Marzu

Kanan witsan Shumaq Patsachöna mana këkarpis clärum rikantsik estrëllakunata, plantakunata, animalkunata y nunakunata. ¿Imanirtan tsëkunataqa rikantsik? Diosnintsik Jehovä kamashqa kaptinmi (Gen. 1:1, 26, 27). Tsënöllam Jehovä Diosnintsikqa änimanqantsik Shumaq Patsatapis ruramunqa. Tsë witsanqa, mana wanuypam imëyaqpis kawakushun y mananam qeshyashunnatsu. Tsë witsanqa, kanan witsan rikëkanqantsik cösaskunatanömi Shumaq Patsatapis rikäshun (Is. 65:17; Apoc. 21:3, 4). Shumaq Patsachö kawanantsik tiempu manaraq chämunqanyaqqa, Jehovä Diosnintsik änikunqankunaman maslla markäkunapaq o yärakunapaq kallpachakushun. Noqantsikrëkur Jesus wanunqanman y Jehovä poderösu kanqanman pensashun y Diosnintsikpaq ruranqantsikkunata ama dejashuntsu. Tsëkunata rurarqa, ‘markäkur o yärakur y pacienciakur änikuyta chaskeqkunawan’ juntum këkäshun (Heb. 6:11, 12). w23.04 päg. 31 pärrk. 18, 19

Jesusqa llapan nunakuna rikëkäyaptinmi ciëluman rikëkur mañakurin. Tsëtaqa ruran, ruranqanta rikärir Jehoväta alabayänanta munarmi. Tsëpitanam fuertipa kënö nin: “¡Läzaru, yarqamuy!” (Juan 11:43). Y Läzaruqa pamparëkanqampitam yarqaramun. Wakin nunakuna mana creiyanqantam Jesusqa rurarin. Tsëmi yanapamantsik wanushqakunata Diosnintsik kawaritsimunampaq kaqman confiakunapaq. Yarpärishun Martata Jesus kënö äninqanta: “Turikiqa kawarimunqam” (Juan 11:23). Jesusqa Teytannöllam änikunqankunataqa cumplin. Waqanqanwanmi rikätsimantsik wanuyta y imëka llakikuytapis ushakätsita munanqanta. Läzaruta kawaritsimunqanwannam rikätsimantsik, llapan wanushqakunata kawaritsimunampaq podernin kanqanta. Y pensarishun kanan junaqpaq textuchö Martata Jesus ninqanman. Tsëmi wanushqakunata kawaritsimunampaq Diosnintsik änikunqanmanqa, llapan shonquntsikwan creintsik. w23.04 päg. 11 pärrk. 15, 16

Höraqa Jehovä imata munanqanta entiendirirqa, juknöpanam mañakunantsik. Yarpänantsikmi änimanqantsikkunata Jehovä ruramunampaq kaqkunata. Tsë ruramunampaq kaqqa llapan sufrimientuntsikkunata ushakätsimunampaq kaqmi. Manam kanqanatsu desgraciakuna, qeshyakuna ni wanuypis. Tsëtaqa Jehovä ruramunqa Gobiernunwanmi (Dan. 2:44; Apoc. 21:3, 4). Peru tsë tiempu chämunqanyaqqa, kë munduta Satanas gobernanantam Jehovä permitikan (Juan 12:31; Apoc. 12:9). Kanan tiempullana llapan sufrimientuntsikkunata Jehovä ushakäratsimuptinqa, ¿manatsuraq Satanas alli gobernëkämunqanta pensashwan? Tsëmi änimanqantsikkunata Jehovä cumplimunanta shuyarashwan, peru shuyaranqantsik tiempuchöpis Jehoväqa yanapëkämäshunllam. w23.05 päg. 8 pärr. 4; pägk. 9, 10 pärrk. 7, 8

¿Imanötan wakin nunakunata yanapashwan Jesus wanunqanta yarpäna reunionman shayämunampaq? Tsëpaqqa invitanantsikmi. Invitacionkunata dejapurpis, allim pensanantsik pikunata invitanapaq kaqman. Capaz invitashwan familiantsikkunata, trabajaq mayintsikkunata, estudiaq mayintsikkunata o wakin reqinakushqantsikkunata. Y invitacionnintsik ushakäriptinqa, allim kanman celularpa o Internetpa invitacionta aparatsinqantsik. Rasumpa kaqqa, manam musyantsiktsu pikuna tsë reunionman shayämunampaq kaqta (Ecl. 11:6). Jesus wanunqanta yarpäna reunionman shamunampaq invitanqantsik nunaqa, imëpis mana shamushqa karqa, capazchi tsë reunion imanö kanampaq kaqta musyëta munanqa. Jesus wanunqanta yarpäna reunionman manaraq shayämuptin o shamushqana kayaptimpis, llapan puëdinqantsikmannömi yanapëta munantsik tsë reunionta provechayänampaq (Hëch. 13:48). w24.01 päg. 12 pärrk. 13, 15; päg. 13 pärr. 16

