Imanoen so Propesiya nen Daniel!
Kapitulo Sais
Pangipaliwawa ed Misteryo na Baleg a Kiew
1. Antoy agawa’d si Arin Nabucodonosor, a mamapalesa na antoran tepet?
INABULOYAN nen Jehova si Arin Nabucodonosor a magmaliw a manuley ed mundo. Bilang ari na Babilonia, dakel so kayamanan to, mananam iran tagano, tan maawang a palasyo—walan amin so pilalek to unong ed materyal. Balet ta biglan asagmak toy kababaingan. Lapud ta naatapis, kinmiwas a singa ayep si Nabucodonosor! Sikatoy apataynan ed maarin lamisaan tan ayaman na ari, sikatoy nanayam ed saray kaumaan tan nankabkab na dika a singa baka. Antoy makasengeg ed sayan aliwliwan inkagawa? Tan akin a paninteresan tayo itan?—Ikompara so Job 12:17-19; Eclesiastes 6:1, 2.
Intandoro na Ari so Sankatagyan
2, 3. Antoy kaliktan na ari na Babilonia a nagamoran na saray uuleyan to, tan panoy impanmoria to ed Sankatageyan a Dios?
2 Kayarin tuloy na inyabig ed graben inkaambagel to, impatulor nen Nabucodonosor ed intiron nasasakopan to so nikabiig a balita no antoy agawa. Pinuyanan nen Jehova si Daniel a mangisimpen ed suston rekord na sarayan inkagawa. Ginmapo itan ed oniaran salita: “Si Nabucodonosor, ya ari ed saray amin a baley, saray nasyon, tan pansasalita, a manaayam ed amin a dalin: Deen komon so ondaak ed sikayo. Anonotan ko a maong ed siak ya ipatnag so saray tanda tan pakpakelaw a ginawa ed siak na Sankatageyan a Dios. Agaylay kabaleg so saray tanda to! Say panarian to sikato so panarian ya anggapo so angga to, tan say pananguley to manlapu ed kailalakan angga ed kailalakan.”—Daniel 4:1-3.
3 Saray uuleyan nen Nabucodonosor so “manaayam ed amin a dalin”—say empiryo to et saknapen to lawarin amin so mundo a nirekord ed Biblia. Nipaakar ed Dios nen Daniel, oniay inkuan na ari: “Say panarian to sikato so panarian ya anggapo so angga to.” Agaylan saratan a salita so angitandoro ed si Jehova diad intiron Empiryo na Babilonia! Sakey ni, saya la so komaduan danay a nipanengneng ed si Nabucodonosor a say Panarian na Dios labat so magnayon, a mansiansia “lawas.”—Daniel 2:44.
4. Misiglaotan ed si Nabucodonosor, panon so inggapo na “saray tanda tan pakpakelaw” nen Jehova?
4 Antoran “tanda tan pakpakelaw” so ginawa “na Sankatageyan a Dios”? Ginmapo iraya ed personal ya eksperiensia na ari a nibaga ed oniaran salita: “Siak, si Nabucodonosor, manpapainawa ak nensaman ed abung ko tan mankanawnawa ak ed palasyok. Anengneng ko so sakey a kugip ya anaktakot ed siak; et saray kanonotan ed tapew na dukolan ko tan saray pasingawey ed ulok ginonigon da ak.” (Daniel 4:4, 5) Antoy ginawa na ari na Babilonia nipaakar ed sayan makapagonigon a kugkugip?
