E Trinidad—E Ta Ser Siñá den Bijbel?
“E Fe Católico ta esaki, cu nos ta adorá un solo Dios den Trinidad i Trinidad den Unidad. . . . Pues e Tata ta Dios, e Yu ta Dios i e Spiritu Santu ta Dios. I tog nan no ta Tres Dios, sino un Solo Dios.”
DEN e palabranan aki e Credo di Atanasio ta describí e doctrina central di cristiandad—e Trinidad.a Si bo ta miembro di un iglesia, católico of protestant, kisas nan a bisá bo cu esaki ta e siñansa di mas importante cu bo mester kere aden. Pero bo por splica e doctrina? Algun dje personanan di mas inteligente den cristiandad a confesá nan incapacidad pa comprendé e Trinidad.
Pakico anto, e hendenan di cristiandad ta kere aden? Esei ta pasobra Bijbel ta siña e doctrina? Defuntu obispu angelicano John Robinson a duna un contesta penetrante n’e pregunta aki den su buki mihó bendí Honest to God. El a skirbi:
“Den práctica predicacion i siñansa popular ta presentá un punto di bista supernatural di Cristo cu no por ser probá for dje Testament Nobo. E ta bisa simplemente cu Jesus tabata Dios, den un manera cu e palabranan ‘Cristo’ i ‘Dios’ ta intercambiabel. Pero ningun caminda den uso bíblico esaki ta asina. E Testament Nobo ta bisa cu Jesus tabata e Palabra di Dios, e ta bisa cu Dios tabata den Cristo, e ta bisa cu Jesus ta e Yu di Dios; pero e no ta bisa cu Jesus tabata Dios, simplemente manera esei.”
John Robinson tabata un figura controversial den Iglesia angelicano. No obstante, e tabata corecto ora el a bisa cu e “Testament Nobo” ningun caminda ta bisa cu “Jesus tabata Dios, simplemente manera esei”?
Loke Bijbel Ta Bisa
Algun por contestá e pregunta ei dor di cita e versículo cu e Evangelio di Juan ta cuminsá cuné: “Na principio tabata e Palabra, i e Palabra tabata cu Dios, i e Palabra tabata Dios.” (Juan 1:1, King James Version) Esei no ta contradecí loke e obispu angelicano a bisa? No realmente. Manera John Robinson sin duda tabata sa, algun traductor moderno no ta di acuerdo cu e traduccion di King James Version dje texto ei. Pakico? Pasobra den e expresion “e Palabra tabata Dios,” na griego original, e palabra pa “Dios” no tin e artículo definí “e.” Den e expresion anterior “e Palabra tabata cu Dios,” e palabra pa “Dios” ta definí, esta, e tin e artículo definí. Esaki ta haci’é improbabel cu e dos palabranan tin e mesun nificacion.
P’esei, algun traduccion ta presentá e aspecto cualitativo den nan traduccionnan. Por ehempel, algun ta traducí e expresion como “e Palabra tabata divino.” (An American Translation, Schonfield) Moffatt ta traduci’é como “e Logos tabata divino.” Sin embargo, indicando cu “divino” lo no ta e traduccion mas apropiado aki, tantu John Robinson como e crítico británico di texto, Sir Frederick Kenyon, a señalá cu si esei ta loke Juan tabata kier a enfatisá, anto lo el a usa e palabra griego pa “divino,” theiʹos. E Traducción del Nuevo Mundo, considerando corectamente e palabra “Dios” como indefiní, i tambe presentando e aspecto cualitativo indicá p’e structura griego, ta usa e artículo indefiní na papiamentu: “E Palabra tabata un dios.”
Profesor C. H. Dodd, director dje proyecto New English Bible, ta comentá riba e solucion aki: “Un posibel traduccion . . . lo ta, ‘E Palabra tabata un dios’. Como un traduccion di palabra-pa-palabra no por tin nada malu den esei.” Sin embargo, The New English Bible no ta traducí e versículo e sistema ei. Mas bien, Juan 1:1 den e versículo ei ta bisa: “Ora tur cos a cuminsá, e Palabra tabatei caba. E Palabra a biba cu Dios, i loke Dios tabata, e Palabra tabata.” Pakico e comité di traduccion no a scoge e traduccion mas simpel? Profesor Dodd ta contestá: “E motibu pakico e ta inaceptabel ta pasobra e ta bai contra e liña di pensamentu Juanino, i en berdad contra pensamentu cristian den su totalidad.”—Technical Papers for the Bible Translator, Volúmen 28, januari 1977.
E Simpel Nificacion di Scritura
Nos lo bisa cu e idea cu Jesus tabata un dios i no mescos cu Dios e Creador ta contrario cu pensamentu Juanino (esta, di apostel Juan), i tambe contrario cu pensamentu cristian den su totalidad? Laga nos examiná algun texto bíblico cu ta referí na Jesus i na Dios, i nos lo mira loke algun comentarista cu a biba promé cu e Credo di Atanasio a ser formulá, a pensa dje textonan ei.
