Imanoen so Propesiya nen Daniel!

Kapitulo Siete

Apatiran Salita ya Anguman ed Mundo

1. Kaunongan kalaknab so epekto na apatiran salita a nisulat nensaman diad dingding?

APATIRAN simplin salita so nisulat ed apalitadaan a dingding. Ingen, saraman ya apatiran salita so anaktakot ed makapanyarin manuley ya akaatapisan to lawari. Ipapakabat na saratan so kaekal ed trono na duaran arari, say ipatey na sakey ed sikara, tan say anggaan na makapanyarin sankamundoan a pakayari. Saraman a salita so nanresulta ed inkapaabeba na seselengen a relihyoson grupo. Importanti ed amin, intandoro ra so puron panagdayew ed si Jehova tan pekderan da lamet so inkasoberano to diad panaon a sanen nileglemew na maslak a totoo so balang sakey ed saratan. Agaylan saraman a salita so angisindag na liwawa ed saray ebento ed mundo natan! Panon a nagawaan itan na apatira labat a salita? Imanoen tayo.

2. (a) Antoy agawa ed Babilonia kayari na impatey nen Nabucodonosor? (b) Siopan ari so nanuley la’d saman a panaon?

² Linmabas lay pigaran dekada nanlapula’d inkadeskribe na saray ebento diad koma-4 a kapitulo na Daniel. Angangga so 43-taon ya uley nen mapasirayew ya Arin Nabucodonosor diad Babilonia nen 582 K.K.P. Saray nansusublayan a sinmalat so nanlapud pamilya to, balet ta nantutumbokan ya angangga iray uley da lapud asakbay ya impatey odino lapud impamatey ed sikara. Diad kaunoran, walay manngaran na Nabonidus ya anamsam ed trono diad impanrebeldi. Anak a laki na atagey a biin saserdote nen Sin a dios na bulan, mapatnag ya anggapoy pikanayon nen Nabonidus ed maarin abung na Babilonia. Ibabaga na pigaran autoridad ya inasawa to so marikit nen Nabucodonosor pian magmaliw a legal so uley to, insan ginawa ton kaiban manuley so anak dan si Belsasar, tan diad abayag a panaon et impudir ed sikatoy pananguley ed Babilonia. Lapud satan, nagmaliw si Belsasar ya apo nen Nabucodonosor. Manlapud saray asagmak nen laki to, kasin naaralan ton si Jehova so Sankatagyan a Dios, a makayarin mangipaabeba ed siopaman ya ari? Andin balot!​—Daniel 4:37.

Sakey a Ponsia a Nagmaliw ya Alablabas tan Magulogulo

3. Anton klase na ponsia so ginawa nen Belsasar?

³ Say koma-5 kapitulo na Daniel so ginmapo ed sakey a ponsia. “Si ari Belsasar nanggawa na sakey a liket a baleg a nipaakar ed saray sanlibo a manunaan to, tan inminum na alak ed arap na sanlibo.” (Daniel 5:1) No isipen yo, satan so nayarin maawa-awang a silir a yurongan na sarayan lalaki, a kaiba iray segundaryon asawa tan kalugoran na ari. Inkuan na sakey ya iskolar: “Inlambak iray ponsia ed Babilonia, anggaman mabetbet a mansumpal iratan ed panagbuek. Say alak, a nanlapud sananey a bansa, tan dakel a klase na kakanen so niparungo ed lamisaan. Mansamyong so pabalingit ed silir; saray managkansion tan managtogtog so amaliket ed nandaragup iran sankaili.” Bilang manangimaton a walad pasen a sankanengneng na amin, anggapoy tundan oniinum na alak si Belsasar.

4. Akin a singa makapakelaw a manpoponsia iray taga-Babilonia ed labi na Oktubre 5/6, 539 K.K.P.? (b) Antoy mapatnag a sengegan na pankokompiyansa na saray taga-Babilonia anggaman ed onlulusob iran armada?

⁴ Singa makapakelaw a manliliket iray taga-Babilonia ed sayan labi​—Oktubre 5/6, 539 K.K.P. Mibabakal so nasyon da, tan agmarakep so nagagawa ed sikara. Agano nin atalo si Nabonidus ed onlulusob iran puersa na Medo-Persia insan sikatoy nansalimbeng diad Borsippa, bandad abalaten a sagur na Babilonia. Tan diad saman et mankakampamento la iray armada nen Ciro ed mismon paway na Babilonia. Ingen, singa agnapapagaan si Belsasar tan saray manunaan to. Tutal, say syudad da et say agnalooban a Babilonia! Saray angkakabaleg a bakor to so sankanengneng ya atatagey diad saray aralem a banawang a pinano na baleg ya Ilog Eufrates leleg ya onaagus itan ed syudad. Anggapo ni so kalaban a mainomay ya akatalo ed Babilonia diad loob na masulok a sanlasus taon. Kanian akin et manpaga ira? Nayarin irason nen Belsasar a say ingal tan panliliket da so mangipatnag a walay kompiyansa ra pian napatalaw iray kalaban a walad paway.

