Desaster Natural—Dios Ta Responsabel?
“DIOS, kico bo a haci cu nos?”
Segun informe, esei ta loke un sobrebibiente a puntra cu a wak e destruccion dje volcán cu su capa di sneu yamá Nevado del Ruiz den Colombia dia 13 di November di 1985. E avalancha cu tabata e resultado di esei a dera e stad henter di Armero i a mata mas cu 20.000 hende den un solo anochi.
Ta comprendibel cu e sobrebibiente por a reacciona asina. Impotente enfrentá cu forza spantoso natural, hende di tempo di mas antigua a culpa Dios pa tal suceso desastroso. Hende primitivo a haci ofrenda, asta sacrificio humano, pa calma nan dios di lamá, di cielo, di tera, di montaña, di volcán, i di otro fuente di peliger. Asta den e dia djawe, algun hende simplemente ta acepta e consecuencia di suceso natural catastrófico como destino of un acto di Dios.
Dios realmente ta responsabel pa desaster cu ta resulta den tanto sufrimento humano i pérdida rond di mundo? E tin e culpa? Pa haya e contesta, nos tin cu examina mas cuidadosamente loke tal desaster ta enbolbe. Realmente, nos tin cu reexamina algun echo conocí.
Kico ta un “desaster natural”?
Ora un temblor a dal Tangshan, China, i segun informe oficial chinés a mata 242.000 hende, i ora horcán Andrew a golpeá South Flórida i Lousiana na América i a causa miles di miyones di dólar di daño, tal desaster natural tabata den título di noticia internacional. Pero, kico lo a pasa si e temblor a dal e Desierto di Gobi sin habitante 1.100 km nortwest di Tangshan, of si horcán Andrew a sigi otro rumbo i a caba riba lamá sin dal e tera mes? Hende apenás lo córdanan awor.
Claramente, anto, ora nos ta papia di desaster natural, nos no ta papia simplemente di manifestacion dramático di forza di naturaleza. Tur aña tin miles di temblor, grandi i chikito, i dozenas di tempestad, ciclón, horcán, tifón, erupcion volcánico, i otro fenomeno violento cu solamente ta bira cifra den buki di historia. Sin embargo, ora tal suceso ta causa destruccion grandi di bida i propiedad i interrupcion dje moda normal di biba, nan ta bira desaster.
Nos mester ripara cu e daño i e pérdida cu ta e resultado no ta corresponde cada bez cu forza natural cu ta ser manifestá. E desaster di mas grandi no ta necesariamente e resultado dje manifestacion di mas fuerte di forza di naturaleza. Por ehempel, na 1971 un temblor cu a sali 6.6 riba e scala di Richter a dal San Fernando, California na América, i a mata 65 hende. Un aña despues un temblor di 6.2 den Managua, Nicaragua, a mata 5.000 hende!
Pues, en cuanto e aumento di destruccion di desaster natural, nos tin cu puntra, Elemento natural a bira mas violento? Of, factor humano a contribui ne problema?
Ken ta responsabel?
E Bijbel ta identifica Jehova Dios como e Gran Creador di tur cos, incluyendo forza natural dje planeta aki. (Génesis 1:1; Nehemías 9:6; Hebreo 3:4; Revelacion 4:11) Esei no kier men cu Dios ta causa cada suplamento di bientu of cada bashamento di awaceru. Mas bien, el a duna comienzo na cierto ley cu ta goberna e tera i su ambiente. Por ehempel, den Eclesiastés 1:5-7, nos ta leza tocante tres funcion fundamental cu ta haci bida riba tera posibel—salimento i drentamento di solo tur dia, e rutina incambiabel di bientu, i e ciclo di awa. Sea cu hende sa of no sa di nan, pa miles di aña tal sistema natural, i otronan manera nan, enbolbiendo clima, geología, i ecología dje planeta, a funciona. Realmente, e skirbidor di Eclesiastés tabata hala atencion ne contraste grandi entre e funcion incambiabel i interminabel dje creacion i e naturaleza pasahero i temporario di bida humano.
Jehova Dios no ta solamente e Creador di forza di naturaleza sino també e tin e poder di controlánan. Den tur parti dje Bijbel nos ta contra cu relato dje control i manipulacion di Jehova Dios di tal forza pe cumpli cu su propósito. Esei ta inclui e separacion di Lamá Corrá den e tempo di Moisés i e paramento dje solo i luna den nan rumbo den cielo den e tempo di Hosué. (Éxodo 14:21-28; Hosué 10:12, 13) Jesucristo, e Yiu di Dios i Mesías primintí, també a demonstra su poder riba forza di naturaleza, por ehempel, manera ora el a calma un tempestad riba Lamá di Galilea. (Marco 4:37-39) Relato manera esei no ta laga duda cu Jehova Dios i su Yiu, Jesucristo, por controla completamente tur loke ta afecta bida aki riba tera.—2 Crónica 20:6; Jeremías 32:17; Mateo 19:26.
