Referensia pa Material i Tarea pa Reunion Nos Bida i Sirbishi Kristian
5-11 DI NOVÈMBER
TESORONAN DI E PALABRA DI DIOS | HUAN 20-21
“Bo Stima Mi Mas Ku Esakinan?”
nwtsty nota di estudio pa Hua 21:15, 17
Hesus a puntra Simon Pedro: E kòmbersashon akí entre Hesus i Pedro a tuma lugá poko despues ku Pedro a nenga Hesus tres biaha. Hesus a puntra Pedro tres biaha si e ta stim’é, te ku “Pedro a bira masha tristu.” (Hua 21:17) E relato na Hua 21:15-17 ta usa dos diferente verbo griego: agapáo i philéo. Na papiamentu, a tradusí ámbos verbo komo stima. Tres biaha Hesus a puntra Pedro: “Bo stima mi?” Tur tres biaha Pedro a sigurá Hesus ku e tabata stim’é. Kada bes ku Pedro tabata bisa Hesus ku e stim’é, Hesus a enfatisá na Pedro ku Pedro su amor p’e mester a motiv’é pa, den sentido spiritual, e kuida Hesus su disipelnan, esta, su lamchinan. (Hua 21:16, 17; 1Pe 5:1-3) Hesus a laga Pedro konfirmá su amor p’e tres biaha i despues el a dun’é e responsabilidat di kuida e karnénan. Di e manera akí, Hesus a mustra klaramente ku el a pordoná Pedro pa e echo ku Pedro a neng’é tres biaha.
bo stima mi mas ku esakinan?: E ekspreshon griego tradusí komo “mas ku esakinan” por tin vários nifikashon. Algun eksperto riba tereno di Beibel ta preferá di tradusí e ekspreshon akí komo “bo stima mi mas ku bo stima e otro disipelnan akí?” òf “bo stima mi mas ku e otro disipelnan akí ta stima mi?” Sinembargo, e nifikashon mas probabel ta “bo stima mi mas ku e kosnan akí?,” esta, e piskánan ku nan a kue òf e negoshi di piskamentu. Pues ta parse ku Hesus kier a bisa Pedro: ‘Bo stima mi mas ku kos material òf meta materialista? Si ta asina, kuida mi lamchinan.’ En bista di Pedro su pasado, e pregunta akí tabata na su lugá. Aunke Pedro tabata un di Hesus su promé disipelnan (Hua 1:35-42), e no a bandoná su negoshi di piskamentu mesora pa e por a sigui Hesus. P’esei, algun luna despues, Hesus a invitá Pedro pa laga su negoshi, ku tabata eksigí hopi tempu di dje, pa e bira “piskadó di hende.” (Mat 4:18-20; Luk 5:1-11) Poko despues di Hesus su morto, Pedro a bolbe bai piska i algun otro apòstel a bai kuné. (Hua 21:2, 3) Pues ta parse ku Hesus tabata ke pa Pedro komprondé ku e tin ku tuma un desishon. Pedro mester a skohe kiko e ta pone na promé lugá den su bida: e piskánan su dilanti, ku tabata representá su negoshi di piskamentu, òf e trabou di alimentashon spiritual ku e mester a duna Hesus su lamchinan, òf siguidónan.—Hua 21:4-8.
pa di tres biaha: Pedro a nenga Kristu tres biaha, i awor Hesus a dun’é e oportunidat pa konfirmá su amor p’e tres biaha. Tur tres biaha, Hesus a bisa Pedro ku Pedro tin ku pone asuntu spiritual na promé lugá. Di e manera ei, Pedro por a demostrá Hesus ku e tabata stim’é di bèrdat. Pedro, huntu ku otro ruman hòmber responsabel, lo a alimentá, fortalesé i kuida e tou di fiel siguidó di Kristu. Aunke e kristiannan akí tabata ungí, tòg nan mester a haña alimento spiritual.—Luk 22:32.
