Aungowen fa daut Schoolheft fa Läwen un Deenst

5.-11. NOWAMBA

SCHAZA UT GOTT SIEN WUAT | JOHANES 20-21

“Leefst du mie dolla aus dise?”

Erkjläarunk toom studieren en nwtsty von Joh 21:15, NW; 21:17

Jesus säd to Simon Petrus: Dise Vetal tweschen Jesus un Petrus kjeem een poa Doag no däm daut Petrus daut dreemol veloagen haud, daut hee Jesus kjand. Jesus stald Petrus dree Froagen, om to proowen, woo hee äwa am feeld. Daut jinkj soo wiet, daut Petrus “gaunz truarich” wia (Joh 21:17). De Berecht en Joh 21:15-17 brukt twee veschiedne griechische Wieed: agapáō, un daut woat äwasat met leefst (Friesenbibel), un philéō, äwasat met goot sennen. Tweemol fruach Jesus Petrus, aus hee am leewd. Beid Mol säd Petrus iernstlich, daut hee Jesus goot wia. Tolatst fruach Jesus am: “Best du mie goot?”

Noch eemol vesechad Petrus, jo. Jiedatsmol, aus Petrus Jesus daut vesechad, muak Jesus dietlich, daut de Leew Petrus doatoo driewen sull, siene Jinja jeistlich to weiden un fa dee to sorjen. Hee nant siene Jinja hia Lama ooda “Schop” (Joh 21:16-17; 1Pe 5:1-3). Jesus leet Petrus dreemol siene Leew bestädjen un vetrud am dan de Oppgow aun, fa siene Schop to sorjen. Opp dise Wajch wees Jesus gaunz kloa, daut hee Petrus togood jehoolen haud, daut dee daut dreemol veloagen haud, daut dee am kjand.

leefst du mie dolla aus dise?: De Wieed “dolla aus dise” kjennen opp miere Wäaj vestonen woaren. Eenje Jelieede lajen dee soo ut, aus wan Jesus wudd jemeent haben: “Leefst du mie dolla, aus du dise aundre Jinja leefst?” Ooda: “Leefst du mie dolla, aus dise Jinja mie leewen?” Oba daut es väl ea mäajlich, daut Jesus meend “Leefst du mie dolla, aus du dit leefst?” – daut meent, de Fesch, waut see jroz jejräpen hauden, ooda de Dinj, waut met daut feschen to doonen hauden. Doawäajen schient daut soo, daut de Iedee von dän Varsch es: “Leefst du mie dolla aus de tietelje Sachen? Wan jo, dan weid miene Lama.” Dise Froag wudd paussent sennen, wan wie aun Petrus siene Vegonenheit denkjen. Wan Petrus uk eena von Jesus siene ieeschte Jinja wia (Joh 1:35-42), foljd hee Jesus nich von fuaz aun en eent no. Hee jinkj entweschen wada feschen. Een poa Moonat lota roopt Jesus Petrus von siene Oabeit wajch, waut am väl Tiet neem, toom am to eenen Menschenfescha moaken (Mat 4:18-20; Luk 5:1-11). Aus Jesus jestorwen wia, säd Petrus wada, daut hee feschen jinkj, un miere von de aundre Apostel kjeemen met am met (Joh 21:2-3). Soo, daut späat sikj soo, Jesus wiest Petrus hia, daut et fa am needich es, eene iernste Entscheidunk to moaken: Wudd hee daut ieeschte en sien Läwen no siene Fescha-Oabeit trachten, soo aus de Klompen Fesch ver an, ooda wudd hee daut ieeschte doano sträwen, Jesus siene Schop, ooda Nofolja, jeistlich to weiden? (Joh 21:4-8).

daut dredde mol: Petrus haud daut dreemol veloagen, daut hee sienen Harn kjand; Jesus jeef am nu de Jeläajenheit, am daut dreemol dietlich to moaken, waut hee von am docht. Aus Petrus daut deed, säd Jesus to am, hee sull am siene Leew doaderch wiesen, daut hee sienen Deenst fa Gott äwa aules stald. Met aundre veauntwuatliche Breeda toop wudd Petrus Christus siene Häad true Nofolja weiden, stoakjen un leiden. Daut wia noch needich, dee jeistlich to weiden, wan de uk jesaulft wieren (Luk 22:32).