Bibliaqa willakun öchu nunakuna kë Patsachö kawariyämunqantam. ¿Manatsuraq tsëkunapita maslla yachakurishwan? Tsë kawarimoqkunaqa kayarqan ollqukuna, warmikuna y wamrakunam. Tsëkunapita yachakurnin pensashun, imata yachatsimanqantsikta y wanushqakunata Diosnintsik kawaritsimuyta munanqanta y puëdinqanta. Y masqa pensashun Jesus kawarimunqanman, kawarimunqantaqa mëtsikaq nunakunam rikäyarqan. Jesus kawarimunqanmi yanapamantsik shamoq tiempuchö wanushqakuna kawariyämunampaq kaqman maslla markäkunapaq o yärakunapaq (1 Cor. 15:3-6, 20-22). Wanushqakunata kawaritsimunampaq änimanqantsikpitaqa Jehovätam alläpa agradecikuntsik. Y pëqa cumplimunqam, pëqa wanushqakunata kawaritsimuyta munanmi y puëdinmi. Kënö nimaqnintsik cuentam änimarquntsik: “Wanushqa familiëkikunataqa kawaritsimushaqmi”. Tsëmi wanushqakuna kawariyämunampaq kaqman maslla markäkunapaq o yärakunapaq maslla yachakur sïguinantsik. Tsëta rurarqa, wanushqakunata kawaritsimunampaq änimaqnintsik Jehoväpa amïgunmi kashun (Juan 11:23). w23.04 päg. 8 pärr. 2; päg. 11 pärrk. 17, 20

Llapanta rurëta mana puëdinqanta musyaq nunaqa imakunata rurëta puëdinqanta y mana puëdinqantam cuentachö katsin. Y humildi nunanam wakinkunata respetan y pëpita mas yachaq kayanqanta pensan (Filip. 2:3). Tsëmi llapanta rurëta mana puëdinqanta pensaq nunakunaqa cäsi llapampis humildi kayan. Gedeonqa Jehovä mandanqanta rurëta mana puëdinampaq kaqtam pensarqan y humildim karqan. Juk angelmi Gedeonta willarqan madianïtakunapa podernimpita israelïtakunata libranampaq pëta Jehovä akrashqa kanqanta. Y Gedeonqa humildi karmi kënö nirqan: “Familiäqa Manasespa kastanchö mana kaqllam; y papänïpa familianchöqa noqalläpis mana kaqllam kallä” (Juëc. 6:15). Gedeonqa pensarqan Jehovä mandanqanta rurëta mana puëdinampaq kaqtam. Peru Jehoväqa musyarqanmi rurëta puëdinampaq kaqta, y yanapaptinmi Gedeonqa mandanqanta rurarqan. Anciänukunapis humildim kayan y manam pensayantsu llapantapis rurëta puëdiyanqanta (Hëch. 20:18, 19). Manam rurayanqankunapita alabakuyantsu, ni manam rurayanqankuna mana alli yarquptin o rurayanqankunachö pantarnin alläpaqa llakikuyantsu. w23.06 päg. 3 pärrk. 4, 5

Mil watakuna masran pishin, culebrapa o Satanaspa peqanta o umanta Jesus jarunampaq (Apoc. 20:7-10). Peru Bibliaqa tsë asuntupaq mastam willakun. Satanas gobernanqan nunakunawan Jehoväpa sirweqninkuna chikinakuyanqan tiempu manaraq ushakaptin, imëkakuna pasakunampaq kaqtam willakun. Bibliaqa willakun mantsakëpaqkuna pasakunampaq kaqtam. Puntataqa nacionkunam, “¡yamëna y segürunam këkantsik!” niyanqa (1 Tes. 5:2, 3). Tsënö nikäyaptinmi, nacionkunaqa mana alli religionkunata illaqpita ushakätsiyanqa, y tsënam alläpa sufrimientu qallëkunqa (Apoc. 17:16). Tsë tiempum Jesusqa nunakunata juzganqa, y cabrakunapita üshakunata rakeqnömi alli nunakunata mana alli nunakunapita rakinqa (Mat. 25:31-33, 46). Y Satanasqa alläpam cölerakunqa. Tsëmi Magog markachö këkaq Gogta o juk grüpu nacionkunata utilizanqa, Jehoväpa sirweqninkunata atacayänampaq (Ezeq. 38:2, 10, 11). Tsë tiempuchömi kë Patsallachöraq këkaq ciëlupaq akrashqakunaqa ciëluta ëwakuyanqa. Tsëchömi Jesuswan y angelkunawan juntakarkur Armagedon guërrachö pelyayämunqa, y tsë tiempum alläpa sufrimientu ushakärinqa (Mat. 24:31; Apoc. 16:14, 16). Tsëpitaqa Jesusnam Mil Watapa kë Patsaman gobernamunqa (Apoc. 20:6). w23.10 pägk. 20, 21 pärrk. 9, 10

Jehoväpa mëtsikaq sirweqninkunam Jehoväta adoranantsikta autoridäkuna michäkuyanqan nacionkunachö kawayan. Pëkunaqa autoridäta respetarpis, Jehoväta adorëtaqa manam dejayantsu (Mat. 22:21). Llapan shonqunkunawan respetarmi nunakunata cäsuyänampa rantin, Diosnintsikllata cäsukuyan (Hëch. 5:29). Tsëmi autoridäkuna michäkuyanqan nacionkunachöqa yachatsikurnin y reunionkunapaq juntakarnin sïguiyan (Mat. 10:16, 28). Y manam tsëllatsu, sinöqa wawqi panikunatam Diosnintsikpita yachakur sïguiyänampaq imëkanöpa yanapayan. Africa nacionpita Henri jutiyoq wawqi ruranqanta rikärishun. Pëpa nacionninchö autoridäkunaqa Diosnintsikta adorayänantam pasëpa michäkuyaq. Tsë witsankunam, Henriqa änikurqan wawqi panikunapaq publicacionkunata apanampaq. Kikinmi kënö nin: “Noqataqa [...] Jehovä Diosta llapan shonqüwan respetanqämi yanapamarqan valienti kanäpaq”. Llapan shonquykiwan Jehoväta respetarqa, qampis Henrinömi valienti këta puëdinki. w23.06 pägk. 15, 16 pärrk. 9, 11

