Octubre
Sábado 1 de octubre
“¿Pitaj Jehová Diospa yuyayninta rejsin payta yachachinanpajri?” Chaywanpis noqanchejpataqa, Cristoj yuyaynin kapuwanchej (1 Cor. 2:16).
Jesusta rejsispaqa, pay jina yuyanchej, ruwanchej ima. Jesuspa yuyayninta rejsejtinchej, pay jinataj ruwajtinchej, paywan aswan sumaj amigos kasun. ¿Imaynatataj Jesús jina ruwasunman? Jesusqa paypa allinninta maskʼananmantaqa, wajkunaj allinninkuta maskʼaj (Mat. 20:28; Rom. 15:1-3). Chayrayku wajkunata tukuy atisqanta yanapaj, perdonajtaj. Wajkuna imata nejtinkupis, mana usqhayllata phiñakojchu (Juan 1:46, 47). Uj runa mayta pantajtinpis, Jesusqa mana chay runata chay ñawillawanpunichu qhawaj (1 Tim. 1:12-14). Noqanchejpis wajkunata Jesús jina qhawanapaj kallpachakunanchej tiyan. Imaraykuchus pay nerqa: “Qankunachus purajmanta munanakunkichej chayqa, tukuy yachanqanku yachachisqasniy kasqaykichejta”, nispa (Juan 13:35). Chayrayku allin kanman kay tapuypi piensarinanchej: “¿Jesús jinachu tukuy atisqanchejta ruwashanchej hermanosninchejwan allinta kausakunapaj?”. w20.04 pág. 24 párr. 11
Domingo 2 de octubre
Sutiyta jatunchanqanku (Isa. 29:23).
Kay mundomanta runasqa, Jehová Diosmanta llullasta parlanku, chayri paypaj sajrata rimanku. Noqanchejtaj Tatanchej Jehovaman kutikusunman. Chaypajtaj runasman nisunman, payqa may llimphu, cheqan, kʼacha, munakuyniyoj Diostaj kasqanta. Chantapis Jehová Dios Kamachejninchej kananta munasqanchejta rikuchisunman. Chaytataj ruwasunman, Jehová Diospa Gobiernollan cheqan kajta ruwananta, allin kausaytataj apamunanta willamuspa (Sal. 37:9, 37; 146:5, 6, 10). Runasman Bibliamanta yachachishaspaqa, Jehová Dios Kamachejninchej kasqanmanta parlanchejpuni. Chayta ruwaspaqa mana pantanchejchu. Imaraykuchus paylla gobernananpaj derechoyoj. Runasman Diospa kamachiykunasninta yachachispapis, payta munakunankupaj, tukuy sonqotaj kasukunankupaj yanapananchej tiyan. Chaypajtaj Diosninchej imayna kʼachachus kasqanmanta astawan yachachinanchej tiyan (Isa. 63:7). Chayta ruwasun chayqa, runasqa Jehová Diosta munakonqanku, tukuy sonqotaj kasukonqanku. w20.06 pág. 6 párr. 16; pág. 7 párr. 19
Lunes 3 de octubre
¿Pitaj runaman simita qorqari? ¿Manachu noqa Jehová Dios chayta ruwani? (Éxo. 4:11).
Ñojtunchejqa tʼukunapaj jina ruwasqa kashan. Ñojtunchejqa mamanchejpa wijsanpi kashajtinchejña ruwakorqa. Chaypajtaj Diospa churasqan modeloman jina, sapa minuto may chhika mosoj células rikhurerqa. Chay celulasmantataj ñojtunchej ruwakorqa. Yachayniyoj runas nisqankuman jina, ñojtunchejqa casi 100 mil millones celulasniyoj. Chaytaj neuronas sutikun. Ñojtunchejqa uj kilo khuskanniyoj jinalla pesajtinpis, chaywan tʼukuna imasta ruwayta atinchej. Chaykunamanta ujqa, parlayta atisqanchej. Sapa palabritata ninallapaj 100 ankusta jina kuyuchinchej: qallunchejpi, tonqorinchejpi, siminchejpi, quijadanchejpi, pechonchejpi ima. Imatachus nisqanchej sutʼi entiendekunanpajtaj, chay ankusqa mana ujllapichu kuyunku, manaqa turnonkupi. Parlayta estudiaj warmisqa, 2019 watapi nerqanku: “Uña wawitasqa palabrasta rejsiyta atinku”, nispa. Chay nisqankutaj, waj yachayniyoj runaspa nisqankuwan kikillantaj. Chay runaspis ninku: “Runasqa nacekusqanchejmantapacha ima parlaytapis rejsiyta, yachakuyta ima atinchej”, nispa. Parlayta atisqanchejqa, Jehová Diosmanta uj sumaj regalopuni. w20.05 págs. 22, 23 párrs. 8, 9
Martes 4 de octubre
Abrahanqa sumaj cimientosniyoj llajtata suyasharqa. Chay llajtataqa Dios sayaricherqa, ruwarqa ima (Heb. 11:10).
Abrahanqa Ur llajtapi tukuy imayoj karqa, allintataj kausakuyta atinman karqa. Jinapis “sumaj cimientosniyoj llajtata” suyakusharqa. Chayrayku Ur llajtamanta llojsiporqa (Heb. 11:8-10, 16). Abrahán suyakusharqa chay ‘llajtaqa’, Diospa Gobiernon karqa. Chay Gobiernoj Reynenqa Jesucristo, paytaj 144.000 ajllasqa cristianoswan kamachenqa. Apóstol Pabloqa, chay Gobiernota ‘kausaj Diospa llajtan, nisunman cielopi kaj Jerusalén’ nispa suticharqa (Heb. 12:22; Apo. 5:8-10; 14:1). Jesuspis discipulosninman chay Gobiernota mañakuyta yachacherqa. Ajinamanta Diospa munaynin, cielopi jinallataj kay jallpʼapipis ruwakunanpaj (Mat. 6:10). Abrahanqa mana sutʼita yacharqachu, imaynachus Diospa Gobiernon kananta. Chayqa ashkha watasta ‘Diospa pakasqa yachaynin’ karqa (Efe. 1:8-10; Col. 1:26, 27). Jinapis Jehová Diosqa, Abrahanman nerqa mirayninmanta reyes rikhurinankuta (Gén. 17:1, 2, 6). w20.08 págs. 2, 3 párrs. 2-4
Miércoles 5 de octubre
Señorta kasukuspallapuni kausaychej. Creeyniykichejqa Cristopi sumaj ukhu saphisniyoj kanan tiyan, paypi sayachisqa, sinchʼi sayasqataj (Col. 2:6, 7).