Buska Hoyanan Spiritual
nwtsty nota di estudio pa Hua 20:17
No keda tene mi: E verbo griego háptomai por nifiká “mishi” òf “tene na; keda tene duru na.” Algun Beibel a tradusí e palabranan akí komo “no mishi ku mi.” Sinembargo, Hesus lo no tabatin nada kontra si Maria Magdalena a djis mishi kuné pasobra e no tabatin nada kontra ku algun otro hende muhé a “kue su pianan tene” despues ku el a ser resusitá. (Mat 28:9) Aparentemente, Maria Magdalena tabatin miedu ku Hesus tabata a punto di bai shelu. Komo ku e tabatin masha gana di ta huntu ku su Señor, el a keda tene duru na dje pa e no bai. Pa sigurá Maria ku ainda e no tabata bai, Hesus a bisa Maria pa no keda ten’é i pa bai konta su disipelnan ku el a ser resusitá.
nwtsty nota di estudio pa Hua 20:28
Mi Señor i mi Dios!: Lit.: “E Señor di mi i e Dios [ho theós] di mi!” Algun eksperto riba tereno di Beibel ta pensa ku aunke Tomas a bisa Hesus e palabranan akí debí ku el a keda asombrá, realmente e tabata dirigí e palabranan akí na Dios, Hesus su Tata. Sinembargo, otro eksperto ta di opinion ku si tene kuenta ku e idioma griego original, e palabranan akí tabata dirigí na Hesus. Si esei ta e kaso mes, tin ku tene kuenta ku otro parti di e Skritura inspirá pa por komprondé e idea tras di e ekspreshon “mi Señor i mi Dios.” E relato ta mustra ku mas promé, Hesus a manda e siguiente mensahe pa su disipelnan: “Mi ta subi bai serka mi Tata, ku ta boso Tata tambe, i serka mi Dios, ku ta boso Dios tambe.” (Hua 20:17) Pues, no tin motibu pa kere ku Tomas a pensa ku Hesus tabata e Dios todopoderoso. Tomas a tende Hesus hasi orashon na su “Tata,” yamando e “e úniko Dios berdadero.” (Hua 17:1-3) Pues kisas Tomas a yama Hesus “mi Dios” pa e siguiente motibunan: Tomas a mira Hesus komo “un dios,” pero no e Dios todopoderoso. (Wak nota di estudio pa Hua 1:1.)a Òf kisas el a papia ku Hesus meskos ku e sirbidónan di Dios den e Skritura Hebreo tabata papia ku e mensaheronan angelikal di Dios. Tomas lo mester tabata konosé e relatonan kaminda hende, òf tin biaha e eskritor bíbliko di e relato, a papia ku mensahero angelikal komo si fuera ta ku Yehova Dios nan tabata papia. (Kompará ku Gén 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Hue 6:11-15; 13:20-22.) Kisas ta pa e motibu akí Tomas a yama Hesus “mi Dios,” komo ku el a rekonosé ku Hesus tabata representante i bosero di e Dios berdadero.
Algun hende ta di opinion ku ora pone e artíkulo definí griego dilanti di e palabranan pa “señor” i “dios,” esei ta indiká ku e palabranan akí ta referí na e Dios todopoderoso. Sinembargo, den e konteksto akí, a usa artíkulo definí kisas pa motibu di regla di gramátika. Na griego, tin biaha sa usa un sustantivo huntu ku e artíkulo definí pa dirigí palabra na un persona òf grupo di hende. Nos por haña algun ehèmpel di esaki na Luk 12:32 (lit.: “e tou chikitu”) i Kol 3:18–4:1 (lit.: “e esposanan”; “e esposonan”; “e yunan”; “e tatanan”; “e esklabonan”; “e shonnan”). Di mes manera, un tradukshon literal di 1Pe 3:7 lo bisa: “E esposonan.” Pues, den e kaso akí, e echo ku a usa e artíkulo definí no ta relevante pa determiná kiko Tomas tabata pensa ora el a ekspresá e palabranan ei.
12-18 DI NOVÈMBER
TESORONAN DI E PALABRA DI DIOS | ECHONAN 1-3
“E Kongregashon Kristian A Risibí Spiritu Santu”
w86-S 1/12 29 §4-5, 7
Kontribushon Ku Ta Alegrá Kurason
Riba e mes dia ku a forma e kongregashon kristian na aña 33 di promé siglo, 3.000 persona resien batisá a sinti nan motivá pa “kompartí tur loke nan tabatin ku otro, na kome huntu i na hasi orashon.” Ku ki propósito? Pa nan por a “sigui presta atenshon na siñansa di e apòstelnan” pa asina fortalesé nan fe.—Echonan 2:41, 42.
