Abril

Jehoväpa unë sirweqninkunaqa mana pensayanqan problëmakunapam pasayarqan. Jacobllaman pensarishun, pëtaqa papäninmi nirqan Jehoväta adoraq Labanpa warmi wamranwan casakunampaq. Tsëta ruraptinqa, Jehovä bendicinampaq kaqtam nirqan (Gen. 28:1-4). Tsëta cäsukurmi, Jacobqa Canaanpita viajarqan Labanpa warmi wamranwan casakunampaq. Labanpaqa ishkëmi warmi wamrankuna karqan: mayor kaqmi karqan Lëa y menor kaqmi Raquel. Peru Jacobqa menor kaqtam kuyarqan. Y pëwan casakunampaqmi siëti wata trabajanampaq änikurqan (Gen. 29:18). Peru manam Jacob pensanqannötsu karqan. Labanqa parlayanqanta mana cumplirmi, mayor kaq wamran Lëawan casaratsirqan. Tsëpita semäna pasariptinnam Raquelwampis casaratsirqan, peru tsëpaqqa siëti wata masraq trabajanantam mañarqan (Gen. 29:26, 27). Peru manam tsëllatsu pasakurqan. Labanqa 20 watapam Jacobta alläpa trabajatsirqan y manam tsë trabäjumpita shumaqqa pagarqantsu (Gen. 31:41, 42). w23.04 päg. 15 pärr. 5

Llakishqa kanqantsik höra o imatapis rurëta munarqa, ¿pimantan mañakuntsik? Jehovä Diosnintsikmanmi. Kikinmi pëman mañakunantsikpaq nimantsik. Seguïdu mañakunantsiktam munan, tsëmi Palabranchö kënö nin: “Teyta Diosman imëpis mañakuyë” (1 Tes. 5:17). Imata rurëta munarpis o imapa pasarpis, mana mantsakushpam Diosnintsikmanqa mañakuyta puëdintsik (Prov. 3:5, 6). Y Jehoväqa alläpa alli karmi, imë höra y ëka kuti mañakushqapis wiyamantsik. Jesusqa musyarqanmi sirweqninkuna mañakuyanqanta Jehovä alläpa valoranqanta. Patsaman manaraq shamurmi rikarqan sirweqninkuna mañakuyaptin Jehovä imanö yanapanqanta. Lädunchö karmi rikarqan Äna, David, Elïas y wakin sirweqninkuna mañakuyaptin Jehovä imanö yanapanqanta (1 Sam. 1:10, 11, 20; 1 Rëy. 19:4-6; Sal. 32:5). Tsëchi Jesusqa qateqninkunata nirqan, Jehovä wiyanampaq kaqman confiakur seguïdu mañakuyänampaq (Mat. 7:7-11). w23.05 päg. 2 pärrk. 1, 3

Sacerdöti Jehoiadäqa Jehovätam mantsaq o llapan shonqunwan respetaq. Jezabelpa warmi wamran Atalïam mana derëchuyoq këkar Judächö gobernar qallëkurqan. Y kikin gobernëta munarmi llapan willkankunata o gobernantipa llapan kastankunata ushakätsita munarqan (2 Crön. 22:10, 11). Peru Jehoiadäwan warmin Jehosëbeatmi, Jehoas jutiyoq wamrata salvayarqan y pakëllapam atska tiempupa wätayarqan. Tsënömi Atalïa ushakätsinampaq kaqpita Davidpa kastanta salvayarqan. Y Jehovä Diosta llapan shonqunwan respetarmi wanutsinan kaptimpis Atalïataqa mantsarqantsu. Jehoas siëti watata cumplirkuptinmi, Jehoiadäqa Jehoväta llapan shonqunwan respetanqanta yapë rikätsikunan karqan. Davidpa kastampita karmi Jehoasqa derëchuyoq karqan gobernanampaq, tsëmi Jehoiadäqa alli pensëkur patsätsipakurqan Jehoasta gobernanti churanampaq. w23.06 päg. 17 pärrk. 12, 13