Diospa llajtanta wasanchajkunata mana uyarinanchejchu tiyan. Cristianos rikhurisqankumantapacha, Supayqa Diosta sirvejkunata iskayrayachiyta munan. Chaypajtaj chʼaukiyaj runasmanta valekun. Chayrayku imachus cheqa, imatajchus llulla kasqanta reparayta yachananchej tiyan. Enemigosninchejqa Internetman, redes sociales nisqaman ima llulla imasta churanku. Paykunaqa chayta churanku, Jehová Diosninchejmanta, hermanosninchejmantawan uj jinasta yuyachinawanchejpaj. Ama chay llulla parlaykunata uyarinachu, nitaj leenachu. Imaraykuchus chaykunaqa Satanasmanta jamun (1 Juan 4:1, 6; Apo. 12:9). Satanás mana urmachinawanchejpajqa, Jesuspi sinchʼita creenanchej tiyan. Creenallanchejtaj tiyan, imaynatachus Jehová munayninta Jesusnejta juntʼasqanpi. Chantá creenallataj tiyan, Dios allin kamachi yuyayniyojnejta yachachiwasqanchejpi (Mat. 24:45-47). Chay imaspi creenapajqa, Diospa Palabranta sapa kuti estudiana. Chayta ruwajtinchej, creeyninchejqa sumaj saphichasqa sachʼa jina kanqa. Apóstol Pabloqa, kay pʼunchaypaj textopi chayta nerqa Colosas llajtamanta cristianosman. w20.07 págs. 23, 24 párrs. 11, 12
Jueves 6 de octubre
Runaqa ñawisninpa rikusqallanta qhawan, Jehová Diostajrí runaj sonqonta qhawan (1 Sam. 16:7).
Pantaj runas kasqanchejrayku, ‘ñawisninchejpa rikusqanman jinalla runasta juzgasunman’ chayri imaynachus kasqankuta nisunman (Juan 7:24). Jinapis uj runata qhawarispallaqa, mana yachasunmanchu imaynapunichus kasqanta. Chayta entiendenapaj uj sumaj doctorpi piensarina. Payqa manchay sumaj doctor kaspapis, uj runata qhawarispallaqa mana sutʼita yachanmanchu ima onqoyniyojchus kasqanta. Yachananpajqa chay runata tapurinan tiyan ñaupajta imasmantachus onqosqanta, imaynachus kashasqanta, imanchus nanasqanta ima. Ichapis radiografiastawan orqhochikunanta nenqa. Mana chayta ruwanman chayqa, ichapis waj tratamientota jaywaykunman. Ajinallataj noqanchejwanpis kanman. Hermanosninchejta qhawarispallaqa, mana paykunamanta imatapis allinta yachasunmanchu. Chayrayku hermanosninchejta sumajta rejsinapaj kallpachakunanchej tiyan. Jinapis noqanchejqa, mana hermanonchejpa sonqonta rejsiyta atinchejchu. Jina kajtinpis, tukuy atisqanchejta kallpachakuna Jehová Dios jina ruwanapaj. Jehová Diosqa kamachisninta sumajta uyarin. Chantapis imayna kausayniyojchus ñaupajta kasqankupi, imaspichus rikukushasqankupi ima piensarin, paykunamantataj khuyakun. w20.04 págs. 14, 15 párrs. 1-3
Viernes 7 de octubre
Maychus kajllata qankunamanta yuyaychej (Rom. 12:3).
Jatunchakusun chayqa, mana noqanchejmanta ‘maychus kajllatachu yuyasun’. Chayrayku kʼumuykukoj sonqo kanapaj kallpachakuna. May kasqankuta yuyakoj runasqa, phiñanakusta rikhurichinku, qhasimantataj jatunchakunku. Imatachus yuyasqanku, ruwasqankupis wajkunaj sonqonta nanachin, paykunapis llakiypi rikhurinku. Chay runas ajinallapuni kanqanku chayqa, Satanás yuyayninkuta laqhayachenqa, pantachenqataj (2 Cor. 4:4; 11:3). Kʼumuykukoj sonqo kajkunarí, maychus kajllata paykunamanta yuyanku. Chantapis wajkunata paykunamanta astawan kurajta jina qhawanku (Fili. 2:3). Paykunaqa Bibliaj kay nisqanta yachanku: “Diosqa jatunchakojkunaj contranpi sayaykun. Kʼumuykukoj sonqoyojkunamanrí, jatun khuyakuyninta qon” (1 Ped. 5:5). Jehová Dios mana contranchejpi sayaykunanta munanchej chayqa, noqanchejmanta maychus kajllata yuyana. Kʼumuykukoj sonqollapuni kanapajqa, Bibliaj kay nisqanta kasukuna: “Ñaupa kausayniykichejta, ñaupa ruwasqasniykichejtapis saqeychej. Diospa qosqan mosoj kausaywantaj pʼachallikuychej”. ¿Imaynatá chayta ruwasunman? Jesuspa kausayninmanta yachakuspa, pay jina ruwanapajtaj kallpachakuspa (Col. 3:9, 10; 1 Ped. 2:21). w20.07 pág. 7 párrs. 16, 17
Sábado 8 de octubre
Uj cuerpoqa ashkha imasniyoj (1 Cor. 12:12).
Jehová Diospa llajtanpi kayqa, manchay sumajpuni. Chaypeqa kusisqas, sonqo tiyasqastaj kanchej. Chantapis Jehová Diosta hermanosninchejwan khuska yupaychanchej. Jinapis ichá yuyanchej, Diospa llajtanpi ni imapi yanapakushasqanchejta. Apóstol Pabloqa Diospa llajtanta runaj cuerponwan kikincharqa, chaypi kajkunatataj cuerpoj imasninwan (Rom. 12:4-8; 1 Cor. 12:12-27; Efe. 4:16). ¿Imatá chay kikinchaymanta yachakunchej? Diospa familianpi sapa ujninchej may valorniyoj kasqanchejta. Pabloqa kikinchayninta ajinata qallarerqa: “Cuerponchejqa ashkha imasniyoj, manataj tukuyninkuchu kikin imasta ruwanku. Ajinallataj noqanchejpis, ashkha kaspapis Cristowan ujchasqa kasqanchejrayku, uj cuerpolla kanchej. Sapa ujninchejtaj ujkuna ujkunawan ujchasqa kanchej”, nispa (Rom. 12:4, 5). Pabloqa chaywan nisharqa Diospa llajtanpi mana kikin ruwanasniyoj kaspapis, tukuyninchej may valorniyoj kasqanchejta. w20.08 pág. 20 párrs. 1, 2, 4
Domingo 9 de octubre
Jehová Diostaj taporqa: “¿Imaynatá chʼaukiyamunki?”, nispa (1 Rey. 22:21).