E hudiunan i e hendenan ku a kombertí na hudaismo a bai Herúsalèm ku intenshon di keda solamente pa e Fiesta di Pentekòste. Pero esnan ku a bira kristian a deseá di keda mas tempu pa asina nan por a siña mas i fortalesé nan fe nobo. Debí na esaki, no tabatin sufisiente kuminda i lugá di keda. Algun di e bishitantenan no tabatin sufisiente fondo, miéntras ku otronan tabatin te sobra. Pues, temporalmente, nan a pone nan kosnan material huntu i a parti esakinan entre esnan ku tabata den nesesidat.—Echonan 2:43-47.
Benta di propiedat i distribushon general di tur kos tabata estriktamente boluntario. Niun hende tabata obligá di bende òf hasi donashon. Tampoko no tabata e intenshon pa animá e kristiannan pa bira pober. Pues, e idea no tabata pa e personanan mas riku bende nan propiedatnan i bira pober. Mas bien, motivá pa kompashon pa nan kompañeronan kristian, ku e tempu ei tabata den e sirkunstansianan ei, nan a bende nan propiedatnan i a kontribuí e ganashi pa asina perkurá loke tabata nesesario pa promové interes di Reino.—Kompará ku 2 Korintionan 8:12-15.
Buska Hoyanan Spiritual
it-2-S 88 §1
Hesukristu
“Representante Prinsipal di bida.” Komo ekspreshon di e bondat inmeresí di su Tata, Kristu Hesus a entregá su bida humano perfekto komo sakrifisio. Esei a hasi posibel pa Kristu su siguidónan skohí por ta huntu kuné den su reino den shelu i ku lo por tin súpdito di e Reino ei riba tera. (Mat 6:10; Hua 3:16; Efe 1:7; Heb 2:5; wak RESCATE den Perspikasia pa Komprondé e Skritura na spañó.) Asina el a bira “e Representante Prinsipal [“Prens,” BS] di bida” pa henter humanidat. (Ech 3:15) E palabra griego ku a usa aki básikamente ta nifiká “lider prinsipal,” un palabra paresido na esun ku a usa pa referí na Moises komo “gobernante” di Israel.—Ech 7:27, 35.
SEA DILIGENTE DEN SIRBISHI
it-1-S 161 §5-6
Apòstel
Ken a remplasá Hudas Iskariot komo e di diesdos apòstel?
Komo ku Hudas Iskariot a rebeldiá i tabata infiel tempu ku el a muri, a keda solamente 11 apòstel. Ademas, durante e 40 dianan ku a pasa desde Hesus su resurekshon i su subimentu na shelu, Hesus no a nombra niun hende pa remplasá Hudas. Durante e dies dianan entre su subimentu na shelu i Pentekòste, e apòstelnan a mira ku tabata nesesario pa yena e lugá ku Hudas a laga. Esaki no tabata djis pasobra Hudas a muri, pero, mas bien, pa motibu di su rebelion, manera e tekstonan ku Pedro a sita ta mustra. (Ech 1:15-22; Sl 69:25; 109:8; kompará ku Rev 3:11.) P’esei, no tin niun kaminda registrá ku ora e fiel apòstel Santiago a ser ehekutá ku e apòstelnan tabata preokupá pa nombra un hende pa bira apòstel na su lugá.—Ech 12:2.
