Capítulo 12
Un fuente mas halto di sabiduría
“Cuanto obra bo tin, O Jehova! Bo a haci nan tur cu sabiduría. E tera ta yen di bo produccion.” (Salmo 104:24) Sí, desde e magnificencia dje universo enorme te ne boniteza delicado di un flor, e creacion ta confirma e sabiduría sin igual dje Creador. E tecnología di siglo 20 aki no ta nada mes na comparacion cu obra di Dios. Ya cu e Bijbel ta e Palabra di Dios, nos mester spera també pe manifesta sabiduría mas ayá cu loke ta posibel pa hende. E ta hacié?
1. (Inclui introduccion.) (a) Unda nos ta mira evidencia dje sabiduría sin igual di Dios? (b) Cua conseho e Bijbel ta duna tocante sabiduría?
E BIJBEL ta enfatiza e importancia di sabiduría. E ta bisa: “Sabiduría ta e cos principal. Gana sabiduría; i cu tur loke bo ta gana, gana comprendimento.” (Proverbio 4:7) E ta reconoce també cu nos como hende hopi bez ta falta sabiduría, i ta dúnanos e sigiente conseho: “Si cualkier di boso tin un falta di sabiduría, lagué sigi pidi Dios, pasobra e ta duna generosamente na tur.”—Santiago 1:5.
2. Con hende por aumenta nan sabiduría?
2 Con Dios ta ‘duna sabiduría generosamente’? Un manera tá door di estimulános pa leza e Bijbel i siña foi dje. E buki bíblico di Proverbio ta urgi: “Mi yiu, si bo ta recibi mi palabra i ta warda mi mes mandamento den bo mes, pa bo presta atencion na sabiduría . . . bo por comprende e temor di Jehova, i por haya e conocimento mes di Dios. Pasobra Jehova mes ta duna sabiduría.” (Proverbio 2:1, 2, 5, 6) Ora nos ta aplica conseho di Bijbel i ta mira ki efectivo e tá, nos ta realiza cu esei berdaderamente ta representa sabiduría divino.
Palabra sabí
3, 4. (a) Kico e Bijbel ta bisa tocante e banidad di amor pa placa? (b) Cua equilibrio delicado e Bijbel ta desplega consehando nos tocante e balor di placa?
3 Pa comprende esei mihor, láganos examina algun texto bíblico. Considera e sigiente palabra sabí: “Esnan cu ta keda determiná di ser ricu ta cai den tentacion i laz i hopi deseo irrazonabel i perhudicial . . . Pasobra amor pa placa ta un raíz di tur sorto di cos perhudicial.” (1 Timoteo 6:9, 10) Compara esei cu e punto di bista moderno—por lo menos den pueblo capitalista—cu ta anima hende pa sigi tras di placa como nan doel principal. Lamentablemente, hopi hende ta gana e riqueza cu nan ta busca i toch ta sinti cu esei ta banidad i nan no ta keda satisfecho. Un sicólogo clínico a bisa: “Aunque bo ta bira No. 1 i ricu, bo no ta sintíbo completo i satisfecho, berdaderamente respetá i stimá.”1
4 Esei no kier men cu hende práctica por bira lomba completamente pa placa. E Bijbel ta mustra un sabiduría delicadamente balanzá ora e ta bisa: “Sabiduría ta pa proteccion mescos cu placa ta pa proteccion; pero e bentaha di conocimento tá cu sabiduría mes ta conserba bibo su doño.” (Eclesiastés 7:12) Asina, e Bijbel ta yúdanos comprende cu placa, aunque e ta importante, e no ta di sumo importancia. Placa ta solamente un medio pa alcanza un fin, i su balor ta limitá si nos no tin e sabiduría pa usé correctamente.
5, 6. (a) Pakico e conseho bíblico di evita mal asociacion ta sabí? (b) Ta di ki probecho pa nos “anda cu hende sabí”?
5 E sigiente declaracion bíblico també ta cierto: “Ken cu sa anda cu hende sabí lo bira sabí, pero ken cu tin tratamento cu hende stúpido lo pasa malu.” (Proverbio 13:20) Bo a yega di ripara ki efecto tremendo compañé ta tene riba nos? Presion di otro hende ta hiba hovenan na burachería, abuso di droga, i inmoralidad. Si nos ta asocia cu hende cu lenga sushi, cu tempo nos lenga ta bira sushi. Nos asociacion cu hende desonrado tin e tendencia di haci nos desonrado. En berdad, ta manera e Bijbel ta bisa també, “Mal asociacion ta daña costumber útil.”—1 Corintio 15:33.
