Asustini Kaleganay Teribli Iran Subok

UNONG ED SALAYSAY NEN ÉVA JOSEFSSON

Nandaragup so melag a grupo mi ed distritoy Ujpest diad Budapest, Hungary, parad antikey a miting sakbay ya ompaway ed Kristianon ministeryo. Diad saman et 1939, sakbay a tuloy na inggapoy Guerra Mundial II, tan say panagpulong na Tastasi nen Jehova so sebel ed Hungary. Mabetbet a naaresto iramay akibiang ed mapublikon panagbangat na Biblia ed saraman ya agew.

LAPUD pilpilimerok ni so mibiang ed sayan kimey, napatnagan a medyo aburido tan manpusisaw ak. Inmasingger ed siak so matatken lan Kristianon agin laki tan inkuanto: “Éva, agkan balot ontatakot. Say panaglingkor ed si Jehova so sankabalgan a kagalangan a niwala’d sakey a too.” Saraman a makonsidera tan makapabiskeg a salita so anustini ed siak kaleganay dakel a teriblin subok.

Judion Binalegan

Siak so sankapanguloan ed sakey a Judion pamilyan walaay limaran ananak. Agkombinsido si Nanay ed Judaismo, kanian inusisa toy arum nin relihyon. Diad saman to akabat si Erzśebet Slézinger, sakey a Judion biin manaanap met na katuaay Biblia. Si Nanay so impakabat nen Erzśebet ed Tastasi nen Jehova, tan bilang resulta et nagmaliw ak met ya interesadon tuloy ed saray bangat na Biblia. Agnambayag et innabang ko ed arum so naaralan ko.

Sanen nan-18 ak ed tiagew na 1941, insimbolok so dedikasyon ko ed si Jehova a Dios diad impanpabautismo ed Ilog na Danube. Si Nanay so abautismoan met ed saman, balet ta aglabay nen Tatay so karomromog min Kristianon pananisia. Kayarin tuloy na bautismok, namplano ak a manpayunir, salanti, pian mibiang ed sigpot-panaon a ministeryo. Nakaukolan koy nawalaay bisiklita, kanian nantrabaho ak ed laboratoryo na sakey a baleg a pabrikay abel.

Inggapo na Subsubok

Asamsam na saray Nazi so Hungary, tan nisilong so pabrikan pantratrabahoan ko ed panangipakurang na Aleman. Aminsan ya agew et atawag so amin a trabahador ya onapireng ed saray superbaysor pian mansambay katooran ed saray Nazi. Nibaga’d sikami a say isunggay ed satan et manresulta’d grabe iran pansumpalan. Legay seremonya a no iner et kinaukolan min saludoay Hitler, marespeto ak ya inmalagey balet ta agko ginaway kiwas a kakaukolanen. Diad saman a mismon agew et pinatawag ak ed opisina, inter so sueldok, tan pinaekal. Lapud daiset so napantrabahoan, nanumamengan ko no antoy pansumpalan na saray planok a manpayunir. Balet, diad tinmumbok ya agew, akalmo ak na balon trabaho a babaleg ni ingen so sueldo.

Natan et nagawa lay pilalek kon manpayunir. Akapiiba ak ed pigaran payunir, tan say sankaunoran et si Juliska Asztalos. Inusar mi lambengat so Biblia mi ed ministeryo, ya andiay literaturan iyopresi. Sano makaromog kami na interesadon totoo, ompawil kami insan pabayesen miray literatura.

Aminpigapiga, kaukolan mi nen Juliska a salatay teritoryan kikimeyan mi. Lapud ta walay pari, a diad impakaamtan ondadalaw kami ed ‘kasimpukokan to,’ so mangiyaanunsio diad simbaan a no sikaray bisitaen na Tastasi nen Jehova, nepeg dan ireport itan ed sikato odino diad polisya. Sano ibaga’d sikami na makaaron totoo so ontan ya impangiyanunsio, onalis kami ed sananey a teritorya.

Sakey ya agew et dinalaw mi nen Juliska so malangwer ya ugaw a lakin angipanengneng na interes. Akipakna kamin ompawil pian sikatoy pabayesen mi na basaen to. Balet sanen pinmawil kami, wadman iray polis, tan naaresto kami insan da kami inawit ed istasyon na polisya ed Dunavecse. Intapang so ugaw a laki pian naerel kami. Kasabi mi’d istasyon na polisya et anengneng mi so pari diman tan amta min sikatoy kanonong met.

Say Sankagrabian a Subok ed Siak

Diman ed istasyon na polisya et kinalbo ra ak, tan siak so pinanalagey a labos-lakseb ed arapay manga labinduan polis. Tinetepetan da ak, a labay dan naamtaan no siopay lider mi ed Hungary. Impaliwawak ya anggapoy arum a lider mi noagta si Jesu-Kristo. Insan siak so maruksa ran pinepekpek na saray batuta ra, balet agko intapat iray Kristianon agagik.