Loke Pedro a bisa ta mustra bon kla ku kualke persona ku okupá e puesto komo apòstel di Hesukristu mester kumpli ku e siguiente rekisitonan: e mester tabata konosé Hesus personalmente i e mester a mira Hesus su obranan, milagernan i, en partikular, su resurekshon. Ya ku esaki ta e kaso, ta di komprondé ku segun tempu ta pasa lo a bira imposibel pa bira apòstel di Hesus, a ménos ku, pa medio di intervenshon di Dios, un hende por yega na kumpli ku e rekisitonan akí. No opstante, durante e dianan promé ku Pentekòste, tabatin hende hòmber ku a kumpli ku e rekisitonan akí i a rekomendá dos di nan pa tuma lugá di Hudas, kende tabata infiel. Probablemente, kòrdando riba e teksto di Proverbionan 16:33, nan a tira lòt i Matías a ser skohí. For di e momento ei, “nan a kont’é huntu ku e 11 apòstelnan.” (Ech 1:23-26) Pues, e ta ser inkluí den “e 12 apòstelnan” kendenan a resolvé e problema relashoná ku e disipelnan di abla griego. (Ech 6:1, 2) Ademas, ta bisto ku Pablo a inkluyé den “e 12 apòstelnan” ora ku, na 1 Korintionan 15:4-8, el a papia di e aparishonnan di Hesus despues di su resurekshon. Pues, ora Pentekòste a yega, tabatin 12 apòstel ku a bira fundeshi pa Israel spiritual ku a kaba di ser formá.
19-25 DI NOVÈMBER
TESORONAN DI E PALABRA DI DIOS | ECHONAN 4-5
“Nan A Sigui Papia e Palabra di Dios ku Kurashi”
w08-S 1/9 15, kuadro
Palabra Papiá Ta Bira Parti di e Manuskritonan Sagrado: E Skritura i e Kristiannan di Promé Siglo
E Apòstelnan Tabata Analfabeto?
Ora e gobernantenan i e ansianonan di Herúsalèm “a mira e kurashi di Pedro ku Huan i a ripará ku nan tabata hende gewon ku no tabatin muchu edukashon, nan a keda masha asombrá.” (Echonan 4:13) Awor, ta bèrdat ku e apòstelnan no tabatin muchu edukashon òf tabata analfabeto? The New Interpreter’s Bible ta bisa lo siguiente tokante e deklarashon ei: “Ta improbabel ku a usa e palabranan akí den sentido literal, komo si fuera, Pedro [i Huan] no a haña edukashon i no por a lesa ni skirbi. Esaki tabata simplemente pa mustra e diferensia grandi ku tabata eksistí den posishon sosial entre e huesnan ei i e apòstelnan.”
it-1-S 160 §7
Apòstel
E Aktividatnan di e Kongregashon Kristian. Na Pentekòste, Dios a drama su spiritu santu riba e apòstelnan, i esei a fortalesé nan mashá. E promé sinku kapítulonan di Echonan di e Apòstelnan ta mustra ku e apòstelnan a deklará e bon notisia i a prediká tokante e resurekshon di Hesus ku kurashi apesar ku nan gobernantenan a sera nan den prizòn, a bati nan i a menasá nan ku morto. Durante e periodo despues di Pentekòste, e apòstelnan, ku yudansa di spiritu santu, tabata dirigí e kongregashon na un manera dinámiko, i esei a pone ku e kongregashon kristian a krese na un manera sorprendente. (Ech 2:41; 4:4) Na prinsipio, gran parti di nan sirbishi tabata na Herúsalèm, i despues Samaria, i ku tempu, nan a ekspandé nan sirbishi na e mundu ku nan tabata konosé e tempu ei.—Ech 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8.
Buska Hoyanan Spiritual
it-2-S 662 §4
E Piedra di Skina
Salmo 118:22 ta revelá ku e piedra ku e trahadónan a rechasá lo a bira “e piedra-di-skina prinsipal” (na hebreo: roʼsh pinnáh). Hesus a sita e profesia akí i a aplik’é na su mes komo “e piedra prinsipal di skina” (na griego: kephalé gonías, kabes di skina). (Mat 21:42; Mar 12:10, 11; Luk 20:17) Algun edifisio tabatin un piedra di skina masha importante ku tabata situá na tòp di e edifisio i ku tabata bisto pa tur hende. Di mes manera, Hesukristu ta kabes di e kongregashon di kristian ungí ku ta ser kompará ku un edifisio, un kas òf tèmpel ku Dios a traha. Pedro tambe a apliká Salmo 118:22 na Kristu demostrando ku Hesus tabata “e piedra” ku hende a rechasá pero skohí pa Dios pa bira “e kabes di skina.”—Ech 4:8-12; wak tambe 1Pe 2:4-7.