No jeistelje Schaza sieekjen

Erkjläarunk toom studieren en nwtsty von Joh 20:17

Fot mie nich aun: Daut griechische Wuat háptomai kaun entwäda “aunfoten” ooda “aunhenjen” bedieden. En de Neue-Welt-Übersetzung sajcht daut: “Henj die nich lenja aun mie aun”. Hia wia Jesus daut nich jäajenaun, daut Maria Magdalena am bloos aunfoot; hee haud je nuscht doajäajen jehaut, aus aundre Frues “am aun de Feet [hilden]”, aus see am sagen, nodäm daut hee oppjestonen wia (Mat 28:9). Woomäajlich haud Maria Magdalena Angst, daut Jesus wudd nom Himmel foaren. Wiels see soo jieren wull bie äaren Harn sennen, hilt see Jesus faust un wull am nich loosloten. Jesus wull ar secha moaken, daut hee noch nich veloten wudd. Doawäajen befool Jesus Maria, am loostoloten un leewa no siene Jinja to gonen un dee de goode Norecht to vetalen, daut hee oppjestonen wia.

Erkjläarunk toom studieren en nwtsty von Joh 20:28

Mien Har un mien Gott!: Wuatlich: “De Har von mie un de Gott [ho theós] von mie!” Eenje Jelieede seenen dise Wieed soo aun, aus wudd Tomas dee Wieed plazlich ut Vewundrunk to Jesus jesajcht haben, oba daut hee en Werkjlichkjeit Gott doamet meend, Jesus sienen Voda. Aundre wada sajen, daut hia no daut Griechische no Jesus met jemeent es. Soogoa wan daut soo es, kaun eena daut daut baste vestonen, waut de Wieed “mien Har un mien Gott” meenen sellen, wan eena doano kjikjt, waut de Heilje Schreft em gaunzen lieet. Wiels Johanes jroz jeschräwen haud, daut Jesus säd, “ekj woa noppfoaren no mienen Voda un junen Voda, un no mienen Gott un junen Gott”, es doa kjeen Grunt to jleewen, daut Tomas docht, Jesus wia de aulmajchtja Gott. Tomas haud jehieet, daut Jesus to sienen “Voda” bäd un am “dän eensich woaren Gott” nand (Joh 17:1-3). Wuarom nand Tomas Jesus dan “mien Gott”? Veleicht wäajen dise Jrind: Hee tald Jesus fa “een Gott”, oba nich fa dän aulmajchtjen Gott (see de Erkjläarunk toom studieren von Joh 1:1). Ooda hee räd Jesus soo aun, aus Gott siene Deena verhäa Enjel aunjerät hauden, waut an eene Norecht von Jehova äwabrochten, soo aus daut en de Hebräische Schreften steit. Tomas wia goot bekaunt met de Jeschichten, wua eenje Persoonen, ooda eenje Bibelschriewa, soo to eenen Enjel räden deeden, aus wan daut Jehova Gott selfst wia. (See 1Mo 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Rech 6:11-15; 13:20-22.) Doawäajen es daut goot mäajlich, daut Tomas Jesus “mien Gott” nand en dän Senn, daut hee aunerkjand, daut Jesus dän woaren Gott sien Veträda wia un fa dän räd.

Eenje sajen, wiels daut griechische Jeschlajchtswuat (soo aus “de”, “daut”, “dän” un soo wieda) hia ver de Wieed “Har” un “Gott” steit, daut daut dan dän aulmajchtjen Gott meent. Oba daut kaun sennen, daut daut Jeschlajchtswuat hia opp Griechisch väakjemt, wäajen de Sauz doaronen nich foadich es. Daut jeft mea Städen, wua opp Griechisch een Jeschlajchtswuat ver een Hauptwuat kjemt, wan eena wäm aunrät, soo aus en Luk 12:32 (wuatlich “de kjliene Häad”) un Kol 3:18–4:1 (wuatlich “de Frues”, “de Mana”, “de Kjinja”, “de Vodasch”, “de Oabeida”, “de Wieetslied” ooda “de Haren”). Sea soo wudd eene Äwasatunk Wuat fa Wuat von 1Pe 3:7 sajen: “de Maunslied”. Soo, daut doa een Jeschlajchtswuat jebrukt woat, es nich onbedinjt eene Help, om uttofinjen, waut Tomas em Senn haud, aus hee dise Wieed säd.

