Panamaliket ed Bilay na Pamilya Yo
Katuloyan na Kapitulo 2
Pangiletneg na Maabig a Pundasyon Parad Panamaley Yo
17-19. Akin a saray abenegan na pamilya so walaan na gawaen ed pakapanbagayan diad panangasawa?
17 Say babaleg a pakapanbagayan so mabetbet ya onlelesa ed baetan na duaran too a walaan na manparan abenegan. Say libron Aid to Bible Understanding, pahina 1114, so mangisasalaysay nipaakar ed panangasawa diad panaon na Biblia:
“Ompatnag ya inkalapagan a kaugalian parad sakey a laki so pananap na sakey ya asawan bii ed loob na sirkuloy dilin kakanayon odino tribu to. Sayan prinsipyo so apatnagan diad salita nen Laban ed kinen Jacob: ‘Magmaong ni’d siak so pangiter [koy anakon bii] ed sika nen say sikatoy iter ko ed sananey a laki.’ (Genesis 29:19) Nagkalautlan saya so naimatonan ed limog na saray managdayew nen Jehova, a singa impanengneng nen Abraham, ya angibaki ed saray kakanayon to ed dilin bansa to a mangalay sakey ya asawan bii a parad si anak ton Isaac imbes a mangala na sakey a manlapud saray anak a bibii na Canaaneo a diad limog da so panaayaman to. (Genesis 24:3, 4)”
18 Siempre, agkabaliksan na saya a marakep parad sakey natan so pangasawa toy sankaapitan a kanayon to, ta nayarin saya so mamalesay problema ed panag-ilalak a nayarin mansumpal ed walay deperensya iran anak. Balet say abenegan na pamilya so walaan na dakel a gawaen ed latip na saray kablian a walad totoo. Legay inka-ugaw tan inka-tobonbalo, say kondukta na sakey tan saray liknaan to so natural ya iimpluensyaan na atmosperay pamilya. No manpadparay abenegan dan dua, genda-gendat a naimano ran magmainomay so ‘ombaleg ed parehon dalin tan ombuna ed parehon klima.’ Anggaman ontan, saray totoon nandurumaan so abenegan da tan lapuan da so makagawa met na maabig iran panangiyarunsa ed panamaley, nagkalautla no nampara iran matatken ed emosyon.
19 Mabitar a makagungguna no nakabatan moy bengatla nipaakar ed iilaoan mon kapareha ed pamilya. Balet, nengnengen met no panon so pisiglaotan to ed pamilya—ed atateng tan agagin lalaki tan agagin bibii. Panon so panagtrato to ed matatatken iran totoo, odino pipiulop to ed ugugaw?
20, 21. Diad pamili na kapareha, anton panmoria so nepeg ya alaen ed saray kakulangan na sinansakey?
20 Anggaman ed amin a panangalwar, siansia nin saya so nepeg mon nonoten: Say panbagayan na duaran persona so agbalot napayadyari. Namparan nawalaan na kakulangan. Arum so nayarin natabek da la antis na panasawa; arum so nakabatan ed saginonor. Anto sirin?
21 Aliwan saray kakulangan a mismo so manggawa’d saray panamaley ya onsaew, noagta no panon so panlikna na kapareha ed saratan. Kasin nanengneng yon say maong et talonaan toray kakapuyan, odino kasin iyaapasakey yo ed mauges tan ilabir-labir itan? Sikayo kasi manangipalugar, a singa nakaukolan yo tan kaliktan yo iray panangipalugar a nagawa ed sikayo? Imbaga nen apostol Pedro, “Say aro sakbongan toy dakel a kasalanan.” (1 Pedro 4:8) Kasin walaan ka na onian klase na aro ed samay sakey a nonoten mon asawaen? No anggapo, magmaong ni no agmo aasawaen itan a too.
‘Sikatoy Sarag kon Omanen’
22-24. Akin ya aliwan makabat so pangasawa ed sakey diad basiyan na sipan ton manguman ed saray dalan to odino diad getman panali a mamasimbalo ed too?