26 DI NOVÈMBER–2 DI DESÈMBER
TESORONAN DI E PALABRA DI DIOS | ECHONAN 6-8
“E Kongregashon Kristian Resien Formá Ta Enfrentá Prueba”
bt-S 41 §17
“Nos Tin Ku Obedesé Dios na Promé Lugá”
17 E kongregashon kristian resien formá a enfrentá un peliger sutil ku a surgi for di paden di e kongregashon. Kiko esei tabata? Hopi di e disipelnan ku a kaba di batisá tabata bishitante ku a hasi nan estadia na Herúsalèm mas largu pa nan fortalesé nan fe. E disipelnan ei tabatin mester di kuminda i otro artíkulo. Pues, e disipelnan ku tabata biba na Herúsalèm boluntariamente a hasi donashon pa perkurá pa e nesesidatnan ei. (Echo. 2:44-46; 4:34-37) Na e momento ei, a surgi un problema: E disipelnan hudiu di abla hebreo tabata neglishá e biudanan di abla griego “den e partimentu di kuminda di tur dia.” (Echo. 6:1) Di otro banda, nan no tabata neglishá e biudanan di abla hebreo. Pues, ta parse ku tabatin un problema ku diskriminashon, algu ku sigur por a kousa divishon.
bt-S 42 §18
“Nos Tin Ku Obedesé Dios na Promé Lugá”
18 E apòstelnan, ku tabata fungi komo kuerpo gobernante di e kongregashon ku tabata kresiendo, a rekonosé ku lo no tabata sabí pa nan “laga e palabra di Dios para pa bai sirbi kuminda.” (Echo. 6:2) Pa resolvé e problema, nan a pidi e disipelnan pa buska shete hòmber “yen di spiritu santu i sabiduria” ku e apòstelnan por a enkargá ku “e tarea nesesario akí.” (Echo. 6:3) Pa kumpli ku e tarea akí, tabatin mester di hòmber kualifiká pasobra probablemente e tarea tabata enserá mas ku simplemente partimentu di kuminda. Kisas e tabata enserá tambe atministrashon di plaka, kumpramentu di artíkulo i tenementu di un registro eksakto. Tur e shete hòmbernan ku nan a skohe tabatin nòmber griego; kisas esaki lo a laga e biudanan ofendí sinti nan mihó. Despues ku e apòstelnan a hasi orashon i a analisá e rekomendashon, e apòstelnan a enkargá e shete hòmbernan akí ku “e tarea nesesario akí.”
Buska Hoyanan Spiritual
bt-S 45 §2
Esteban Tabata “Yen di e Poder i Bondat di Dios”
2 Na e momento akí, ora e huesnan a wak Esteban, nan a mira algu remarkabel. Nan a mira ku su kara tabata “manera kara di un angel.” (Echo. 6:15) Angel ta mensahero di Yehova Dios, i p’esei nan ta trankil i sin miedu. Asta e huesnan ku tabata odia Esteban por a mira e karakterístikanan ei den dje. Kon e por tabata asina trankil?
bt-S 58 §16
Deklarando “e Bon Notisia Tokante Hesus”
16 Komo kristian, awe nos tin e privilegio di partisipá den e trabou di prediká ku Felipe tambe a hasi. Hopi biaha, nos ta haña oportunidat pa kompartí e bon notisia di Reino ku hende ku nos topa informalmente, por ehèmpel, ora nos ta biaha. Na hopi okashon, ora nos topa hende di kurason sinsero, no ta pa kasualidat. Nos por spera esaki komo ku Beibel ta mustra bon kla ku e angelnan ta dirigí e trabou di prediká di manera ku e mensahe ta yega na hende di “tur nashon, tribu, idioma i pueblo.” (Rev. 14:6) Esaki ta netamente loke Hesus a profetisá, esta, ku e angelnan lo dirigí e trabou di prediká. Den e ilustrashon di e trigu i e mal yerba, Hesus a bisa ku durante e tempu di kosecha—na konklushon di e era—“e kosechadónan” lo “ta angel.” Hesus a bisa tambe ku e kriaturanan spiritual akí lo “separá for di su reino tur esnan ku ta pone hende trompeká i esnan ku ta kometé maldat.” (Mat. 13:37-41) Na mes momento, e angelnan akí lo rekohé hende ku Yehova ke hala na su organisashon: e futuro herederonan di e Reino selestial i despues un “multitut grandi” di “otro karné.”—Rev. 7:9; Huan 6:44, 65; 10:16.
