Bibliap 65 kaq libron: Judas

Qillqaq: Judas

Maypitaq qillqakurqa: Palestinapi (?)

Maykʼaqtaq qillqakuyta tukukurqa: 65 wata chayniqpi

JUDASPA hermanosninta Diosmanta karunchayta munachkarqanku. Cristo wañusqanmanta kawsarimusqanmanta, tiempo pasasqanmanjina, pantachiq runas qutuchakuykunaman yaykuchkarqanku. Pablo 14 watas ñawpaqta nisqanmanjina, Diospa contranpi uqharikuqkuna, hermanospa iñiyninkuta chinkachinankupaq qutuchakuykunaman yaykuchkarqanku (2 Tes. 2:3). ¿Imaynatá Judas hermanosninta chayjina runasmanta jarkʼakunankupaq yanapanman karqa? Judas cartaqa, may kallpawan, sutʼita kay tapuyman kutichirqa. Judasqa, kay 3, 4 pʼitikunapi pay yuyasqanta sutʼita rikuchin: “Maytapuni munarqani qankunaman qhelqamuyta [...] Chayta niykichej, imaraykuchus wakin runasqa chawpiykichejman pakayllamanta yaykuykamorqanku [...] Diospa qhasilla kʼacha yanapayninta tijranku, munasqankuman jina millayta kawsanankupaj”. Chiqa yachachiy, llimphu kawsay ima, chinkananpaqjinaña kachkarqa. Chayrayku Judasqa mayta kallpachakuchkarqa hermanosninta yanapananpaq jinamanta paykunapis iñiyninkupi sinchita sayanankupaq.

² Chaywanpis, ¿pitaq Judas karqa? Kay cartap qallariynin niwanchik: “Noqa Judasqa Jesucristoj kamachin, Santiagoj wawqentaj kay cartata qhelqamuni”. Jesuspa 12 apostolesninmanta iskay, Judas sutiyuq karqanku, chaykunamanta, ¿juknin apóstol Judaschu kay cartata qillqarqa? (Luc. 6:16, NM) Payqa mana apóstol kani ninchu, manaqa apostolesmanta “Paykuna”, nispa parlan (Jud. 17, 18). ‘Santiagoq wawqin’ kani nispa nin, chayta nispataq, Santiago cartata qillqaqmanta parlachkarqa, pichus Jesuspa wawqin karqa (v. 1). Santiagoqa, Jerusalenpi qutuchakuymanta ‘kuraqkunawan’ karqa, chayrayku may riqsisqa karqa, Judastaq payniqta riqsichikun. Chaytaq rikuchiwanchik Judaspis Jesuspa wawqin kasqanta (Gál. 1:19; 2:9; Mat. 13:55; Mar. 6:3). Chaywanpis, Judasqa mana Jesuspa wawqin kasqanmanta jatunchakunchu, manqa kʼumuykuywan ‘Jesuspa kamachinjina’ riqsichikun (1 Cor. 7:22; 2 Cor. 5:16; Mat. 20:27).

³ Kay II siglomanta Fragmento Muratoriano nisqa, kay carta, Diospa yuyaychasqan kasqanta rikuchiwanchik. Chantapis, Alejandriamanta Clemente (II siglo), Diospa yuyaychasqanta jinapuni japʼirqa. Orígenes kay cartamanta nirqa: “Juk chhika qillqasqalla, chaywanpis Diosmanta sumaq yachachiykunamanta juntʼa kachkan”.a Tertulianopis chiqa kasqanta nirqa. Chayrayku mana iskaychakusunmanchu Diospa yuyaychasqasnin libroswan khuska kasqanta.

⁴ Judasqa, “Diospa wajyasqasninman” qillqan, manataq juk qutuchakuyllamanchu nitaq juk hermanollamanchu, manaqa tukuy hermanospaq qillqarqa. Maypichus qillqakusqanta mana sutʼita yachakunchu, ichá Palestina llaqtapi qillqasqanta nisunman. Chantapis mana niyta atisunmanchu maykʼaqchus qillqakusqanta. Chaywanpis qutuchakuykuna, mayta wiñasqankumantaña qillqakunman karqa, imaraykuchus Judasqa, hermanosninta nirqa: “Imatachus Señorninchej Jesucristoj apostolesnin ñawpajmantapacha nerqanku”, nispa. Kaytataq ichá kay 2 Pedro 3:3 pʼitinmanta, uqharinman karqa (Jud. 17, 18). Chantapis kay 2 Pedro carta, kay Judaspa qillqasqanwan mayta rikchʼanakunku. Kaytaq yachachiwanchik Judasqa cartanta, Pedro qillqasqan tiempollapitaq qillqasqanta, imaraykuchus iskayninku qutuchakuypi chʼampay rikhurisqanmanta llakikuspa qillqarqanku. Chayrayku 65 wata chayniqpi qillqakusqanta nikun. Cestio Galo 66 watapi Jerusalenman rirqa Judiospa uqharikusqankuta chinkachinanpaq. Jerusalén llaqtataq 70 watapi thuñikurqa. Judas mana kaykunamanta parlasqantaq, kay carta 65 wata chayniqpi qillqakusqanta rikuchiwanchik. Judas cartaqa, Diospa juchasapa runasta chinkachinanpaq juiciomanta parlan, Jerusalén thuñikunmanña karqa chayqa, ichapis Judasqa chaymanta qillqanman karqa yachachisqanta astawan sutʼinchananpaq, imaraykuchus Jesús chay Jerusalenpa thuñikuyninmanta ñawpaqmantaña parlarqa (Jud. 5-7; Luc. 19:41-44).