¿Imatá tatas Jehovamanta yachakunkuman? Wawasninkuman imatapis kamachiytawan, imaynatachus chayta ruwayta munasqankuta tapurinkuman. Atikojtintaj wawasninkuta nisqankuman jina ruwajta saqenkuman. Jehová Dios kʼumuykukoj sonqo kasqantaqa, pacienciayoj kasqanpi reparallasunmantaj. Wakin kamachisnenqa, imatachus ruwayta munasqan paykunaman mana allinchu rijchʼasqanta nerqanku. Jehovataj mana phiñakorqachu. Uj pacha, Diosqa Sodoma, Gomorra llajtasta chinkachinanta nerqa. Chaytaj Abrahanmanqa mana allinchu rijchʼarqa. Chayrayku payqa, Jehovaman chayta respetowan willarqa. Diostaj pacienciawan uyarerqa (Gén. 18:22-33). Waj kutipitaj, Diosqa angelninwan Abrahanman willacherqa: ‘Warmiyki Sara wawayoj kanqa’, nispa. Sarataj viejitaña kasqanrayku, chayta uyarispa asikorqa. Jinapis Jehovaqa mana Sarapaj phiñakorqachu, astawanpis payta entienderqa (Gén. 18:10-14). Ancianos chayri tatas kajkunaqa, Jehovamanta mayta yachakuwajchej. Ichá uj hermano chayri wawasniykichej, imatachus ruwayta munasqaykichej paykunaman mana allinchu rijchʼasqanta nisunkichejman. Jina kajtin, ¿phiñakunkichejchu? Chayrí, ¿paykunata entiendenkichejchu? Jehová jina kʼumuykukoj sonqo kankichej chayqa, familiaykichejpis congregacionpis aswan kusisqa kanqanku. w20.08 pág. 10 párrs. 7-9
Lunes 10 de octubre
Atiyneyqa pisi kallpayoj kasqaykipi astawan rikuchikun (2 Cor. 12:9).
Diospa llajtanman yaykumushaspaqa, ashkha imasta mana yachajchu kanchej. Chayrayku manchayta munaj kanchej wajkuna yanaparinawanchejta (1 Cor. 3:1, 2). ¿Ajinallapunichu kanchej? Jehová Diosta unaytaña yupaychashanchej chayqa, ichapis ashkha imastaña yachanchej. Chayraykutaj ichapis mana wajkunawan yanapachikuyta atillanchejchu. Chaytaj astawanraj kanman, yanapayta munawanchej chay hermano, mosojllaraj kajtin. Jinapis Jehovaqa, ashkha kutispi hermanosnejta chayri hermanasnejta kallpachawanchej (Rom. 1:11, 12). Chayrayku Dios kallpata qonawanchejpajqa, hermanosninchejwan yanapachikuna tiyan. Chantapis kʼumuykukoj sonqo kana, Jehovapitaj atienekuna. Sichus kallpayoj, qhapaj, escuelayoj chayri sumaj llajtamanta kasqanchejpi atienekusunman chayqa, mana allinchu riwasun. Chayrayku 1) Jehová Diospi atienekuna, 2) Diospa ñaupa tiempo kamachisninmanta yachakuna, 3) hermanosninchejwan yanapachikuna. Pisi kallpas kasqanchejta yuyaspaqa, ama llakikunachu. Imaraykuchus Jehová Dios kallpata qowasunchej. w20.07 pág. 14 párr. 2; pág. 19 párrs. 18, 19
Martes 11 de octubre
Kʼuchisllapuni kaychej ama qhellasman tukunaykichejpaj. Astawanqa pikunachus creesqankurayku, pacienciakusqankuraykutaj Diospa nisqasninta herenciata jina japʼinku, chaykuna jina ruwaychej (Heb. 6:11, 12).
Familiaresninchejman Diosmanta willarishaspaqa, mana pacienciayoj kayta atillanchejchu. Jinapis Eclesiastés 3:7 yanapawasunman. Chaypi nin: “Uj tiempoqa tiyan chʼinyanapaj, uj tiempotaj parlanapaj”, nispa. Familiaresninchejqa cristianos jina allinta kausakusqanchejta rikuspa, Diosmanta yachakuyta munankuman. Jinapis ima ratollapis paykunaman predicanapaj wakichisqa kana tiyan (1 Ped. 3:1, 2). Runasman predicayta, yachachiyta ima mayta munaspapis, pacienciakunanchej tiyan, astawanraj familianchejwanqa. Pacienciayoj kanapajqa, Diospa ñaupa kamachisninmanta, kay tiempopi wakin cristianosmantawan yachakusunman. Ujqa Habacuc karqa. Payqa mayta munarqa sajra ruwaykuna tukukunallantaña. Jinapis Diospi atienekuspa nerqa: “Allinta qhawasaj, imaynatachus uj llajta qhawajpaj churasqa soldado sayanampi qhawashan, jinata”, nispa (Hab. 2:1). Apóstol Pablopis, japʼisqan ruwanata tukullaytaña munarqa. Jinapis “sumaj willaykunata” pacienciawan willallarqapuni (Hech. 20:24). w20.09 pág. 12 párrs. 12-14
Miércoles 12 de octubre
Jesusqa mana yuyallarqapischu Dios jina kaytaqa (Fili. 2:6).