Nabucodonosorqa Daniel contran churakëkanqanta pensarmi wanutsiyänampaq mandakunman karqan. Tsënö pensanan kaptimpis, Danielqa valienti karmi llapanta willarqan. Jövinllaraq këkar teytankunapita yachakunqanchi Danieltaqa yanaparqan imëpis valienti kanampaq (Deut. 6:6-9). Danielqa manam chunka mandamientukunallatatsu musyaq, tsëpa rantinqa israelïtakuna imakunata mikuyänampaq o mana mikuyänampaq Jehovä mandakunqantapis allim musyaq (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13). Y musyarqanmi Diospa unë sirweqninkuna imakunapa pasayanqanta y Dios mandakunqankunata mana cäsukurqa mana allichö ushayanqanta (Dan. 9:10, 11). Tsë llapanta musyarmi Danielqa cuentata qokurqan, Jehoväwan puëdeq angelninkuna yanapayänampaq listu këkäyanqanta (Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19). w23.08 päg. 3 pärrk. 5, 6

Rebëcaqa yachaq, ima rurëtapis mana mantsaq y imanö y imë ruranampaq kaqta musyaq warmin karqan (Gen. 24:58; 27:5-17). Y respetakoq y cäsukoq warmim karqan (Gen. 24:17, 18, 65). Qampis Rebëcanö humildi kaptiki y dirigimänapaq Jehovä churanqan nunakunata respetaptikiqa, congregacionchö y familiachöpis qampitam wakinkuna yachakuyanqa. Bibliaqa nimantsik humildi kanapaq y mëyaqlla rurëta puëdinqantsikta cuentachö katsinapaqmi. Esterqa Teyta Diostam mana dejëpa sirwirqan y mëyaqlla rurëta puëdinqantam cuentachö katsirqan. Këllaman pensarishun: reina kanampaq churariyaptinqa, manam yachaq tukurqantsu ni puëdeq tukurqantsu. Tsëpa rantinqa, prïmun Mardoqueu consejanqantam wiyakurqan y ninqantam rurarqan (Est. 2:10, 20, 22). ¿Imatataq Esterpita yachakunkiman? Consëjutam mañakunëki y consejayäshunqëkinömi ruranëki (Tïtu 2:3-5). Esterqa wakinkuna pensayanqankunatapis respetarqanmi. “Pëqa buëna möza y shumaq shipashmi karqan”, tsënö karpis manam alabayänantaqa munarqantsu (Est. 2:7, 15). w23.12 pägk. 19, 20 pärrk. 6-8

Jutsata rurarirqa, culpayoqmi sientikuntsik. Peru ruranqantsikpita willakushqana kar, arrepentikushqana kar y manana ruranapaq kallpachakuykarqa, segürunam kanantsik Jehovä perdonamanqantsikta (Hëch. 3:19). Y tsëkunata rurashqana këkarqa, manam Jehoväqa munantsu jutsata ruranqantsikpita llakikurlla kakunantsikta. Pëqa musyanmi tsëllaman yarparäkunqëkiqa mana allita rurashunëkipaq kaqta (Sal. 31:10). Jutsata ruranqantsikpita llakikurlla kakurninqa, capaz qelanärishun y imëyaqpis kawakunapaq cörrikanqantsik carrërachö ganëta puëdishuntsu (2 Cor. 2:7). Jutsata ruranqëkillaman yarparäkurqa, Diosnintsik ‘rasumpa perdonakoq’ kanqanman pensë (Sal. 130:4). Pillapis shonqupita arrepentikuptinqa, Jehoväqa kënö änikunqantam cumplin: “Jutsankunataqa mananam mas yarpäshaqnatsu” (Jer. 31:34). Tsënö nirqa, Jehovä jutsata ruranqëkita manana yarpanqantam nikan. Jutsata ruranqëkipita congregacionchö yanapakuyta manana puëdirqa, ama alläpaqa yarpachakuytsu. Jutsata ruranqëkitaqa Jehoväqa qonqëkushqanam. ¿Qampis manatsuraq pënö qonqëkunkiman? w23.08 päg. 30 pärrk. 14, 15