6 En cambio, bon asociacion por mehorános. Door di “anda cu hende sabí,” nos mes lo bira mas sabí. Bon costumber ta pega na hende, mescos cu mal costumber. E Bijbel ta manifesta sabiduría di nobo animando nos pa scoge cuidadosamente nos compañénan.
7. Kico ta haci e Bijbel único como un fuente di conseho?
7 E Bijbel tin hopi principio asina pa yúdanos guia nos bida. Como un fuente di conseho, e ta único. Su conseho semper ta beneficioso. E nunca ta ofrece simplemente teoría, nunca ta perhudica. E gran variedad di conseho bíblico ta sin igual. Hende cu ta apliqué den nan bida, i ta mira con e semper ta resulta den bon pa nan, ta yega di aprecia e Bijbel como e fuente único di sabiduría.
Principio sabí
8. Con e Bijbel por yúdanos aunque un situacion ta enfrentános cu e Bijbel no ta menciona específicamente?
8 Sin embargo, kico nos por haci si un situacion ta enfrentános cu no ta ser mencioná específicamente den e Bijbel? Hopi bez nos ta haya principio general pa guíanos. Por ehempel, hopi hende na un tempo den nan bida tin cu tuma un decision tocante e costumber di huma tabaco. Siendo cu tabaco tabata desconocí den Medio Oriente den e tempo di Jesús, e Bijbel no ta mencioné. No obstante, tin principio bíblico apropiado pa yúdanos tuma un decision sabí tocante e asunto.
9-11. Di ki manera principio bíblico ta yúdanos tuma un decision sabí den e asunto di usa tabaco, i di ki manera nos ta beneficiá di sigi tal principio?
9 Aunque nan ta bisa cu humamento di tabaco ta placentero, realmente esei ta hiba contaminacion concentrá den bo pulmón. Humador ta contamina nan curpa, i també nan paña i e aire rond di nan. Además, humamento ta un bicio. Hende cu kier kita, hopi bez ta haya cu ta mashá dificultoso. Teniendo esei presente, nos por acudi ne Bijbel pa yudanza pa yega na un conclusion sabí tocante humamento di tabaco.
10 Promé, tuma na cuenta e problema dje bicio. Ora Pablo tabata papia tocante cuminda, el a bisa: “Mi no ta laga nada ponémi bao di su autoridad.” (1 Corintio 6:12) Pablo tabata liber pa come cualkier sorto di cuminda, pero e tabata sa cu algun hende ne tempo ei tabatin concenshi delicado. Pues, el a bisa cu e no tabata tanto “biciá” na cierto cuminda cu e no por bandonánan si tabata necesario pe evita di trompica otro. Si un persona no por bandona humamento—of kauwmento—di tabaco, siguramente nan ta ‘bao di autoridad’ di dje. Loke Pablo a bisa tocante e asunto di cuminda ta un bon guía en cuanto uso di tabaco. Nos no mag permiti un costumber sclabizános.
11 Di dos, considera e asunto di contaminacion. E Bijbel ta bisa: “Láganos hácinos limpi di tur contaminacion di carni i di spiritu.” (2 Corintio 7:1) Sin duda, humamento ta contamina of ta mancha e carni. Nos por mira ki serio tal contaminacion tá den e echo cu, segun e Organizacion Mundial di Salud, e ta causa e morto prematuro di mas cu un miyón hende tur aña. Si nos ta sigi e principio bíblico di keda limpi di contaminacion di carni, esei por protehános di daño serio na salud di humamento, també di droga i otro contaminante.
Palabra beneficioso
12. Pakico conseho bíblico ta semper relacioná cu nos bienestar fisical i emocional?
12 No mester sorprendénos cu sigimento di conseho bíblico ta beneficiános físicamente. Conseho bíblico ta bini di Dios. Como nos Creador, e tin un conocimento íntimo di con nos ta trahá i loke nos mesté. (Salmo 139:14-16) Su conseho semper ta relacioná cu nos bienestar fisical i emocional.
13, 14. Pakico ta sabí pa sigi conseho bíblico di no papia mentira?