5. Panoy impanmoria nen Nabucodonosor ed si Daniel, tan akin?
5 Impatawag nen Nabucodonosor iray makabat a lalaki na Babilonia tan inkuan to’d sikara so nipaakar ed kugkugip. Balet agaylay insaew da! Agdan balot nipatalos. Inyarum na rekord: “Balet kaunoran linmoob si Daniel ed arap ko, a say ngaran to sikato so Beltsasar, unong ed ngaran na dios ko, tan ed sikato wala so espiritu na saray masanto a dirios; et imbagak so kugip ed arap to.” (Daniel 4:6-8) Beltsasar so ngaran nen Daniel ed palasyo, tan say palson dios a tinawag na ari a “dios ko” so nayarin si Bel odino si Nebo odino si Marduk. Lapud mandadayew ed dakel a dirios, minoria nen Nabucodonosor si Daniel a singa sakey a walaay “espiritu na saray masanto a dirios.” Tan lapud betang nen Daniel bilang prepekto a matalona ed amin a makabat a lalaki na Babilonia, sikatoy tinukoy na ari bilang “katawan na saray mago.” (Daniel 2:48; 4:9; ikompara so Daniel 1:20.) Siempre, agbalot inkaindan nen matoor a Daniel so panagdayew ed si Jehova pian mangagamil na panagsalamangka.—Levitico 19:26; Deuteronomio 18:10-12.
Say Abalbaleg a Kiew
6, 7. Panon yon deskribien so anengneng nen Nabucodonosor ed kugkugip to?
6 Antoy walad makapataktakot a kugkugip na ari na Babilonia? “Onia so saray pasingawey ed ulok ed tapew na dukolan ko; anengneng ko,” kuan nen Nabucodonosor, “et, nia, sakey a kiew ed pegley na dalin; et say kaatagey to sikato so baleg. Binmaleg so saya a kiew, tan binmiskeg, et say kaatagey to sinmabi ya angga ed tawen, tan sikato so nanengneng ed sampot na amin a dalin. Saray bulong to sikara so maong, tan say bunga to dakel, tan dia ed sikato wala so tagano a nipaakar ed amin; saray ayep ed uma wala so sirum da ed silong to, tan saray manok ed saray tawen nanayam ira ed saray sanga to, tan amin a laman atagano ed sikato.” (Daniel 4:10-12) Unong ed balita, labalabay nen Nabucodonosor iray angkakabaleg a sedro ed Lebanon, pinasyar to iratan, et angisempet ed Babilonia na saray tabla. Balet ta sikatoy agnin balot akanengneng na singa samay kiew ya anengneng to ed kugkugip to. Nipasen itan a mapatpatnag “ed pegley na dalin,” kanian sankanengneng ed intiron dalin, tan mabunga a manatagano ed amin a laman.
7 Dakel ni so walad kugkugip, ta inyarum nen Nabucodonosor: “Anengneng ko ed saray pasingawey ed ulok ed dukolan ko; et, nia, sakey a manbabantay tan santo so linmasur a nanlapu ed tawen. Sikato so inmingal a maksil, et onia so inkuan to, Batangen yo so kiew tan lupisen yo ray sanga to, getel yo ray bulong to, tan ibantak yo ray bunga to: ontaynan komon iray ayep a wala ed silong to tan saray manok ed saray tawen ed saray sanga to. Anggan ontan itilak yo so panukor na sengeg to ed dalin, pati sakey a bedber a balatyang tan gansa ed saray malangwer a dika ed uma; et nabasa komon ed linaew na tawen; et say pambilay to wala komon ed saray ayep ed dika na dalin.”—Daniel 4:13-15.
8. Siopa imay “manbabantay”?
8 Walaay dilin relihyoson pananisia iray taga-Babilonia ed maong tan mauges iran espiritun pinalsa. Balet siopa iyan “manbabantay,” odino guardia, a nanlapud tawen? Lapud atawag a “santo,” sikatoy matunong ya anghel a mangirerepresenta ed Dios. (Ikompara so Salmo 103:20, 21.) Isipen paray tepet a pakakaaburidoan nen Nabucodonosor! Akin a batangen iyan kiew? Antoy pankaabigan no say sengeg et agpatuboen panamegley na saray akabariber a balatyang tan gansa? On, antoy kana na satan no sengeg met lambengat?