CÖVID-19 qeshya kanqan witsanmi, mana rasumpa kaqkunata imëkata parlayarqan. Peru Jehoväpa testïgunkunaqa sirweqninkunata diriginampaq Jehovä churamunqan nunakuna niyämunqanta cäsukurmi tsë noticiakunata creiyarqantsu, y tsëmi alläpa yarpachakuyarqantsu (Mat. 24:45). Satanasqa mas precisaq kaqkunata qonqanantsiktam munan. Biblia ninqannömi “imakuna mas väleq” kaqkunapita segurakunantsik (Filip. 1:9, 10). Satanasqa imëkatam utilizan tiempuntsikta perditsimänapaq. Mikuyllaman, upuyllaman, kushikunapaq rurëkunallaman o trabäjullaman yarparäkushqaqa, manam tiempuntsik kanqanatsu mas precisaq kaqkunata ruranantsikpaq (Lüc. 21:34, 35). Cada junaqmi nunakuna munayanqankunapita o polïtica asuntullapita parlayan. Tsëkunapita parlarqa, nunakuna pensayanqankunatam creir qallëkushun y shonquntsikllachöpis polïticamanmi mëtikur qallëkushun. Satanasqa imëka trampakunatam utilizan alli kaqta ruranantsikta dejatsimänapaq. w23.07 pägk. 16, 17 pärrk. 12, 13

Jehoväpa sirweqninkunaqa, Jesus wanunqanta yarpäna reuniontaqa alläpam valorantsik. Y tsëta yarpäyänampaqmi Jesuspis mandakurqan (Lüc. 22:19, 20). Jesus wanunqanta yarpäna reunionqa yanapamantsik, Jesus wanunqampita imanö agradecikunapaq kaqman pensanapaqmi (2 Cor. 5:14, 15). Tsënöllam tsë reunionchöqa wawqi panintsikkunawan juntakantsik y animanakuntsik (Rom. 1:12). Y wakin nunakunapis rikäyanqanta y wiyayanqanta gustarmi Bibliapita yachakur qallëkuyan. Tsëmi Jesus wanunqanta yarpäna reuniontaqa llapantsikpis cada wata kushishqa shuyarantsik. w24.01 päg. 8 pärrk. 1-3

Jehoväwan Jesus noqantsikrëkur rurayämunqankunaman mas pensarqa, allim entiendishun cada ünuta kuyamanqantsikta (Gäl. 2:20). Jehoväqa manam leyninta cumplita munarllatsu Tsurin wanunanta permitirqan, sinöqa kuyamarnintsikmi. Tsëmi Tsurin sufrinanta y wanunanta permitirqan. Jehoväqa, kuyamarnintsik imëkata ruramun y manam kuyamanqantsikllatatsu nimantsik (Jer. 31:3). Kuyamarnintsikmi sirwinantsikta permitimantsik (igualaratsi Deuteronomiu 7:7 y 8 textukunatawan). Jehovä kuyamänataqa manam ni ima ni pï michëta puëdintsu (Rom. 8:38, 39). ¿Imanötan tsëta musyar sientikunki? w24.01 päg. 28 pärrk. 10, 11

Ciëlupaq akrashqa cristiänukunaqa shuyaräyanqanta alläpam valorayan. Këllaman pensarishun: 1991 watachömi Frederick Franz wawqi kënö nirqan: “Shuyaräyanqäqa cumplikanqam, y llapäkuna 144.000 nunakunapaqmi cada ünupaq cumplikanqa y pensayanqäpitapis masmi kanqa”. Y mëtsika watapa Jehoväta mana dejëpa sirwirnin, ¿imanötan sientikurqan? Kënömi nin: “Shuyaräyanqätaqa manam qonqayarqötsu. Tsëpa rantinqa, [...] kananqa masmi valorayä. Tsëtaqa manam imëpis qonqayämantsu, mëtsika millon watakunapis shuyarëkäyäshaqllam”. Llapantsikmi ciëluchö o kë Patsachö, mana wanuypa shumaq kawakuyta shuyarantsik. Tsë shuyaranqantsikmanqa tiempu pasanqanmannömi maslla confiakuyta puëdintsik. w23.12 päg. 9 pärr. 6; päg. 10 pärr. 8

