Noviembre
Domingo 1 de noviembre
Kay tʼantata mikhojrí wiñaypaj kausanqa (Juan 6:58).
Jehová Diosta sirvispaqa imastachus Adanwan Evawan pierderqanku chayta japʼisunchej, wiñay kausaytapis. Adanwan Evawanqa mana tukuy sonqochu Jehová Diosta munakorqanku. Chayrayku paymanta karunchakorqanku. Chaywanpis Jehová Diosqa, saqerqa wawasniyoj kanankuta, paykunata munasqankuman jina uywanankuta ima. Adanwan Evawan Diosmanta karunchakuspa mana allintachu ruwasqankoqa, pisi tiemponman sutʼi rikukorqa. Imaraykuchus kuraj wawankoqa, sullkʼanta wañurpacherqa. Aswan qhepamantaj runasqa, imaymana juchapi pejtusqa kasharqanku (Gén. 4:8; 6:11-13). Chaywanpis Jehová Diosqa, payta sirviyta munajkunata salvananpaj Wawanta kachamorqa (Juan 6:38-40, 57). Chaypi reparanchej Jehová Dios maytapuni munakuwasqanchejta, pacienciayojtaj kasqanta. Jehová Diospa munakuyninmanta, paciencianmantawan astawan yachakuspaqa, payta astawan munakunki. Nitaj Adanwan Evawan jina kayta munankichu. Astawanqa kausayniykita Diosman qopuyta munanki. w19.03 pág. 2 párr. 3; pág. 4 párr. 9
Lunes 2 de noviembre
Tukuyniykichej khuska ñakʼariychej (1 Ped. 3:8).
Familiaresninchejpa, jinallataj hermanospa problemasninkuta entiendenapaj kallpachakuna. Congregacionpi jovencitosmanta, onqosqasmanta, machitu hermanosmanta, wañusqayoj kajkunamanta ima llakikuna. Paykunata imaynachus kashasqankuta tapurina, willariwasqanchejtataj sumajta uyarina. Llakiyninkupi paykunawan khuska kasqanchejta rikuchina, yanapariyta munasqanchejtataj nina. Chayta ruwasun chayqa, paykunata munakusqanchejta rikuchisun (1 Juan 3:18). Wajkunata yanaparinapajqa pacienciayoj kananchej tiyan. ¿Imarayku? Imaraykuchus runasqa, problemaspi kaspa mana kikintachu llakikunku. Wakenqa problemasninkuta willarikullanku, wakintajrí mana atillankuchu. Chayrayku yanapariyta munanchej chayqa, mana anchata tapuykunachu (1 Tes. 4:11). Wakenqa llakiypi kashaspa, imatapis parlarparillanku. Pantasqa kasqanta ninamantaqa, imaynachus kashasqanta entienderina. ‘Allinta uyariyta yachana tiyan, manataj usqhayllata parlanachu tiyan’ (Mat. 7:1; Sant. 1:19). w19.03 pág. 19 párrs. 18, 19
Martes 3 de noviembre
Sinchʼita mancharikorqani (Neh. 2:2).
¿Manchachikunkichu tukuypa urarinankuta cheqa kajmanta parlariyta? Comentayta mana manchachikunapaj Nehemiasmanta, Jonasmantawan parlarinachej. Nehemiasqa uj reypa wasinpi trabajarqa. Payqa Jerusalén llajtaj perqasnin thuñisqa kasqanta, punkusnintaj ninaj ruphasqan kasqanta yachaspa mayta llakikorqa (Neh. 1:1-4). Reytaj llakisqata rikuspa Nehemiasta taporqa: ‘¿Imamanta llakisqa uya kashankiri?’, nispa. Nehemiastaj chay ratopacha sinchʼita mancharikorqa. Chaywanpis reyman niraj imatapis nishaspa orakorqa. Jinamantataj reyqa Diospa llajtanta yanaparqa (Neh. 2:1-8). Nehemiasmanta yachakunchej niraj comentashaspa orakunapuni kasqanta. Jonasmantañataj parlarina. Jehová Diosqa Jonasman nerqa ninivitasman chinkachisqa kanankuta willamunanta. Jonastajrí kasunantaqa manchariymanta waj ladoman ayqerikaporqa (Jon. 1:1-3). Chaywanpis Jehová Diosqa Jonasta yanaparqa ninivitasman willananpaj. Ninivemanta runastaj Jonasta uyarispa salvakorqanku (Jon. 3:5-10). Reparanchej jina, Jehová Diosninchejqa comentayta manchachikojtinchejpis Jonasta jina yanapawasunchej. Noqanchejqa mana ni imata manchachikunachu kashan. Imaraykuchus hermanosninchejqa mana ninivitas jinachu sajras kanku. w19.01 pág. 11 párr. 12
Miércoles 4 de noviembre
Pichus noqarayku jinallataj sumaj willaykunarayku wasinta, familianta saqen chayqa, kay tiempopi pachaj jinastawanraj japʼenqa. Jamoj tiempopitaj wiñay kausayta japʼenqa (Mar. 10:29, 30).