Jehová Dioslla Jesusmanta astawan atiyniyoj kajtinpis, payqa mana wajkunamanta aswan sumaj kasqanta yuyakorqachu. Noqanchejpis Jesús jina kʼumuykukoj sonqo kaspa, hermanosninchejta astawan munakuna, Diospa llajtan kasqanchejtataj rikuchisun (Luc. 9:48; Juan 13:35). Ichapis ancianos congregacionpi uj problemata qhawakullasqankuta yuyanchej. Chaytaj mana allinchu rijchʼawanchej. Jina kajtin, ¿imatá ruwasunman? Ancianospaj thutunamantaqa, kʼumuykukoj sonqowan paykunata kasukunallapuni (Heb. 13:17). Kay tapuykunapitaj piensarina: “Congregacionpi chay problema mana allinchakojtin, ¿pipis wañurpanqachu? ¿Kunitanpunichu allinchakunan tiyan? ¿Noqanchejmantachu kashan allinchakunan? Thutuspa, ¿yanapakusunchu congregacionninchej ujchasqa kananpaj? ¿Allinpaj qhawachikunanchejraykuchu parlashanchej?”. Jehovaqa kʼumuykukoj sonqo kasqanchejta qhawan, nitaj imatapis sumajta ruwayta yachasqanchejtachu. Payqa hermanospura allinta kausakunanchejta munan, imapis sumajta ruwakunanmantaqa. Chayrayku Jehovata kʼumuykukoj sonqowan sirvinapaj kallpachakuna. Chayta ruwaspaqa, congregación ujchasqa kananpaj yanapakusun (Efe. 4:2, 3). w20.07 págs. 4, 5 párrs. 9-11
Jueves 13 de octubre
Jesustaj paykunata nerqa: “Ama manchachikuychejchu. Rispa hermanosniyman willamuychej” (Mat. 28:10).
Wakin warmisqa Jesusta “kapuyninkuwan yanapaj kanku”. Paytaj yanapasqankumanta agradecekorqa (Luc. 8:1-3). Chantapis Diospa munayninta chay warmisman yachacherqa. Jesusqa paykunaman willarqa, wañuchisqa kananta, kausarimunantapis (Luc. 24:5-8). Jamoj llakiykunapajpis wakicherqa, imaynatachus apostolesninta wakicherqa, ajinallatataj (Mar. 9:30-32; 10:32-34). Bibliaqa nin, wakin warmis Jesusta wañupunan horakama compañasqankuta. Jesusta presochashajtinku, apostolesnenqa payta saqerpaytawan ayqerikaporqanku. Jinapis wakin warmisqa, Jesús kʼaspipi warkhusqa kashajtinpis, payllawanpuni kasharqanku (Mat. 26:56; Mar. 15:40, 41). Jesús kausarimusqantaqa, warmisraj ñaupajta yacharqanku. Jesustaj paykunaman nerqa, kausarimusqanta apostolesninman willamunankuta (Mat. 28:5, 9, 10). Chantá 33 watamanta Pentecostés fiestapi, ichá warmispis Diospa atiyninta japʼillarqankutaj. Jina kajtin, paykunapis ichá waj parlaykunapi parlanankupaj atiyta japʼillarqankutaj. Jinamanta paykunapis, “Diospa may jatuchaj tʼukuna ruwasqasninmanta” parlarqanku (Hech. 1:14; 2:2-4, 11). w20.09 pág. 23 párrs. 11, 12
Viernes 14 de octubre
Imaynatachus kausasqaykita, imatachus yachachisqaykitapis sapa kuti allinta qhawarikuy (1 Tim. 4:16).
Runasta Jesuspa yachachisqasninman tukuchispaqa, salvakunankupaj yanapanchej. Jesusqa Mateo 28:19, 20 versiculospi nerqa: “Rispa, tukuy laya runasta yachachisqasniyman tukuchimuychej, bautizaspa”, nispa. Bautizakunapajqa Jesusnejllata salvacionta tarisqanchejpi creena tiyan. Chayrayku bautizakuyta munajqa, creenan tiyan Jesús noqanchejrayku wañusqanpi, kausarimusqanpi ima. Chayta ruwajtillan bautizakuyta atinman. Bautizakuspataj salvacionta tariyta atinman. Apóstol Pedro cristianosman nerqa: “Bautismomin qankunatapis salvashasunkichej, Jesucristoj kausarimuyninnejta”, nispa (1 Ped. 3:21). Arí, uj runaqa bautizakusqanmantapacha wiñay kausayta suyakuyta atin. Runasta Jesuspa discipulosninman tukuchinapajqa, ‘sumaj yachachejkuna’ kananchej tiyan (2 Tim. 4:1, 2). Imaraykuchus Jesús nerqa: ‘Runasta yachachisqasniyman tukuchimuychej, yachachimuychejtaj’, nispa. Apóstol Pablopis, nerqa runasman “mana saykʼuspa” yachachinanta. ‘Imaraykuchus chayta ruwaspaqa, noqanchej kikinchejta salvakusun, jinallataj uyarejkunatapis’. w20.10 pág. 14 párrs. 1, 2
Sábado 15 de octubre
Kunanmantaqa runastañataj pescadosta jina japʼinki (Luc. 5:10).
Pedroqa runa japʼej pescadorman tukorqa. Chayta ruwaytaj mayta gustarqa. Payqa Jehová Diospa yanapayninwan, sumajta Diosmanta willarqa (Hech. 2:14, 41). Noqanchejqa Diosta munakusqanchejrayku paymanta willamunchej. Jinapis ichá wakin kutisqa ninchej: “Ima yachasqaytataj wajkunaman yachachimusaj”, nispa. Jina kajtin, Jehovata astawan munakunapaj kallpachakuna. Jesusqa Pedrota runa japʼej pescador kananpaj wajyarishajtin, payta nerqa: “Amaña mancharikuychu”, nispa (Luc. 5:8-11). ¿Jesuspa yachachisqan kaytachu Pedro manchachikorqa? Mana. Jesusqa uj milagrota ruwaspa, Pedrota compañerosnintawan may chhika pescadosta japʼinankupaj yanaparqa. Pedrotaj chayta rikusqanrayku, mana Jesuswan khuska purinanpaj jinachu kasqanta yuyakorqa. Bibliata unaytaña estudiashanki chayqa, yachankiña Jesusta qhatiyta munajkuna imastachus ruwananku kasqanta. Jinapis ichá ninki: “Noqaqa mana kaykunata ruwayta atiymanchu”, nispa. Jina kajtin, Jehová Diosta, Jesusta, runa masinchejta ima astawan munakunaykipaj kallpachakuy. Chayqa runa japʼej pescador kayta munanaykipaj yanapasonqa (Mat. 22:37, 39; Juan 14:15). w20.09 pág. 3 párrs. 4, 5
Domingo 16 de octubre
Rispa, runasta discipulosniyman tukuchimuychej, yachachimuychejtaj (Mat. 28:19, 20).