Carpa wayiman yëkuna kaqchömi cobripita rurashqa altar karqan y tsëchömi animalkunata pishtëkur Jehoväpaq rupatsiyaq (Ex. 27:1, 2; 40:29). Peru animalkunata pishtëkur rupatsiyanqanqa, manam nunakunata yanapaqtsu llapan jutsankunapita perdonashqa kayänampaq (Heb. 10:1-43). Animalkunata altarchö seguïdu rupatsiyanqanqa rikätsikurqan, llapan jutsankunapita nunakuna perdonashqa kayänampaq Jesus wanunampaq kaqtam. Jesusqa clärum musyarqan nunakunata vïdanwan salvanampaq kë Patsaman Jehovä mandamushqa kanqanta (Mat. 20:28). Tsëmi bautizakurqa, Jehoväpa munëninllatana ruranampaq kaqta rikätsikurqan (Juan 6:38; Gäl. 1:4). Jehoväqa munarqan jutsannaq Tsurin nunakunarëkur wanunantam. Tsëmi Jesusqa pëman markäkoq kaqkuna llapan jutsankunapita perdonashqa kayänampaq “juk kutilla” wanurqan (Heb. 10:5-7, 10). w23.10 päg. 26 pärrk. 10, 11

Kikintsikllapitaqa manam jutsapita ni wanuypita salvakushwantsu (Sal. 49:7, 8). Tsëmi Jehoväqa noqantsikrëkur kuyë Tsurin wanunanta permitirqan. Jehoväwan Jesusmi noqantsikrëkur tsëta rurayämurqan, tsëman mas pensanqantsikmi yanapamäshun Jesus wanunqanta valoranapaq. Adanqa Diosnintsik kamanqan witsanqa jutsannaq nunam karqan y imëyaqpis kawakuytam puëdinman karqan. Peru jutsata rurarirqa, mananam imëyaqpis kawakuyta puëdirqannatsu y tsërëkurmi pëpita yureq nunakunapis wanuyarqanllana. Jesusqa jutsaman y wanuyman Adan churamanqantsikpita salvamänapaqmi jutsannaq vïdanwan pagakurqan. Jesusqa jutsannaq nunam karqan y “manam engañakur parlarqantsu” (1 Pëd. 2:22). Tsëmi jutsata manaraq ruraptin Adanpa jutsannaq vïdanwan igualarqan (1 Cor. 15:45; 1 Tim. 2:6). w24.01 päg. 10 pärrk. 5, 6

Jesusqa wanunqampita kawariramurmi Dios patsätsinqan templupa Alläpa Sagrädu Sitiunman yëkurqan. Jehoväqa imanö adoranantsikpaq patsätsimushqa Tsurin wanunqanta y sacerdöti kanqanta cuentaman churëkurmi. Israelchö mandakoq sacerdöti yëkunqan Alläpa Sagrädu Sitiuqa nuna rurashqallam karqan, tsëmanmi animalkunapa yawarninta aparkur yëkoq. Peru Jesusqa manam nuna ruranqan Alläpa Sagrädu Sitiumantsu yëkurqan, sinöqa “kikin ciëlumanmi” Teyta Diospa puntanman. Tsëchömi vïdampa preciunta Teyta Diosta entregarqan, tsëwanmi llapan nunakunapa jutsankunata ushakätsin (Heb. 9:24-26). Kananqa ciëluchö o Patsachö kawanantsik kaptimpis, Dios patsätsinqan templuchömi adorëta puëdinqantsik. w23.10 päg. 28 pärrk. 13, 14