9. Manuna’d amin, antoy inkuan na manbabantay, tan antoray onlesan tepet?
9 Talagan sigpot a nikelawan si Nabucodonosor nen nadngel toy kaaruman a salita na manbabantay: “Say puso to nasalatan komon ed puso na too, tan naikdan komon na puso na ayep; tan ondalan ed sikato so saray pitoran panaon. Say geter sikato so lapu ed panganggaan na saray bantay, et say kerew nanlapu ed salita na saray sasanto, pian naamtaan na saray mabilay a say Sankatageyan manuley ed panarian na saray totoo, tan sikato so iter to ed anggan siopa a labay to, tan ipasen to ed tapew to so saray kaabebaan a totoo.” (Daniel 4:16, 17) Anggapoy puso na too a manpatpatok ed dalem na sengeg na kiew. Lapud satan, panon a say puso na ayep so niiter ed sengeg na kiew? Anto so “pitoran panaon”? Tan panon a misiglaotan iyan amin ed pananguley “ed panarian na saray totoo”? Seguradon labay nen Nabucodonosor a nakabatan.
Mauges a Balita Parad Ari
10. (a) Unong ed Kasulatan, antoy nayarin isisimbolo na saray kiew? (b) Antoy inrepresenta na baleg a kiew?
10 Nen nadngel to so kugkugip, akigtot ya agano si Daniel, insan ataktakot. Lapud kinerew nen Nabucodonosor ya ipaliwawa to itan, inkuan na propeta: “Katawan ko, say pasingawey nipaakar komon ed saray manggula ed sika, tan say kabaliksan to ed saray kabusol mo. Say kiew ya anengneng mo, a tinmubo, tan nagmaliw a mabiskeg . . . , sika lanlamang, O ari, a binmaleg ka tan nagmaliw ka a mabiskeg; ta say katageyan mo tinmubo, tan sinmabi angga ed tawen, tan say uley mo sinmabi angga ed sampot na dalin.” (Daniel 4:18-22) Diad Kasulatan, saray kiew so nayarin mangisimbolo ed saray indibidual, mananguley, tan panarian. (Salmo 1:3; Jeremias 17:7, 8; Ezequiel, kapitulo 31) Singa say abalbaleg a kiew ed kugkugip to, si Nabucodonosor so ‘binmaleg tan nagmaliw a mabiskeg’ a singa say ulo na sankamundoan a pakayari. Balet say ‘pananguley so sinmabi angga ed sampot na dalin,’ laktip lay intiron panarian na katooan, ya inrepresenta na baleg a kiew. Sirin isimbolo na satan so sankatalbaan ya inkasoberano nen Jehova, nagkalautla ed say siglaotan to diad dalin.—Daniel 4:17.
11. Panon ya impanengneng na kugkugip na ari a sikatoy makasagmak na makapabaing a pananguman?
11 Nigana lay makapabaing a pananguman ed si Nabucodonosor. Diad impangipabitar ed sayan kasumpalan, inyarum nen Daniel: “No nipaakar ed anengneng na ari a sakey a manbabantay tan sakey a santo a linmasur a nanlapu ed tawen, tan inkuan to, Batangen yo so kiew, tan sikato so deralen yo so panukor na sengeg to ed dalin, pati sakey a balatyang tan gansa, ed saray malangwer a dika na uma, tan paulyan yo a nabasa ed linaew na tawen, tan say pambilay to wala a pati saray ayayep na uma angga ed onlabas ed sikato so saray pitoran panaon; saya so kabaliksan to, O ari, tan say panangigeter na Sankatagyan, a sikato so nagawa ed ari a katawan.” (Daniel 4:23, 24) Talagan kaukolan so tepel pian nipasabi itan a mensahe ed makapanyarin ari!
12. Antoy sagmaken nen Nabucodonosor?
12 Antoy nasagmak nen Nabucodonosor? Isipen pay inkiwas to ed inyarum nen Daniel: “Pataynanen da ka naani a manlapud ed saray totoo, tan say panayaman mo sikato naani ed saray ayep na uma, tan ipakabkab da ka naani ed saray dika a singa saray baka, tan say linaew na tawen naani so mamasa ed sika; et onlabas naani ed sika so saray pitoran panaon; angga ed naamtaan mo a say Sankatagyan manuley ed panarian na saray totoo, tan sikato so iter to ed anggan siopa a labay to.” (Daniel 4:25) Mapatnag ya anggan saray opisyal ed palasyo nen Nabucodonosor so ‘mamataynan ed sikato manlapud saray totoo.’ Balet kasin sikatoy asikasoen na maabagey iran managkumponi na ayep odino papastol? Andi, ta ingganggan na Dios a miayam si Nabucodonosor “ed saray ayep na uma,” a mankabkab na dika.