Bibliaj nisqanman jina kausakuyta qallarishajtinchejqa, amigosninchejwan familiaresninchejwan ima manaña entiendewarqanchejchu. Jinamantataj ichá paykunamanta karunchakorqanchej chayri paykuna karunchakuwarqanchej. Chantachá Jesusqa kamachisninpaj Diosmanta jinata mañaporqa: “Paykunataqa cheqa kajnejta qanpaj tʼaqay, palabraykeqa cheqapuni”, nispa (Juan 17:17). Bibliaj nisqanman jina kausakusqanchejrayku, manaña kay mundomanta runas jinachu kausakunchej, jinamanta paykunamanta tʼaqakunchej. Runaspis noqanchejmanta karunchakunku waj jinitas kasqanchejta yuyasqankurayku. Mana munanchejchu familianchejta tʼaqanachiyta. Chaywanpis wakin amigosninchej, familiaresninchejpis Jehová Diosta yupaychasqanchejrayku chejnikuwanchej, churanakuwanchejtaj. Jesuspis nerqa: “Cheqamanta runaj enemigosnenqa kikin wasillanmantataj kanqanku”, nispa (Mat. 10:36). Nillarqataj Jehová Diosrayku tukuy imata saqejtinchej pachaj jinastawanraj japʼinanchejta. w18.11 pág. 6 párr. 11
Jueves 5 de noviembre
Mana judío kajkuna ukhupi tukuy congregacionespis graciasta qonku (Rom. 16:4).
Apóstol Pabloqa hermanosta allinpaj qhawarqa. Chayrayku paykunamanta allinta parlarqa. Pabloqa orakuspa hermanosmanta Diosman agradecekorqa. Cartasninpitaj nerqa paykunata mayta munakusqanta. Uj pacha Pabloqa, Romanos 16:1 al 15 versiculospi 27 hermanospa sutisninta oqharerqa. Por ejemplo, Priscamanta Aquilamantawan jinata nerqa: “Paykunaqa kausayninkutapis noqarayku wañuy pataman churarqanku”, nispa. Febe sutiyoj hermanamantataj nerqa: “Payqa ashkha hermanosta yanaparqa, noqatapis yanapallawarqataj”, nispa. Tukuy yanapakoj hermanostataj sumajta ruwashasqankuta nerqa. Pabloqa yacharqa hermanos pantaj runas kasqankuta. Chaywanpis hermanospa allin ruwaykunasninkumanta parlarqa. Chay carta congregacionpi leekojtintaj, hermanosqa maytachá kusikorqanku Pablo paykunamanta allinta parlasqanmanta. Chantapis chay hermanosqa astawanchá Pablowan ujchakorqanku. Noqanchejpis piensarisunman hermanosninchej allinta ruwasqankumanta chayri sumajta parlarisqankumanta, Pablo jinachus hermanosninchejta agradecekushasqanchejpi chayri manachus. w19.02 pág. 16 párrs. 8, 9
Viernes 6 de noviembre
Kausanaykamaqa Diosta tukuy sonqo kasukusaj (Job 27:5, NM).
Juchasapas kasqanchejrayku tukuypis ashkha kutista pantanchej, chaynejta ichapis yuyasunman mana Jehová Diosta kasukuyta atinanchejta. Chaywanpis Jehová Diosta tukuy sonqo kasukuyta atisunman. Payta kasukunapajqa mana perfectospunichu kananchej kashan. Imaraykuchus Jehová Diosqa mana pantasqasnillanchejtachu qhawashan. Biblia nin: “Señor, Tata Dios, juchastachus cuentaman churawaj chayqa, pitaj ñawpaqeykipi sayayta atinmanri?”, nispa (Sal. 130:3). Jehová Diosqa yachan juchasapas kasqanchejta, pantasqanchejtataj. Chayrayku payqa “perdonanapaj wakichisqa” kashan (Sal. 86:5). Chantapis Jehová Diosqa maykamallachus imatapis ruwayta atisqanchejta yachan, nitaj mana ruway atinasta mañawanchejchu (Sal. 103:12-14). Jehová Diosta tukuy sonqo kasukunapajqa, payta munakunanchej tiyan. Jehová Diosqa Tatanchej. Chayrayku payta tukuy sonqo munakunanchej kashan, tukuy sonqotaj kasukunanchej kashan. Imapi rikukuspapis Jehová Diosta munakullasunpuni chayqa, payta tukuy sonqo kasukusun (1 Cró. 28:9; Mat. 22:37). Noqanchejqa yachanchej Diospa nisqasnin cheqan kasqanta, chantapis Diostapuni kusichiyta munanchej. Chayrayku niraj imatapis ruwashaspa, Diosta munakusqanchejrayku tʼukurinchej imachus Diospa munaynin kasqanpi. Jehová Diospa munayninta ruwaspataj payta tukuy sonqo kasukunchej. w19.02 pág. 3 párrs. 4, 5
Sábado 7 de noviembre
Sonqoykita waqaychay (Pro. 4:23).
Jehová Diosta kasukuspaqa reparasunchej nisqasnin allinninchejpajpuni kasqanta, jinamantataj astawan paypi atienekusunchej (Sant. 1:2, 3). Maytataj kusikunchej Jehová wawasninta jina qhawanawanchejpaj kallpachakusqanchejmanta. Chantapis astawan Jehová Diosta kusichiyta munanchej (Pro. 27:11). Ima pruebapi rikukuspapis mana iskay sonqollachu Jehová Diosta sirvinchej (Sal. 119:113). Manaqa tukuy sonqo munayninta ruwanchej, kamachisqasnintapis kasukunchej, payta munakusqanchejrayku (1 Rey. 8:61). Chaywanpis juchasapas kasqanchejrayku pantanchejpuni. Pantaspaqa rey Ezequiasmanta yuyarikusunman. Payqa ashkha kutispi pantaykorqa, jinapis pesachikorqa, Jehová Diostataj “tukuy sonqo cheqan kajta ruwaspa” yupaychallarqapuni (Isa. 38:3-6; 2 Cró. 29:1, 2; 32:25, 26). Tukuy atisqanchejta ruwana mana Satanaspa sajra yuyayninwan chimpaykuchikunapaj. Jehová Diosmantataj mañakuna ‘jatun sonqota, jatun yachaytawan’ kamachiykunasninta kasukunanchejpaj (1 Rey. 3:9; Sal. 139:23, 24). w19.01 págs. 18, 19 párrs. 17, 18
Domingo 8 de noviembre
Diosta jatunchanapuni. Chayqa Diosman uj jaywanatapis jaywashasunman jina. Noqanchejqa siminchejwan runasman sutinta rejsichinchej (Heb. 13:15).