Pensashun, ciëluchö Gobernanti karnin Jesus ruranqankunaman y alläpa llakipäkoq Mandakoq Sacerdöti kanqanman. Pë yanapamashqam mana allikunapa pasanqantsik hörakuna llakipëkamänantsikpaq Diosnintsikman mañakuyta puëdintsik (Heb. 4:14, 15). Cada junaqmi pensanantsik Jehoväwan Jesus noqantsikpaq rurayämunqankunaman y kanan witsampis rurëkäyämunqanman. Jehovä Diosnintsikta rasumpa kuyarqa, cada junaqmi kushishqa sirwita puëdishun (2 Cor. 5:14, 15). Diosnintsikta y Jesusta agradecikurqa, wakin nunakunatam yachatsinantsik Jehoväpa sirweqnin y Jesuspa qateqnin tikrayänampaq. Tsëta rurashqam pëkunaqa kushikuyanqa (Mat. 28:19, 20). Apostol Pablupis tsëtam rurarqan Jehoväta y Cristuta agradecikurnin. Pëqa clärum musyarqan “llapan nunakuna salvakuyänanta y rasumpa kaqta” yachakuyänanta Jehovä munanqanta (1 Tim. 2:3, 4). w23.10 pägk. 22, 23 pärrk. 13, 14

Diosnintsikpita yachatsikurqa, llakishqa këkaq nunakunata shoqarmi kë textuta leyipantsik y Shumaq Patsachö imanö kawakunapaq kaqtam entienditsintsik. ¿Imanötan nunakunata yanapashwan Apocalipsis 21:3 y 4 textuchö ninqan cumplikänampaq kaqman confiakuyänampaq? Y noqantsikqa, ¿imatataq rurashwan Jehoväman y änikunqankunaman maslla confiakunapaq? Jehoväqa Shumaq Patsapaq änikurpis, tsë änikunqan cumplikänampaq kaqman confiakunapaqmi maskunata rurarqan. Tsëmi kënö ninqan versïculukunam yanapamantsik: “Gobernar täkunachö jamarëkaqmi kënö nirqan: ‘¡Rikë! Llapan imëkatam mushoqta rurëkä’. Kënöpis nirqanmi: ‘Tsë ninqäkunata qellqë, tsëkunaqa confiakuypaqmi y rasumpa kaqllam’. Y kënömi nimarqan: ‘¡Tsë ninqäkunaqa cumplikärishqanam! Noqam Alfa y Omëga kä, qallanan y ushanan’” (Apoc. 21:5, 6a). w23.11 päg. 3 pärrk. 3-5

Jehovä pensanqannö pensaq kanqantaqa, juk jövin rikätsikun imanö vistikunqanwan y altsapäkunqanwanmi. Röpakunata ruramoqkunaqa manam Jehoväta respetayantsu y jukwan jukwanmi kakuyan. Tsëmi ollqukunapaq röpakunataqa, qarankunaman laqaraqta rurayämun warminö rikäkuyänampaq. Juk jövin poqu cristiänu kanampaq kallpachakuykarqa, Bibliachö consëjukunatam cäsukunan y congregacionchö alli vistikoq y alli altsapäkoq wawqikunapitam yachakunan. Kënömi tapukunan: “¿Kënö vistikurnin y altsapäkurninqa wakinkuna imanö sientikuyanqanta respetëkätsuraq? ¿Imanö vistikunqäwan y altsapäkunqäwanqa cläruku rikakun Diospa sirweqnin kanqä?” (1 Cor. 10:31-33). Alli pensëta yachaq jövinkunataqa wawqi panikunam respetayan, y Jehoväpis kuyanmi. w23.12 päg. 26 pärr. 7

Unëqa ‘sur läduchö gobernantim’ Jehoväpa sirweqninkunata sufritsir qatikacharqan (Dan. 11:40). Punta Kaq y Ishkë Kaq Jatun Guërra kanqan witsankunam, wawqikunata guërraman ëwëta mana munayaptin carcelayarqan y Testïgu wamrakunatanam bandërata mana saludayaptin escuëlapita qarquyarqan. Peru kë qepa watakunataqa manam Jehoväpa sirweqninkunata sufritsir qatikachäyannatsu, tsënö kaptimpis juk pruëbakunapanam pasayan. Këllaman pensarishun: polïticukuna campäñata rurayanqan witsankunaqa, capazchi cristiänukunaqa polïticukunata o juk candidätuta yanapëta munayanman. Votacion junaq pipaq mana votarpis, capazchi pensariyanman o shonqunkunachö munariyanman mëqan candidätupis ganananta. Polïtica asuntumanqa mëtikurishwan ruranqantsikkunawan, pensanqantsikkunawan y imanö sientikunqantsikkunawanmi, tsëmi alli cuidakunantsik (Juan 15:18, 19). w23.08 päg. 12 pärr. 17