13. Antoy impanengneng na akugkugip a kiew a nagawa ed kipapasen nen Nabucodonosor bilang manuley ed mundo?
13 No panon ya abatang so kiew, naekal si Nabucodonosor manlapud pananguley na mundo—balet ta magano labat a panaon. Impaliwawa nen Daniel: “No nipaakar ed imbilin to a paulyan da so panukor na sengeg na kiew; say panarian mo natilak naani ed sika ya agnaano, kayari na pakapikabat mo a saray tawen manuley ira.” (Daniel 4:26) Diad kugkugip nen Nabucodonosor say panukor na sengeg, odino sengeg, na abatang a kiew so naabuloyan a mansiansia, balet ta satan so binariberan pian ag-ontubo. Mipadpara, say “panukor na sengeg” na ari na Babilonia so mansiansia, anggaman ontan, binariberan pian ag-onsimit ed “pitoran panaon.” Say kipapasen to bilang manuley ed mundo so singa binariberan a sengeg na kiew. Nasalimbengan itan anggad ilabas na pitoran panaon. Seguroen nen Jehova a legan na satan a panaon et anggapoy onsalat ed si Nabucodonosor bilang alenleneg a manuley ed Babilonia, anggaman say anak ton manngaran na Evil-merodac so nayarin onaakto bilang manuley.
14. Antoy inkuan nen Daniel a gawaen nen Nabucodonosor?
14 Lapud ontan so nipasakbay nipaakar ed si Nabucodonosor, makpel ya inkuan nen Daniel: “Kanian, O ari, abobonan mo so saya a simbawa, tan tumangan mo so saray kasalanan mo ed inkatunong, tan saray inkauges mo ed pangipatnag mo na panangasi ed saray duruka; no wala so nayari a makatempey na kareenan mo.” (Daniel 4:27) No magbabawi si Nabucodonosor ed say makasalanan a kurang na panaglames tan inkatangsit to, nayarin saya so makapanguman ed saray bengatla nisesengeg ed sikato. Niarum ni, ngalngali duaran siglo ed akadkauna, determinado lan deralen nen Jehova so totoo ed kabisera na Asirya, say Ninive, balet ta agto ginawa itan lapud ta nagbabawi so ari tan saray uuleyan to. (Jonas 3:4, 10; Lucas 11:32) Komusta met si mapasirayew a Nabucodonosor? Umanen to kasi iray dalan to?
Say Pilimeron Kasumpalan na Kugkugip
15. (a) Anton awawey so intuloy ya impatnag nen Nabucodonosor? (b) Anto so ipaparungtal na saray inskripsion nipaakar ed saray aktibidad nen Nabucodonosor?
15 Nansiansian mapasirayew si Nabucodonosor. Diad panakarakar ed atep na palasyo 12 a bulan kayari na impakakugkugip to’d kiew, inlastog to: “Aliwa ta a saya so Baleg a Babilonia a sikato so impaalagey ko a nipaakar ed maari a palasyo, ed biskeg na pakapanyarik tan nipaakar ed gayaga na kaatageyan ko?” (Daniel 4:28-30) Inletneg nen Nimrod so Babilonia (Babel), balet si Nabucodonosor so angiter na gloria ed satan. (Genesis 10:8-10) Diad sakey ed saray cuneiform ya inskripsion, intangsit to: “Si Nabucodonosor, Ari na Babilonia, say angipaalagey lamet ed Esagila tan Ezida, siak so anak nen Nabopolassar. . . . Pinaelet ko iray kuta na Esagila tan Babilonia tan inletneg ko so ngaran na uley ko a maando.” (Archaeology and the Bible, nen George A. Barton, 1949, pahina 478-9) Tinukoy na sananey nin inskripsion so ngalngali 20 templo a pinarakep tan pinabalo to. “Diad silong na uley nen Nabucodonosor,” kuan na The World Book Encyclopedia, “say Babilonia so sakey ed sankarakpan iran syudad ed mundo nensaman. Diad dilin rekord to et mataltalag ton bitlaen iray aktibidad to nipaakar ed militar, noagta insulat to ray panagpaalagey to tan say panangasikaso to ed saray dirios na Babilonia. Nayarin impaalagey nen Nabucodonosor iray Hanging Garden na Babilonia, sakey ed saray Pitoran Pankelkelawan ed Mundo Nensaman.”