“Ami i e Tata ta un.”—JUAN 10:30.
Novatian (rond di 200-258 E.C.) a comentá: “Siendo cu El a bisa ‘un’ cos,[b] laga e apóstatanan comprendé cu E no a bisa ‘un’ persona. Pasobra un poné como neutral, ta indicá e concordia social, no e unidad personal. . . . Ademas, e echo cu E ta bisa un, tin referencia n’e acuerdo, i n’e identidad di huicio, i n’e asociacion amoroso mes, manera razonablemente e Tata i Yu ta un den acuerdo, den amor i den cariño.”—Treatise Concerning the Trinity, capítulo 27.
“E Tata ta mayor cu mi.”—JUAN 14:28.
Ireneo (rond di 130-200 E.C.): “Nos por siña mediante djE [Cristo] cu e Tata ta riba tur cos. Pasobra ‘e Tata,’ segun E, ‘ta mayor cu mi.’ P’esei, e Tata a ser declará pa nos Señor como superior encuanto conocimentu.”—Against Heresies, Buki II, capítulo 28.8.
“Esaki ta nificá bida eterno, nan ganando conocimentu di bo, e único Dios berdadero, i di esun kende bo a manda, Jesucristo.”—JUAN 17:3.
Clemente di Alehandria (rond di 150-215 E.C.): “Pa conocé e Dios eterno, e dunador di loke ta eterno, i mediante conocimentu i comprension pa poseé Dios, kende ta promé, i esun mas haltu, i un, i bon. . . . E persona, e ora ei cu lo biba e berdadero bida ta ser mandá promé pa conocé Dios ‘kende ningun hende conocé, cu excepcion dje Yu cu ta revel’(E).’ (Mat. 11:27) Despues mester conocé e grandesa dje Salbador despues di djE.”—Who Is the Rich Man That Shall Be Saved? VII, VIII.
“Un Dios i Tata di tur persona, kende ta riba tur i mediante tur i den tur.”—EFESIO 4:6.
Ireneo: “I pues un Dios e Tata ta ser declará, kende ta riba tur, i mediante tur, i den tur. E Tata ta en berdad riba tur, i E ta e Cabes di Cristo.”—Against Heresies, Buki V, capítulo 18.2.
E escritornan aki di promé claramente a comprendé cu e versículonan aki ta describí e Tata como supremo, riba tur cos i tur persona, incluyendo Jesucristo. Nan comentarionan no ta duna indicacion cu nan a kere den un Trinidad.
E Spiritu Santu Ta Revelá Tur Berdad
Jesus a primintí su disipelnan cu despues di su morto i resureccion, e spiritu santu lo ser duná na nan como un yudante. El a primintí: “Ora esun ei yega, e spiritu dje berdad, lo e guia boso den tur e berdad, . . . i lo e declará na boso e cosnan binidero.” Juan 14:16, 17; 15:26; 16:13.
Despues di Jesus su morto, tal promesa a ser cumplí. Bijbel ta registrá con doctrinanan nobo a ser revelá of clarificá n’e congregacion cristian mediante e yudansa dje spiritu santu. E siñansanan nobo aki a ser skirbí den e bukinan cu despues a bira e segundo parti di Bijbel, e Scritura Griego Cristian, of “Testament Nobo.” Den e coriente di lus nobo aki, tin cualkier revelacion dje existencia di un Trinidad? No. E spiritu santu ta revelá algu masha diferente tocante Dios i Jesus.
Por ehempel, na Pentecoste di 33 E.C., despues cu spiritu santu a bini riba e disipelnan reuní den Jerusalem, apostel Pedro a duna testimonio n’e multitud pafó tocante Jesus. El a papia di un Trinidad? Considerá algun di su declaracionnan i husga pa bo mes: “Jesus . . . , un homber públicamente mustrá dor di Dios na boso mediante obranan poderoso i siñalnan cu Dios a duna mediante dje meimei di boso.” “E Jesus aki Dios a resucitá, di cua echo nos tur ta testigu.” “Dios a haci’é tantu Señor como Cristo, e Jesus aki kende boso a claba na staca.” (Echo 2:22, 32, 36) Leu di siña un Trinidad, e expresionnan aki dor di Pedro yená cu spiritu ta resaltá Jesus su sumision na su Tata, cu e ta un instrumento p’e cumplimentu dje boluntad di Dios.