22 Ikuan mo kasi, ‘Sikatoy sarag kon omanen,’ unong a singa nayarin kipapasen? Balet diad siopa so naibegan mo? Diad samay too unong a kipapasen to, odino say kipapasen to kayari na saray manamasimbalon sagpot mo? Mairap tayon omaney inkasikatayo, nagkalautlan tuloy ed panguman ed arum. Anggaman ontan, saray mabiskeg a katuaan manlapud Salitay Dios so nayarin sengegay panguman na sakey ed inkasikato. Nayarian na sakey a “lakseben so daan a personalidad,” a nagawan balo diad puersa a mamakiwas ed nonot. (Efeso 4:22, 23) Balet nayarin panduaruwaan a tuloy so sipan na sakey a magmaliw ya asawa a biglan manguman nisesengeg ed sika! Anggaman say makapuy iran ugali et nayarin napetek odino nauman, mankaukolan iya na panaon, anggan tao-taon. Nisay ibaliwala tayoy katuaan a saray atawir a walna tan kaliberliber iran sengegan so angiter ed sikatayo na espisipiko iran temperamento tan minoldi da itayo ed arum iran dalan pian nagawa itayon nikadkaduman indibidual. Say tuan aro so mamakiwas ed sikatayo a mantutulongan ed sinansakey pian napaaligwas tan pian natalonaan iray kaleteyan, balet agto itayo pakiwasen a manalin mamilit ed sakey ya asawa diad sakey a balo tan aliwan natural ya inkamoldi a maneral ed dili ton personalidad.
23 Walad kaisipan na arum so indengan na samay uliran da, tan salien dan itukoy so kada onlabas ya aron-mureng (infatuation) da ed sayan indengan. Siempre, anggapoy nayarin onsukat ed sakey ya imposiblen kugip, balet samay amureng-ed-aro so mapilit tan salien ton paskaren imay sananey a toon manumpal ed satan. Sano saya so onsaew, sikato so dismayado tan mansukimat ed arum a pasen a mananap na piugagep a kapakna. Balet saray ontan so agbalot makaromog na uliran. Aanapen day sakey a toon piugagep ya anggapo ed dili ran panagkugkugip. Saray totoon manisip na singa ontan so aliwa ran maabig a materyal ed panangasawa.
24 Angangko sikayoy walaan na ontan iran piugagep. Maslak ed sikatayo so walaan na ontan a sanpaminsan ed kabibilay tayo; dakel ed saray kalangweran so ontan. Balet tekep na apadaak ya inkatatken ed emosyon, namoria tayo a say ontan iran pankugkugip so nepeg ya ipaliis a singa aliwan praktikal. Diad panangasawa say kapetegan so importanti aliwan say imahinasyon lambengat.
25. Antoy pandumaan na peteg ya aro tan aron-mureng?
25 Say peteg ya aro so aliwan bulag a singa nononoten na dakel. Sakbongan toy dakerakel iran kakulangan, ingen ag-ibabaliwala iya na peteg ya aro. Say aron-mureng, aliwan aro, satan so bulag, ipulisay ton nengnengen iray problema a sankanengneng la na arum. Imedmer to ni ingen iray dili ton mareklamo ran panduaruwa; balet seguradon onletaw iratan ed saginonor. Ilitdem moray matam ed aglablabayen iran katuaan legay ikakaraw tan seguradon sikaray arapen mo kayari na kasal. Say natural ya inklinasyon tayo et say pangipanengneng na sankaabigan ya indengan tayo ed sakey ya iilaloan tayon paliketen odino ingganyoen, balet onsabi panaon a say sigpot tan tuan litrato so nanengneng. Abuloyan moy inkasika ed satan a panaon a makanengneng ed samay sananey a too unong ed peteg a kipapasen to, tan simamatua ed pangiparungtal moy inkasika unong ed peteg a kipapasen mo. Say bilin na apostol ed 1 Corinto 14:20 so nayarin onaplika met diad pananap na sakey ya asawa: “Agkayo magmaliw ya ugugaw . . . magmaliw kayon nagnap-inkatatken ed saray pakayari na pakatalos.”
Saray Paknaan a Ginawa ed Panangasawa
26. Unong ed Kasulatan, panon inkaelet so siknol na panamaley? (Roma 7:2, 3)
26 Nepeg a sikakabat ya imanoen na sakey iray paknaan a ginawa ed panangasawa. No say paknaan na balang sakey et aliwan mabiskeg tan putel, say panamaley so nipasen ed liganligan a pundasyon. Diad dakel a pasen na mundo natan, nagagawa iray panangasawa tan insan tampol a nabuyak. Mabetbet a satan so lapud saray totoon onloloob ed panangasawa so agnanmoria ed paknaan a singa manamedber ed moral, imbes et aalaen day talindeg ‘no aliwan epektibo, panampoten ko.’ Inerman a satan a punto de bista et wala, say panangasawa so ngalngali lan akondena manlapud gapo tan, imbes di mangitarok na liket, inkalapagan a mamawala lambengat na ot-ot ed puso. Diad kasuniyan, ipapanengneng na Biblia a say panangasawa so nepeg a legay-bilay a siglaotan. Inkuan na Dios, ed inmunan paris, a say duara so “nepeg a magmaliw a sakey a laman.” (Genesis 2:18, 23, 24) Para ed laki nepeg ya anggapo lay sananey a bii, tan para ed bii anggapo lay sananey a laki. Saya so pinekderan na Anak na Dios, a kuanto: “Aliwa la ran duara, noagta saksakey a laman. Sirin, no antoy impankasakey na Dios aleg komon a sianen na too.” Say agkatooran ed sekso lambengat so letnegan labat ed pamuyak na bedber na panamaley.—Mateo 19:3-9.