IMAYNATATAQ YANAPAWANCHIK

⁸ Judasqa, may allinpaq qhawarqa Diospa yuyaychasqan qillqakunata, ¿imapaq?, ‘munasqa hermanosninta’, allin rimaykunawan yanapananpaq, sunquchananpaq, yachachinanpaq, kʼaminanpaq ima. Chay saqra runaspa juchasapa kayninkuta rikuchinanpaqtaq, Hebreo qillqakunamanta kay allin rikchʼanachinasta uqharirqa: israelitas pantasqankumanta, ángeles juchachakusqankumanta, Sodoma, Gomorra llaqtaspi juchasapa runasmanta ima; chaywantaq paykunata yachachin, chay runastajina Diosninchik cuentata mañananta. Chayjina runastaqa animaleswan kikincharqa, chantapis Cainman rikchʼakusqankuta, Balaampa juchanpijina urmachkasqankuta nirqa, Corejinataq Diospaq contranta parlasqankurayku, chinkanankuta nirqa. Chaywanpis, “Diospaq ruwasqasninmanta uqharispa yachachirqa”. Kay cartaqa, chiqamanta Diospa yuyaychasqan, chayrayku Bibliamanta wak librosnintajina sumaqta yachananchikpaq, ñawirinanchik tiyan, jinamanta chay allin rimaykunaqa, “qhepa pʼunchaykunapi” chiqanta purinanchikpaq yanapawasun (Jud. 17, 18, 5-7, 11-13; Núm. 14:35-37; Gén. 6:4; 18:20, 21; 19:4, 5, 24, 25; 4:4, 5, 8; Núm. 22:2-7, 21; 31:8; 16:1-7, 31-35).

⁹ Chay tiempopi runa cristianoswan churanakuptinkupis, qhatiykachaptinkupis, qutuchakuykunaqa ñawpaqman richkallarqankupuni, chaywanpis qutuchakuy ukhupi mana allin ruwaykuna rikhurisqanrayku, hermanos urmanankupaqjina kachkarqa. Imaynatachus yaku ukhupi mana rikukuq chhanka barcota urmachin, kikillantataq saqra runas qutuchakuykunata urmachinayachkarqanku. Judasqa, saqra runas qutuchakuyta chinkachinankupaqjina kachkasqankuta yachaspa, kallpawan nirqa: “Mayta niykichej, maqanakupi jina sumajta tinkunaykichejta creesqanchej ama qʼewisqa kanampaj”, nispa. Kay cartaqa, ñawpa tiempopijina, ñuqanchiktapis mayta yanapawanchik. Imaptinchus kunanpis, chayjina kʼamiyqa necesitakunraq. Chantapis ñawpa tiempopijina iñiyninchikta allinta jarkʼananchik tiyan, khuchichakuyta wikchʼuna tiyan, iñiyninkupi iskaychakuqkunatataq khuyakuywan yanapana tiyan, atikuptintaq “ninamanta usqhayta orqhospa”. Llimphu kawsayta apananchikpaq, Diospa llaqtanpi ñawpaqman rinanchikpaq, chiqa yupaychaypi kananchikpaq ima, iñiyninchikta wiñachinallanchikpuni tiyan. Chantapis Diosman mañakuypi qayllaykuna, paypa nisqanta ruwaytataq mana saqinachu. Jinallataq Diosninchikpa qutuchakuypi churasqa “Kamachejkunata”, allinpaq qhawananchik tiyan (Jud. 3, 23, 8).

¹⁰ ‘Aychallankumanta reparaspa, mana santo espirituwan pusachikuq’ runasqa, mana Diospa Reinonman yaykunqankuchu, chayjina runasqa, wiñay kawsayman riqkunallata urmachinku (Jud. 19, Dios Parlapawanchej; Gál. 5:19-21). Qutuchakuypi chayjina runasta reparaptinchikqa, willananchik tiyan, chay runasta urqhunankupaq. Jinamanta qutuchakuypi “sonqo tiyaykuy, munakuy ima ashkhamanta” kanqa, hermanostaq Diosninchikpaq munakuyninpi sayallanqankupuni, ‘Señor Jesucristoq khuyakuyninta suyaspa, wiñay kawsayta japʼinankupaq’. Salvaq Diosqa, mana kʼamiyniyuq akllasqasta, “may jatun kaynimpa ñawpaqempi, jatun kusiywan” churanqa. Paykunataq Judaspa nisqanta Jesucristoniqta juk kunkalla ninku: Jehová Dios “jatunchasqa kay, yupaychay, atiyniyoj kamachej kay ima”, qamllapaq kachun (Jud. 2, 21, 24, 25).

[Sutʼinchaynin]