Chay kamachiyta juntʼanapajqa tiemponchejta, kallpanchejta, kapuyninchejta ima churashanchej. Ajinamanta “wiñay kausayta japʼinankupaj allin sonqoyoj” runasta maskʼashanchej (Hech. 13:48). Chayta ruwaspaqa, Jesús jina ruwashanchej. Pay nerqa: “Mikhunayqa kachamuwajniypa munayninta ruwanay, kamachiwasqantataj tukuchanay”, nispa (Juan 4:34; 17:4). Noqanchejpis chayllatataj ruwayta munanchej. Chayrayku imatachus Jesús kamachiwasqanchejta, tukunakama ruwayta munanchej (Juan 20:21). Chantapis chiriyapoj hermanosninchejta, waj runastapis yanapayta munanchej. Ajinamanta paykunapis, noqanchejwan khuska tukukuykama llankʼanankupaj (Mat. 24:13). Jesuspa kamachisqanta juntʼayqa, mana atikullanchu. Chaywanpis mana sapanchejchu chay llankʼayta ruwashanchej. Imaraykuchus Jesusqa yanapanawanchejta nerqa. Arí, runasta Jesuspa yachachisqasninman tukuchinapajqa, “Dioswan khuska”, ‘Cristowan khuskataj’ llankʼashanchej (1 Cor. 3:9; 2 Cor. 2:17). Chayrayku chay sumaj llankʼaytaqa ruwasunpuni. Jesuspa kamachisqanta juntʼay, wajkunatapis chayta juntʼanankupaj yanapareyqa, ¡may sumajpuni! (Fili. 4:13). w20.11 pág. 7 párrs. 19, 20
Lunes 17 de octubre
Jesusqa wiñashallarqapuni, yachaytataj astawan astawan japʼisharqa. Paytaqa Diospis runaspis aswan allinpaj qhawasharqanku (Luc. 2:52).
Imatachá tatamamas kausayninkupi ajllanku, chayman jinallataj wawasninkupis kausanku. Tatawan mamawan mana allin imastachu ruwanku chayqa, wawasninkoqa llakiykunallapi rikhurinku. Allin imasta ruwajtinkurí, wawasninkuta kusisqa kausakunankupaj yanapanku. Jinapis wawaspuni kausayninkupi allin imasta ajllananku tiyan. Chayrayku may allinpuni kanman, Jehová Diosta sirviyta ajllakunanku. Imaraykuchus munakuyniyoj Tatanchej Jehovata sirveyqa, manchay sumajpuni (Sal. 73:28). Josewan Mariawanqa, wawasninkuta Jehová Diosta sirvinankupaj yanapayta munarqanku. Paykunapajqa Jehovata sirviy kausayninkupi ñaupajpi karqa. Chayqa imatachus ruwayta ajllasqankupi sutʼi rikukorqa (Luc. 2:40, 41, 52). Jesuspis allin imasta ruwayta ajllarqa. Chaytaj Jehová Diospa munayninta juntʼananpaj yanaparqa (Mat. 4:1-10). Jesusqa wiñarqospa kʼacha, cheqa sonqo, mana manchachikoj runataj karqa. Jehová Diosta munakoj tatasqa, chay jina wawayoj kaspa mayta kusikunkuman. w20.10 pág. 26 párrs. 1, 2
Martes 18 de octubre
Ñawisniykeqa ñaupajman cheqanta qhawanan tiyan (Pro. 4:25).
Kinsa hermanosmanta parlarina. Uj viejita hermanaqa, joven kashaspa ashkha imasta ruwasqanmanta yuyarikun. Kunantaj kausaynenqa manaña ñaupajta jinachu. Jinapis payqa Jehová Diospaj tukuy atisqanta llankʼashallanpuni (1 Cor. 15:58). Chantapis sapa día piensarin, familianwan amigosninwan ima paraisopiña kausakushasqanta. Waj hermanataj, uj hermana sonqonta nanarpachisqanta yuyarikun. Jinapis phiñasqallapuni kananmantaqa, chay hermanata perdonapun (Col. 3:13). Uj hermanotaj pantasqasninmanta yuyarikun. Jinapis chay yuyaylla kananmantaqa, tukuy ima ruwasqanwan Jehová Diosta kusichinanpaj kallpachakun (Sal. 51:10). ¿Imapitaj chay kinsa hermanos rijchʼakunku? Kinsantinku imaschus kausayninkupi kasqanta yuyarikunku. Jinapis mana chay yuyayllachu kanku. Astawanpis ‘cheqanta qhawaspa’ ñaupajman rillankupuni. ¿Imaraykutaj chayta ruwananchej tiyan? Ratomanta rato qhepata qhawarispaqa, mana cheqanta puriyta atisunmanchu. Imaschus kausayninchejpi kasqanta tukuy tiempo yuyarikuspapis, manallataj Jehová Diosta allinta sirviyta atisunmanchu (Luc. 9:62). w20.11 pág. 24 párrs. 1-3
Miércoles 19 de octubre
Filisteoqa Davidmanta burlakorqa (1 Sam. 17:42).
Goliatqa sumaj maqanakoj soldado karqa. Chayrayku “Davidta rikuytawan, pisipaj payta qhawarqa”. Goliatqa manchay jatun runa karqa, sumaj armasniyoj, sumajtataj maqanakuyta yachaj. Davidtajrí lloqallitullaraj karqa, nitaj maqanakunanpajpis wakichisqachu karqa. Jinapis payqa Jehová Dios yanapananpi atienekorqa. Jehová Diostaj Goliatta atipananpaj yanaparqa (1 Sam. 17:41-45, 50). Aswan qhepaman Davidqa, waj problemayoj karqa. Chaytaj mayta llakicherqa. Davidqa Jehová Diospa churasqan reyta tukuy sonqo kasukorqa. Chay reyqa Saúl karqa. Payqa Davidta qallariypi sumajpaj qhawarqa. Jinapis aswan qhepaman, Saulqa manaña llampʼu sonqochu karqa, Davidmantataj envidiakorqa. Chayrayku Davidta sufricherqa, wañuchiytataj munarqa (1 Sam. 18:6-9, 28, 29; 19:9-11). Rey Saúl qhasimanta Davidta sufrichejtinpis, Davidqa payta jatunpaj qhawallarqapuni. Imaraykuchus yacharqa Jehová Dios Saulta rey kananpaj ajllasqanta (1 Sam. 24:6). Davidqa Saúl sufrichisqanmanta mana Jehová Diosta juchacharqachu. Astawanpis chay llakiyta aguantananpaj, pay kallpata qonanpi atienekorqa (Sal. 18:1, qallariyninpi qhelqasqa ima). w20.07 pág. 17 párrs. 11-13
Jueves 20 de octubre
Tukukuy tiempopeqa sur ladomanta rey, norte ladomanta reywan chʼajwapi kanqa (Dan. 11:40).