5, 6. Antoy ginawa nen Belsasar nen abuek la, tan akin a saya so pirmin insulto ed si Jehova?

⁵ Agano ni, walaan la na epekto ed si Belsasar so alabas a panag-inum to. Singa nikuan ed Uliran 20:​1, “say alak managludlurey.” Balet diad sayan kipapasen, seguradon say alak so angitonton ed ari a manggawa ed sankaugesan a klase na kabaglan. Ingganggan ton ipaway parad ponsia iray sagradon uusaren manlapud templo nen Jehova. Sarayan uusaren, a sinamsam diad impangobkob nen Nabucodonosor ed Jerusalem et usaren labat komon parad puron panagdayew. Anggan saray Judion saserdote a nautorisaan a mangusar ed saratan diman ed templo diad Jerusalem ed apalabas so apasakbayan a mansiansia iran malinis.​—Daniel 5:2; ikompara so Isaias 52:11.

⁶ Balet, alodloor nin matangas so kanonotan nen Belsasar. “Say ari tan saray manunaan to, saray asawa to tan saray kalugoran to . . . naniinum ira na alak, tan inggalgalang da ray dirios a balitok, tan pilak, tan gansa, tan balatyang, tan kiew, tan bato.” (Daniel 5:​3, 4) Kanian ginetma nen Belsasar ya itandoro iray palson dirios nen say si Jehova! Ompatnag a sayan awawey et kaslakan ed saray taga-Babilonia. Minudmora da iray Judion kautibo ra, niludlurey day panagdayew da tan agda la ra inikdan na ilalon makapawil ed pinabpablin binalegan dan dalin. (Salmo 137:​1-3; Isaias 14:​16, 17) Nayarin liknaen na sayan abuek ya ari a say pangipabpaabeba ed sarayan nibantak tan say pan-insulto ed Dios da so mangidayew ed sikato ed imaton na bibii to tan opisyales to, ta pian ompatnag a singa mabiskeg.a Anggaman walay biskeg ya alikna nen Belsasar, ag-itan nambayag.

Say Sulat ed Dingding

7, 8. Panon a tinmunda so ponsia a ginawa nen Belsasar, tan antoy epekto na saya ed say ari?

⁷ “Dia ed saman lanlamang ya oras,” kuan na apuyanan a salaysay, “pinmaway so saray tamuro na lima na sakey a laki, tan nansulat ira ed arap na panangiturekan na kandila ed masa na bakor na palasyo na ari; et say anengneng to so kabiangay lima a nansulat.” (Daniel 5:5) Agaylan makapakigtot ya anengneng! Bigla labat a pinmaway so sakey a lima, a manpatpataw ed dagem ya asingger ed maliwliwawan parti na dingding. Isipen pay biglan indeen na ponsia leleg ya atameeng ya onnenengneng iray bisita ed satan. Ginmapon nansulat so lima na misteryoson mensahe ed palitada.b Makapakebbiew tan agbalot nalingwanan iyan inkagawa ya anggad natan et uusaren ni na totoo so balikas a “say sulat ed dingding” a mangisusuheri ed asingger lan kabagbag.

⁸ Antoy epekto na satan ed sayan mapasirayew ya ari a sinali ton intandoro so inkasikato tan saray dirios nen say si Jehova? “Saman la say lupa na ari nauman, tan agonigon ed saray kanonotan to; et saray langolangoan na saray banel to akabsiw ira, tan saray pueg to nanpatogan so sakey tan sakey.” (Daniel 5:6) Nampirawatan nen Belsasar ya ompatnag a seselengen tan matalonggaring ed arap na saray uuleyan to. Imbes, sikatoy nagmaliw a litrato na ameneng a takyot​—pinmusisaw so lupa to, manyameg iray tapi to, manggiwgiw so intiron laman to ya anggan saray pueg to et nampapatogan. On, tua iray salita nen David a nipaarap ed si Jehova panamegley na kansion: “Saray matam wala ed tapew na saray atagey a linawa pian sikara so pangabebaen mo.”​—2 Samuel 22:​1, 28; ikompara so Uliran 18:12.