Adanwan Ëva jutsata rurariyaptinqa Satanasqa capazchi pensarqan änikunqanta cumplinampaq Diosnintsik ima rurëtapis manana puëdinqanta. Jehoväqa Adantawan Ëvata ushakäratsirmi munanqankunata cumplinampaq juk nunakunatana rurarinman karqan. Peru tsëta ruraptinqa, Satanasqa Jehoväpaqmi ulikoq o llullakoq kanqanta ninman karqan. ¿Imanirtan tsënö ninman karqan? Genesis 1:28 textuchömi, Jehoväqa Adantawan Ëvata änirqan pëkunapita miraq nunakunalla kë Patsachö junta kayänampaq kaqta. Satanasqa capazchi pensarqan jutsata rurariyaptin, Adantawan Ëvata Jehovä dejarinampaq kaqta. Y pëkunapita yureq kastankunaqa jutsasapallana kayänampaq kaqta, y jutsannaq këmanqa imëpis mana chäyänampaq kaqta (Ecl. 7:20; Rom. 3:23). Tsë pasakuptinqa, manachi Diosnintsik munanqannö kë Patsachö jutsannaq nunakuna kayanmantsu karqan. Tsëqa capazchi Satanasqa, Jehovä Diosta acusanman karqan “änikunqankunata manam cumplita puëdintsu” nirnin. w23.11 päg. 6 pärrk. 15, 16

Jehoväqa Palabranwan y sirweqninkunata dirigeqkunawanmi cläru willamantsik, imakunata ruranapaq y mana ruranapaq kaqta. Y manam niyämunqankunaman mas mandakuykunata yapanantsikqa wanannatsu (Prov. 3:5-7). Tsëmi Bibliachö qellqarëkanqankunapita mastaqa imatapis rurëta munantsiktsu ni munanqantsiknö ruranampaq pitapis exigintsiktsu. Satanasqa mana rasumpa kaqkunatam creitsimënintsikta munan. Satanasqa nunakunata rakikätsita munarmi, ‘mana rasumpa kaqkunawan’, ‘nunakunapa costumbrinkunawan’ y pensëninkunawan engañan (Col. 2:8). Këllaman pensarishun: cristiänukuna kawayanqan witsanmi, Satanasqa nunakunata engañanampaq utilizarqan yachaq nunakuna niyanqankunata y judïukuna yachatsikuyanqankunata. Hasta creitsirqanmi Moises qellqanqan Leyta cristiänukuna cumpliyänan precisanqanta. Tsënö ninqankunata creirmi nunakunaqa Jehovä Diosnintsik yachatsikunqankunata mana kaqpaq churayarqan. w23.07 päg. 16 pärrk. 11, 12

Satanas, Adan y Ëva Jehoväpa contran churakäyanqanta Jehovä imanö altsanqanta rikärirqa, Satanasqa manachi ima nitapis puëdirqannatsu. Adanwan Ëva wamrayoq kayänanta permitirqa, Jehoväqa manam ulikuykarqantsu o llullakuykarqantsu, tsëpa rantinqa parlanqantam cumplikarqan. Y tsëwanmi rikätsikurqan parlanqantaqa llapanta cumplita puëdinqanta. ¿Imanötan rurarqan? Adanpita y Ëvapita yureq cäsukoq nunakunata salvanampaqmi Jehoväqa akrashqan nunata mandamurqan, y tsëwanmi änikunqankunata cumplinan karqan (Gen. 3:15; 22:18). Satanasqa manachi imanöpapis pensarqantsu jutsasapa nunakunata Jehovä imanö salvanampaq kaqtaqa. Jehovä Diosnintsikqa kuyakoq karmi jutsasapa nunakunata salvarqan (Mat. 20:28; Juan 3:16). Satanasqa alläpa chiki karmi, Jehovä Diosnintsiknöqa kuyakoq këta puëdintsu. Y Jehoväqa, ¿imataraq logranqa jutsasapa nunakunarëkur Tsurin wanunanta permitinqampita? Mil Watapa Jesus gobernar ushariptinmi, Adanpita y Ëvapita yureq jutsannaqna tikrashqa nunakunaqa Shumaq Patsachö imëyaqpis kawakuyanqa. w23.11 päg. 6 pärr. 17