16. Panon a nipaabeba si Nabucodonosor?
16 Anggaman sikatoy nanlastog, magano lan nipaabeba si mapasirayew a Nabucodonosor. Oniay inkuan na apuyanan a salaysay: “Sanen wala ni so salita ed sangi na ari, naplag so sakey a bosis a nanlapu ed tawen, ya inkuan to, O ari Nabucodonosor, dia ed sika nisalita, Say panarian nitaynan ed sika; et napataynan ka naani a manlapu ed saray totoo; et say ayaman mo wala naani ed saray ayep ed uma; et ipakabkab da ka naani a singa saray baka, et saray pitoran panaon onlabas ira naani ed sika; angga ed nakabatan mo a say Sankatagyan manuley ed panarian na saray totoo, tan sikato so iter to ed anggan siopa a labay to.”—Daniel 4:31, 32.
17. Antoy agawa ed si mapasirayew a Nabucodonosor, tan diad antoran sirkumstansia so nidungetan ton mismo?
17 Tampol a naandi kalakal nen Nabucodonosor. Pinataynan manlapud katooan, sikatoy nankabkab na dika “a singa saray baka.” Lapud kaiba to iray ayep ed uma, seguradon aglabat la akayurong a manpapainawa ed karikaan a singa paraiso, ya inagew-agew ton panggagayagaan so makaparepreskon palayupoy na dagem. Diad modernon-agew ya Iraq, a kawalaan na saray geray na Babilonia, sabien na temperatura so anggad 50°C ed saray bulan na tiagew ya anggad makapakettel a panaoy ambetel. Lapud agnaasikaso tan akapataktak ed nanduruman kipapasen na panaon, say andukey tan amusagan buek nen Nabucodonosor et singa bago na agila tan say ag-akukoan iran kuko to so nagmaliw a singa kuko na manok. (Daniel 4:33) Agaylan inkipabpaabeba na sayan mapasirayew a manuley ed mundo!
18. Legan na pitoran panaon, antoy agawa no nipaakar ed trono na Babilonia?
18 Diad kugkugip nen Nabucodonosor, abatang so baleg a kiew tan binariberan so sengeg to pian ag-ontubo ed loob na pitoran panaon. Mipadpara, si Nabucodonosor so “nakal a nanlapu ed maari a trono to” sanen sikatoy pinagmaliw nen Jehova ya atapis. (Daniel 5:20) Bilang epekto, saya so angumanan na puso na ari manlapud puso na too a nagmaliw a puso na baka. Ingen, impansiansia na Dios so trono nen Nabucodonosor parad sikato anggad impangangga na pitoran panaon. Leleg a si Evil-merodac so nayarin inmakto bilang temporaryon pangulo na gobierno, nanlingkor si Daniel bilang “managuley ed amin a luyag na Babilonia, tan sikato so manunaan a makauley ed saray amin a makabat a lalaki na Babilonia.” Say taloran Hebreon kaiba to so nantultuloy a kaiba ton mangaasikaso ed kikukurang na distrito. (Daniel 1:11-19; 2:48, 49; 3:30) Tatalaranan na apatiran nibantak so kipawil nen Nabucodonosor ed trono bilang makalakal ya ari a naamtaan ton “say Sankatagyan manuley ed panarian na saray totoo, tan sikato so iter to ed anggan siopa a labay to.”