9. (a) Akin a say inkatalagnaw nen Belsasar et aliwan maridios a takot? (b) Antoy inyopresi na ari ed saray makabat a lalaki ed Babilonia?

⁹ Imanoen a say intakot nen Belsasar et aliwan maridios a takot, ya aralem a panangigalang ed si Jehova, a satan so gapoan na amin a kakabatan. (Uliran 9:10) Andi, ta saya et pirmin inkatalagnaw, tan ag-itan amawala na antokaman a kakabatan ed satan a manggiwgiw ya ari.c Imbes ya onkerew na panamerdona ed Dios ya ininsulto to, sikatoy maksil a tinmawag ed saray “mangkukulam, saray Caldeo, tan saray pomaparles.” Inkuan to ni: “Anggan siopa a makabasa na saya a sulat, tan ipakabat to ed siak so kabaliksan to, nakawesan naani na purpura, tan wala naani balitok a golonggolong a nibaklaw ed tenger to, tan dia ed panarian nitandoro naani a komatlo a manuley.” (Daniel 5:7) Say komatlon manuley ed panarian so talagan makapanyari, a tumbokan to labat so duaran manuuley ya arari, si Nabonidus tan Belsasar. Satan a puesto so nireserba labat komon ed sankapanguloanan ya anak a laki nen Belsasar. Desperado lan maong so ari a nipaliwawa iyan mamilagron mensahe!

10. Antoy nansumpalan na saray makabat a lalaki ed gunaet dan ipatalos so sulat ed dingding?

¹⁰ Arasig iray makabat a lalaki ed baleg a silir. Amayamay ira, ta say Babilonia so sakey a syudad a nigalet ed palson relihyon tan amayamay iran templo. Seguradon dakel a lalakin mankuan a makabasa na saray signos tan makapangipaliwawa ed misteryoson sulsulat. Nayarin malikeliket irayan lalaki ed pankanawnawan nipaarap ed sikara. Tsansa ra lan ipanengneng so dunong da ed saray seselengen a totoo, a naala so pabor na ari, tan naalay puesto na baleg a pakayari. Balet pirmi insaew da! “Agda ayarian a binasa so saman a sulat, tan agda met nipakabat ed ari so kabaliksan to.”d​—Daniel 5:8.

11. Akin ya agnabasa na saray makabat a lalaki na Babilonia so sulat?

¹¹ Balanglan nalmo na saray makabat a lalaki ed Babilonia so sulsulat​—saray mismon letra​—et agda seguradon nipatalos. No agda nabasa, wala komoy pankanawnawa na sarayan masaol a lalaki a mangimbento na antokaman a panamalikdon patalos, anggan sakey labat a patalos pian pagustoan so ari. Wala met so posibilidad a nayarin nabasa iray letra. Balet, lapud saratan a lenguahe a singa say Aramaiko tan Hebreo so nisulat ya anggapoy vowel, posiblin walay pigaran kabaliksan na kada salita. No ontan, nayarin nairapan iray makabat a lalaki a mandesidi no dinan iran salita so nausar. Anggano nagawaan da itan, agda nin siansia natalosan so kabaliksan na saray salita ta pian nipatalos iratan. Diad dinanman a kipapasen, saksakey labat so segurado: sinmaew iray makabat a lalaki na Babilonia​—pakaskasi ra!

12. Antoy paneknekan na insaew na saray makabat a lalaki?

¹² Kanian niwalwal iray makabat a lalaki a pabes tan panamalikdo so seselengen a relihyoson ulopan da. Makapadismaya ira! Sanen naimano la nen Belsasar ya anggapoy kana na panagmatalek to ed sarayan relihyonista, lalon sikatoy ataktakot, lalon pinmusisaw, tan anggan saray manunaan to et “awetwet” ira.e​—Daniel 5:9, NW.

Impatawag so Lakin Walaan na Aralem a Pakatalos

13. (a) Akin ya insuheri na reyna ya ipatawag si Daniel? (b) Antoy kipapasen na panagbilay nen Daniel?