Kay profeciaqa parlan iskay reyes enemigos kasqankumanta parlan. Ujnenqa norte ladomanta chayri “wichay ladomanta”. Ujnintaj sur ladomanta chayri “uray ladomanta”. Chay profeciamanta khuskan kurajqa juntʼakunña. Chayrayku chay profeciamanta imaschus manaraj juntʼakunchu, chaypis juntʼakonqapuni. Daniel 11 capitulopi profeciata entiendenapajqa, chay iskay reyes mayqen gobiernoswanchus ninakusqankuta yachananchej tiyan. ¿Tukuynin gobiernoschu kankuman? Mana. Chaykunaqa kanku, maykunapichá Diospa llajtanmanta ashkhas tiyakunku, chay nacionespi kamachej gobiernoslla, chayri Diospa llajtanta ñakʼarichej gobiernoslla. Diospa kamachisnenqa Jehová Diosta, Jesustawan kasukunku. Paykunataj mundontinpi runasmanta nisqaqa, may pisilla kanku. Jinapis Satanaswan paypa makinpi kajkunawanqa, paykunata chinkachiyta munanku. Chayrayku gobiernosqa Diospa kamachisninman churanakunku (Gén. 3:15; Apo. 11:7; 12:17 leey). Chantapis Daniel 11 capitulopi profeciata entiendenapajqa, Bibliaj waj profeciasnintawan igualachina tiyan. w20.05 pág. 2 párrs. 1, 2
Viernes 21 de octubre
¿Imaynatá wañusqas kausarichisqa kanqanku? ¿Imayna cuerpoyojtaj kausarimonqanku? (1 Cor. 15:35).
Runasqa, wañuymanta tukuy imaymanata yuyanku. Jinapis, ¿imatataj Biblia yachachin? Uj runa wañupojtin, cuerponqa ismuykapun, jallpʼamantaj tukupun. Jinapis “cielotawan, kay pachatawan” ruwaj Diosqa, chay runata kausarichimunanpaj mosoj cuerpota qoyta atin (Gén. 1:1; 2:7). Apóstol Pablo nerqa, Jehová Dios wañusqasta mana kikin cuerpoyojtapunichu kausarichimunanta. Chayta sutʼinchananpajtaj, ‘trigomanta’, ‘mujumanta’ ima parlarqa. Mujuta tarpojtinchejqa, mana chay mujitullatajchu pʼutumun, manaqa uj mosoj plantita pʼutumun. Pabloqa chaywan sutʼincharqa, Jehová Diosqa kausarichisqan runasman “munayninman jina” uj mosoj cuerpota qoyta atisqanta. Pablo nillarqataj: “Aycha cuerpo kan chayqa, mana rikukoj cuerpopis kallantaj”, nispa. ¿Imatataj chaywan niyta munasharqa? Kay jallpʼapi kausajkunaqa, aycha cuerpoyoj kanchej. Cielopi kausajkunarí, ángeles jina mana rikukoj cuerpoyoj kanku (1 Cor. 15:36-41). w20.12 pág. 10 párrs. 7-9
Sábado 22 de octubre
¿Maykʼajkamataj kay jina llakisqallapuni kasajri? ¿Sapa diachu sonqoyqa nanasqallapuni kanqa? (Sal. 13:2).
Ni pipis llakisqa kayta munanchejchu. Tukuypis sonqo tiyasqa, allintataj kausakuyta munanchej. Jinapis llakiykunaqa kapuwanchejpuni. Chayrayku ichá wakin kutisqa, rey David jinallataj kay pʼunchaypaj textopi jina ninchej. Runasqa ashkha imasmanta llakikusunman. Chaykunamanta wakintataj, munaspapis mana chinkachiyta atisunmanchu. Wakin imasmanta parlarina. Sapa wata mikhuna, ropa, wasi, jallpʼaspis wicharishan. Noqanchejtaj ni imata ruwayta atisunmanchu mana wicharinanpaj. Nillataj imatapis ruwayta atisunmanchu, tiyakunchej chaypi sajra ruwaykuna chinkananpaj. Chantapis trabajomanta chayri escuelamanta compañerosninchejqa, mana allin imasta ruwanapaj chayri khuchichakuypi urmanapaj tanqawasunpuni. Ajina llakiykunapi kanchej, casi tukuy runas mana Bibliaj nisqanman jinachu kausasqankurayku. Kay mundoj diosnin Satanastaj, yachan “kay tiempo kausaymanta llakiykuna” Jehová Diosmanta karunchayta atiwasqanchejta (Mat. 13:22; 1 Juan 5:19). Chayrayku kay mundo llakiykunawan juntʼa kasqanmanta mana tʼukunchejchu. w21.01 pág. 2 párrs. 1, 3
Domingo 23 de octubre
Pichus hermanonta chejnikojqa runa wañuchi, qankunataj yachankichej ni mayqen runa wañuchipis wiñay kausayniyojchu kananta (1 Juan 3:15).
Apóstol Juanqa, hermanosninchejta ama chejnikunanchejta nerqa. Mana chayta kasukusun chayqa, Satanasqa munayninta noqanchejwan ruwanqa (1 Juan 2:11). Ajinapi rikukorqanku kay 100 wata qayllamanta wakin cristianos. Satanasqa tukuy imata ruwasharqa cristianosta chejninachinanpaj, tʼaqanachinanpajtaj. Juanqa chay tiempopi cartasninta qhelqarqa. Chaypachaqa Satanás jina yuyaj runas, congregacionesman yaykorqanku. Chay runasmanta ujqa Diótrefes karqa. Payqa uj congregacionpi hermanosta tʼaqanachisharqa (3 Juan 9, 10). Apostoleswan ancianoswan kachamusqanku hermanostapis, mana respetajchu. Diotrefesqa ashkha hermanosta mana allinpajchu qhawaj. Paykunata wasinkuman wajyarikuyta munaj hermanostataj, congregacionmanta qharqoyta munaj. Chay ruwasqanqa manapuni allinchu karqa. Kay tiempopipis, Satanasqa tukuy imata ruwashan Diospa llajtanta tʼaqanachinanpaj. Chayrayku amapuni jaykʼajpis hermanosninchejta chejnikunachu. Astawanpis purajmanta munanakunallapuni. w21.01 pág. 11 párr. 14
Lunes 24 de octubre
Testigos jina willayta tukojtinkuña, millay animalqa, paykunawan maqanakuspa atipanqa, paykunatataj wañurachenqa (Apo. 11:7).