Inkipawil nen Nabucodonosor
19. Kayari impangipawil nen Jehova ed kalakal nen Nabucodonosor, antoy amoria na ari na Babilonia?
19 Impawil nen Jehova so kalakal nen Nabucodonosor nen angangga so pitoran panaon. Insan diad impamidbir ed Sankatagyan a Dios, inkuan na ari: “Dia ed kayari na saray agew siak, si Nabucodonosor, intangay ko ray matak ed tawen, et say pakatalos ko pinmawil ed siak, et binenditok so Sankatagyan, tan inggalgalang ko tan intandorok so saman a manbilay ed ando lan ando; lapu ed say panuley to lawas a panuley, tan say panarian to manlapu ed kailalakan angga ed kailalakan; et saray amin a manaayam ed dalin nibilang ira a singa anggapo; et gawaen to so unong ed labay to ed inayuraan na tawen, tan ed saray manaayam ed dalin; et anggapo so makabaat ed lima to, odino mankuan ed sikato, Anto so gawaen mo?” (Daniel 4:34, 35) On, amoria nen Nabucodonosor a say Sankatagyan so talagan Soberanon Manuley ed panarian na katooan.
20, 21. (a) Panon a say inkaekal na saray metal ya akabariber ed panukor a sengeg na akugkugip a kiew so misimbangan ed say agawa’d si Nabucodonosor? (b) Antoy binidbir nen Nabucodonosor, tan kasin saya so nampagmaliw ed sikaton managdayew ed si Jehova?
20 Sanen akayurong lamet si Nabucodonosor ed trono to, singa la nakal iray metal ya akabariber ed panukor na sengeg na akugkugip a kiew. Nipaakar ed inkipawil to, inkuanto: “Dia ed saman lanlamang a panaon say pakatalos ko pinmawil ed siak; et say gayaga na panarian ko, galang tan kaatageyan ko pinmawil ed siak; et saray mananimbawak tan saray katawan ko inanap da ak; et niletneg ak ed nanarian ko, tan sankabalgan a kaatageyan so niarum ed siak.” (Daniel 4:36) No walay siopaman ya opisyal ed palasyo a nanmudmora ed naatapis ya ari, natan et sikato lay ‘magunaet dan anapen’ pian sigpot iran manpasakop.
21 Agayla so ginawa na Sankatageyan a Dios a ‘tantanda tan pakpakelaw’! Ag-itayo komon nasurprisa ed inkuan na nipawil lan ari na Babilonia: “Bang say siak, si Nabucodonosor, igalang ko tan intandorok tan idayew ko so Ari na tawen, lapu ed tua so amin a gawa to, tan saray dalan to matunong; et sikato nayarian to a paabebaen so saray manakar ed kapangtaan.” (Daniel 4:2, 37) Balet, satan ya impamidbir et agto pinagmaliw si Nabucodonosor a Gentil a managdayew ed si Jehova.
Wala Kasi so Sekular ya Ebidensia?
22. Anton sakit so ibabaga na arum ya asagmak nen Nabucodonosor, balet antoy nepeg a panmoria tayo nipaakar ed sengegay inkaatapisan to?
22 Walaray mangibabagan lycanthropy so sengegay inkaatapisan nen Nabucodonosor. Inkuan na sakey a medikal a diksionaryo: “Say LYCANTHROPY . . . so nanlapud [lyʹkos], lupus, lobo; [anʹthro·pos], homo, too. Nipangaran iya ed sakit na totoo a manisian sikaray magmaliw ya ayep, tan aaligen da so ungol odino uni, saray itsura odino ugali na ayep. Maslak et iisipen na sarayan indibidual a nagmaliw iran lobo, aso odino pusa; no maminsan et singa baka, a singa ed kipapasen nen Nabucodonosor.” (Dictionnaire des sciences médicales, par une société de médicins et de chirurgiens, Paris, 1818, Tomo 29, pahina 246) Saray sintoma na lycanthropy so mipara ed naatapis a kipapasen nen Nabucodonosor. Balet, lapud panlabayan na Dios so impansakit to ed isip, ag-itan espisipikon nipara ed kabat lan sakit.