¹³ Diad sayan kritikal a bekta, say mismon reyna​—nayarin say ina na ari​—so linmoob ed kawalaay ponsia. Nadngel toy inkagewgew diad ponsia, tan amta to no siopay makatalos ed sulat diad dingding. Pigaran dekada sakbay na satan, si ama to a Nabucodonosor, so anuro ed si Daniel ya atagtagey nen say amin a makabat a lalaki. Anonotan na reyna si Daniel bilang lakin walaay “nagnap ya espiritu, tan pikakabat, tan pakatalos.” Lapud ta agla kabat nen Belsasar si Daniel, maseguron nakal so propeta ed atagey a puesto ed gobierno kayari na impatey nen Nabucodonosor. Balet ag-importanti ed si Daniel so inkaprominenti. Nayarin masulok lan 90 so taon to ed saman, a siansian matoor a manlilingkor ed si Jehova. Anggaman ed walora lan dekada na inkibantak ed Babilonia, kabat da nin siansia so Hebreon ngaran to. Anggan say reyna et Daniel ni so impanawag to’d sikato, ya agto inusar so Binababilonia a ningaran ed sikato. On, dinagdag to so ari: “Natan natawag komon si Daniel, et ipanengneng to naani so kabaliksan to.”​—Daniel 1:7; 5:​10-​12.

14. Antoy pirmin problema nen Daniel diad impakanengneng ed sulat diad dingding?

¹⁴ Impatawag si Daniel insan inmarap ed si Belsasar. Kababaing so mikasi ed sayan Judio, a say Dios to et ininsulto na ari. Siansian sinalin irayew nen Belsasar si Daniel, ya iter to met so tumang​—komatlo a puesto ed panarian​—no nabasa tan nipaliwawa to iray misteryoson salita. (Daniel 5:​13-16) Tinmangay si Daniel ed sulat diad dingding, et say masanton espiritu so tinmulong ed sikato pian natalosan to so kabaliksan na satan. Satan so mensahe na kadederal a manlapud si Jehova! Panon ya ibalikas nen Daniel ed lupalupaan so maramsak a panangukom ed sayan malastog ya ari​—tan diad arapan na saray asawa to tan manunaan to? Isipen pay pirmin problema nen Daniel! Kasin sikatoy naayat ed saray malarog a salita na ari tan say iter ton kaykayamanan tan inkaprominenti? Kasin satan so mamalemew ed inyabawag nen Jehova?

15, 16. Anton makanan leksion manlapud awaran so agnaaralan nen Belsasar, tan panon met a kaslakan iyan isasaew natan?

¹⁵ Makmakpel a nansalita si Daniel, a kuanto: “Paulyan mo so saray tukdol mo a nipaakar ed sika lanlamang, tan iter mo so saray pananumang ed sananey; anggan ontan basaen ko so sulat ed ari, tan ipakabat ko ed sikato so kabaliksan to.” (Daniel 5:17) Insan, binidbir nen Daniel so inkatalonggaring nen Nabucodonosor, sakey ya arin makapanyari a sarag toy mamatey, maneral, mangitandoro, odino mangipaabeba ed siopaman a labay to. Balet, impanonot nen Daniel ed si Belsasar a si Jehova, “say Sankatagyan a Dios,” so nanggawan matalonggaring ed si Nabucodonosor. Si Jehova so angipaabeba ed satan a makapanyarin ari sanen sikatoy nagmaliw a matangsit. On, apaskar si Nabucodonosor a mangamta a “say Sankatagyan a Dios manuley ed panarian na saray totoo tan ipasen to ed tagey to so anggan siopa a labay to.”​—Daniel 5:​18-21.

¹⁶ ‘Amta iyan amin’ nen Belsasar. Ingen, agto akaaral manlapud awaran. Diad tua, pinalumbasan to ni so kasalanan nen Nabucodonosor ya inkatangsit tan akagaway direktan pananginsulto ed si Jehova. Inwalwal nen Daniel so kasalanan na ari. Niarum ni, diad imaton na duypo na saray pagano, makpel ton inkuan ed si Belsasar a saray palson dirios et “ag-ira makanengneng, ag-ira makadngel, agmakapikabat.” Inkuan ni na makpel a propeta na Dios a duma iratan ya andiay kana a dirios, ta si Jehova a Dios “dia ed lima to so kawalaan na panlinawam.” Anggad natan, pagmamaliwen na totoo a dirios iray bengatlan andiay bilay, pandadayewan day kuarta, karera, inkatalonggaring, anggan say likeliket. Balet anggapo ed saraya so makapangiter na bilay. Si Jehova labat so alenleneg ya akaotangan tayon amin ed mismon inkiwala tayo, a sikatoy pandedependian tayo na amin ya ililinawa tayo.​—Daniel 5:​22, 23; Gawa 17:​24, 25.

[Saray paimano ed leksab]

(Ituloy ed ontumbok a paway.)