Siendo cu esei ta cierto, nos por tene Dios responsabel pe aumento di destruccion i desolacion cu ta e resultado di desaster natural den tempo reciente? Pa contestá e pregunta, nos tin cu considera promé si tin evidencia di cu si forza di naturaleza a bira dramáticamente mas violento recientemente, kizás asta fuera di control.
En cuanto esei, tuma nota di loke e buki na inglés Desaster natural ta acto di Dios of acto di hende? ta bisa: “No tin evidencia di cu mecanismo di clima asociá cu secura, diluvio i ciclón ta cambia. I ningun geologista ta bisa cu movimento dje tera asociá cu temblor, volcán i tsunami (ola cu temblor ta causa) ta bira mas violento.” Di igual manera, e buki na inglés Temblor ta bisa: “Barranca di tur continente ta contene un registro di suceso geológico mayor i menor incontable, cada un di locual por ta un desaster catastrófico pa humanidad si nan sosode awe—i ta científicamente sigur cu tal suceso lo sosode bez tras bez den futuro.” Es decir, e tera i forza dinámico di dje a permanece mas o menos mescos através dje siglonan. Pues, aunque algun cifra ta indica un aumento di algun forma of otro di actividad geológico, e tera no a bira incontrolablemente violento den tempo reciente.
Kico, anto, ta responsabel pe aumento den frecuencia i destructividad di desaster natural den noticia? Si nos no por culpa e forza di naturaleza, ta parce cu e culpa ta riba hende. I, en berdad, autoridad ta reconoce cu actividad humano a haci nos milieu mas incliná na desaster natural i mas vulnerabel na nan. Den nacion en desaroyo, e necesidad aumentante pa cuminda ta obliga cunuquero pa cultiva demasiadamente cualkier terreno cu nan tin of reclama terreno door di roza mondi vital. Esei ta resulta den destruccion serio dje tera. Aumento di poblacion també ta causa aumento di barrio baho trahá con cu tá den sector peligroso. Asta den nacion mas desaroyá, hende, manera e miyones di nan cu ta biba riba e defecto of breuk di San Andreas na California, ta hinca nan curpa den hopi peliger apesar di advertencia claro. Ora un suceso extraordinario—un horcán, un diluvio, of un temblor—ta yega, tal resultado desastroso realmente por ta yamá “natural”?
Un ehempel típico ta e secura den e Sahel di Africa. Normalmente, nos ta pensa di un secura como un falta di yobida of awa, resultando den scarcidad di cuminda, morto di hamber, i morto en general. Pero, e secura i morto di hamber en masa den Sahel ta simplemente debí na falta di awa? Segun e buki na inglés Naturaleza desenfrená: “Evidencia cu agencia científico i auxilio a recoge ta indica cu hamber djawe ta persisti no tanto debí na secura largu sino como resultado di abuso prolongá di tera i di fuente di awa. . . . E proceso continuo di haci Sahel un desierto ta un fenómeno cu hende ta causa.” Un curant di Zuidáfrica, The Natal Witness, ta bisa: “Hamber no ta tocante falta di cuminda; e ta tocante e falta di acceso na cuminda. Es decir, e ta toca pobreza.”
Nos por bisa mescos tocante e destruccion cu ta resulta di otro catástrofe. Investigacion ta mustra cu e porciento di hende di nacion mas pober cu ta sufri di desaster natural ta mas halto na comparacion cu nacion mas ricu di mundo. Por ehempel, entre 1960 i 1981, segun un investigacion, Hapón tabatin 43 temblor i otro desaster i 2.700 hende a perde nan bida, un promedio di 63 morto pa cada desaster. Durante e mesun tempo, Perú tabatin 31 desaster i 91.000 hende morto, of 2.900 hende pa cada desaster. Pakico tal diferencia? Forza di naturaleza por a causa tal desaster natural, pero actividad humano—social, económico i político—tin cu carga e responsabilidad pe diferencia grandi den e perdimento di bida i destruccion di propiedad cu ta resulta di nan.
Cua solucion tin?
Homber científico i experto a purba pa hopi aña pa inventa manera pa enfrenta desaster natural. Nan ta penetra hundo den e tera buscando comprendimento di causa di temblor i erupcion di volcán. Usando satélite di espacio nan ta studia formacion di mal tempo pa nan determina e rumbo di ciclón i horcán of pronostica diluvio i secura. Tanto investigacion a dúnanan informacion cu nan ta spera por capacitánan pa reduci e impacto di tal forza di naturaleza.
Tal esfuerzo a duna bon resultado? Un organizacion cu ta tene cuenta di tal investigacion costoso di tecnología halto a comenta: “Tal investigacion di tecnología halto tin un importancia relativo. Pero, si nan ta gasta mas placa i esfuerzo cu esei ta merece—si nan ta sirbi como un excuus pa pasa por halto di peliger cu arreglo social di víctima ta crea, haciendo desaster peor—anto nan por perhudicá mas cu nan ta beneficiá.” Por ehempel, aunque ta beneficioso pa sa cu e boca dje rio na costa di Bangladesh ta den peliger constante di diluvio dje rio i di lamá, tal conocimento no ta evita e necesidad di miyones di hende bangladeshi di biba ei. E resultado tá desaster tras desaster cu ta mata cientos di miles di hende.