23. Anto so walan sekular a paneknek nipaakar ed inkaatapisan nen Nabucodonosor?
23 Pigaray insitas nen iskolar a John E. Goldingay a kapara na inkaatapis tan inkipawil na kalakal nen Nabucodonosor. Singa bilang, oniay inkuanto: “Mapatnag a tutukoyen na apigpignis a cuneiform a teksto so pigaran sakit ed mental diad biang nen Nabucodonosor, tan nayarin diad say impamaulyan tan impanaynan to ed Babilonia.” Insitas nen Goldingay so dokumenton tinawag a “Say Job ed Babilonia” tan inkuanton “papaneknekan na satan so impanusa na Dios, impansakit, inkipabpaabeba, panaanap na kabaliksan na makapataktakot a kugkugip, inkabatang a singa kiew, pinataynan, impankabkab na dika, inkaandi pakatalos, impagmaliw a singa baka, sinelepan nen Marduk, inkaderal na saray kuko, indukey na buek, tan ginolonggolongan, insan nipawil kanian indayew to so dios.”
Pitoran Panaon a Mangapekta ed Sikatayo
24. (a) Antoy isisimbolo na baleg ya akugkugip a kiew? (b) Anto so apugeran ed loob na pitoran taon, tan panon itan ya agawa?
24 Singa inrepresenta na baleg a kiew, insimbolo nen Nabucodonosor so pananguley ed mundo. Balet nonoten, say kiew et itatalindeg toy pananguley tan inkasoberano a lalon matalona nen say ari na Babilonia. Isimbolo na satan so sankatalbaan ya inkasoberano nen Jehova, “say Ari ed tawen,” nagkalalo la no nipaakar ed dalin. Sakbay a dineral na saray taga-Babilonia so Jerusalem, say panarian so nisentro ed satan a syudad leleg a si David tan saray mananawir to so akayurong ed “trono nen Jehova” a mangirerepresenta ed inkasoberano na Dios nipaakar ed dalin. (1 Awaran 29:23) Say Dios a mismo so amatang tan amariber ed satan ya inkasoberano nen 607 K.K.P. sanen inusar toy Nabucodonosor ya aneral ed Jerusalem. Say inkipakat na madibinon inkasoberano ed dalin panamegley na panarian diad poli nen David so apugeran ed pitoran panaon. Kaunongan kabayag irayan pitoran panaon? Kapigay inggapo ra, tan antoy pakatandaan ed anggaan da?
25, 26. (a) Diad kipapasen nen Nabucodonosor, kaunongan kabayag so “pitoran panaon,” tan akin ya ontan so ebat yo? (b) Diad babaleg a kasumpalan, kapigan tan panon so inggapo na “pitoran panaon”?
25 Legan na inkaatapis nen Nabucodonosor, “say buek to tinmubo a singa bago na agila, tan saray kuko to singa kuko na saray manok.” (Daniel 4:33) Nambayag iya ed masulok a pitoy agew odino pitoy simba. Nikuan ed nanduruman patalos a “saray pitoran panaon,” tan saray kasandi so “aturo (piho) iran panaon” odino “saray panat na panaon.” (Daniel 4:16, 23, 25, 32) Nabasa ed sakey a kasandin Daan a Griego (Septuagint) so “pitoran taon.” Say “pitoran panaon” so impasen na inmunan-siglon Judion manag-awaran a si Josephus bilang “pitoy taon.” (Antiquities of the Jews, Libro 10, Kapitulo 10, parapo 6) Tan minoria na pigaran Hebreon iskolar irayan “panaon” bilang “taon.” “Pitoy taon” so impangipatalos ed An American Translation, Today’s English Version, tan say patalos nen James Moffatt.
26 Mapatnag, a say “pitoran panaon” nen Nabucodonosor et lalanoren toy pitoran taon. Diad propesiya, say sakey taon et manpromedyo na 360 ya agew, odino 12 a bulan a walaay 30 ya agew so balang sakey. (Ikompara so Apocalipsis 12:6, 14.) Kanian say “pitoran panaon” na ari, odino pitoran taon, so 360 ya agew a maminpiton ibilang, odino 2,520 ya agew. Balet komusta met so babaleg a kasumpalan na sayan kugkugip? Say mapropetikon “pitoran panaon” so mansumpal ed mas andukey nen say 2,520 ya agew. Nipatnag iya ed saray salita nen Jesus: “Say Jerusalem igatin naani na saray Gentiles, angga ed kasumpal na saray agew na saray Gentiles.” (Lucas 21:24) Ginmapo itan a ‘pangigatin-gatin’ nen 607 K.K.P. sanen aderal so Jerusalem tan say mangirerepresenta ed panarian na Dios so tinmunda la diad Juda. Kapigay pangangga na pangigatin-gatin? Diad “saray panaon a kipawil na ami’ ganagana,” sano nipatnag lamet so madibinon inkasoberano ed dalin panamegley na simbolikon Jerusalem, say Panarian na Dios.—Gawa 3:21.