12.-18. NOWAMBA

SCHAZA UT GOTT SIEN WUAT | APOSTELJESCHICHT 1-3

“De heilja Jeist woat äwa de Christen­vesaumlunk jegoten”

w86-X 1. 12. 29 V. 4-5, 7

Gowen, waut daut Hoat schaftich moaken

Aun dän ieeschten Dach, aus de christelje Vesaumlunk en daut Joa 33 oppkjeem, jeef daut 3 000 Niejedeepte, waut doa drock wieren un unjarenaunda metdeelden un eeten un bäden. Ut waut fa eenen Grunt? Om daut mäajlich to moaken, äaren nieen Gloowen to stoakjen doaderch, daut see sikj wieda goot met de Apostel äare Lia aufjeewen (Aposteljeschicht 2:41-42, NW).

Juden un Nichjuden wieren no Jerusalem jekomen. See hauden jeplont, bloos fa daut Pinjstfast doa to bliewen. Oba dee, waut Christen jeworden wieren, wenschten sikj lenja doa to bliewen un mea to lieren, om äaren nieen Gloowen to stoakjen. Daut fieed to eenen Nootfaul – eene Knaupheit von Äten un Woninjen. Eenje von de Jast hauden nich jenuach Jelt met un aundre hauden mea aus see brukten. Soo wort fa een Stoot eene Kauss jefieet, wua tietelje Sachen toopjelajcht un vedeelt worden fa dee, waut daut doaraun fäld (Aposteljeschicht 2:43-47).

Daut eenje äare Hiesa vekoften un daut see aule Sachen toopbrochten, wia gaunz friewellich. Kjeena wia bemott, waut to vekjeepen ooda to jäwen. Doa wort doamet uk nich jesajcht, daut et bäta wia, oam to sennen. Daut wia nich, daut de Rikje aul äa Hab un Goot vekjeepen sullen un oam worden. Oba ut Metleet fa äare Gloowesbreeda äare Omstend vekoften see von äare Sachen, om daut Kjennichrikj to unjastetten. (See uk 2. Korinta 8:12-15.)

No jeistelje Schaza sieekjen

it-1-X 1346 V. 1

Jesus Christus

“Dee daut Läwen jäwen kunn.” Aus een Poat von sienen Voda siene truhoatje Leew jeef Jesus Christus sien volkomnet Menschenläwen aus Opfa han. Daut muak daut mäajlich, daut Christus siene utjewälde Nofolja met am en sien himlischet Kjennichrikj veeenicht worden. Un daut muak daut uk mäajlich, daut doa oppe Ieed kunnen Menschen sennen, waut siene Rejierunk unjadon wieren (Mat 6:10; Joh 3:16; Ef 1:7; Heb 2:5; see LÖSEGELD). Doaderch wort hee dee, “dee daut Läwen jäwen” kaun fa de gaunze Menschheit (Apj 3:15).

w13-X 15. 6. 19 V. 12

Sie dankboa, daut Jehova tru es un reed toom vejäwen

¹² Woo bewiest Jehova daut, daut hee vejäwen deit? Jehova vejeft eenem gaunz un uk fa emma; soo aus daut sajcht, es hee dee, “dee väl vejeft” (Jes. 55:7). Woo weet wie daut, daut Jehova eenem gaunz vejeft? Denkj doaräwa no, waut wie en Aposteljeschicht 3:19 finjen kjennen (läs). Petrus säd iernstlich to siene Toohiera: “Dan schlot nu en junt un moakt junt opp”. Wan een Sinda werkjlich omkjieet, dan es dän daut leet, waut hee jedonen haft – hee es sikj gaunz eenich, daut dan uk nich mea to doonen (2. Kor. 7:10-11). Een werkjeljet Leetsennen haben drift dänjanjen doatoo, daut dee sikj oppmoakt – dee hieet opp met sien schlajchtet Läwen un fangt een Läwen aun, waut Gott jefelt. Petrus säd, woo daut wudd utkomen, wan siene Toohiera daut wudd werkjlich leet sennen – äare Sinden wudden dan “aufjelascht” (NW) sennen. Dit kjemt von een griechischet Wuat, waut “aufweschen” meent. Soo, no dit no, wan Jehova vejeft, dan es daut soo, aus wan eena eene Tofel nemt un doa waut auflascht. Jehova vejeft aulsoo volstendich (Heb. 10:22; 1. Joh. 1:7).