Tantakuykunapi comentayqa allinninchejpaj (Isa. 48:17). Tantakuykunapi comentayta munaspaqa, sumajta wakichikusunchej. Jinamantataj Diospa Palabranta sumajta entiendesunchej, chayman jinataj kausakusunchej. Chantapis comentanapaj wakichikojtinchejqa, tantakuypi mana puñurpasunchu, imaraykuchus comentanapaj makita sapa rato oqharishasunchej. Tantakuykunapi comentaspaqa, imastachus comentasqanchejta mana qonqapusunchu. Jehová Diosqa kusikun comentajtinchej. Jehová Diosqa comentasqanchejta uyarin. Tantakuykunapi comentanapaj kallpachakusqanchejtataj jatunpaj qhawan (Mal. 3:16). Chantapis bendicioneswan juntʼachimuwanchej (Mal. 3:10). Reparanchej jina, tantakuykunapi comentananchejpuni kashan. w19.01 pág. 8 párr. 3; págs. 9, 10 párrs. 7-9
Lunes 9 de noviembre
Sajra kajtaqa chejnisqata chejnikuychej, allin kajmantaj kʼaskakuychej (Rom. 12:9).
Jehová Diosqa mana ashkha leyestachu qowanchej. Manaqa payta, runa masinchejtapis munakunallata kamachiwanchej. Chantapis pacienciawan yachachiwanchej yuyaychaykunasninta kasukuyta, sajra kajtataj chejnikuyta. Jesuspis pacienciallawantaj uj kutipi yachacherqa imaraykuchus runas sajra kajta ruwasqankuta (Mat. 5:27, 28). Mosoj jallpʼapi kamachishaspataj, yachachillawasunpuni sajra kajta chejnikunata, cheqan kajtataj munakunata (Heb. 1:9). Chantapis Jesusqa, cuerponchejta, yuyayninchejtapis mosojyachenqa. Ni pipis sajra imasta ruwanapaj tanqawasunchu, manañataj juchasapaschu kasunchej, niñataj sufrisunchejchu. Chaymantataj “Diospa wawasnin jina kacharichisqa” kasunchej, chaytaj may sumajpuni kanqa (Rom. 8:21). Mosoj jallpʼapi kashaspañapis mana munaynillanchejtachu ruwasunchej. Dios jina ruwajtillanchej kacharichisqa kanchej (1 Juan 4:7, 8). w18.12 pág. 23 párrs. 19, 20
Martes 10 de noviembre
Uj tʼaqakuy papelta warminman jaywachun, chantá payta kachapuchun (Deu. 24:1).
Uj israelita qhareqa warminpi “ima pʼenqaytapis tarispa” divorciakuyta atej. Israelitasman qosqa Leypeqa mana sutʼincharqachu imachus chay pʼenqay kasqanta. Ichá kanman karqa chʼichi ruwaykuna chayri uj jatun jucha (Deu. 23:14). Chaywanpis Jesuspa tiemponpi judiosqa, imamantapis ‘divorciakullaj’ kanku (Mat. 19:3). Noqanchejqa ni jaykʼaj chay judíos jina kananchejchu tiyan. Profeta Malaquiaspa tiemponmanta runasqa, warminkumanta divorciakullaj kanku chayri tʼaqakullaj kanku. Ichapis divorciakoj kanku Diosta mana yupaychaj jovencitawan casarakunankurayku. Chaywanpis Jehová Diosqa mana divorciakunankuta munarqachu. Chayrayku israelitasman nerqa: ‘Noqa chejnini warminmanta tʼaqakojkunataqa’, nispa (Mal. 2:14-16). Chaytaj yuyarichiwanchej imatachus Adanman Evamanwan nisqanta. Dios nerqa: ‘Qhareqa warminwan ujchakonqa, iskayninkutaj uj runa jinalla kanqanku’, nispa (Gén. 2:24). Jesustaj Tatan jinallataj yuyasqanrayku nerqa: “Diospa ujchasqantaqa, ama pipis tʼaqachunchu”, nispa (Mat. 19:6). w18.12 pág. 11 párrs. 7, 8
Miércoles 11 de noviembre
Cosechanaqa ashkha, oqharejkunarí pisilla kanku (Mat. 9:37).
Karu lugaresman ripoj hermanosqa profeta Isaías jina ninku. Isaías nerqa: “Señorta parlajta uyarerqani: Pitataj kachasajri? Pitaj nisqaykuta willamonqari? nispa nejta. Chantá noqa nerqani: Kaypi kani, noqata kachaway ari”, nispa (Isa. 6:8). Noqanchejpis Isaías jina Diospa llajtanpi yanapakusunman. Chayrayku qhawarinachej imaynasmantachus Diospaj astawan llankʼayta atisqanchejta. Jesusqa predicanamanta parlaspa jinata nerqa: “Cosechaj Dueñonmanta mañakuychej cosechanman oqharejkunata kachamunanpaj”, nispa (Mat. 9:38). Chayrayku precursores jina pisi hermanoslla kanku chayman yanapakoj ripusunman chayri wajkunata yanapasunman Diosta karu lugarespi sirvinankupaj. May chhika hermanosqa precursores jina karu lugaresman yanapakoj riporqanku Jehová Diosta, runasta ima munakusqankurayku. Noqanchejpis waj jinasmanta Jehová Diospaj astawan llankʼasunman. Chayta ruwajtinchejqa kusisqallataj kasunchej. w18.08 pág. 27 párrs. 14, 15
Jueves 12 de noviembre
Kausayniykichejpi amapuni qolqemanta wañusqa kaychejchu. Astawanpis imaschus kapusunkichej chaywan kusisqa kaychej (Heb. 13:5).