27-29. (a) Antoy maong a nengnengen na sakey a bii nipaakar ed prospektibon kapareha ed panamaley? (b) Antoy nayarin sikakabat a nengnengen na sakey a laki nipaakar ed prospektibon kapareha ed panamaley?
27 Nisengeg ed inkaseryoso na panangasawa, say sakey a biin malabay a magmaliw a matalona ed satan et magmaong no sikatoy miasawa lambengat ed sakey a lakin narespeto to—sakey a maligen tan asimbang, walaan na maabig a panangigeter, makayarin mamenben na responsabilidad tan matatken lan tuloy a mangawat na makatulong a kritisismo. Tepetan moy inkasika: Kasin sikatoy sakey a lakin maong a managlegpet, sakey a maong ya ama ed anggan anton anak a nayarin mamapalar ed impankasakey? Kasin sikatoy walaan na atagey iran estandarte ed moral ta pian nayarian yon duay sipepekder a mamasiansian magalang tan andi-tilol so dukolan na panangasawa? Kasin sikatoy mangipapanengneng na inkamapaabeba tan kasimpitan odino sikatoy mapaatagey tan mapilit ed opinyon to, sakey a malabay a mangitangsit ed inkaulo to, sakey a manisip a sikatoy lawas susto tan agmabulos a mikatunongan ed saray pamaakaran? Diad pililimog ed laki ed loob na magenap a panaon sakbay na kasal, sarayan bengatla so nayarin natebek, nagkalautla no saray prinsipyo na Biblia so nitandoro no nipaakar ed estandarte na pangigeter.
28 Mipadpara, say sakey a lakin seryoson mangikokonsidera ed aligwas na panamaley to so mananap na sakey ya asawan biin nayarian ton aroen a singa laman ton dili. Nepeg a magmaliw a kapanuan to bilang sakey a kaiba ed pangipaalagey na sakey ya ayaman. (Genesis 2:18) Say pagmaliw a maabig a manangoksuy ed abung so sakey a mankaukolan na karera tekep na nanduruman responsabilidad. Nakaukolan toy pangipanengneng ed saray talento bilang sakey a kusinera, managdekora, ekonomista, ina, managbangat, tan dakel ni. Say betang na bii so nayarin mapamaraan tan makaangat, a mangiyoopresi na dakel iran pankanawnawa parad personal ya ibabaleg tan pananumpal. Say sakey a maong a bii, singa sakey a makanan asawan laki, so sakey a komikimey: “Bantayan toray andar na sankaabungan to, tan agto kanen so tinapay na inkangiras.”—Uliran 31:27.
29 On, maabig no sikaran duay manisip ed no antoy nanengneng da—ed ebidensya na personal a kalinisan tan inkamaoksuy odino kakulangan na satan; ed inkakuli odino, imbes, ed inkangiras; ed inkamakatunongan tan konsiderasyon a singa misuniyan ed inkabenger tan inkapasirayew; ed inkamasimpit odino ed inkamadarak; ed abilidad na panagnonot a mamawalay makapaliket a tongtongan tan espiritual ya iyaligwas a singa misuniyan ed inkailar na kanonotan a manggawa’d bilay a makapasawan rotina diad pangasikaso ed inagew-agew iran nakakaukolan na laman tan arum ni.
30, 31. Akin a say imoral a kondukta legan a pankakarawan et amperen toy panliket na sakey ed maabig a panamaley?
