan aliketan ak ed impankimey a kaiba so kongregasyon. Nanduruma so angampon ed siak, ya impalikna ra ed siak a singano wala ak ed dilin ayaman ko. Pigara ed saramay ankekelag ya ugugaw, a binmaleg la, so siansian ontatawag ed siak na laki. Diad loob na 30 taon sikami so awalaan na maabig a panaon a saniiba ed ministeryo, anggad saray problema ed saray bitking tan salik so angamper ed isegep ko ed saray takayan odino ed panbiahe ed saray subway. Nen 1985, siak so inyalis ed Brooklyn Heights Congregation, a dia mismo so panagmitingan ed Bethel.

Legan a pangagayagaan so baleg ya ilalaknab na organisasyon nen Jehova, siak so apribilihyoan a nanengneng iray impamindesyon to ed saray biek-taew a lawak diad iyaatendi ed ankakabaleg iran kumbension na Tastasi nen Jehova ed ararawin daldalin. Anggan panon lanlamang et siak so akapanbaroy ed mundo! Kagapo na saray taon na 1950, pigara ed sikamin Bethelite so akanengneng ed saray nenengnengen ed London, Paris, Roma, Nuremberg, tan Copenhagen. Sikami so nambaroy ya akalugan ed dati iran eroplanon panagbomba a ginawan pampasahero, barko, tan tren. Siempre, diad panbiabiahe et dakel iray nenengnengen, balet say sankamakapasagyat iran nenengnengen et say panangabrasa na agagi. Diad bandad sampot na saray dekada et akapanbaroy ak ed Oriente, lamet ed Mamasagur a Europa, tan agano ni diad Mamabukig a Europa. Saray makapakelkelaw a kumbension ed Polandya, Alemanya, tan Czechoslovakia so talagan makapalikliket. Agaylan imbulaslas na teokratikon pamilya tayo nanlapulad impagmaliw kon kabiangan na saya!

Madibinon Panangiwanwan

Say singano ankekelag a bakat na organisasyon so diad bandad sampot et nagmaliw a balbaleg iran kundang. Sanen kikimeyan mi iray balon proyekto, saray kagawaan ya ontulong lambengat ed sikami ed panagtasin kimey, siopa ta so makapanisip na agaylan imbulaslas? Sikatayoy onaabanti tekep na pananisia, ya onkikiwas ed panangipangulo nen Jehova.

Agnatatakot iyan maaligwas ya organisasyon ya usaren so sankabaloan a teknolohiya odino mamawala na dili ton teknolohiya diad itulong ed pangasikaso para’d sankamundoan a lawak. Arum ed saray metodon inusar ed pamaabanti na panangiyabawag na Panarian ed panag-kabkabungan et say panangusar na saray radio network, panagtasi diad panamegley na ponograpo, tan sakey a programan panangikondukta na panagaral na Biblia ed saray ayaman na totoo. Aliwan melag ya agawaan so panangiletneg na dili tayon imprintaan ed saray asasakbay ya agew tan natan et uusaren so computerized phototypesetting tan offset printing ed dakel a lenguahe. Say Watchtower Bible School of Gilead, say Theocratic Ministry School tan saray regular a kumbension so akatulong ed pangitatarok na gloria ed si Jehova a Dios tan ed Anak to. Nagmaliw a pribilihyok a personal a nanengneng tan makapibiang ed amin irayan agaw-gawa.

Malinew ed siak a say iwawanwan-na-espiritun organisasyon nen Jehova ed dalin so mangaawat na panangidirehi nipaakar ed no anto so gawaen tan no panon. Say interon sankatalbaan ya organisasyon to, nanengneng tan agnanengneng, so mankikimey a saniiba.

Agkon balot pagbabawian so impangitalirak ed saray planok bilang sakey a kalangweran a manlayag ed kadayatan. Agayla, say sankaliketan, makabaliksan ed amin iran agawgawa ed mundo so agawan mismo diad loob na organisasyon nen Jehova! Kanian say impanbaroy ko ed dalan ya amaarap ed ‘saray bengatla a wala ed onaan’ so walaan na dakel a gayaga tan bendisyon tan anggapo so pagbabawi.​—Filipos 3:13, 14.

Lawas kon ibabaga ed saray kalangweran a tandaan so 1914​—salanti, say Salmo 19:14, a mangibabagan: “Aboloyan mo so saray salitak, tan say dalepdep na pusok naako ra ed pakanengneng mo, O Jehova, dampay ko, tan mananondon ko.” Kaliktan tayon paliketen si Jehova ed amin a bengatla tan manpikasi a singa ed pikakasi nen David: “Iparongtal mo ed siak so saray dalan mo, O Jehova; ibangat mo ed siak so saray basbas mo. Itonton moak ed katuaan mo, tan ibangat moak: ta sika so Dios na kilalaban ko; mantatalaran ak ed amin ya agew.” (Salmo 25:4, 5) Dakel so kabaliksan na sarayan salita. No tandaan tayo iratan et natulongan itayon mansiansia ed suston basbas, a mamaarap ed dugan direksyon, a mibabansag ed maaligwas ya organisasyon nen Jehova.

[Litrato ed pahina 23]

Si Brother Rutherford so nangayaga ed panangiparaan na tagano para’d kakaaro

[Litrato ed pahina 25]

Si Robert Hatzfeld legan a mangaasikaso ed istasyon na radyo a WBBR

[Litrato ed pahina 26]

Agano nin retrato nen Brother Hatzfeld