Bibliaqa reparachiwanchej Jehová Dios kapuwasqallanchejwan kausakunanchejta munasqanta. Chayrayku payqa mana qhapaj qhariwarmitachu ajllarqa Wawanta uywanankupaj (Lev. 12:8; Luc. 2:24). Biblia niwanchej Mariaqa, Jesusta nacechikuspa ‘uywa qaranaman puñuykuchisqanta, alojamientopi mana campo kasqanrayku’ (Luc. 2:7). Jehová Diosqa Wawanta uj sumaj wasipi nacechinman karqa. Chaywanpis munarqa payta tukuy sonqo yupaychaj familiapi Wawan uywasqa kananta. Jesús wajcha familiapi uywakusqanta yachayqa, reparachiwanchej Jehová Dios paytaraj ñaupajman churananchejta munasqanta. Chaywanpis wakin tatasqa, mayta kallpachakunku wawasninkuta tukuy ima patapi uywanankupaj, Diosmanta yachachinankumantaqa. Jinamantataj wawasninkoqa Jehová Diosmanta pisimanta pisi karunchakunku. Chayrayku noqanchejqa piensarinanchej tiyan, Jehová Dios jinachus manachus yuyashasqanchejpi. Piensarinallanchejtaj tiyan kausayninchejpi Jehová Diosta ñaupajman churashasqanchejpichus manachus. w18.11 pág. 24 párrs. 7, 8
Viernes 13 de noviembre
Kusikuyniyojmin chay jina Señor Tata Diosniyoj aylloqa (Sal. 144:15).
Jehová Diosqa kusikuyniyoj kasqanrayku kusisqa kananchejta munan, willawanchejtaj imajtinchus kusikuna kasqantapis (Deu. 12:7; Ecl. 3:12, 13). Chaywanpis sajra runaspa chaupinpi tiyakusqanchejrayku mana kusisqa kayta atillasunmanchu. Tukuypis llakikunchej familianchejmanta pillapis wañupojtin chayri congregacionmanta qharqochikojtin. Llakikullanchejtaj trabajonchejmanta wijchʼuwajtinchej, divorciakojtinchej, familianchejpi chʼajwas kajtin, trabajonchejmanta chayri escuelanchejmanta compañerosninchej asikuwajtinchejpis. Llakikullanchejtaj Diosta sirvisqanchejrayku qhatiykachawajtinchej, carcelmanpis wisqʼaykuwajtinchej. Llakikullanchejtaj onqoykojtinchej, mana jampiy atina onqoyniyoj kajtinchej chayri depresión onqoywan umphuyapojtinchej. Ajinapi rikukuspaqa Señorninchej Jesucristomanta yuyarikuna. Payqa “kusikuyniyoj, Atiyniyojtaj”. Munantaj llakisqa runasta sonqochayta, kusichiytapis (1 Tim. 6:15; Mat. 11:28-30). Chayrayku Jesusqa yachacherqa problemaspi rikukuspapis, kusisqa kayta atisqanchejta. w18.09 pág. 17 párrs. 1-3
Sábado 14 de noviembre
Piniykichej wañupojtenqa, cuerpoykichejta ama qʼallurakunkichejchu, nitaj chujchasniykichejta umaykichejpa ñawpaqenmanta ruthunkichejchu (Deu. 14:1).
Casi tukuypis Bibliamanta yachakushaspa costumbresninkuta mana saqepuyta atillankuchu (Pro. 23:23). Wakenqa Bibliamanta yachakuspañapis mana costumbresninkuta qonqapuyta atillankuchu. Wakenqa manchachikunku familianku, trabajomanta compañerosninku, amigosninku ima phiñakunankuta manaña costumbresninkuta ruwajtinku. Imajtinchus wakin lugarespi wakin costumbresta ruwayman yachasqa kanku. Por ejemplo, casi tukuynejpi todo santos costumbreta ruwanku. Chay jina costumbresta qonqanapajqa, ñaupa cristianosmanta yachakuy yanapawasunchej. Chaywanpis chay Éfeso llajtayoj runasmanta wakenqa cristianosman tukorqanku. Bibliataj paykunamanta jinata niwanchej: “[Paykunaqa] librosninkuta tantaykuspa tukuypa ñaupaqenpi ruphaykucherqanku. Chay ruphachisqanku libros mashkhachus valesqanta yupaspataj, yacharqanku 50.000 qolqe valesqanta.”, nispa (Hech. 19:19, 20). Chay cristianosqa librosninkuta may chhika valejtinpis qʼolaykucherqanku, Jehová Diostaj chayta ruwasqankumanta paykunata bendicerqa. w18.11 pág. 7 párrs. 15, 16
Domingo 15 de noviembre
Tukuyninku circuncidachikuytawantaj, jarasninkupi qhepakorqanku sanoyanankukama (Jos. 5:8).