19.-25. NOWAMBA

SCHAZA UT GOTT SIEN WUAT | APOSTELJESCHICHT 4-5

“Dee räden wieda brow von Gott sien Wuat”

w08-X 1. 9. 15, Kausten

Von jeräde Wieed bat de Heilje Schreft – daut schriewen un de ieeschte Christen

Wieren de Apostel ojjelieet?

Aus de Harscha un elre Mana von Jerusalem “sagen woo mootich Petrus un Johanes wieren, un daut see ojjeschoolde, jeweenelje Menschen wieren, wundaden see sikj äwa an” (Aposteljeschicht 4:13). Wieren de Apostel werkjlich ojjeschoolt ooda ojjelieet? Äwa dise Behauptunk schrift daut en The New Interpreter’s Bible: “Dise Wieed sent goot mäajlich soo jedocht, daut eena dee nich wuatlich nämen kaun, aus wan Petrus [un Johanes] ojjeschoolt wieren un nich schriewen ooda läsen kunnen. Dee wiesen bloos dän grooten Unjascheet tweschen dee, waut em Jerecht sauten un de Apostel.”

w08-X 15. 5. 31 V. 1

Besondret von daut Buak Aposteljeschicht

4:13 – Wieren Petrus un Johanes ojjeschoolt ooda ojjelieet? Nä, dee wieren nich. Dee worden “jeweenlich” un “ojjeschoolt” jenant, wiels dee nich no de Schoolen jegonen wieren, wua de Rabis aundre äwa Relijion utlieren deeden.

it-1-X 156 V. 6

Apostel

Oabeit en de Christenvesaumlunk. Daut Gott Pinjsten sienen heiljen Jeist utjeeten deed, stoakjt de Apostel. De ieeschte fief Kapitels von de Aposteljeschicht jäwen Zeichnis doavon, daut de Apostel forchtloos un mootich doabie wieren, de goode Norecht un Jesus sien Oppstonen bekaunttomoaken, uk wan daut bedied, enjestopt, vepitscht un von de Harscha omjebrocht to woaren. De ieeschte Doag no Pinjsten wieren de Apostel sea flietich bie de Sach, aus see de Christenvesaumlunk veroppjinjen, un de majchtja heilja Jeist holp an doabie. De Christenvesaumlunk neem soo bosich too, daut et toom wundren wia (Apj 2:41; 4:4). De Prädichtdeenst wort ieescht bloos en Jerusalem derchjefieet, dan bat Samaria jebrocht un met de Tiet äwa de gaunze Welt, waut se don kjanden (Apj 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8).

No jeistelje Schaza sieekjen

it-1-X 582 V. 1

Akjsteen

Psalm 118:22 säd verut, daut de Steen, waut de Bulied wudden wajchschmieten, wudd de Akj­steen (Hebräisch: roʼsch pinnáh) woaren. Jesus räd von dise Profezeiunk un wees, daut dee sikj aun am erfeld – daut hee de “Ak­jsteen” (Griechisch: kephalḗ gōnías, Kopp von de Akj) wia (Mat 21:42; Mar 12:10-11; Luk 20:17). Soo aus de bowaschta Steen von een Hus, soo es Jesus Christus de wichtichsta Steen mank de jesaulwde Christenvesaumlunk, waut met eenen jeisteljen Tempel vejlikjt woat. Petrus säd uk, daut Psalm 118:22 sikj aun Christus erfelt haft, un hee wees, daut “de Steen”, waut de Menschen wajchjeschmäten hauden, von Gott utjeläst wia aus “Kopp von de Akj” (Apj 4:8-12; see uk 1Pe 2:4-7).

w13-X 1. 3. 15 V. 4

Petrus un Hananias haben jeloagen – waut kjenn wie lieren?

Hananias un siene Fru vekoften een Stekj Launt, om Jelt to kjrieen toom de Niejedeepte uthalpen. Aus Hananias de Apostel daut Jelt brocht, säd hee, daut wia aul daut Jelt von dän Haundel. Oba daut wia nich! Hee hilt waut Jelt fa sikj selfst! Gott leet Petrus dit weeten. Dan säd Petrus to Hananias: “Du hast nich Menschen väajeloagen, oba Gott.” Plazlich foll Hananias doot om! Ojjefäa dree Stund lota kjeem siene Fru nenn. Wiels see nich wist, waut passieet wia, luach see Petrus doa uk väa un foll doot om.

