Hao Important Nao Wei for Klin?
Pipol garem difren tingting abaotem wei for klin. Olsem example, taem wanfala mami talem smol boy bilong hem for wasim hand and feis bilong hem, maet boy hia ting sapos hem putim olketa finger anda long wata long tap and tuwetem mouth datwan inaf nao. Bat Mami garem moa savve winim hem. Hem tekem hem go bak long tap and wasim hand and feis bilong hem witim staka soap and wata—nomata hem singaot big from hem les!
For tok stret, standard bilong wei for klin no semsem long evri ples long world, and pipol big kam witim olketa difren idea abaotem wei for klin. Long bifor, wanfala klin skul area wea garem order hem helpem planti student long planti difren kantri for mekem grow gudfala fasin saed long wei for klin. Distaem samfala skul area hem barava fulap witim rabis, gogo hem klosap luk olsem wanfala ples for torowe rabis winim ples for plei or exercise. And waswe long classrum? Darren, wea duim klining long wanfala hae skul long Australia, hem sei olsem: “Distaem iumi savve lukim dirty insaed classrum tu.” Taem samfala student herem disfala toktok “Pikimap rabis” or “Klinim disfala samting,” olketa tingim olsem wei for kasem panis. Problem nao samfala teacher iusim wei for duim klining olsem wei for givim panis.
Long narasaed, olketa full grown man no evritaem showimaot gud example long wei for klin insaed evriday living or long bisnis. For example, planti pablik ples hem dirty and nating luk naes. Samfala company mekem environment kamap dirty. Nomata olsem, pollution hem kamap no from olketa company and bisnis, bat from pipol. Nomata greedy fasin hem main samting wea kosim problem bilong pollution and samting wea kamaot from datwan evriwea long world, part long disfala problem hem kamap from fasin for no klin bilong man wanwan. Wanfala man wea waka olsem director general bilong Commonwealth bilong Australia saportim disfala tingting taem hem sei: “Evri problem bilong health bilong pablik savve kasem ansa long wei wea evri man wanwan tingim wei for klin.”
Nomata olsem, samfala tingim wei for klin hem wari bilong man seleva. Bat waswe, datwan hem tru?
Wei for klin hem barava important tumas long saed bilong kaikai—nomata sapos iumi peim long market, kaikai long wanfala restaurant, or go kaikai long haos bilong wanfala fren bilong iu. Iumi expectim olketa wea holem or karem kam kaikai wea bae iumi kaikaim for mas garem haefala mark saed long wei for klin. Dirty hand—bilong man wea holem kam kaikai or bilong iumiseleva—savve kosim planti difren kaen sik. Waswe long olketa hospital—winim eni nara ples, long there nao iumi barava expectim wei for klin? The New England Journal of Medicine reportim hao wei wea olketa doctor and nurse no wasim gud hand bilong olketa hem kosim olketa sikman for kasem infection wea kostim samting olsem 54 billion dollar evri year for healim. Hem barava fitim iumi for expectim narawan for no mekem health bilong iumi stap long danger from wei bilong hem for no klin.
And tu hem wanfala barava serious samting taem samwan hem min for spoelem wata supply bilong iumi or hem spoelem from hem no tingting gud. And waswe, hem sef for wakabaot long sandbis and no werem slipa long ples wea iumi savve lukim olketa nila wea pipol iusim for drug? And maet kwestin wea moa important long iumi wanwan hem: Waswe, iumi showimaot wei for klin insaed haos bilong iumiseleva?
Long buk bilong hem Chasing Dirt, Suellen Hoy ask olsem: “Waswe, iumi klin olsem bifor?” Hem ansa olsem: “Maet nomoa.” Hem storyim main reason for diswan hem wei wea pipol insaed community changem samting wea olketa tinghae long hem. From pipol no spendem staka taem long haos, olketa peim nara man nao for duim klining for olketa. From diswan, wei for keepim klin area hem no important long man wanwan. Wanfala man sei olsem: “Mi no klinim ples for swim—mi klinim miseleva. Nomata sapos haos hem dirty, mi nao klin.”
Wei for klin, hem minim moa samting winim lukluk bilong aotsaed. Hem minim wei for garem healthy living. And tu hem minim tingting long mind and heart wea fasin and worship join insaed. Bae iumi lukim hao diswan hem tru.