27. Akin a nibaga yon say “pitoran panaon” a ginmapo nen 607 K.K.P. so ag-angangga kayari na 2,520 a literal iran agew?
27 No bilangen tayo so literal a 2,520 ya agew manlapud inkaderal na Jerusalem nen 607 K.K.P., ompugta itayo ed 600 K.K.P. lambengat, taon ya anggapoy Makasulatan a kabaliksan. Anggan nen 537 K.K.P., sanen saray nibulos a Judio so pinmawil ed Juda, agnipatnag so inkasoberano nen Jehova dia ed dalin. Lapud ta si Zorobabel, say manawir ed trono nen David et agginawan ari noagta gobernador labat na Juda a luyag na Persia.
28. (a) Anton totontonen so nepeg ya iyaplika ed say 2,520 ya agew na mapropetikon “pitoran panaon”? (b) Kaunongan kabayag iray mapropetikon “pitoran panaon,” tan antoran petsa so gapoan tan anggaan na saratan?
28 Lapud mapropetiko so “pitoran panaon,” nepeg ya iyaplika tayo itan ed say 2,520 ya agew ed Makasulatan a totontonen: “Balang agew ed sakey a taon.” Sayan totontonen so nidatak ed sakey a propesiya nipaakar ed impangobkob na Babilonia ed Jerusalem. (Ezequiel 4:6, 7; ikompara so Numeros 14:34.) Sirin say “pitoran panaon” ya impanguley ed dalin na saray pakayari na Gentil ya andiay pibabali so Panarian na Dios et sinmaknap ed 2,520 a taon. Ginmapo iratan diad impankibalatar na Juda tan Jerusalem ed komapiton lunar a bulan (Tishri 15) nen 607 K.K.P. (2 Arari 25:8, 9, 25, 26) Onggapo’d satan a panaon ya anggad 1 K.K.P. et 606 a taon. Say nakekeraan a 1,914 a taon so onnatnat la anggad 1914 K.P. Kanian, say “pitoran panaon,” odino 2,520 a taon, so angangga nen Tishri 15, odino Oktubre 4/5, 1914 K.P.
29. Siopa so ‘sankaabebaan ed katooan,’ tan antoy ginawa nen Jehova pian sikatoy nitrono to?
29 Diad satan a taon ‘saray aturon panaon na saray nasyon’ so asumpal, tan inter na Dios so pananguley ed ‘sankaabebaan ed katooan’—si Jesu-Kristo—ya impasen na saray kalaban to a mabanday ya impaipasak da ni ingen. (Daniel 4:17) Pian nitrono so Mesianikon Ari, inukbar nen Jehova so simbolikon balatyang tan gansa ya akabariber ed “panukor na sengeg” na dilin inkasoberano to. Inyabuloy la’d satan na Sankatagyan a Dios so maarin “sanga” pian ontubo ditan bilang pakapatnagan na madibinon inkasoberano ed dalin panamegley na mangatatawen a Panarian diad pakauley na sankatalonggaringan a Mananawir nen David, si Jesu-Kristo. (Isaias 11:1, 2; Job 14:7-9; Ezequiel 21:27) Agaylan pisasalamat tayo ed si Jehova lapud sayan maliket a nansumpalan tan ed inkipaliwawa ed misteryo na baleg a kiew!
ANTO SO ATEBEK YO?
• Anto so isisimbolo na baleg a kiew ya akugkugip nen Nabucodonosor?
• Antoy asagmak nen Nabucodonosor ed pilimeron kasumpalan na akugkugip ton kiew?
• Kayari kasumpalan na kugkugip to, antoy binidbir nen Nabucodonosor?
• Diad babaleg a kasumpalan na mapropetikon akugkugip a kiew, kaunongan kabayag so “pitoran panaon,” tan kapigan iratan a ginmapo tan angangga?