Kayari to et binalor daray salik tan binembenan day limak ed uloan ko insan da iratan sininger. Insan, nansusublayan ira, ya amasoot ed siak, amin ira likud ed sakey a polis. Malmalet so impaninger da’d siak a wala nin siansia iray bakat ed ngalo-ngaloan ko taloy taon ed saginonor. Ontanlay inaayep ya inkamaltratok ya impisok da ak ed silongan diad loob na duay simba anggad nen medyo inmabig iray sankagrabian a sugat ko.

Say Panaoy Impakainawaan

Saginonor et inawit da ak ed prisoan diad Nagykanizsa, a kawalaay dakel a Tastasi nen Jehova. Anggan panon et duaran maliket a taon so tinmumbok anggaman ed inkipangaw mi. Maamot min ginawa so amin a miting mi, tan kinmurang kamin singa sakey a kongregasyon. Dakel met so pankanawnawa mi parad impormal a panagtasi. Dia ed sayan prisoan so impakapikabat ko la’d si Olga Slézinger, agi nen Erzśebet Slézinger, say biin angipaamtay katuaan na Biblia ed sikami nen nanay.

Kasabi 1944 deniside na saray Nazi ed Hungary ya upoten iray Judio ed Hungary, a singa sistematiko lan pamapatey da’d sikara diad arum iran asakop a lugar. Sakey ya agew et inala ra kami nen Olga. Inseksek da kami ed bagon a panbiabiahe na baka, tan kayari na agaylay irap a biahen dinmalan ed Czechoslovakia, akasabi kami ed destinasyon mi diad mamaabalaten a Polandiya​—say kampoy patey ya Auschwitz.

Impakaliktar ed Auschwitz

Maligen ak no kaibak si Olga. Sikatoy makapanpaelek anggano diad makapasubok iran kipapasen. Sanen sinmabi kami ed Auschwitz, inmarap kami ed mauge-uges a Dr. Mengele, a say trabaho to et ibiig iray balon sabi ya agla makayarin mankimey manlapud saramay makayari. Saray agmakayari so iyakar ed saray gas chamber. Sanen asabi lay turno mi, si Olga so tinepetan nen Mengele, “Pigay taon mo la?”

Makpel, tan tekep na malurey a kindat et inyebat to, “20.” Balet diad tua et dobli ni so taon to’d satan. Ingen akalek si Mengele tan sikatoy imbaki to’d nikawanan kanian akalegyas.

Amin a priso ed Auschwitz so amarkaan na saray simbolo diad unipormi ra​—saray Judio so walaay Bitewen nen David, tan saray Tastasi nen Jehova so walaay purpuran trianggulo. Sano labay dan idait so Bitewen nen David diad saray kawes mi, impaliwawa min sikami et Tastasi nen Jehova kanian say labay mi et purpuran trianggulo. Saya so aliwan lapud ibabaing mi so Judion poli mi, noagta Tastasi nen Jehova kami la natan. Pinuersa ra kamin mangawat ed simboloy Judio diad impandedepak tan impanpepekpek da’d sikami. Balet ta tinmalindeg kamin malet anggad inawat da kamin siansia bilang Tastasi nen Jehova.

Linmabas so panaon, akapannengnengan kami nen agik ya Elvira, a taloy taon so panyugtanan ko ed sikato. Say intiron pamilya mi na pitora so inawit ed Auschwitz. Sikami labat nen Elvira so naabobonan a makayarin mankimey. Si Tatay, Nanay tan say taloran agik so inatey ed dalem na saray gas chamber. Si Elvira so aliwa nin Tasi ed saman, tan nandumaan so panaayaman mi ed kampo. Sikatoy akaliktar, nanayam ed Estados Unidos, nagmaliw a Tasi ed Pittsburgh, Pennsylvania, tan saginonor et diman met la inatey nen 1973.

Impakaliktar ed Arum Niran Kampo

Diad panaoy betel na 1944/45, deniside na saray Aleman so manibakwit ed Auschwitz, lapud manasingger laray Ruso. Kanian inyalis da kami ed Bergen-Belsen diad mamaamianen a parti na Alemanya. Kasabisabi mi ni labat et sikami nen Olga so inawit ed Braunschweig. Dia et ontulong kami komon a manlinis ed saray gineray na pirmin impamomba na Allied forces. Nantongtongan mi nen Olga so pamaakaran. Lapud agkami segurado no kasin sayan kimey et sumlangen toy neutralidad mi, deniside mi lay agpibiang ed satan.

Say desisyon mi et nansengegay inyalinsuag. Nilalatiko ra kami insan da kami inyarap ed firing squad. Naikdan kami na sakey minuto pian mannonot, tan imbaga ra’d sikami a no agmi umaney desisyon mi, paltogen da kami. Inkuan min agla kaukolan so panaon pian mannonot lapud akapandesisyon kami la. Anggaman ontan, lapud anggapo so komander na kampo tan sikato labat so walaay autoridad a mangiter na ganggan ed pamatey, abaya so pamatey da’d sikami.