Primera Guerra Mundial kashajtin, Alemaniamanta gobiernoqa, guerraman mana riyta munaj cristianosta qhatiykacharqa. Gran Bretañamanta gobiernopis chayllatataj ruwarqa. Estados Unidosmanta gobiernotaj, predicacionta ñaupajman apaj hermanosta carcelman wisqʼaykucherqa. Jinamanta chay gobiernosqa, Apocalipsis 11:7 al 10 versiculospi nisqanta juntʼarqanku. Kay 1933 watamanta Segunda Guerra Mundialkama, wichay ladomanta reyqa, Diospa llajtanta mana khuyarikuspa ñakʼaricherqa. Hitlerwan runasninwanqa Jehovaj testigosninta niña tantakojta, nitaj predicajta saqerqankuchu. Chantapis 1.500 cristianosta jina wañuracherqanku, aswan ashkhastataj sinchʼita trabajachinankupaj carcelesman aparqanku. Wichay ladomanta reyqa, Diospa llajtanta manaña predicajta saqerqachu. Ajinamantataj ‘Diospa templonta chʼichicharqa’, “Diosman sapa pʼunchay jaywana kajtapis” sayacherqa (Dan. 11:30 tukukuynin, 31). Alemaniata kamachej Hitlerqa, juraspa nerqa Diospa llajtanta chay suyumanta chinkachinanta. w20.05 pág. 6 párrs. 12, 13
Martes 25 de octubre
Familia jina tukuy sonqo munanakuychej. Wajkunata respetaypi ñaupajpi kaychej (Rom. 12:10).
Hermanosninchejta familianchejta jina munakuspaqa, mana paykunata atipayta maskʼasunchu. Jonatanmanta watejmanta parlarina. Payqa mana Davidmanta envidiakorqachu, nitaj paymanta rey kayta qhechunakorqachu (1 Sam. 20:42). Noqanchejpis Jonatán jina ruwasunman. Ama hermanosninchejmanta imatapis sumajta ruwayta yachasqankurayku envidiakunachu. Astawanpis “kʼumuykukoj sonqo kaspa”, paykunata noqanchejmanta “aswan kurajta jina” qhawana (Fili. 2:3). Congregacionpeqa sapa ujpis imatachus ruwayta yachasqanchejwan yanapakunchej. Kʼumuykukoj sonqo kaspaqa, hermanosninchejpa allin ruwasqasninkuta qhawasun, paykunamantataj yachakusun (1 Cor. 12:21-25). Hermanosninchejwan familia jina munanakojtinchej, Diospa llajtanta aswan ujchasqa kananpaj yanapasun. Chantapis Jesuspa yachachisqasnin kasqanchejta rikuchisun. Ajinamantataj llampʼu sonqo runasta Jehovata yupaychayta munanankupaj yanapasun. Jinapis astawanqa Jehová Diosninchejta jatunchasun. “Paymin may khuyakuyniyoj Tata, tukuy imapi sonqochaj Diostaj” (2 Cor. 1:3). w21.01 pág. 24 párr. 14; pág. 25 párr. 16
Miércoles 26 de octubre
Mana kay mundomanta runas jinachu kankichej. Chayrayku kay mundomanta runasqa chejnisunkichej (Juan 15:19).
Wakin runasqa, pisipaj qhawawanchej, asipayawanchejtaj. Paykunaqa sonso runas kasqanchejta niwanchej. ¿Imaraykutaj ajinata niwanchej? Imaraykuchus mana paykuna jinachu yuyanchej. Noqanchejqa llampʼu sonqos kanapaj, kasukoj runastaj kanapaj kallpachakunchej. Kay mundomanta runastajrí, jatunchakoj runasta, mana kasukoj runastapis jatunpaj qhawanku. Chantapis noqanchejqa mana politicaman satʼikunchejchu, nitaj cuartelman rinchejchu. Kay mundomanta runasqa, mana paykuna jina kasqanchejrayku pisipaj qhawawanchej (Rom. 12:2). Jinapis Jehová Diosqa tʼukuna imasta noqanchejnejta ruwashan. ¿Imastataj kay tiempopi ruwashan? Jallpʼantinpi ni jaykʼaj jina willakunanpaj kamachisninta yanapashan. Kamachisnenqa mundontinpi astawan ruwakoj revistasta, may chhika parlaykunapi orqhoshanku. Chantapis may chhika runasta Bibliawan yanapashanku aswan sumajta kausakunankupaj. Tukuy chay imasmantaqa, Jehová Dioslla jatunchasqa kanan tiyan. w20.07 pág. 15 párrs. 5, 6
Jueves 27 de octubre
Imaynatachus Tatay kamachiwarqa ruwanayta, ajinata ruwashani (Juan 14:31).
Jesusqa manchay yachayniyoj kaspapis, Tatanpa kamachiyninman churakun. Chaytataj ruwan Jehovata munakusqanrayku. Jesusqa may yachayniyoj kasqanrayku, sutʼita, tukuy entiendenankupaj jinataj yachacherqa (Juan 7:45, 46). Jehovapis yacharqa, Jesusqa tukuy imata sumajta ruwayta yachasqanta. Chayrayku cielotawan jallpʼatawan ruwashaspa, paywan yanapachikorqa (Pro. 8:30; Heb. 1:2-4). Chantapis Jesús kausarimusqantawan, payman ‘tukuy atiyta qorqa cielopi, jinallataj kay jallpʼapipis’ (Mat. 28:18). Jesusqa tukuy imata sumajta ruwayta yachaspapis, Jehovaj yanapaynintapuni maskʼan. Qosas, ama kayta qonqaychejchu. Jehová Diosqa mana warmista pisipaj qhawasqanraykuchu, qharista uma kanankupaj churan. Warmista pisipaj qhawanman chayqa, nichá paykunata Jesuswan khuska cielopi kamachinankupaj ajllanmanchu karqa (Gál. 3:26-29). Jehovaqa Jesuspi atienekusqanrayku, ashkha imasta ruwananpaj atiyta qorqa. Yachayniyoj qosaspis, ajinallatataj warminkuta ashkha imasta sapallankumanta ruwajta saqenku. w21.02 págs. 10, 11 párrs. 13, 14
Viernes 28 de octubre
Pikunachus aguantarqanku chaykunata, kusisqas kasqankuta ninchej (Sant. 5:11).