Israelitas Jordán mayuta pasasqankumanta pisi tiemponman Josueqa, Jericó qayllapi kashaspa ñaupaqenpi rikorqa uj runata makinpi espadayojta. Chay espadayojtaj Diospa soldadosnimpa kamachejnin ángel karqa. Payqa wakichisqa kasharqa Diospa llajtanta enemigosninmanta jarkʼananpaj (Jos. 5:13-15). Jehová Diosqa, uj angelnejta Josueman kamacherqa imaynatachus Jericó llajtata japʼikapunanta. Por ejemplo Josueman kamacherqa tukuy soldadosta circuncidananta, nisunman jispʼanitankoj puntitanmanta qaritanta khuchurparinanta. Soldadosqa circuncidasqa kaspa mana enemigosninkuwan maqanakuyta atinkumanchu karqa (Gén. 34:24, 25; Jos. 5:2). Chayrayku soldadosqa circuncidachikunankuta yachaspa ichapis nerqanku: “Circuncidachikuspa, ¿imaynatataj enemigosninchejmanta familianchejta jarkʼayta atisunchejri?”, nispa. Chaywanpis Jericomanta runasqa mana israelitaswan maqanakoj llojserqankuchu. Manaqa manchariymanta kharkatiterqanku. Chayrayku Biblia niwanchej: “Chaypacha mana pipis Jericoman yaykuyta aterqachu, imaraykuchus llajta punkustaqa sumajta wisqʼakamusqanku israelitasmanta jarkʼakunankupaj. Chayrayku ni pipis yaykojchu, nitaj llojsejchu”, nispa (Jos. 6:1). Chayta yachaspa israelitasqa astawanchá atienekorqanku Jehová Diospa kamachiykunasnin allinninkupaj kasqanpi. w18.10 pág. 23 párrs. 5-7
Lunes 16 de noviembre
¿Imaraykutaj kay imasta ruwashankichejri? Noqaykupis qankuna jina runaslla kayku (Hech. 14:15).
Noqanchejpis Pablo jinallataj mana yuyananchejchu tiyan predicasqanchejrayku chayri waj imasta ruwasqanchejrayku wajkunamanta nisqa aswan sumaj kasqanchejta. Chayrayku allinta qhawarikunanchej tiyan predicanchej chay lugarmanta runasta mana pisipaj qhawanapaj. Astawanpis kallpachakunanchej tiyan Diosmanta yachakuyta munaj runasta tarinapaj. Chaypajtaj wakin hermanosqa waj llajtamanta runaspa parlayninkuta, costumbresninkutawan yachakunku. Chay hermanosqa mana yuyallankupischu waj runasmanta nisqa aswan sumaj kasqankuta. Astawanqa runaspa lugarninpi churakunku Diospa Palabranwan sonqonkuman chayanankupaj. w18.09 pág. 5 párrs. 9, 11
Martes 17 de noviembre
Galileamanta Judasñataj oqharikorqa. Judasqa ashkha runasta inkitarqa payta qhatinankupaj (Hech. 5:37).
Romanosqa Judasta wañucherqanku. Judas, payta qhatejkuna, waj judíos imaqa, mayta suyakusharqanku Mesías chayamunanta. Yuyarqankutaj Mesías romanosmanta kacharichinanta, Israel llajtatataj watejmanta uj jatun nacionman tukuchinanta (Luc. 2:38; 3:15). Ashkhastaj yuyarqanku Mesías Israelpi gobernananta. Jinamanta waj lugarespi tiyakoj judiosqa, Israelman kutipunkuman karqa. Juan Bautistapis uj kutipi Jesusta taporqa: “¿Qanchu kanki Jamunan Karqa chay, chayri wajtachu suyasqayku?”, nispa (Mat. 11:2, 3). Ichapis Juanqa yuyarqa waj runa judiosta romanosmanta kacharichej jamunanta. Chantapis Jesús kausarimusqantawan, iskay yachachisqasnin Emaús ranchoman rishajtinku Jesuswan tinkorqanku. Chay yachachisqasnenqa Jesusman nerqanku: ‘Suyasharqayku Jesuspuni Israel nacionta librananta’, nispa (Luc. 24:21). Pisi tiemponmantaj Jesuspa yachachisqasnenqa taporqanku: “Señor, ¿kunanchu watejmanta Israelpa gobiernonta sayarichishanki?”, nispa (Hech. 1:6). w18.06 pág. 4 párrs. 3, 4
Miércoles 18 de noviembre
Uj wampu runaqa pejpa nisqantapis japʼikullan (Pro. 14:15).
Runas Diospa llajtanmanta sajrata parlasqankuta mana creenallanchejchu tiyan. Imaraykuchus enemigonchej Satanasqa ‘hermanosninchejta qhasimanta tumpan’ (Apo. 12:10). Jesuspis sutʼita nerqa, wakin runas qhatiykachanawanchejta, ‘llullakuspataj imaymana sajrata ninawanchejta’ (Mat. 5:11). Jesuspa nisqanta sumajta entiendespaqa, Diospa llajtanmanta sajrata parlajta uyarejtinchej mana creesunpachachu. Wakinmanqa gustawanchej mensajesta apachiy. Chayrayku a vecesqa ima noticiatapis yachaspa amigosninchejman willariyta munanchejpacha. Chaywanpis niraj ima noticiatapis apachishaspaqa, allin kanman piensarinanchej chay noticia verdadchus manachus kasqanpi. Imajtinchus chay noticiamanta mana allinta yachaspaqa, llulla noticiasta apachishasunman. Chayrayku uj noticiamanta mana allinta yachaspaqa allin kanman mana apachinanchej, borrapunanchejtaj. w18.08 pág. 3 párr. 3, pág. 4 párrs. 6, 7
Jueves 19 de noviembre
Wajkunaman qoriychej, qankunamanpis qorillasonqachejtaj (Luc. 6:38).