30 Say masimoon a respeto ed balang sakey so sakey a manunan ingrediente ed maaligwas a panamaley. Tan saya met so onaplika ed saray balikas na panangaro legan na pankakarawan. Say agmanepeg ya inkakabisado odino ibeg ya agnakontrol so nayarin mamakapuy na siglaotan sakbay ya onggapoy panamaley. Say seksual ya imoralidad so aliwan maabig a legnegan ya igapon pangipaalageyan na panangasawa. Itapat toy sinisiblet ya agpanangimano ed arapen a liket na sakey. Say mapalalon petang na ibeg a singa maganon ibobo toy agnabuyak a bedber so tampol ya ombetel tan, diad loob na pigaran simba odino anggan agew, say panamaley so nayarin magmaliw a dapol.—Ipareng so salaysay na ibeg nen Amnon ed si Tamar a nibinsabinsa ed 2 Samuel 13:1-19.
31 Saray panangipatnag na ampetang ya ibeg ed panagkaraw so nayarin mangitanem na bukebukel na panduaruwa a diad kaunoran mamalesay agpanseguro no nipaakar ed peteg a getma parad panangasawa. Kasin sikato lambengat lay pangitarya na sakey a pawayan na ibeg, odino satan so pangibiangan na bilay ed sakey a peteg a pinabli tan inaro bilang sakey a too? Say kakulangan na dangka antis na kasal so mabetbet a mangiyaaninoy kakulangan na satan ed saginonor, tekep na pansumpalan ya ag-inkamatoor tan kaermenan. (Galacia 5:22, 23) Say mauges iran pakanodnonotan ya intilak na sakbay-kasal ya imoralidad so nayarin mangamper na marlas a panangiyarunsay emosyon ed panamaley diad masakbay iran kipapasen na satan.
32. Panon a say imoral a kondukta legan na pankakarawan et apektaen toy relasyon na sakey ed Dios?
32 Lalo ni ingen a seryoso, say ontan ya imoralidad so maneral ed relasyon na sakey ed Manamalsa tayo, a say tulong to so seryoson nakaukolan tayo. “Ta saya so linawa na Dios, say kapasantos yo, a paliisan yo so pilalawanan; . . . ya anggapo so onsabi ed kipapasen a mamasakit tan manlames ed saray kanepegan na agi ton laki [odino, marason, na agin bii na sakey] ed sayan pamaakaran . . . Kanian, sirin, say toon mangipanengneng na panangibaliwala so mangibabaliwala, aliwan say too, noagta say Dios, a mangipapasen na masanton espiritu to ed sikayo.”—1 Tesalonica 4:3-8.
Sakey a Baton Letnegan
33, 34. Sano say sakey so manpili na kapareha ed panamaley, antoran kualidad so ipanengneng na Kasulatan a lalon importanti nen say pisikal ya indengan?
33 Kasin say sankaabungan yo, pamilya yo, so akaalagey ed sakey a letnegan a bato odino buer? Diad kabiangan et satan so mandepende ed kabaleg na kakabatan a nausar sano manpipili na kapareha. Say inkaganggana tan sekso so aliwan magenap. Agda buralen so agpakapanbagayan ed mental tan espiritual. Say konseho ed Salitay Dios so mangitarya na baton letnegan ed panangasawa.
34 Ipapanengneng na Biblia a say akindalem na too so lalon importanti nen say akinpaway ya indengan. “Say dakep so nayarin palso, tan say kalimgasan so apa,” kuan na apuyanan a proverbio, “balet say biin ontakot ed si Jehova sikato so mamawalay dayew ed inkasikaton dili.” (Uliran 31:30) Si apostol Pedro, walaay asawa, so manasaglawi ed “maamot a too na puso” tan “say mareen tan mauyamon espiritu” bilang “mablin tuloy ed pakanengneng na Dios.” (1 Pedro 3:4) Say Dios so ‘ag-onnenengneng ed akinpaway ya indengan na too,’ tan sikatayoy nagunggunaan ed ehemplo to diad pambantay tayo sumpad alablabas a kaimpluensyaan na mapalaway ya indengan labat na prospektibon kapareha ed panamaley.—1 Samuel 16:7.
35, 36. (a) Akin ya importanti so pangasawa ed sakey a toon walaan na pananisia ed Dios tan ed Salita to? (b) Diad anton kalaknab a nailaloan yoy sakey a prospektibon kapareha a mangipatnag ed satan a pananisia?