Diospa Palabranqa espejo jina. Reparachiwanchej imaschus noqanchejpi mana allinchu kasqanta, yanapawanchejtaj chaykunata allinchanapaj (Sant. 1:23-25). Imaynatachus Biblia yanapawasqanchejta qhawarina. Bibliata estudiaspaqa, ichá reparakunchej imamantapis usqhayllata phiñakusqanchejta. Jehovaqa llampʼu sonqos kayta yachachiwanchej. Chaytaj runas phiñachiwajtinchej chayri problemas kapuwajtinchej yanapawanchej. Llampʼu sonqos kaspaqa, imata ruwanapajpis allintaraj piensarisun (Sant. 3:13). Bibliata estudiayqa maytapuni yanapawanchej. Wakin kuteqa pantasparaj imatachus mana ruwananchejchu kasqanta yachanchej. Jinapis chayta ruwanamantaqa, aswan allin wajkunaj kausayninkumanta yachakunanchej. Chayrayku Santiago nerqa, Diospa ñaupa tiempo kamachisninmanta yachakunanchejta. Paykunamanta wakin karqanku: Abrahán, Rahab, Job, Elías ima (Sant. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18). Paykunaqa Jehovaj yanapayninwan llakiykunata kusiywan aguantarqanku. Noqanchejpis paykuna jinallataj ruwasunman. w21.02 págs. 29, 30 párrs. 12, 13
Sábado 29 de octubre
Allin yuyaychaywanpuni ima ruwaypis allin llojsin. Allinta yuyaychachikusparaj guerramanqa yaykuy (Pro. 20:18).
Uj estudiotaqa, yachachejninpuni Bibliata entienderichinan tiyan. Chayrayku uj hermanota estudionman compañaspaqa, mana paypa cuentanmanta yachachejchu rinchej, manaqa yanaparillaj rinchej (Ecl. 4:9, 10). ¿Imaynatá compañanchej chay hermanota sumajta yanaparisunman? Sumajta wakichikuna. Uj hermanota chayri hermanata estudionman compañasun chayqa, estudionmanta tumpata willarinawanchejta nina. Yachachej hermanota tapurisunman: “¿Imaynataj estudioyki? ¿Imamantataj paywan estudianayki kashan? ¿Imatataj astawan sutʼita entiendenanta munanki? ¿Imata ninaytaj chayri imata ruwanaytaj mana allinchu kanman? ¿Imaynatá estudioykita ñauparinanpaj yanapayman?”, nispa. Chay imasta yachaspaqa, compañanchej chay hermanota sumajta yanapayta atisun. Jinapis payqa, mana tukuy imitatapunichu estudionmanta willanawanchej tiyan. Joy sutiyoj misionera nin: “Ajinata willarejtiy, paykunaqa estudiosniyta astawan yanapariyta munanku. Chantapis imaynatachus yanaparinankuta yachankuña”. w21.03 pág. 9 párrs. 5, 6
Domingo 30 de octubre
Sichus kay mundomanta runas chejnisunkichej chayqa, yachankichejña noqataraj qankunamanta ñaupajta chejniwasqankuta (Juan 15:18).
Runasqa chejnikuwanchej, Diospa kamachiykunasninta kasukusqanchejrayku. Paykunaqa Jehovaj kamachiykunasninta mana allinpajchu qhawanku. Astawanpis khuchichakuyta, chayman rijchʼakoj millay imastapis allillanpaj qhawanku. Jehová Diosqa chay imasta ruwasqankurayku Sodoma, Gomorra llajtasta chinkacherqa (Jud. 7). Noqanchejpis chay millay imasta juchapaj qhawanchej. Chayrayku runasqa asipayawanchej, noqanchejpajtaj sajrata rimanku (1 Ped. 4:3, 4). ¿Imatá ruwasunman runas chejnikuwajtinchej, imaymanasta niwajtinchej ima? Jehová Dios yanapanawanchejpi tukuy sonqo creena. Chayta ruwaspaqa, aguantayta atillasun. Creeyninchejqa “uj jatun jarkʼakuna escudo jina”. Chaytaj “Kuraj Supaypa laurashaj tukuy flechasninta thasnuyta” atin (Efe. 6:16). Chaywanpis mana sinchʼi creeyniyojllachu kananchej tiyan, manaqa munakuyniyoj kananchej tiyan. Munakuyniyoj kaspaqa, ‘mana usqhayllata phiñakusunchu’, tukuy imatataj aguantasun (1 Cor. 13:4-7, 13). Chayrayku Jehovata, hermanosninchejta, enemigosninchejtapis munakoyqa, mayta yanapawanchej. w21.03 págs. 20, 21 párrs. 3, 4
Lunes 31 de octubre
Ama imamantapis phiñakullaychu, wampu runaslla phiñakunku (Ecl. 7:9).
Wakin kutisqa hermanosninchejta munakusqanchejrayku, wakin imasta mana ruwananchejchu kanqa. Ichá uj hermanoj chayri uj hermanaj nisqan, mana allinchu rijchʼawasun. Jina kajtin, ama chay rato phiñarpakunachu. Jesusta wañuchinankupaj uj wata jina faltashajtin, payqa yachachisqasninman nerqa: “Pichus aychayta mikhun, yawarniytataj ujyan chayqa, wiñay kausayta japʼenqa”, nispa (Juan 6:53-57). Jesuspa wakin yachachisqasnenqa, chayta uyarispa phiñakorqanku, saqerparerqankutaj. Jinapis sumaj amigosnenqa, mana saqerparqankuchu. Paykunaqa Jesuspa nisqanta mana entiendespapis, mana phiñakorqankuchu, nitaj yuyarqankuchu Jesús pantasqa kashasqanta. Ichá imatachus nisqanmanta tʼukorqanku. Jinapis mana paymanta karunchakorqankuchu. Imaraykuchus paykunaqa, yacharqanku Jesús cheqa kajtapuni parlasqanta (Juan 6:60, 66-69). Noqanchejpis hermanosninchej imatapis nejtinku, ama usqhayllata phiñakunachu. Astawanpis imaraykuchus chayta nisqankuta willarinawanchejta saqena (Pro. 18:13). w21.01 pág. 11 párr. 13