Vasa—From Shiprek Go Kasem Spesol Samting
FROM MAN WEA RAET FOR WEKAP! LONG SWEDEN
AUGUST 10, 1628, hem wanfala naes day bilong hot season long Stockholm, main taon bilong Sweden. Staka pipol hipap long wharf taem Vasa, spesol warship bilong king wea olketa wakem for thrifala year, hem redy for go long sea for firstfala taem for joinim navy bilong Sweden.
Vasa hem wanfala spesol warship. King Gustavus II Adolphus Vasa laekem ship hia for strong winim evriwan long world. Samfala sei hem talem olketa for wakem mek-tu storey bilong olketa gun taem hem herem hao olketa Dane buildim wanfala ship witim tufala storey long olketa gun. Hem laekem ship wea karem famili nem bilong hem for winim evri nara ship.
Firstfala gogo bilong ship hia hem shud showimaot paoa and glory bilong king. Hem garem 64 gun and winim 700 statue and karving. Kost bilong hem winim 5 percent long selen bilong Sweden for wanfala year. Disfala war machine and art show wea float, hem maet winim evri nara ship wea eniwan wakem long datfala taem. Dastawe pipol singaot big taem hem go pas long olketa wharf bilong Stockholm!
Disaster and Bigfala Shame
Bat, Vasa hem sail kasem wan kilometer nomoa taem wanfala smol wind mekem hem lei long wansaed. Wata kwiktaem go insaed long hol bilong olketa gun, and hem sink daon nao. Maet disfala first gogo bilong ship hia hem short winim eni narawan long history bilong navy!
Olketa man wea lukluk kam seke. Glory bilong Swedish Navy hem sink daon, no from hem lusim wanfala faet or from wanfala cyclone long big sea, bat from wanfala smol wind long harbor nomoa. Wei wea 50 pipol dae taem hem sink daon mekem pipol sapraes moa. Winim wei for hem kamap samting for mekhae long kantri, Vasa kamap samting wea man feel nogud long hem and shame.
Olketa openem wanfala kot for faendemaot hu nao garem blame for disfala disaster wea lead go long shame. Bat olketa no accusim eniwan, maet from olketa witness bae talem hao king and mek-tu man long navy, Vice Admiral Klas Fleming shud kasem blame tu.
Samting wea king askem hem forcem olketa wea buildim ship for traem olketa niu idea wea olketa no savve gud long hem. Dastawe Vasa nating balance gud. No longtaem bifor hem sink daon, Admiral Fleming duim wanfala test bilong balance bilong ship. Thirti-fala man wea standap long laen ran from wansaed long ship kasem narasaed. Bihaen hem duim thrifala taem admiral hem luksavve hao sapos olketa go ahed moa, ship bae sink daon long datfala taem. So hem stopem test bat no firstfala gogo bilong hem. From staka bigman olsem king and admiral hem insaed long problem, olketa no tekem eniwan long kot.
Long 1664-65, wanfala officer wea hem insaed long Swedish army bifor iusim diving bell for aotem olketa gun bilong Vasa. Then evriwan forgetim Vasa taem hem isisi sink deep moa insaed long mud 30 meter andanit long wata.
Aot From Mud
Long August 1956, man for studyim oldfala samting, Anders Franzén, iusim machine for tekem smol haf oak timba from botom bilong sea. For planti year hem lukluk long olketa olo pepa and botom bilong sea for disfala Vasa. Hem faendem nao. Isisi, olketa liftim Vasa aot from mud and karem andanit long wata long ples long wharf.
Long April 24, 1961, olketa wharf long Stockholm fulap moa witim olketa pipol wea singaot. Bihaen 333 year wea hem sidaon long botom sea, Vasa hem kam bak moa—distaem olsem samting for tourist lukluk long hem and wanfala treasure for olketa man wea studyim oldfala samting bilong ship. Winim 25,000 samting wea olketa faendem insaed long ship showimaot planti samting abaotem disfala warship bilong mek-17 century and hem givim savve tu long hao olketa buildim ship and staelem witim art.
Why nao Vasa and evri samting insaed stap gud tumas? Samfala reason hem bikos taem hem sink daon hem niu nomoa, mud keepim hem, and sea worm wea savve kaikaim timba no planti tumas long wata wea no garem inaf salt insaed.
Insaed long Vasa hem garem 120 ton hevi samting for balancem hem. Olketa savveman wakemaot hao hem needim tu taem winim datwan for mekem hem balance gud, bat hem no garem inaf spes. And tu, hevi olsem bae mekem olketa hol bilong gun kam moa klosap long wata. Lukluk bilong hem barava naes tumas, bat nogud balance bilong hem markem hem for disaster.
Long disfala taem, hem nao ship wea olo winim evri nara ship long world wea sef kasem distaem, olsem full wan, wea olketa savve long nem bilong hem, and hem stap sef insaed long museum bilong hemseleva. Long there 850,000 visitor evri year lukim disfala spesol ship bilong king bilong mek-17 century, wea olsem stap long taem from disaster bilong 1628. Hem samting for rememberim krangge bilong olketa bigman wea, thru long praod fasin and fasin for no kea, chus for followim nogud wei for buildim wanfala ship.
[Piksa long page 30]
King Gustavus II Adolphus Vasa
[Credit Line]
Foto: Nationalmuseum, Stockholm
[Olketa piksa long page 30, 31]
Bihaen winim 300 year long botom sea, “Vasa” kamap spesol samting long world
[Credit Line]
Genom tillmötesgående från Vasamuseet, Stockholm
[Credit Line long page 31]
Målning av det kapsejsande Vasa, av konstnär Nils Stödberg