13 Nos ta mira esei den e conseho di no papia mentira. Mentira ta riba lista dje siete cos cu Jehova Dios ta odia, i e buki di Revelacion ta pone mentiroso riba lista di hende cu lo no haya lugar den e mundo nobo di Dios. (Proverbio 6:19; Revelacion 21:8) Apesar di esei, gañamento ta hopi común. Un revista di negoshi ta bisa: “Nunca den e pasado di América tabatin tanto fraude i engaño i abuso relacioná.”2
14 Aunque esei ta común, gañamento ta malu pa pueblo i malu pa hende individual. Columnista Clifford Longley a skirbi correctamente: “Mentira ta perhudica e mentiroso i hende cu ta kere e mentira, ne nivel di mas profundo di nan ser, cortando e conexion necesario entre e mente i e realidad.”3 The American Journal of Psychiatry ta bisa: “E impacto sicológico riba hende cu ta ser gañá por ta desastroso. Decision importante di bida por ta basá riba informacion falso aceptá como correcto. Mentira també por perhudica mentiroso mes.”4 Ta cuanto mas mihor pa papia e berdad, conforme cu e conseho sabí di Bijbel!
15, 16. Di ki manera ta beneficioso pa nos sigi e conseho bíblico di mustra amor pa otronan?
15 Den un aspecto mas positivo, e Bijbel ta bísanos cu nos mester ta interesá den otro hende, mustra amor pa nan, i yúdanan. E palabra di Jesús ta bon conocí: “Tur loke boso kier pa hende haci pa boso, boso també mester haci mescos pa nan.”—Mateo 7:12.
16 Mundo lo ta cuanto mas mihor si tur hende ta sigi e regla ei! Además, segun un investigacion sicológico hací na América, hende por síntinan mihor. E 1.700 hende investigá a bisa cu dunamento di yudanza na otro hende a dúnanan un sintimento di calmo i alivio for di enfermedad relacioná cu tension tal como dolor di cabez i pérdida di boz. E informe a conclui: “Ta parce, anto, cu interés den otro hende ta tanto un parti di naturaleza humano como interés den nos mes.”5 Esei ta hácinos corda e mandamento bíblico di: “Bo mester stima bo próhimo mescos cu bo mes.” (Mateo 22:39; compara cu Juan 13:34, 35.) Ta natural pa nos stima nos mes. Pero pa nos salud emocional, e Bijbel ta bisa cu nos tin cu balanza amor pa nos mes cu amor pa otro hende.
Matrimonio i moralidad
17. Pakico conseho bíblico aveces ta parce ouderwets?
17 Aunque conseho bíblico ta contene sabiduría profundo, e no ta bisa cada bez loke hende kier tende. Hopi bez hende ta acusa cu e Bijbel ta ouderwets. Pakico ta asina? Pasobra aunque conseho bíblico ta pa nos beneficio eterno, aplicacion di dje hopi bez ta exigi disiplina i dominio propio; i tal calidad no ta popular awe.
18, 19. Menciona ley bíblico tocante matrimonio i moralidad.
18 Considera e asunto di matrimonio i moralidad. Ley bíblico ta mashá estricto tocante esei. E ta stipula monogamia, un solo esposo cu un solo esposa. I aunque e ta menciona caso extremo ora divorcio of separacion por ta posibel, en general e ta bisa cu enlace matrimonial ta pa henter nan bida. “Boso no a leza cu esun cu a créanan desde principio a tráhanan macho i hembra i a bisa, ‘P’sei homber lo bandona nan tata i nan mama i lo pega na nan esposa, i nan dos lo ser un solo carni’? Di manera cu nan no ta dos mas, sino un solo carni. P’sei, loke Dios a uni bao di yugo, ningun hende mag separá.”—Mateo 19:4-6; 1 Corintio 7:12-15.
19 Además, e Bijbel ta bisa cu e único lugar pa relacion sexual ta den enlace matrimonial. E ta prohibi tur relacion sexual entre hende no casá. Nos ta leza: “Ni fornicador, ni idólatra, ni adúltero, ni homber wardá pa propósito innatural, ni homber cu ta drumi cu homber . . . lo hereda e reino di Dios.”—1 Corintio 6:9, 10.
20. Di ki manera hende na tur parti djawe ta pasa por halto di ley bíblico di moralidad?
20 Hende djawe na tur parti ta pasa por halto di tal ley. Profesor di sociología David Mace, a bisa: “Durante e siglo actual nos cultura a experimenta cambio profundo, i hopi costumber i institucion di pasado a ser sagudí te na nan fundeshi. Matrimonio no ta un excepcion.”6 Costumber inmoral ta común. Hopi bez relacion sexual entre hovenan cu ta sali hunto ta ser considerá como normal. Bibando compañá promé cu casamento—‘como confirmacion’—ta frecuente. I despues di casamento dje pareha, aventura di amor cu otro hende sa sosode.