a E Palabra tabata un dios: Òf: “e Palabra tabata divino [òf, “un persona paresido na Dios”].” Loke Huan a bisa aki ta deskribí un kualidat òf karakterístika di “e Palabra” (griego, ho lógos; wak nota di estudio pa e Palabra na Hua 1:1), esta, Hesukristu. Den e versíkulo akí, e Palabra ta ser deskribí komo “un dios, un persona paresido na Dios òf un ser divino” pasobra e tin un posishon importante den universo: e ta e Yu primogénito di Dios i pa medio di dje Dios a krea tur otro kos. Hopi traduktor ta preferá di usa e ekspreshon “e Palabra tabata Dios” pa laga parse ku Hesus ta igual ku e Dios Todopoderoso. Pero, tin bon motibu pa afirmá ku Huan no tabata ke men ku “e Palabra” tabata e Dios Todopoderoso. Na promé lugá, tantu e parti di frase promé ku “e Palabra tabata un dios” komo e frase despues di dje ta mustra bon kla ku “e Palabra” tabata “huntu ku Dios.” Ademas, e palabra griego theos ta aparesé tres biaha den e versíkulonan 1 i 2. Dilanti di e promé i e di tres theos tin un artíkulo definí, miéntras e di dos theos no tin un artíkulo definí. Hopi eksperto riba tereno di Beibel ta di akuerdo ku e echo ku no tin un artíkulo definí dilanti di e di dos theos ta un detaye importante. Ora usa un artíkulo definí dilanti di theos, e ta referí na e Dios Todopoderoso. Pero den e frase akí no a usa un artíkulo definí dilanti theos. Esei ta indiká ku aki e palabra theos ta fungi komo athetivo, esta, ku e ta bisa algu di “e Palabra.” P’esei, vários tradukshon di Beibel na ingles, franses i aleman ta tradusí e versíkulo akí na un manera similar ku e Tradukshon di Mundu Nobo i ta transmití e idea ku “e Palabra” tabata “un dios, divino, un ser divino, den forma di un ser divino òf paresido na Dios.” Na armonia ku e tradukshon ei, vários tradukshon antiguo di e Evangelio di Huan na e dialekto sahídiko i bohairiko di e idioma kóptiko (probablemente di siglo 3 i 4), a tradusí e promé biaha kaminda theos ta ser menshoná na Hua 1:1 diferente for di e di dos biaha. E tradukshonnan akí ta enfatisá un karakterístika di “e Palabra,” esta, ku e ta paresido na Dios. Pero e tradukshonnan ei no ta duna e idea ku “e Palabra” ta igual ku su Tata, e Dios todopoderoso. Na armonia ku e versíkulo akí, Kol 2:9 ta bisa ku “e kualidatnan di Dios ta haña forma i ta biba den Kristu.” I di akuerdo ku 2Pe 1:4, asta Kristu su ko-herederonan ta “partisipá den e naturalesa divino” akí. Ademas, den e Septuaginta, normalmente nan sa usa e palabra griego theos komo ekivalente pa e palabranan hebreo ku ta usa pa tradusí e palabra “Dios,” esta, él i élohím, ku probablemente ta nifiká “Esun Poderoso” òf “Esun Fuerte.” Ta usa e palabranan hebreo akí pa referí na e Dios todopoderoso, otro dios i hende. (Hua 10:34) E echo ku a yama e Palabra “un dios” òf “esun poderoso” ta di akuerdo ku e profesia na Isa 9:6, ku ta bisa ku e Mesías lo a ser yamá “Dios Poderoso” (no “Dios Todopoderoso”) i ku lo e ta “Tata Eterno” di tur hende ku tin e onor di ta su súpdito. Su propio Tata, Yehova, “SEÑOR di ehérsitonan,” lo a sòru pa esei kumpli.—Isa 9:7.