Imëyaqpis kawakunapaq premiuta chaskinapaqqa, kë consëjutam cäsukunantsik: “Tsëqa tsëta ganayänëkipaqnö cörriyë” (1 Cor. 9:24). Jesusmi kënö nirqan: “Cuidakuyë mëtsikata mikuypaq, mëtsikata upuypaq y kë vïdachö imëkapaq shonquykikunachö yarpachakuypita” (Lüc. 21:34). Kë textukuna y wakin textukunam yanapamäshun imakunachö cambiukunata ruranapaq, tsënöpa cörrikanqantsik carrërachö mana utirinapaq o mana pishipärinapaq. Segürum këkantsik cörrinqantsik carrërachö ganarnin mana wanuypa kawakuyta chaskinapaq kaqta, tsëpaqqa Jehovämi poderninwan yanapamäshun (Is. 40:29-31). Tsëmi apostol Pablunöpis premiuta chaskinëkipaq mana qelanashpa cörrir sïguinëki (Filip. 3:13, 14). Manam qampa rantikichö jukqa cörrita puëdintsu, peru Jehovämi ruranëkipaq kaqkunata ruranëkipaq y mana yanapakoq kaqkunata dejanëkipaq yanapashunki. Pë yanapashuptikim, alli aguantanki y cörrikanqëki carrërachö gananki. w23.08 päg. 31 pärrk. 16, 17

Jesusqa 12 watayoq këkarmi teytankunawan Jerusalen markata viajarqan cada wata rurayanqan fiestaman (Lüc. 2:46-52). Y Josëwan Marïa wayinkunata kutikurqa, Jesustam qonqëkuyarqan. Pëkunaqa manam wamrankunata watukayarqantsu kutikäyanqan grüpuwan ëwëkäyanqanta o mana ëwëkäyanqanta. Peru Jesusta taririrqa, Marïaqa Jesustam culpatsarqan mantsakar ashinqampita. Y Jesusqa manam nirqantsu pëkuna culpayoq kayanqanta. Tsëpa rantinqa, respëtuwanmi contestarqan imanir quedakushqa kanqanta. Tsënö niptimpis, Josëwan Marïaqa manam entiendiyarqantsu. Peru mana entiendiyaptimpis, Jesusqa llapanchömi teytankunata cäsukurqan. Jövin, ¿teytëkikuna imatapis pantayaptin o ninqëkita mana entiendiyäshuptikiqa pëkunata cäsukunëki sasaku o ajaku? ¿Imatan yanapashunkiman cäsukunëkipaq? Tsëpaqqa yarpänëki Jehovä imanö sientikunqantam. Palabran Bibliachömi nimantsik wamrakuna teytankunata cäsukuyaptinqa, ‘Señorta alläpa kushitsinqanta’ (Col. 3:20). Mana entiendiyäshuptiki o alläpata exigiyäshuptikipis, Jehoväqa musyanmi. Tsënö kaptimpis, pëkunata cäsukuptikiqa Jehoväqa alläpam kushikunqa. w23.10 päg. 7 pärrk. 5, 6

Capazchi escuëlachö estudiaq mayintsik tapumashwan ollqupura o warmipura kakuyanqan asuntupaq. Y capazchi munayanman wakin nunakunanö tsë asuntupaq pensanantsikta. Tsëqa nirishwanmi noqantsikpis wakinkunapaq yarpachakunqantsikta y pensayanqanta y decidiyanqantaqa respetanqantsikta (1 Pëd. 2:17). Capazchi tsënö nirishqaqa tsë asuntupaq Biblia ima ninqanta parlapärinata permitimäshun. Creinqantsikkunawan mana acuerdu kaptinqa, manam pensanantsiktsu imata creinqanta musyanqantsiktana. Këllaman pensarishun: juk estudiaq mayiki nishunkiman Diosmanqa upakunalla creiyanqanta. Tsëqa, ¿evolucion asuntuta allipa musyanqantatsuraq pensankiman? Capazchi tsë asuntumanqa ni pensashqapistsu. Tsëmi puëdikaptinqa Dios kamanqankunapita leyinampaq o videukunata rikänampaq jw.org päginaman yëkunampaq nirishwan. Capaz tsëta leyirir o rikärir masta musyëta munanqa. Respëtuwan tratanqantsikmi yanaparinqa pensanqanta cambianampaq. w23.09 päg. 17 pärrk. 12, 13

