Tekst grecki dosłownie opisuje port w Feniksie jako „patrzący na [katá] wiatr południowo-zachodni i na [katá] wiatr północno-zachodni”. Zdaniem uczonych opowiadających się za Loutro należy to rozumieć jako zwrócenie „w kierunku” (katá), w którym wieją wiatry pd.-zach. i pn.-zach. (Dz 27:12, przyp. w NW). To by oznaczało, że port otwierał się ‛ku pn. wsch. i ku pd. wsch.’ (NŚ; por. Bp), co pasowałoby do sporego półkolistego wejścia do portu Loutro. W Finece nie ma obecnie portu ze względu na ukształtowanie terenu, choć mogło się ono zmienić na skutek procesów geologicznych. Są tam jednak dwie zatoki, z których jedna jest zwrócona ku pd. zach., a druga ku pn. zach. Ci, którzy opowiadają się za lokalizacją Feniksu w tym miejscu, uważają, że tekst grecki sugeruje wystawienie na kierunek, z którego wiatry wieją, a nie na kierunek, w którym wieją.

Zobacz ZAKWAS.

(z łac.: „świąteczny; radosny”).

Namiestnik (prokurator) rzymskiej prowincji Judei, mianowany przez Nerona po odwołaniu do Rzymu Feliksa (Dz 24:27). Nie ustalono ostatecznie, w którym roku objął ten urząd. Jedynymi źródłami informacji są Biblia i dzieła Flawiusza, a żadne z nich nie wyjaśnia tej sprawy. Krytycy dzielą się na dwie szkoły: według jednych Porcjusz Festus przybył do Judei już w r. 54, według drugich — dopiero w 61. Historycy na ogół wskazują na lata 58-61. Najbardziej prawdopodobną datą wydaje się r. 58 (R. Young, Analytical Concordance to the Bible, s. 342).

Trzy dni po przybyciu do Cezarei Festus udał się do Jerozolimy — zapewne po to, by zapoznać się z problemami ludu, którym miał rządzić. Apostoł Paweł przebywał wtedy w Cezarei jako więzień z czasów Feliksa. Naczelni kapłani i inni znamienitsi Żydzi niezwłocznie poprosili Festusa o sprowadzenie Pawła do Jerozolimy, gdyż zamierzali zgładzić go po drodze w przygotowanej zasadzce. Ale Festus postanowił od nowa rozpatrzyć sprawę Pawła i polecił oskarżycielom stawić się przed swym fotelem sędziowskim w Cezarei. Po rozprawie Festus wiedział już, że Paweł jest niewinny, co przyznał później, mówiąc do króla Agryppy II: „Spostrzegłem, że nie popełnił nic, za co zasługiwałby na śmierć” (Dz 25:25). Tymczasem jednak, „pragnąc pozyskać przychylność Żydów”, spytał Pawła, czy nie byłby gotów pójść do Jerozolimy i tam stanąć przed sądem (Dz 25:9). Ale Paweł odrzekł: „Żaden człowiek nie może mnie im wydać na znak przychylności. Odwołuję się do Cezara!” (Dz 25:11).

Festus miał teraz nowy kłopot. Wyjawił Agryppie, że musi wysłać więźnia do Rzymu, lecz nie potrafi wyjaśnić, o co jest on oskarżany. Powiedział: „Wydaje mi się nierozsądne wysłać więźnia, a nie wskazać na podnoszone przeciwko niemu zarzuty” (Dz 25:27). Z myślą o rozwiązaniu tego problemu Agryppa zaproponował, że przesłucha Pawła. Apostoł wygłosił tak dobitną i porywającą mowę obrończą, że Festus wykrzyknął: „Szalejesz, Pawle! Wielka uczoność przywodzi cię do szaleństwa!” (Dz 26:24). Wtedy Paweł żarliwie przemówił do Agryppy, który w rezultacie przyznał: „Wkrótce przekonałbyś mnie, bym został chrześcijaninem” (Dz 26:28). Później rzekł do Festusa: „Człowieka tego można by zwolnić, gdyby się nie odwołał do Cezara”. Było to zrządzenie opatrzności Bożej, ponieważ Pan wyjawił wcześniej Pawłowi: „Nabierz otuchy! (...) Musisz również złożyć świadectwo w Rzymie” (Dz 23:11; 26:32).

W porównaniu z ciemięskimi rządami Feliksa okres władzy Festusa ogólnie ocenia się pozytywnie. Festus zwalczał rozbójników zwanych sykaryjczykami (sztyletnikami) i w inny sposób usiłował stać na straży prawa rzymskiego. Ale jedna z jego decyzji została anulowana przez Rzym. Otóż kiedy Agryppa wybudował sobie jadalnię, z której można było obserwować teren świątyni, Żydzi postawili mur osłaniający to święte miejsce. Festus rozkazał go zburzyć, twierdząc, że zasłania widok żołnierzom. Gdy jednak Żydzi odwołali się w tej sprawie do Rzymu, otrzymali zgodę na pozostawienie muru. Festus zmarł w trakcie pełnienia urzędu, a jego następcą został Albinus.

(hebr. teʼenáh; gr. syké, sýkon).

Oprócz drzewa oliwnego i winorośli jedną z najbardziej znanych roślin wymienionych w Biblii jest drzewo figowe (Ficus carica), o którym wspomina ponad 50 wersetów (Sdz 9:8-13; Hab 3:17). Występuje ono w pd.-zach. Azji, Izraelu, Syrii i Egipcie i słynie z długowieczności. Może rosnąć dziko, ale żeby wydało smaczne owoce, wymaga uprawy (Łk 13:6-9). Łatwo się przystosowuje do różnych rodzajów gleby i dobrze się czuje nawet na podłożu skalistym. To rozłożyste drzewo osiąga wysokość ok. 9 m, a średnica jego pnia może wynosić nawet 0,6 m. Powszechnie ceni się je za owoce, ale też za to, że daje sporo cienia (Jn 1:48-50). Figowiec ma duże liście, szerokie co najmniej na 20 cm. O drzewie tym po raz pierwszy wspomniano w kontekście tego, jak Adam i Ewa pozszywali jego liście i zrobili z nich okrycia bioder (Rdz 3:7). W niektórych rejonach Bliskiego Wschodu w dalszym ciągu zszywa się liście figowe i owija w nie owoce bądź wykorzystuje do innych celów (zob. SYKOMORA).