Jesusqa wajkunaman qorispa kusisqa kananchejta munan. Wajkunaman imatapis qorisunchej chayqa, paykunapis noqanchejman qorillawasuntaj. Jinapis kapuyninchejmanta wajkunaman qorejtinchejqa mana tukuychu agradecekuwasunchej. Chaywanpis agradecekuyta yachajkunaqa, qorikuyta yachallanqankutaj. Chantapis qorikuspaqa runasta tukuy imaymanamanta yanapashasunman. Chayrayku runas mana agradecekuwajtinchejpis kapuyninchejmanta wajkunaman qorinallapuni. Qorikoj runaqa mana kutichipunankuta suyaspachu wajkunaman qorin. Jesús nerqa: “Jatun mikhuyta wakichispaqa wajyarikuy wajchasta, ñukʼusta, suchusta, cojosta, ciegostapis. Chayta ruwaspaqa kusisqa kanki, imaraykuchus paykunaqa mana kutichipusuyta atenqankuchu”, nispa (Luc. 14:13, 14). Biblia nin: “Pichus wajkunaman jaywarej runaqa bendecisqa kanqa”, nispa. Nillantaj: “Kusikuyniyojmin mana kallpayoj wajchapi yuyajqa”, nispa (Pro. 22:9; Sal. 41:1). Chayrayku sonqomantapacha wajkunata yanapana. w18.08 pág. 21 párrs. 15, 16
Viernes 20 de noviembre
Tukuy sonqoykiwan Tata Diospi atienekuy; ama qampa yachasqallaykipeqa atienekuychu. Tukuy ima ruwasqaykipi Tata Diosmantaqa yuyarikuy. Paymin cheqan ñanta pusasonqa (Pro. 3:5, 6).
Juchasapas kasqanchejrayku, uj noticiamanta wakillanta yachasqanchejrayku chayri llullakuspa imatapis willawasqanchejrayku, mana facilta reparayta atisunmanchu chay noticia ciertochus manachus kasqanta. Chaypajqa Bibliaj yuyaychaykunasnin yanapawasunchej. Bibliaqa niwanchej: “Manaraj allinta uyarishaspa imatapis kuticheyqa wampu kaymin, pʼenqaytaj”, nispa (Pro. 18:13). Waj versiculopitaj niwanchej, mana wampu runa jina pejpa nisqantapis japʼikunallata chayri creenallata (Pro. 14:15). Waj versículo nillawanchejtaj, experienciayojña kaspapis Jehová Diospipuni atienekuna kasqanta, nitaj yachasqallanchejpichu. Chay versiculosqa sumajta yanapawasunchej yachanapaj imatachus uyarisqanchej, rikusqanchejpis verdadchus manachus kasqanta. Jinamantataj mana pantanapaj. w18.08 pág. 7 párr. 19
Sábado 21 de noviembre
¿Manachu kausananchejpajqa kasukunanchej tiyan atiyninwan ajllawarqanchej chay Tatanchejta? (Heb. 12:9).
Bautizakojtinchejqa tukuy runas yachanqanku Jehová Diosninchejpata kasqanchejta, payllatataj kasukuyta munasqanchejta. Jesuspis bautizakuspa Diosta kusichiytapuni munasqanta rikucherqa. Jehová Diosmantaj kay jinatapis nishanman jina karqa: “Diosníy, tukuy sonqo munayniykita ruwayta munani”, nispa (Sal. 40:7, 8). Jehová Diosqa mayta kusikorqa Jesús bautizakushajtin. Biblia niwanchej: “Jesusqa bautizachikuytawan, yakumanta llojserqa, cielotajrí kicharikorqa, Jehová Diospa atiynintataj palomata jina paypa patanman uraykamojta rikorqa. Jinallapi cielomanta Jehová Dios kayta nimorqa: ‘Kaymin munasqa Wawayqa, paytaqa allinpaj qhawani’”, nispa (Mat. 3:16, 17). Tatanchej Jehová Diosqa mayta kusikorqa Wawan payllata yupaychayta munaspa bautizakusqanmanta. Jehová Diosqa kusikullantaj payman kausayninchejta jaywapojtinchej, bendeciwasunchejtaj (Sal. 149:4). w18.07 pág. 23 párrs. 4, 5
Domingo 22 de noviembre
Kay chhankamantachu ujyanaykichejpaj yakuta orqhomusqayku? (Núm. 20:10).
Moisés yakuta “orqhomusqayku” nispaqa, ichapis paymanta Aaronmantawan parlasharqa. Jinamanta Moisesqa mana Jehová Diosninchejta jatuncharqachu chhankamanta yakuta phullchichimushaspa. Bibliataj niwanchej: “Meriba yaku chimpapipis [israelitasqa] Diosta phiñachillarqankutaj, paykunaraykutaj Moisespis mana allinchu karqa. Diospa Espiritumpa contrampi oqharikorqanku, Moisestaj mana unanchaspalla imatapis parlarparerqa”, nispa (Sal. 106:32, 33; Núm. 27:14). Jehová Diosqa, Moisesman Aaronmanwan nerqa: “Qankunaqa iskayniykichej sutiyta mana jatuncharqankichejchu kamachisqasniyta mana kasuwaspa”, nispa (Núm. 20:24). Jehová Diosqa, Moisespaj Aaronpajwan mayta phiñakorqa mana jatunchasqankurayku. Diosqa, Moisés mana kasukusqanrayku mana saqerqachu Sumaj Jallpʼaman yaykunanta. Chay jinamanta Jehová Dios Moisesta castigasqanqa, maychus kajlla karqa. Imajtinchus Diosqa manallataj saqerqachu paypa contranpi oqharikoj israelitas Sumaj Jallpʼaman yaykunankuta (Núm. 14:26-30, 34). w18.07 pág. 14 párrs. 9, 12; pág. 15 párr. 13
Lunes 23 de noviembre
Sichus aychata mikhusqayki, vinota ujyasqayki chayri waj imata ruwasqaykipis hermanoykita pantachin chayqa, allin kanman chaykunata mana ruwanayki (Rom. 14:21).