21. Ki resultado tin di pasamento por halto na tur parti di ley bíblico di matrimonio i moralidad?
21 Tal ambiente di inmoralidad ta resulta den felicidad? No, e ta resulta solamente den bida kibrá—exigiendo un prijs halto també—e prijs di infelicidad i famía kibrá. Además, tin un pandemia di maleza contagiá via relacion sexual directamente relacioná cu inmoralidad. Infeccion di gonorea, sífilis (shanker), clamydia, i otro maleza, ta fuera di control. Na tempo reciente, prostitucion i práctica homosexual a acelera plamamento di AIDS. Tin un epidemia di embarazo di hovencita aunque nan mes ta casi mucha. E revista Ladies’ Home Journal a bisa: “Enfasis duná na sexo desde 1960 no a resulta den felicidad humano infinito sino den hopi sufrimento humano.”7
22. Den e asunto di moralidad, kico ta resulta den e mayor felicidad?
22 P’sei, awor nos ta tende comentario manera lo sigiente di profesor di sociología Carlfred B. Broderick: “Kizás nos a madura suficiente pa considera si acaso no ta conbinínos pa abstene di relacion sexual sin casamento como un norma cu ta satisface mihor e necesidad di hende i nan derecho di libertad: libertad for di maleza, libertad for di embarazo cu nan no kier.”8 Berdaderamente, alolargo, e ley bíblico di moralidad ta resulta den mayor felicidad.
Principio berdaderamente práctico
23. (a) Si un matrimonio ta infeliz, divorcio ta e único solucion posibel? (b) Menciona dos cos clave pa un matrimonio feliz i firme.
23 Siendo cu matrimonio mester dura pa semper, nos tin cu sa con e por resulta den bon éxito. Algun hende ta debati cu mihor sali for di un matrimonio infeliz en bez di permanece den dje i sufri. Pero tin un alternativa: traha pa resolve problema cu ta causa infelicidad. Esei ta un otro campo unda e Bijbel ta yuda. Nos a mira caba su conseho di keda fiel na nos casá, i esei ta clave pa un matrimonio feliz i fuerte. També ta clave pa reconoce cu por tin un solo cabez den matrimonio, i e Bijbel ta bisa cu esei ta esposo. E ta conseha esposa pa apoya nan esposo i no opone nan hefatura. En cambio, e homber ta ser consehá pa usa su puesto pe beneficio di su esposa i no sea egoísta.—1 Corintio 11:3; 1 Timoteo 2:11-14.
24, 25. Di ki manera e Bijbel ta estimula esposo i esposa pa cumpli cu nan papel respectivo den matrimonio?
24 E Bijbel ta bisa esposo: “Esposo mester stima nan esposa mescos cu nan mes curpa. Ken cu ta stima su esposa ta stima su mes, pasobra ningun hende nunca a odia su mes carni.” (Efesio 5:28, 29) Esposo amoroso ta eherce nan autoridad cu consideracion. Nan ta corda cu aunque nan ta cabez, nan tin cu considera nan esposa i consulta cu nan. Matrimonio ta un union di socio i no un dictadura.
25 Conseho bíblico pa esposa ta inclui e sigiente palabra: “Esposa mester tene respet profundo pa su esposo.” (Efesio 5:33) Esposa ta respeta nan esposo pasobra e ta cabez, i nan ta demonstra nan respet dunando apoyo na dje, mescos cu amor di esposo ta ser demonstrá den interés den nan esposa. Pa hopi hende di idea moderno, conseho manera esei no ta aceptabel. Pero un union di socio cu ta funda nan relacion riba amor i respet—conforme cu conseho bíblico—semper ta feliz.
26. Ley bíblico pa matrimonio realmente ta duna bon resultado? Ilustra.
26 Prueba di cu conseho bíblico matrimonial realmente ta duna bon resultado ta ser mirá den experencia di isla di Lamá Pacífico. Un pareha djei, despues di diez aña hunto, a keda convencí di cu nan matrimonio tabata un fracaso. P’sei, nan a cuminza planeá pa separá. Anto e esposa a papia cu un Testigo di Jehova. E esposa i e testigo a studia hunto e conseho bíblico pa hende casá. Segun e esposo: “Mientras cu mi esposa a siña principio bíblico, el a haci esfuerzo pa aplicánan den su bida. Despues di poco siman, mi a cuminza ripara algun cambio.” Curioso, el a conbini pa participa den estudio di Bijbel cu su esposa i siña conseho bíblico pa homber casá. Cu ki resultado? El a bisa: “Awor nos a haya un base pa un bida di famía berdaderamente feliz.”