Kawëtawan yawartam alläpa sagrädutanö rikantsik. Jehovämi nirqan vïdantsikqa yawarchö këkanqanta, y vïdantsikqa Jehoväpa qarëninmi (Lev. 17:14). Ëtsata mikuyänampaq nunakunata Jehovä permitirmi cläru entienditsikurqan animalpa yawarninta mana mikuyänampaq (Gen. 9:4). Tsënöllam nirqan israelïtakunapaq Leyta qellqatsirpis (Lev. 17:10). Y punta cristiänukunatapis yawarta mana utilizäyänampaqmi mandarqan (Hëch. 15:28, 29). Tsë mandakunqankunatam noqantsikpis cäsukuntsik doctorkunaman jampikoq ëwarnin. Jehovä mandakunqanta cumplirmi piwampis oqllanakuy jutsamanqa ishkintsiktsu. Apostol Pablum kënö nirqan: “Cuerpuykikuna llapan munanqanta ushakätsiyë”. Tsënö nirqa, alli firmi tsarakur mana alli munënintsikkunata vencinapaqmi nikarqan. Këllaman pensarishun: piwampis oqllanakuy munëman yarpätsikoq cösaskunataqa manam ni imatapis rikantsiktsu ni wiyantsiktsu (Col. 3:5; Job 31:1). Y tentacionkunapa pasarqa, mana alli rurëkunaman mana pensanapaqmi kallpachakuntsik, tsënöpam Jehoväwan amïgu kënintsikta ushakätsishuntsu. w23.07 päg. 15 pärrk. 5, 6

¿Imanirtan Sansonqa Dalïla traicionëkanqanta cuentata qokurqantsu? ¿Alläpatsuraq kuyakurkurqan? Imanö kaptimpis, Dalïlaqa kutin kutinmi Sansonta tapuparqan alläpa kallpayoq imanir kanqanta, y Sansonqa willarirqanmi. Tsënö willanqampitam Sansonqa juk tiempupa kallpannaq tikrarirqan y Jehoväpis manam yanaparqannatsu (Juëc. 16:16-20). Jehoväman confiakunampa rantinmi, Sansonqa Dalïlaman confiakurqan y mana allichömi usharqan. Filisteukunam prësurir ishkan nawinkunata oqtirapuyarqan. Tsëpitanam, jatun punkuta sutanqan Gäza markachö carcelarätsiyarqan, y rumi mulinuta tumatsinampaqmi churayarqan. Tsëpitanam filisteukunaqa Dagon diosninkuna Sansonta entregashqa kanqanta pensarnin Dagon santupaq fiestata rurayarqan. Tsëpitanam asikuyänampaq o burlakuyänampaq “Sansonta carcelpita apayarqan” (Juëc. 16:21-25). w23.09 pägk. 5, 6 pärrk. 13, 14

Capazchi trabajaq mayintsikkuna o estudiaq mayintsikkunaqa tapumäshun ollquwan warmi kakuyanqan asuntupaq, o ollqupura o warmipura kakuyanqan asuntupaq. Creinqantsikkunata defendita munarpis, pëkuna pensayanqanta cuentaman churëkurmi respëtuwan contestanantsik (1 Pëd. 3:15). Tapumanqantsikpita ofendikunantsikpa rantin o creinqantsikpita burlakuykanqanta pensanantsikpa rantinmi, yarpachakurnin tapuykämanqantsikta cuentachö katsinantsik. Tsëmi imanir tapumashqapis, respëtuwan y tranquïlu contestanantsik. Pensarishun juk trabajaq mayintsik cumpleäñuta imanir mana celebranqantsikta tapumanqantsikman. Tsënö tapumashqaqa, ¿imamantan pensashwan? ¿Amïguntsikkunawan o familiantsikkunawan juntu këta mana gustanqantsiktatsuraq pensan? Tsëmi tapumanqantsikta manaraq contestar, trabajaq mayinkunaman yarpachakunqampita agradecikushwan. Capazchi tsënö nirishqaqa tranquïlu sientikunqa y cumpleäñu asuntupaq Bibliawan entienditsishqapis shumaq wiyaramäshun. w23.09 päg. 17 pärrk. 10, 11

Mana alli nunakunata Jehovä ushakätsinan junaqqa chäramunqanam. ¿Manaku tsëta musyanqantsikqa yanapamantsik llapan puëdinqantsikmannö nunakunata Diosnintsikpita yachatsinapaq? Apostol Pëdrum consejamantsik, mana cäsukoq nunakunata Jehovä castiganan tiemputa ‘alkäbu alkäbu shuyarëkänapaq’ (2 Pëd. 3:11, 12). ¿Imanötan alkäbu alkäbu këkashwan? Tsëpaqqa, Shumaq Patsachö kushishqa kawakunapaq kaqmanmi alli pensanantsik. ¿Shumaq Patsachö limpiu vientuta shütar y alli mikuykunata mikur këkaqnönaku këkanki? ¿Kawarimushqa familiëkikunata y amïguykikunata kushishqa saludëkaqnöku këkanki? Y ¿unë witsan kawashqa nunakunata Biblia willakunqankuna imanö cumplikëkanqanta willëkaqnönaku këkanki? Tsëkunaman pensanqëkim yanapashunki, alkäbu alkäbu këkänëkipaq y ushanan tiempukunachöna kawëkanqantsikta mana qonqanëkipaq. Shamoq tiempuchö ima pasakunampaq kaqkunata musyarmi nunakuna mana kaqkunata yachatsikuyaptimpis creishuntsu. w23.09 päg. 27 pärrk. 5, 6