35 Minorekdek nen makabat ya Arin Solomon so bilay tan sinmabi ed sayan konklusyon: “Takotan so tuan Dios tan sumpalen iray ganggan to. Ta saya so nagnap a kanepegan na too.” (Eclesiastes 12:13) Saray Israelitas, diad sipanan a panulok ed ganggan na Dios, so espisipikon ginanggan ya agmangasawa odino miasawa ed totoon agmibibiang ed porma na panagdayew da, ompan sikatoy mangyarawi’d sikara manlapud tuan Dios. “Agkayo manggagaway paknaan na panangasawa ed sikara. Agyo iter so anak yon bii ed anak ton laki, tan agkayo mangala na anak ton bii ya para ed anak yon laki. Ta isuawi toy anak yon laki a manlapud panumbok ed siak, tan sikaray seguradon manlingkor ed sananey iran dirios.”—Deuteronomio 7:3, 4.
36 Parad miulibay iran rason say simbawa so niiter ed saramay walad “balon sipanan” na Dios, saramay walad Kristianon kongregasyon, a mangasawa labat “unong ed Katawan.” (Jeremias 31:31-33; 1 Corinto 7:39) Imbes ya ipatnag so pansimpisimpitan, saya so pinakiwas na kakabatan tan aro. Anggapoy nayarin makapangiter na babaleg a biskeg ed siknol na panamaley nen say debosyon yon dua ed Manamalsa. No asawaen moy sakey a walaan na pananisia ed Dios tan ed Salita to, tan natalosan to a singa sika, sirin sikayon duay walaan na parehon autoridad a para ed simbawa. Nayarin agmo naliknan makana iya, balet “agkayo komon napalikdo. Say mauges iran pililimog deralen toy maong iran ugali.” (1 Corinto 15:33) Anggaman ontan, anggan diad dalem na Kristianon kongregasyon, maong no seguroen na sakey a say prospektibon kapareha ed panamaley et peteg a sigpot-puson aripen na Dios, aliwan sakey a sasalien toy manbilay ed tambib na Inkakristiano bangta ompapapeg a pirmi ed saray awawey tan ugugali na mundo. Agyo nayariay manakar a kaibay Dios tan mipandanggo ed mundo.—Santiago 4:4.
37, 38. (a) Akin a nepeg a paliisan na sakey so pangganat to ed balang lan pankaraw odino pangasawa? (b) Diad siopan konseho so maong a talinengen na saramay mannononot ed panangasawa?
37 “Siopa ed sikayo so labay toy mangipaalagey na sakey ya ilang,” intepet nen Jesus “et agni onyurong ya onuna tan kuentaen toy gastosen, pian nengnengen to no kasin walaan na magenap a panumpal ed satan? Tano andi, nayarin nilira toy letnegan balet agto nayarian a sumpalan.” (Lucas 14:28, 29) Say parehon prinsipyo so onaaplika ed panangasawa. Lapud moriaen na Dios so panangasawa bilang sakey a legay-bilay a pankasakey, say panagpili ed sakey ya asawa so seguradon agnepeg a ganaten. Tan seguroen a sikan mismo so akaparaan a mangisumpal ed inggapom. Anggan say pankakarawan so aliwan bengatlan leglemewen, a singa sakey a galaw. Say pangigalawgalaw ed saray panangaroy sananey so maruksan galaw tan say emosyon so nasugatan tan say sulit na puson pawalaen to so mantultuloy ed andukey a panaon.—Uliran 10:23; 13:12.
38 Maabig parad saray makabat a kalangweran a mangikokonsidera ed panangasawa so italineng ed konseho na matatken iran totoo, nagkalautlad saramay angipanengneng ya ipapapuso ray maabig ya intereses yo. Ipapanonot ed sikatayo na Job 12:12 so kablian na saya diad impanepet to: “Agta walay kakabatan ed limog na matatatken tan pakatalos ed kinarukey na saray agew?” Ondengel ed sarayan boses na eksperiensia. Manuna ed amin, “manmatalek ed si Jehova diad amin a pusom tan agka onsaral ed tapew na dilin pakatalos mo. Diad amin day daladalan mo sikatoy imanoen mo, tan sikato a dili so manggawan maptek ed saray dalan mo.”—Uliran 3:5, 6.
39. Panon a say Biblia so makatulong ed totoon wala lad panamaley?
39 Dakel a makababasa ed sarayan salita so nayarin walaan lay asawa. Anggaman ed arum a kalaknab et say letnegan yo so niteen la, nayarian kayon tulongan na Biblia a manggawa’d saray panangiyarunsa a kawalaan na pankaukolan, tekep na makatumang iran pansumpalan. Antokaman so kipapasen na panamaley yo, sikatoy nayarin naparakep diad panamegley na malaknab a pangidalangirang ed konseho na Manamalsa diad liket na pamilya.