27. Aplicacion di cua principio bíblico por yuda hende cristian cu ta sufri di pobreza económico?
27 Conseho bíblico ta práctico també den e asunto dje problema di pobreza. Por ehempel, humamento i burachería cu ta contrario cu principio bíblico, ta malgasta placa limitá. (Proverbio 23:19-21) Además, e Bijbel ta consehános pa ser balente, pasobra ta mas fácil pa hende cu ta traha duro gana pan pa nan famía cu hende floho of hende cu ta entrega na desesperacion. (Proverbio 6:6-11; 10:26) Además, sigimento di conseho di no ser “envidioso di esnan cu ta haci inhusticia” ta yuda hende evita di sigi tras di cos tal como crimen of wega di placa pa haya alivio foi pobreza. (Salmo 37:1) Costumber asina por parce di ofrece un solucion lihé pa dificultad financiero, pero alolargu nan ta produci fruta mashá amarga.
28-30. (a) Con aplicacion di principio bíblico a yuda un hermana cristian enfrenta pobreza? (b) Experencia di miles di hende cristian den circunstancia económicamente pober ta duna testimonio di kico?
28 Conseho asina realmente ta yuda hende mashá pober, of esei ta solamente un teoría idealista? E contesta tá, E conseho ta práctico, manera hopi experencia rond di mundo ta mustra. Considera un ehempel so, un hende muher cristian di Asia a keda biuda, sin entrada, i cu un yiu homber chikito pa cuida. Con e Bijbel a yudé i su yiu?
29 E tabata balente, conforme cu conseho bíblico, i a cuminza traha bistí i bende nan. Door cu e tabata onrado i confiabel, conforme també cu e Bijbel, pronto e tabatin cliente regular. (Colosense 3:23) Anto, el a conberti un cuarto den su cas na un lugar chikito di come i a lanta cuat’or tur maínta pa prepara cuminda pa bende, i esei a aumenta su entrada. “Toch,” segun é, “nos tin cu hiba un bida senciyo.” Pero, e ta corda e conseho bíblico: “Teniendo sostén i amparo, nos lo keda contentu cu esei.”—1 Timoteo 6:8.
30 El a agrega: “Aunque mi ta casi pober, mi no tin rencor ni amargura. Berdad bíblico ta yenámi cu un punto di bista positivo.” Además, el a descubri cu un promesa notable cu Jesús a duna realmente a duna bon resultado den su caso. Jesús a bisa: “Sigi, pues, buscando promé e reino i su husticia, i tur e otro cosnan [necesidad material] lo ser agregá na boso.” (Mateo 6:33) El a experimenta cu door di pone e sirbishi di Dios promé den su bida, e semper a recibi, di un manera of otro, necesidad material. Experencia dje ruman cristian, i esnan di un cantidad incontable di otro cristian económicamente pober, ta aumenta e testimonio di cu conseho bíblico realmente ta práctico.
31. Kico ta pasa ora nos ta sigi conseho bíblico, i tal echo ta duna testimonio di kico?
31 Den e capítulo aki, nos simplemente a duna un muestra chikito dje cantidad enorme di conseho cu e Bijbel ta contene, i nos a mira un poco caso so unda tal conseho a duna bon resultado. Nos por mencioná mil otro experencia. Bez tras bez, ora hende ta sigi e Bijbel, nan ta beneficiá. Ora nan ta pasé por halto, nan ta sufri. Ningun otro coleccion di conseho, di antigua of djawe, ta tanto consistentemente beneficioso i ta aplica na hende di tur raza. Conseho sabí tal como esei no por ta simplemente sabiduría humano. Ya cu e Bijbel ta un coleccion abundante di tal sabiduría, esei ta duna prueba fuerte di cu e ta e Palabra di Dios.
[Komentario na página 168]
E inclinacion di yuda ta beneficiá tur hende
[Plachi na página 163]
Asociacion cu hende sabí ta hácinos sabí, pero asociacion cu hende estúpido por perhudicános
[Plachi na página 165]
Nos tin cu evita humamento di tabaco pasobra e ta contrario cu principio bíblico
[Plachi na página 171]
Hende cu ta sigi conseho bíblico den matrimonio tin un base firme pa felicidad
[Plachi na página 173]
Aplicacion di conseho bíblico ta yuda hende aliviá problema severo di pobreza