Jövinkunapa mëtsika yanaqinkunam teytankunata cäsukuyantsu (2 Tim. 3:1, 2). ¿Imanirtan teytankunata cäsukuyantsu? Wakin jövinkunaqa pensayan, teytankunaqa kikinkunapis mana rurëkar wamrankunata imatapis mandayanqantam. Y wakinkunanam pensayan, teytankuna consejayanqanqa kë tiempuchö mana yanapakunqanta o imata rurayänantapis alläpa michäyanqanta. Jövin, ¿imëllaqa tsënö pensarqunkiku? Mëtsikaq jövinkunapaqmi kanan junaqpaq textuchö Jehovä ninqanta cäsukuyänanqa fäciltsu. ¿Imatan yanapashunkiman tsë consëjuta cäsukunëkipaq? Teytëkikunata cäsukunëkipaqqa Jesuspitam yachakuyta puëdinki (1 Pëd. 2:21-24). Jesusqa jutsannaq nunam karqan, peru Josëwan Marïaqa jutsasapam kayarqan. Tsënö këkäyaptimpis o pantëkäyaptimpis o mana entiendiyaptimpis Jesusqa respetarqanmi (Ex. 20:12). w23.10 päg. 7 pärrk. 4, 5

Apostol Pabluqa hebreu cristiänukunatam entienditsirqan Ley mandakunqannö animalkunata pishtëkur rupatsiyanqanqa, jutsankunapita perdonta chaskiyänampaq mana yanapakunqanta. Tsëpitanam apostol Pabluqa entienditsirqan mas sasa o aja entiendinan kaqkunata. Yarpätsirqanmi Jesus wanunqanrëkur Diosnintsik änikunqankunapita yachakurqa, Diosnintsikpa mas amïgun tikrayänampaq kaqta (Heb. 7:19). Apostol Pabluqa entienditsirqanmi Jehovä Diosta unë adorayanqampitapis kanan witsan cristiänukuna adorayanqanqa mas alli kanqanta. Y nirqanmi judïukuna Diosta adorayanqanqa imëka wäninö o llantunö ‘shamoqpaq kaqkunata rikätsikunqanta, peru rasumpa kaqqa Cristu’ kanqanta (Col. 2:17). Juk nunapa wäninqa o llantunqa tsë nuna imanö kanqanllatam rikätsikun, peru manam kikin nunatsu. Tsënöllam judïukuna Teyta Diosta adorayanqampis imëka wäninölla o llantunölla karqan, y shamoqpaq kaqtam rikätsikurqan. Jutsantsikkunapita perdonta chaskinapaq Jehovä Diosnintsik patsätsimunqantam alli entiendinantsik, tsëta entiendirllam pë munanqannö adorëta puëdishun. w23.10 päg. 25 pärrk. 4, 5

Daniel librupa 11 kaq capïtulunmi willakun, entëru munduchö nacionkunata dominëta munar ishkaq gobernaqkuna chikinakuyanqanta. Daniel libru willakunqanta y Bibliapa wakin librunkuna willakunqanta estudiarmi entiendintsik, “norti läduchö gobernantiqa” Rusiawan yanapaqnin nacionkuna kayanqanta y ‘sur läduchö gobernantina’ Reinu Unïduwan Estädus Unïdus nacionkuna kayanqanta. “Norti läduchö gobernantiqa” Diospa sirweqninkunatam sufrikätsin (Dan. 11:40). Wakin Testïgukunatam Diosman creikuyanqanrëkur maqayan y wakintanam carcelayan. Peru wawqi panintsikkunaqa manam mantsakäyantsu, tsëpa rantinqa masmi Jehoväman markäkuyan o yärakuyan. ¿Imanirtan mantsakäyantsu? Tsënö pasakunampaq kaqta Daniel libru willakushqana kanqanta musyarmi (Dan. 11:41). Tsënöllam Daniel libru willakunqankuna llapan cumplikanqanta musyanqantsikqa yanapamantsik, Dios änikunqankunata kushishqa shuyaränapaq y Jehoväta mana dejëpa sirwinapaq. w23.08 päg. 11 pärrk. 15, 16

Jehoväqa alläpam kuyamantsik y yanapamënintsiktam munan, tsëmi llakikushqaqa pëpis llakikun. Tsëmi Jehovätaqa “nawi nïñëkitanö cuidëkallämë” nita puëdintsik (Sal. 17:8). Jehoväqa munan kuyashunqëkita següru kanëkitam. Peru imëka mana allikunapa pasarninqa, capazchi Jehovä kuyashunqëkitaqa creinkimannatsu. Tsëqa, ¿imataraq rurankiman Jehovä kuyashunqëkita següru kanëkipaq? Jesusta, ciëlupaq akrashqakunata y noqantsiktapis Jehovä imanö kuyamanqantsiktam yachakunkiman. w24.01 päg. 27 pärrk. 6, 7