Ta claro cu e beneficio di informacion técnico ta limitá. Un otro cos cu ta necesario ta e poder di aliviá e presion cu ta laga e pueblo cu poco alternativa sino di biba den sector cu ta specialmente peligroso, of sigi un moda di biba cu ta destrui e tera. Es decir, pa minimiza e daño cu elemento ta causa, ta necesario pa reforma completamente e sistema social, económico, i político, den locual nos ta biba. Ken por haci un trabao asina? Solamente Esun cu por controla asta e forza cu ta causa desaster natural.
Acto di Dios cu ta bini
Jehova Dios lo no trata cu síntoma so. Mas bien, lo e trata cu e causa fundamental di miseria humano. Lo e pone fin ne sistema político, comercial i religioso cu ta golós i opresivo cu ta “domina hende pa nan perhuicio.” (Eclesiastés 8:9) Ken cu ta conoce e Bijbel sin falta por ripará cu desde su principio te ne fin tin un cantidad di profecía cu ta siñala ne tempo ora Dios lo dal paso pa libra e planeta aki di maldad i sufrimento i restora un paradijs terrenal di paz i husticia.—Salmo 37:9-11, 29; Isaías 13:9; 65:17, 20-25; Jeremías 25:31-33; 2 Pedro 3:7; Revelacion 11:18.
En efecto, esei ta loke Jesucristo a siña sigidor di dje pidi, esta, “Laga bo reino bini. Laga bo boluntad ser cumplí, como den cielo, també riba tera.” (Mateo 6:10) E Reino Mesiánico lo kita i reemplaza tur gobernacion humano imperfecto, manera profeta Daniel a profetiza: “Den e dia dje reynan ei e Dios di cielo lo establece un reino cu nunca lo ser reducí na ruina. I e reino mes lo no ser pasá na ningun otro pueblo. Lo e aplasta i pone fin na tur reino ei, i e mes lo permanece te na tempo indefinitivo.”—Daniel 2:44.
Kico e Reino di Dios lo haci cu nacion djawe no por haci? E Bijbel ta duna un bistazo fasinante di antemano di loke lo bini. En bez di situacion ilustrá den plachi aki, tal como hamber i pobreza, “lo yega di tin un abundancia di grano riba tera; riba top di montaña lo tin un sobreabundancia,” i “palu di campo mester produci su fruta, i e tera mes lo duna su producto, i realmente nan lo resulta di ser riba nan tera den siguridad.” (Salmo 72:16; Ezekiel 34:27) En cuanto e ambiente natural, e Bijbel ta bísanos: “E desierto i tera secu lo hubilá, i sabana di desierto lo ser gozoso i florece manera azafrán. . . . Pasobra den desierto lo tin brotamento di awa, i rio den sabana di desierto. I e tera cu calor a horna lo bira manera tanki yen di caña, i tera secu manera fontein di awa.” (Isaías 35:1, 6, 7) I lo no tin gera mas.—Salmo 46:9.
E Bijbel no ta bisa con Jehova Dios lo haci tur esei, ni con lo e trata cu tur forza di naturaleza di manera cu nan lo no causa daño mas. Sin embargo, loke ta sigur ta cu tur hende cu ta biba bao di tal gobierno husto “lo no afana por nada, ni lo no duna luz pa disturbio; pasobra nan ta desendiente cu ta componí di esnan bendicioná di Jehova, i nan desendiente hunto cu nan.”—Isaías 65:23.
Riba bladji dje revista aki, i també den otro publicacion dje Sociedad Watch Tower, Testigo di Jehova a declara bez tras bez cu e Reino di Dios tabata establecí den cielo na aña 1914. Bao di direccion dje Reino, un testimonio mundial a ser duná pa casi 80 aña, i awe nos ta pará na drempel di un “cielo nobo i tera nobo” primintí. Humanidad lo ser librá no solamente di destruccion di desaster natural sino també di tur dolor i sufrimento cu a plaga humanidad pe último seis mil aña. Por ta berdaderamente bisá dje tempo ei, “e cosnan di antes a pasa caba.”—2 Pedro 3:13; Revelacion 21:4.
Pero, kico djawor? Dios ta actua na fabor di hende den angustia debí na circunstancia natural of otro cos? Di tur manera el a haci esei pero no necesariamente dje manera cu e mayoría ta spera.
[Picture on page 8, 9]
Actividad humano ta haci e ambiente mas incliná na desaster natural
[Credit Lines]
Laif/Sipa Press
Chamussy/Sipa Press
Wesley Bocxe/Sipa Press
Jose Nicolas/Sipa Press