Aqhata chayri alcoholta uj chhikanta tomasqanchej hermanonchejta pantachinman chayqa, allin kanman mana tomananchej. Ichapis chay hermanoqa, aqhata chayri alcoholta mana llamiriyta munanmanchu ñaupa kausayninpi borracho kasqanrayku. Chayrayku allinta qhawarikunanchej tiyan, mana chay hermanonchejta ñaupa kausayninman kutirichinapaj (1 Cor. 6:9, 10). Ajina hermanosta wasinchejman wajyarikuspaqa, mana tomayta munajtinkoqa amapuni munajta mana munajta tomachinachu. Judiosqa qhari wawitasninkuta circuncidaj kanku, jispʼanitanpa puntitanmanta qaritanta khuchurparispa. Chaytaj judiospajqa may importante karqa. Chayrayku mayta nanajtinpis Timoteoqa, jovenña kashaspa circuncidachikorqa judiosman predicananpaj. Ajinamanta Timoteoqa judiosta mana pantacherqachu (Hech. 16:3; 1 Cor. 9:19-23). Noqanchejpis tukuy atisqanchejta ruwana wajkunaj allinninkuta maskʼanapaj, gustawasqanchej imasta manaña ruwananchej kajtinpis. w18.06 pág. 18 párrs. 12, 13
Martes 24 de noviembre
Llimphuchasaj tukuy runaspa parlayninkuta (Sof. 3:9).
Mana testigo runasta por primera vez rejsishaspaqa, ichapis sutillankuta yachanchej chayri rijchʼaynillankuta. Chaywanpis hermanosta por primera vez rejsishaspaqa, yachanchej paykuna Jehová Diosta munakusqankuta, llampʼu sonqo kasqankuraykutaj Diosninchej llajtanman pusamusqanta (Juan 6:44). Hermanosninchejmantaqa casi tukuy imata yachanchej maymanta kajtinkupis, waj culturayoj kajtinkupis. Paykunapis noqanchejmanta casi tukuy imata yachanku. Hermanosninchej waj idiomata parlajtinkupis, yachanchej tukuyninchej ‘llimphu parlayta’ parlasqanchejta. Nisunman tukuyninchej Diospi creenchej, millay ruwaykunata chejninchej, Diosninchej sumaj kausayta qonawanchejtataj suyakunchej. Chay imaspi uj yuyaylla kasqanchejrayku hermanosninchejwan sumaj amigos kanchej. Noqanchejqa paykunapi confianchej, paykunapis noqanchejpi confiallankutaj. w18.12 pág. 21 párrs. 9, 10
Miércoles 25 de noviembre
Manachus circuncidakunkichej chayqa, mana salvasqa kayta atinkichejchu (Hech. 15:1).
Ancianoswan apostoleswanqa, Cristoj yanapayninwan sutʼincharqanku mana judío kajkuna mana circuncidakunankupunichu kasqanta (Hech. 15:19, 20). Chaywanpis judío hermanosqa watasninman wawasninkuta circuncidashallarqankupuni. Chayrayku qhawarinachej, imajtinchus Jesús unayta saqesqanta cristianos circuncisionmanta chʼajwanankuta (Col. 2:13, 14). Diospa Llajtanta Kamachejkuna uj versiculota waj jinamanta sutʼinchajtinkoqa, mana chay rato entiendeyta atillanchejchu, manaqa watasninmanraj entiendenchej. Judío cristianospis mana entiendeyta atillarqankuchu Moisespa Leyninta manaña kasukunankuchu kasqanta (Juan 16:12). Imaraykuchus paykunaqa Moisespa Leyninman jina circuncidakojpuni kanku. Chaytaj judiospaj uj señal karqa Dios paykunata allinpaj qhawasqanmanta (Gén. 17:9-12). Wakin cristiano judiostaj circuncidakushallarqankupuni comunidadesninkupi mana qhatiykachasqa kanankupaj (Gál. 6:12). Chaywanpis Jesucristoqa, pisimanta pisi apóstol Pabloj cartasninnejta sutʼincharqa manaña circuncidakunachu kasqanta (Rom. 2:28, 29; Gál. 3:23-25). w18.10 págs. 24, 25 párrs. 10-12
Jueves 26 de noviembre
Caifasllataj judiosman yuyaycharqa uj runalla paykunarayku wañunanqa allinninkupaj kasqanta (Juan 18:14).
Jesustaj wañuchinankuta yacharqaña. Chayrayku apostolesninwan cenashaspa paykunaman nerqa espadasta apakunankuta. Apostolestaj iskay espadasta apakorqanku (Luc. 22:36-38). Chantá Caifasqa chaupi tutata jina soldadosta kacharqa Jesusta japʼichinanpaj. Pedrotaj mana allintachu ruwashasqankuta reparaspa, espadanwan uj runaj ninrinta mururparqa (Juan 18:10). Jesustaj Pedroman nerqa: “Espadaykita waqaychay. Espadata oqharejkunaqa, espadallawantaj wañuchisqa kanqanku”, nispa (Mat. 26:52, 53). Jesusqa chaywan apostolesninman yachacherqa, mana kay mundomanta runas jina kanankuta, nitaj chʼajwaspi satʼikunankuta. Chaytataj Jesús chay chʼisi Diosmanta mañakorqa (Juan 17:16). Imajtinchus Dioslla chay chʼajwasta chinkachiyta atin. Noqanchejtajrí ujchasqas kashanchej nitaj chʼajwasta maskʼanchejchu. Jehová Diostaj maytachá kusikun ujchasqa kashasqanchejta rikuspa (Sof. 3:17). w18.06 pág. 7 párrs. 13, 14, 16
Viernes 27 de noviembre
Chayrayku sierpeqa maytapuni warmipaj phiñakuspa, rerqa warmej mirayninmanta puchojkunawan maqanakoj (Apo. 12:17).