Esdrasqa mana allikunapa pasayanqan hörakuna sirweqninkunata Jehovä imanö yanapanqantam rikashqa karqan. Jesus manaraq shamushqan 484 watachömi gobernanti Asuëru mandakurqan, llapan judïukunata wanutsiyänampaq y capazchi Esdrasqa tsë tiempuqa Babiloniachö kawarqan (Est. 3:7, 13-15). Pëtapis wanutsiyänanmi karqan. Peru judïukunaqa wanutsiyänampaq kaqta musyëkurmi, ‘këkäyanqan provinciakunachö’ ayunayarqan y Teyta Diosman salvëkunampaq mañakuyarqan (Est. 4:3). Imanöraq Esdraspis y wakin judïukunapis kushikuyarqan, pëkunata wanutsiyänampa rantin chikeqnin nunakunata wanuratsiyaptin (Est. 9:1, 2). Tsëta rikanqanchi Esdrastaqa yanaparqan, shamoq tiempukunachö mana allikunapa pasayanqan hörakuna sirweqninkunata Jehovä yanapanampaq kaqman confiakunampaq. w23.11 päg. 17 pärrk. 12, 13

Tsënö nirqa, Pablu parlëkarqan “ley ninqanta” rurayanqampaqmi, juk parlakuychöqa, israelïtakunapaq Moiseswan qellqatsinqan Leypaqmi (Rom. 3:21, 28). Capazchi tsë witsan judïukunaqa creiyarqan, Ley ninqanta cumplirlla salvakuyta puëdiyänampaq kaqta y manam creiyarqantsu tsë Leyta cumpliyänan manana precisanqantaqa. Tsëmi apostol Pabluqa Abrahanpita parlar entienditsirqan, “ley ninqanta” cumpliyänan manana precisanqanta, sinöqa markäkuyänanlla precisanqanta. Tsënö ninqanqa alläpa kushikuypaqmi. Noqantsikpis Diosnintsikman y Jesusman markäkurqa, salvakuytam puëdishun. Santiägu librupa ishkë kaq capïtulunchö rurëpaq parlarqa, manam “ley ninqanta” rurëpaq Pablu parlanqampaqtsu parlëkan. Santiäguqa parlëkarqan cristiänukuna cada junaq rurayanqankunapaqmi (Sant. 2:24). Tsëta rurayanqankunawanmi cristiänukunaqa rikätsikuyan, Diosman rasumpa markäkuyanqanta o mana markäkuyanqanta. w23.12 päg. 3 pärr. 8; pägk. 4, 5 pärrk. 10, 11

Shipash pani, casakuyta decidirqa, majëkipaq kaqtam alli rikänëki. Pëwanmi wanukunqëkiyaq kawanki, y pëmi familiëkichöqa imatapis dirigimunqa (Rom. 7:2; Efes. 5:33). Tsëmi kënö tapukunëki: “¿Tsë jövinqa Diospa kaqchö poqu cristiänuku? ¿Mas precisaqpaqku Diospa kaqkunata churan? ¿Imatapis alliku decidin? ¿Imatapis pantarqa tsapäkunku? ¿Warmikunata respetanku? ¿Yanapamanqatsuraq Diosta alli sirwinäpaq? ¿Wananqäkunapaq trabajamunqatsuraq? ¿Imanö sientikunqäta cuentachö katsinqatsuraq?”. Alli qowata o alli runata tarita munarqa, qampis alli warmi kanëkipaqmi kallpachakunëki. Bibliachöqa nin, casäda warmikunaqa qowankunapa o runankunapa yanapaqninkuna kayanqantam (Gen. 2:18). Tsënöllam Jehoväta kuyaq warmiqa alli portakurnin qowanta penqakatsintsu (Prov. 31:11, 12; 1 Tim. 3:11). ¿Imatataq rurankiman casakuyta pensarqa? Kananllapitanam Jehoväta mas kuyanëkipaq kallpachakunkiman, y wayikichöpis y congregacionchöpis masllam yanapakunkiman. w23.12 pägk. 22, 23 pärrk. 18, 19

Jehoväqa änimarquntsik imatapis decidinapaqqa, alli pensëkur ruranantsikpaq yanapamänapaqmi. Y masqa casakunantsikpaq o mana casakunantsikpaqpis decidinqantsikkunachömi yanapamantsik. Pëqa mana allikunapa pasanqantsik höram kallpayoqta tikratsimantsik. Jehoväqa apostol Pabluta yanapanqannöllam, noqantsiktapis mana allikunapa pasanqantsik hörakuna alli tsarakunapaq yanapamäshun (Filip. 4:13). Wanutsiyänampaq prësuyanqan paqasmi, Jesusqa Teytanman kutin kutin mañakurqan. “Diospa contranmi churakashqa” nir wanutsiyänampaq kaqpita librëkunampaqmi mañakurqan. Peru Jehoväqa libranampa rantinmi, juk angelta mandarqan yanapanampaq (Lüc. 22:42, 43). Tsënöllam Jehoväqa noqantsiktapis wawqi panintsikkunawan yanapamënintsikta puëdin. Pëkunaqa capaz qayamarnintsik o watukamarnintsik shumaq parlapäramashwan. Y llapantsikmi wawqi panintsikkunata ‘shumaq parlaparnin’ animarita puëdintsik (Prov. 12:25). w23.05 pägk. 10, 11 pärrk. 9-11