Kaleganan to et sikami so sanagew a pinanalagey ed loloobay kampo. Binantayan kami na duaran armadon sundalo, a sasandian kada duay oras. Binigot da kami, tan aketel kamin maong, lapud Pebrero ed saman. Linmabas lay sakey simba ed onian tratamento, balet ta agni kinmitakitaw so komander. Kanian inkarga ra kami ed beneg na trak, tan diad inkasurprisa mi et papawil kami la’d Bergen-Belsen.

Nanlapulad saman et teribli lay kipapasen mi nen Olga. Naorotan lay buek ko tan nampetang ak a maong. Makapankimey ak na daiset no piliten ko labat a maong. Agmagenap so labawlabaw a digoy repolyo tan sankabukel a tinapay ed kada agew. Balet kapilitan a mankimey kami lapud pateyen da iramay agla makayari. Tinulongan ak na saray agagin bibii ya Aleman a katrabahok ed kusina pian makapanpainawa ak na daiset. Sano man-inspeksion laray guardia, pasakbayan ak na agagi, ta pian makaalagey ak ed bangko, a singano makulikulin mantratrabaho.

Sakey ya agew et anggapoy lay biskeg nen Olga ya onla’d pantratrabahoan to, tan kayari na saman et sikatoy agmi la anengneng. Siak so naandiay sakey a makpel a kaaro tan kaiba, say akatulong na baleg ed siak legan na saraman a mairap a bulan diad saray kampo. Bilang alanaan a patumbok na Katawan tayon Jesu-Kristo, naawat to lan tampol so mangatatawen a tumang to.​—Apocalipsis 14:13.

Inkibulos tan say Bilay Kayari to

Sanen anampot lay bakal nen Mayo 1945 tan agaway panangibulos, makapkapuy ak la ya agko la makapanliket ta amekmek a siansia so pako na saray managlames; nisay makapiiba ed saray komboy a mangaawit ed saray nibulos diad saray bansan mabunlok a mangawat ed sikara. Taloy bulan so impanayam ko ed ospital ta pian manpakasil ak. Kayari to et inawit da ak ed Sweden, a nagmaliw lan balon ayaman ko. Tampol kon naanap iray Kristianon agagik tan diad panakar na panaon et inalak so ankablin kayamanan na say lawak a ministeryo.

Nen 1949, akiasawaak ed si Lennart Josefsson, a diad loob na dakel a taon et nanlingkor bilang managbiahen manangasikaso na Tastasi nen Jehova. Sikato so nipriso met legan na Guerra Mundial II bilang resultay impanmantini to ed pananisia to. Inggapo mi so bilay min dua bilang payunir nen Setyembre 1, 1949, tan niasain kamin manserbi diad baley na Borås. Legan na inmuna iran taon mi diman, maparanay kamin mangikokondukta na samploran panangiyaral na Biblia kada simba ed saray interesado. Nanggayagaan mi so impakanengneng ed kongregasyon na Borås a nagmaliw a talora ed loob na siam taon, tan natan et wala lay limara.

Agko la nayariay mansiansian payunir lapud nen 1950 et nagmaliw kamin atateng ed sakey ya anak a bii, tan duay taon ed saginonor, ed sakey a laki. Kanian awalaan ak na makapalikliket a pribilihyo ya ibangat so ananak mi nipaakar ed ankablin katuaan ya imbangat ed siak na pinablin agi ed Hungary sanen 16 ko ni labat, salanti: “Say panaglingkor ed si Jehova so sankabalgan a kagalangan a niwala’d sakey a too.”

No nonoten koy agawa’d bilay ko, amoriak a naeksperiensiak so katuaay insulat na babangatan a Santiago sanen papanonotan to itayo nipaakar ed panagsungdo nen Job: “Say Katawan maabagey a tuloy, tan mapangasi.” (Santiago 5:11) Anggaman asagmak ko met iray teriblin subok, siak so mayamyaman ya abendisionay duaran ananak, saray kapareha ra, tan anemiran apo​—amin da et managdayew ed si Jehova. Likud ni’d satan, walaan ak na dakerakel ya espiritual ya ananak tan ap-apo, a pigara’d sikara et manlilingkor bilang payunir tan misioniro. Natan et say baleg ya iilaloan ko et say piabet ed saray pinabpabli a nanaugip ed patey tan lakapen ira sano ombangon ira manlapud pakanodnotan iran lubok.​—Juan 5:28, 29.

[Litrato ed pahina 31]

Diad ministeryo ed Sweden kayari na Guerra Mundial II

[Litrato ed pahina 31]

Kaibak so masiken ko