Satanasqa manchachiyta munawanchej Jehovata wasanchananchejpaj. Satanasqa ichapis gobiernosta tanqanman manaña Diosmanta willananchejpaj. Chantapis Satanasqa trabajomanta chayri escuelamanta compañerosninchejta tanqanman noqanchejmanta burlakunawanchejpaj, Bibliaj nisqanman jina kausakusqanchejrayku (1 Ped. 4:4). Satanasqa familiaresninchejta tanqallanmantaj churanakunawanchejpaj. Ichapis familiaresninchejqa, allinninchejta maskʼashasqankuta yuyaspa, tantakuykunaman rejta mana saqewasunmanchu (Mat. 10:36). Chay imaspi rikukuspaqa, Satanaspa contranpi sinchʼita sayanallapuni, amataj manchachikunachu Satanás ima pruebamanpis churanawanchejta (Apo. 2:10). Chantapis mana qonqananchejchu tiyan imatachus Satanás runasmanta nisqanta. Satanás nerqa, tukuy imapis allillan kajtenqa Jehová Diosta sirviyta atillasqanchejta, mana allin kajtintaj Diosmanta karunchakunanchejta (Job 1:9-11; 2:4, 5). Chayrayku mana saykʼuspa Jehová Diospa yanapayninta mañakunallanchejpuni tiyan. Jehová Diostaj “mana jaykʼajpis” saqerpariwasunchu (Heb. 13:5). w18.05 pág. 26 párr. 14
Sábado 28 de noviembre
Mana yachankichu mayqenchus aswan allin kananta (Ecl. 11:6).
Ama qonqanachu, predicaspa waj runasta yanapashasqanchejta, wakin runas mana uyariwajtinchejpis. Runasqa ñawillankupi purichishawanchej. Reparankutaj maychus kajta vestikusqanchejta, wajkunawan kʼachas kasqanchejta, tukuyta saludarisqanchejtapis. Chayta reparaspa noqanchejmanta mana allinta yuyaj runasqa, tiemponman cambiankuman. Hermanonchej Sergiowan señoranwanqa chayta kausayninkupi rikorqanku. Paykunaqa precursores kanku. Sergio nin: “Señoraywan plazapi predicajpuni kayku. Uj tiempotaj chay plazaman mana predicaj rerqaykuchu onqoykusqaykurayku. Sanoyasqaykutawan chay plazaman predicaj kutejtiykutaj, uj runa jinata niwarqayku: ‘¿Maypi chinkaporqankichejri? Mayta faltacharqayku’”, nispa. Runas mana uyariwajtinchejpis predicamunallapuni amataj ‘tiyakunallachu’. Imajtinchus “Diospa Gobiernonmanta” jallpʼantinpi “tukuy laya” runasman willamunanchejpuni kashan (Mat. 24:14). Chayta ruwaspaqa Jehová Diosta kusichisunchej, noqanchejpis kusisqa kasunchej. Jehová Diosqa munakun “llakiykuna kajtinpis sinchʼita sayaspa” predicajkunata (Luc. 8:15). w18.05 pág. 16 párrs. 16-18
Domingo 29 de noviembre
Jatunchasqa kachun Dios, paymin kallpachawanchej tukuy llakiyninchejpi (2 Cor. 1:3, 4).
Jehová Diosninchejqa, Adanwan Evawan juchallikusqankumantapacha runasta kallpacharqa. Jehová Diosninchejqa runasta kallpacharqa, aswan qhepaman uj sumaj kausayniyoj kanankuta nispa. Nillarqataj Kuraj Supayta, sajra ruwasqasnintawan tukuchinanta. Chaytaqa Génesis 3:15 versiculopi tarisunman (1 Juan 3:8; Apo. 12:9). Noej tiemponpi runasqa, may sajras karqanku, millay imastataj ruwaj kanku. Noetaj chay sajra ruwaykunata rikuspa, ichapis llakiywan atipachikunman karqa. Imajtinchus paywan familiallanwan Jehová Diosninchejta yupaychaj kanku (Gén. 6:4, 5, 9, 11; Jud. 6). Chaywanpis Jehová Diosqa Noeta kallpacharqa. Payta kallpachananpaj nerqa, chay sajra runasta chinkachinanta. Nillarqataj imatachus Noé ruwananta familianwan salvakunanpaj (Gén. 6:12-18). w18.04 pág. 15 párrs. 1, 2
Lunes 30 de noviembre
Qankunapura sonqochanakullaychejpuni, kallpachanakuychejtaj, imaynatachus ruwashankichej, ajinata (1 Tes. 5:11).
Hermanosninchejta kallpachariyta atisunman wajkunawan parlariyta manchachikuspapis. Uj hermano imaynachus kashasqanta yachanapajqa, asirispa saludasunman. Pay mana kikinta saludariwajtinchejqa, llakisqa kasqanta reparasun, kallpacharinatataj necesitasqanta yachasun. Chay hermanota kallpacharinapajtaj paywan parlarisunman, llakiyninta willariwajtinchejtaj allinta uyarisunman (Sant. 1:19). Noqanchejpis hermanosninchejta kallpachasunman. Uj pacha rey Salomonqa jinata nerqa: ‘Pipis tiemponpi parlarejtenqa, ancha sumajpuni’, nispa. Chantá nillarqataj: “Kusiy ñawiwan qhawayqa sonqota kusichin; sumaj willaykunaqa sumajta kallpachan”, nispa (Pro. 15:23, 30). Apóstol Pabloj yuyaychasqanman jina, Jehová Diosman takiypis mayta kallpachallawasunmantaj (Hech. 16:25; Col. 3:16). Jehová Diospa jatun pʼunchaynin qayllamushasqanta yachaspa, astawan purajmanta kallpachanakunanchej tiyan (Heb. 10:25). w18.04 pág. 23 párr. 16; pág. 24 párrs. 18, 19