Jehoväta sirwita dejashqakuna Jesus wanunqanta yarpäna reunionman ëwarqa, capazchi yarpachakuyarqan wawqi panikuna imanö chaskiyänampaq kaqta o mantsapakuyarqan. Tsëmi imatapis llutaqa parlanantsiktsu o tapupänantsiktsu, tsëta rurashqaqa mana allim sientikuyanqa (1 Tes. 5:11). Pëkunaqa wawqi panintsikkunam kayan, tsëmi Jehovä Diosnintsikta adoraq kutiyämuptinqa alläpa kushikuntsik (Sal. 119:176; Hëch. 20:35). Kananqa masmi entiendintsik wanunqanta cada wata yarpänantsikpaq Jesus imanir mandakunqanta. Tsëta yarpanqantsikqa, noqantsikta y wakin nunakunatapis yanapamantsikmi (Is. 48:17, 18). Tsënöllam yanapamantsik Jehoväta y Jesusta mas kuyanapaq, noqantsikrëkur rurayämunqankunapita agradecikunqantsikta rikätsikunapaq, wawqi panintsikkunawan juknölla kanqantsikta rikätsikunapaq y Jesus wanunqanrëkur bendicionkunata chaskiyänampaq wakin nunakunata yanapanapaq. Tsënö këkaptinqa, Jesus wanunqanta yarpäna reunionpaq kananllapitana alistakushun, tsë rurëmi noqantsikpaqqa cada wata alläpa precisan. w24.01 päg. 14 pärrk. 18, 19

¿Imanötan Jehoväqa dirigimantsik? Palabran Bibliawan, y pë churanqan nunakunawanmi. ‘Alli juiciuyoq y confiakuypaq sirwipakoqmi’ imatapis Diosnintsik munanqannö decidinapaq yanapamantsik (Mat. 24:45). Tsënöllam Jehoväqa congregacionkunata watukaqkunata y anciänukunatapis utilizan yanapamänapaq. Pëkunam consejamantsik mana allikunapa pasanqantsik hörakuna alli tsarakunapaq. Tsënöpam Jehoväpa amïgun këta puëdintsik y Shumaq Patsaman chänapaqmi yanapamantsik. Kë ushanan tiempukunachö Jehovä Diosnintsik tsënö dirigimanqantsikpitaqa, ¡alläpam agradecikuntsik!. Tsënö kaptimpis, Jehovä dirigimashqa cäsukunanqa höraqa manam fäciltsu, y masqa jutsasapa nunakuna dirigimashqam. Tsë hörakunachömi yarpänantsik sirweqninkunata Jehovä dirigikanqanta y cäsukunantsik mas alli kanqanta. w24.02 päg. 20 pärrk. 2, 3

Diosnintsikta maslla kuyanapaqqa, Palabrantam maslla yachakunantsik. Bibliata leyirqa, entienditam procuranantsik tsë leyinqantsikkuna Jehoväpita imata yachëkätsimanqantsikta. Kënömi tapukunantsik: “Kë versïculukunaqa, ¿imanötan yanapaman Jehovä kuyamanqanta entiendinäpaq? Y ¿imanötan yanapaman Jehoväta maslla kuyanäpaq?”. Llapan shonquntsikwan Jehoväman mañakunqantsikpis maslla kuyanapaqmi yanapamantsik (Sal. 25:4, 5). Y Jehoväqa tsënö mañakushqa wiyamantsikmi (1 Juan 3:21, 22). Cristiänu tikranqampita juk ishkë watakuna pasariptinmi, apostol Pabluqa Timoteu jutiyoq alläpa kuyakoq jövinta reqirqan. Timoteuqa Jehoväta y nuna mayinkunatam alläpa kuyaq. Tsëmi tiempuwanqa Filïpuschö cristiänukunata Timoteupaq Pablu kënö nirqan: “Manam pënöqa ni pï kantsu. Pëqa llapan shonqunwanmi qamkunapaq yarpachakun” (Filip. 2:20). Congregacionkunachö wawqi panikunaqa Timoteu watukanantaqa alläpachi shuyaräyaq (1 Cor. 4:17). w23.07 päg. 9 pärrk. 7-10

Dios Änikunqan Patsaman israelïtakuna manaraq chäyaptinmi Moisesqa wanukurqan. Peru pë wanuriptinqa, Josuënam israelïtakunata dirigirqan. Moises manaraq wanukuptinmi, Jehoväqa nirqan Moisespa rantin Josuëna diriginampaq, y Moisesmi mëtsika watapa yachatsishqa karqan (Ex. 33:11; Deut. 34:9). Tsënöllam mil nunakunata, cien nunakunata, cincuenta nunakunata y diez nunakunata dirigeq yachaq nunakunapis kayarqan israelïtakunata dirigiyänampaq (Deut. 1:15). Diosnintsikqa sirweqninkunata allim cuidarqan. Tsënöllam pasakurqan Elïas kawanqan tiempuchöpis. Elïasqa mëtsika watakunapam israelïtakunata yanapashqa karqan Jehoväta adorayänampaq. Peru tsëpitam Jehoväqa sur kaq läduta o Judäta ëwakunampaq Elïasta mandarirqan (2 Rëy. 2:1; 2 Crön. 21:12). Y Elïas ëwakuskiptinqa, pëpa rantinqa Eliseunam chunka kasta israelïtakunata dirigir qallëkurqan, y pëtaqa Elïasmi atska watakunapa yachatsishqa karqan. Tsëwanmi rikantsik änikunqankunata Jehovä cumplinqanta y sirweqninkunata alli cuidanqanta. w24.02 päg. 5 pärr. 12