Pronto despues, un otro fiel cristian a papia tocante Jesus. Esteban a ser trecé dilanti e Sanedrin pa contestá acusacionnan. En bes di esei, Esteban a boltu e situacion, acusando cu su acusadornan tabata manera nan antepasadonan rebelde. Finalmente, e registro ta bisa: “E, siendo yen di spiritu santu, a mira fihamente na cielu i a haña bista dje gloria di Dios i di Jesus parando na man drechi di Dios, i el a bisa: ‘Mira! Mi ta contemplá e cielunan habrí i e Yu di hende pará na man drechi di Dios.’” (Echo 7:55, 56) Pakico e spiritu santu a revelá Jesus pa ta simplemente e “Yu di hende” pará na man drechi di Dios i no parti di un divinidad igual cu su Tata? Claramente, Esteban no tabatin ningun concepto di un Trinidad.
Ora Pedro a hiba e bon nobo tocante Jesus pa Cornelio, tabatin un oportunidad mas pa revelá e doctrina di Trinidad. Kico a sosodé? Pedro a splica cu Jesus ta “Señor di tur.” Pero el a sigui splicando cu su dignidad como Señor a bini di un fuente mas haltu. Jesus tabata “Esun decretá pa Dios pa ta hues dje bibu i mortonan.” Despues dje resureccion di Jesus, su Tata a “permiti’é manifestá” na su siguidornan. I e spiritu santu? E ta aparecé den e combersacion aki pero no como e di tres persona di un Trinidad. Mas bien, “Dios a ungi [Jesus] cu spiritu santu i poder.” Pues, e spiritu santu, leu di ta un persona, ta ser presentá como algu impersonal, manera e “poder” cu ta ser mencioná tambe den e versículo ei. (Echo 10:36, 38, 40, 42) Analisá Bijbel cuidadosamente i lo bo haña mas evidencia cu e spiritu santu no ta un personalidad pero un forsa activo cu por yena hende, impulsá nan, pone nan briya, i ser dramá riba nan.
Finalmente, apostel Pablo tabatin un oportunidad excelente pa splica e Trinidad—si esei tabata un doctrina berdadero—ora e tabata predicando n’e hendenan di Aténas. Den su discurso, el a referí na nan altar “Na un Dios Desconocí” i a bisa: “Loke boso sin conocé ta dunando debocion piadoso, esaki ami ta publicando na boso.” El a publicá un Trinidad? No. El a describí e “Dios cu a traha e mundu i tur cos den dje, siendo, manera Esun aki ta, Señor di cielu i tera.” Pero kico di Jesus? “[Dios] a fiha un dia den cua e ta proponé di husga e tera habitá den husticia pa medio di un homber kende el a nombra.” (Echo 17:23, 24, 31) Ningun indicacion di un Trinidad ei!
Realmente, Pablo a splica algu tocante e propósitonan di Dios cu ta haci imposibel pa Jesus i su Tata por ta partinan igual di un Trinidad. El a skirbi: “Dios ‘a someté tur cos bou di [Jesus] su pia.’ Pero ora e ta bisa cu ‘tur cos a ser someté,’ ta bisto cu esei ta cu excepcion di esun kende a someté tur cos na dje. Pero ora tur cos lo a ser someté na dje, anto e Yu mes lo someté su mes tambe na Esun kende a someté tur cos na dje, pa Dios por ta tur cos pa tur hende.” (1 Corintio 15:27, 28) Pues, al fin i al cabo, Dios lo keda tog riba tur, incluyendo Jesus.
Pues, e Trinidad ta ser siñá den Bijbel? No. John Robinson tabatin rason. E no ta den Bijbel, tampoco e ta un parti di “pensamentu cristian.” Bo ta considerá esaki importante pa bo adoracion? Bo mester. Jesus a bisa: “Esaki ta nificá bida eterno, nan ganando conocimentu di bo, e único Dios berdadero, i di esun kende bo a manda, Jesucristo.” (Juan 17:3) Si nos ta tuma nos adoracion di Dios na serio, ta vital pa nos conoc’é manera e realmente ta, manera el a revelá su mes na nos. Solamente e ora ei nos por bisa berdaderamente cu nos ta entre e “adoradornan berdadero” kendenan ta “adorá e Tata cu spiritu i berdad.”—Juan 4:23.
[Footnotes]
a Segun The Catholic Encyclopedia, edicion di 1907, volúmen 2, página 33.
b Novatian ta refiriendo n’e echo cu e palabra pa “un” den e versículo aki ta den e género neutral. P’esei, su nificacion natural ta “un cos.” Compará cu Juan 17:21, caminda e palabra griego pa “un” ta ser usá den un manera exactamente paralelo. Interesantemente, e New Catholic Encyclopedia (edicion di 1967) generalmente ta aprobá dje De Trinitate di Novatian, aunke e ta nota cu den dje “e Spiritu Santu no ta ser considerá un Persona divino.”
[Blurb on page 28]
E simpel nificacion di Scritura ta mustra claramente cu Jesus i su Tata no ta un persona
[Blurb on page 29]
Pakico spiritu santu no a revelá cu Jesus tabata Dios despues di Pentecoste di 33 E.C.?