26. NOWAMBA – 2. DEZAMBA

SCHAZA UT GOTT SIEN WUAT | APOSTELJESCHICHT 6-8

“De niee Christenvesaumlunk woat oppe Proow jestalt”

bt-X 41 V. 17

“Wie motten Gott mea jehorchen”

¹⁷ De niee Vesaumlunk stunt nu ver eene hinjalestje Jefoa, waut doa enne Vesaumlunk kunn Schoden aunrechten. Waut wia daut? Väle von de Jinja, waut jedeept worden, wieren en Jerusalem to Jast un wullen mea lieren, ea see no Hus reisden. De Jinja, waut en Jerusalem wonden, wieren wellich, Gowen to jäwen, om dee met Äten un aundret to unjastetten (Apj. 2:44-46; 4:34-37). To dise Tiet kjeem eene schlemme Loag opp. “Bie de däachliche Toodeelunk” worden “de griechische Juden . . . äare Wätfrues äwaseenen” (Aposteljeschicht 6:1). De Wätfrues, waut Hebräisch räden, worden oba nich äwaseenen. De Trubbel wia, nom späaren no, daut doa wort een Unjascheet jemoakt. Nich leicht waut kaun soo leicht to Striedarieen fieren aus dit.

bt-X 42 V. 18

“Wie motten Gott mea jehorchen”

¹⁸ De Apostel deenden aus een Väastaunt fa de Vesaumlunk, waut emma jrata wort, un sagen en, daut et nich wudd weis fa an sennen, to “unjaloten daut Wuat to prädjen om aun de Deschen to deenen” (Aposteljeschicht 6:2). Om daut to räajlen, jeewen see de Jinja de Aunwiesunk, no säwen Mana “voll Jeist un Weisheit” to sieekjen, daut de Apostel dee wudden kjennen aunstalen, “disen Deenst to doonen” (Apj. 6:3). Doa wieren Mana needich, waut sikj doamet wisten, wiels de Oabeit velangd nich bloos, aun de Deschen to deenen, oba uk met Jelt omtogonen, Sachen entokjeepen un Räakjninj to fieren. De Mana, waut utjeläst worden, hauden aula griechische Nomes. Daut muak daut veleicht leichta, daut de Wätfrues, waut beleidicht wieren, daut aunneemen. Nodäm daut de Apostel äwa dise Sach jebät hauden, saden see dise säwen Mana en, “disen Deenst to doonen”.

No jeistelje Schaza sieekjen

bt-X 45 V. 2

Stefanus – “voll Gloowen un Krauft”

² Daut es oppfaulent, woo ruich Stefanus bie aul dit bleef. De Rechta kjikjten am aun un sagen, daut sien Jesecht “aus een Enjeljesecht” sach (Apj. 6:15). Enjel brinjen Norechten von Jehova Gott un doawäajen haben dee Jrind, forchtloos, iernst un frädlich to sennen. Soo wia daut uk met Stefanus – soogoa de vehaste Rechta kunnen daut seenen. Woo kunn hee soo ruich bliewen?

bt-X 58 V. 16

“Daut Evangelium von Jesus” bekauntmoaken

¹⁶ Christen kjennen vondoag dän Dach en een Woakj metmoaken, waut een bät soo es aus daut, wua Filippus metmuak. Foaken kjennen see dee de Norecht von daut Kjennichrikj brinjen, waut see bejäajnen, soo aus biem reisen. Välmol es daut kloa, daut daut nich Toofaul es, wan see soone Menschen trafen, waut een goodet Hoat haben. Daut brukt ons nich wundren, wiels de Bibel moakt daut kloa, daut de Enjel daut Prädichtwoakj leiden, soo daut de Norecht bat “aule Menschen von aule Velkja, Raussen, Stam un Sproaken” kjemt (Opb. 14:6). Jesus säd uk, daut de Enjel doa wudden met en sennen. En sien Jlikjnis von dän Weit un daut Onkrut räd hee äwa de Hoafsttiet, aulsoo wan dise Tiet wudd to Enj gonen. Hee säd: “De Drascha sent de Enjel”, un dee wudden “aules ut sien Rikj rut . . . saumlen, waut doa err fieet un wäa jesazloos es” (Mat. 13:37-41). To deeselwje Tiet wudden de Enjel dee toopsaumlen, waut Jehova no siene Organisazion trakjen well: deejanje, waut de Hopninj hauden, himlische Oawen von daut Kjennichrikj to sennen, un lota uk eene groote Häad “aundre Schop” (Opb. 7:9; Joh. 6:44, 65; 10:16).