Ëfesuchö cristiänukunapaqqa Diospa Palabranmi aktsi cuenta kaq, tsëmi Dios mandakunqannöna kawayarqan (Sal. 119:105). Mananam mana alli religionkuna creiyanqanta creiyaqnatsu ni manam oqllanakur kakuyaqnatsu. Diosnintsikta cäsukurmi munanqannö adorayaq (Efes. 5:1). Tsënöllam noqantsikpis Jehoväpita manaraq yachakurqa, wakintsikqa mana alli religionkuna rurayanqan fiestakunata rurar o jukwan jukwan oqllanakur kawakurqantsik. Peru Jehoväpita yachakurirqa, ima alli o ima mana alli kanqantam musyarqantsik, tsëmi Jehovä mandakunqannöna kawar qallëkurqantsik. Tsënö kawakunqantsikqa alläpam yanapamarquntsik (Is. 48:17). Tsënö kaptimpis, aktsichönö kawëqa o Jehovä munanqannö kawëqa manam fäciltsu. w24.03 päg. 21 pärrk. 6, 7

Capazchi pensëkanki Jehovällatana sirwita änikunëkipaq y bautizakunëkipaqqa manaraq listu kanqëkita. Y Jehovä mandakunqankunata cäsukunëkipaq y pëman maslla markäkunëkipaq mas tiemputaraq wananqëkita (Col. 2:6, 7). Peru yarpänëkim, manam Bibliata llapan estudiaqkunatsu igual-lla Jehoväpita yachakuriyan. Y jövinkunapis manam igualtsu poqu cristiänu këman chäyan. Tsëmi masqa, kikiki imanö këkanqëkita rikänëki, y manam wakinkunawanqa igualatsikunëkitsu (Gäl. 6:4, 5). Jehovällata sirwita änikunëkipaq manaraq listu këkarqa, kallpachakurnin sïgui. Cambiukunata rurëchö yanapashunëkipaq Jehoväta mañakuy (Filip. 2:13). Jehoväqa mañakunqëkita wiyashunkim y yanapashunkim (1 Juan 5:14). w24.03 päg. 5 pärrk. 9, 10

Juk kutim Säraqa alläpa yarpachakurnin Abrahanta cölerashqa parlaparqan y culpayoq kanqantam nirqan. Peru Abrahanqa manam cölerakurqantsu ni manam fuertipatsu parlaparqan. Abrahanqa allim Särata reqeq, y respetanqanta musyar y ima decidinqantapis yanapanqanta musyarmi shumaq trataq. Tsëmi parlapanqanta shumaq wiyarir tsë problëmata altsëta procurarqan (Gen. 16:5, 6). ¿Imatataq Abrahanpita casädu ollqukuna yachakuyanman? Ollqu kaqkunam familiankunapaq imata decidiyänampaqpis autoridäyoq kayan (1 Cor. 11:3). Peru warminkunata kuyarmi niyanqankunata y imanö sientikuyanqanta cuentachö katsir imatapis decidiyan (1 Cor. 13:4, 5). Säraqa Abrahan decidinqankunata yanaparmi respetanqanta rikätsikurqan (Gen. 12:5). Juk kutim Abrahanqa warminta mana willarlla nunakunata wayinman invitarqan. Y ocupäda këkaptimpis, Säratam nirqan atska tantata ruranampaq (Gen. 18:6). Y Säraqa jinan höra rurarmi Abrahan decidinqanta yanaparqan. Casäda warmikuna, qamkunapis Säranömi qowëkikuna o runëkikuna decidinqankunachö yanapëta puëdiyanki. Tsëta rurarqa, casädu vïdëkikunachömi kushishqa kayanki (1 Pëd. 3:5, 6). w23.05 pägk. 24, 25 pärrk. 16, 17

Juez kanampaq Jehovä churariptinqa, ¿Gedeonqa cäsukoqtsuraq y valientitsuraq kanman karqan? Jehovämi Gedeonta mandarqan papänin ruratsinqan Baalpa altarninta ushakätsinampaq (Juëc. 6:25, 26). Tsëpitanam ishkë kutipa mandarqan mas wallkallaman soldädunkunata tikratsinampaq (Juëc. 7:2-7). Y tsëpitanam mandarqan madianïta soldädukunata paqaspa atacanampaq (Juëc. 7:9-11). Anciänukunaqa imëpis cäsukuyänampaqmi listu këkäyänan. Cäsukoq karqa, Biblia ninqankunata y Jehoväpa sirweqninkunata dirigeqkuna niyämunqankunatam kushishqa rurayanqa, y wakinkunapaqpis ejemplum kayanqa. Peru höraqa manam juk anciänupaq fäciltsu kanqa cäsukoq kanan. Capazchi Jehoväpa sirweqninkunata dirigeqkuna niyämunqankuna seguïdu chämuptin llapanta leyinanqa fäciltsu kanqa. O tsë carta ninqannö rurëqa mana yanapakunampaq kaqta pensanqa. O autoridäkuna michäkuyanqanta imatapis ruranampaq mandayanqa, y tsëta ruranqanrëkur capazchi carcelmampis apayanman. Tsëkunapa pasarqa, ¿imanötan juk anciänuqa Gedeonnö cäsukoq kanman? Jehoväpa sirweqninkunata dirigeqkuna niyämunqankunata cäsukurmi. w23.06 pägk. 4, 5 pärrk. 9-11