Noqantsikpis segürum kanantsik llapan shonquntsikwan arrepentikushqa, mana allikunata manana rurashqa y pëman confiakushqaqa yanapakunantsikta Jehovä permitimänapaq y bendicimänapaq kaqta (Prov. 28:13). Sansonqa jutsa ruraq nunam karqan y Dalïlata kuyakurkunqampita mana allichö ushashqa karpis, Jehovä sirwitaqa manam dejarqantsu. Y Jehoväpis manam Sansonta dejarqantsu, voluntäninta ruranampaqmi yapë yanaparqan. Jehoväqa Sansonta rikarqan alläpa markäkoq o yärakoq nunatanömi, tsëmi Hebrëus librupa 11 kaq capïtulunman jutinta churayänanta permitirqan. Jehovä yanapamënintsikta munanqanta y yanapamanqantsikta musyarqa alläpam kushikuntsik, y masqa kushikuntsik mana allikunapa pasanqantsik hörakuna yanapamashqam. Tsëmi Sansonnöpis Jehoväman kënö mañakunantsik: “Llapanta Gobernaq Teyta Jehovä, kë kutilla yarpëkallämë kallpä yapë yurinampaq” (Juëc. 16:28). w23.09 päg. 7 pärrk. 18, 19

Mana alli nunakunata Jehovä ushakätsinan tiempu këllachöna kanqanta musyarmi, llapan nunakunata alli noticiakunapita willëta munantsik. Peru nunakunata mantsarmi parlapëta mantsashwan. Tsëmi apostol Pëdrutapis pasarqan Jesusta juzgayänan paqas. Pëqa manam willakurqantsu Jesuspa qateqnin kanqanta y atska kutim reqinqanta negarqan (Mat. 26:69-75). Peru tiempuwanqa manam mantsakurqannatsu y kënömi nirqan: “Ama pëkuna mantsayanqanta mantsayëtsu ni alläpa yarpachakuyëtsu” (1 Pëd. 3:14). Tsënö ninqanwanmi musyantsik nunakunata mantsarpis valienti këta puëdinqantsikta. Nunakunata Diosnintsikpita parlapëta mana mantsanapaqqa, apostol Pëdru kënö consejamanqantsiktam cäsukunantsik: “Cristu Señor kanqanta shonquykikunachö cläru katsiyë” (1 Pëd. 3:15). Cristuta shonquntsikchö katsirqa yarpänantsikmi ima carguyoq kanqanta, poderösu kanqanta y Gobernamaqnintsik kanqanta. w23.09 pägk. 27, 28 pärrk. 6-8

Noqantsikqa “ampichö o tsakëchö këkaqkuna rurayanqan” mana väleq rurëkunapitam cuidakunantsik (Efes. 5:11). Pï nunapis mana allikunata o oqllanakuykaqkunata seguïdu rikar, wiyar o tsëllapaq seguïdu parlarqa, tsë jutsamanmi fäcil-lla ishkirinqa (Gen. 3:6; Sant. 1:14, 15). Satanasqa nunakunata pantatsishqa ima alli kanqanta o ima mana alli kanqanta mana entiendiyänampaqmi (Is. 5:20; 2 Cor. 4:4). Tsëmi nunakunaqa mana alli rurëkunapaq y mana casädu këkar oqllanakuypaqpis allilla kanqanta nimantsik (2 Pëd. 2:19). Tsëmi pelïculakunachö, televisionpa o Internetpapis Jehovä mandakunqampa contran progrämakunata rikätsikayämun. Diabluqa pensanantsikta munan nunakuna rurayanqankuna o oqllanakur kakuyanqanqa, allilla kanqanta o kushishqa kawakunapaq yanapamanqantsiktam ( Efesius 5:6). w24.03 päg. 22 pärrk. 8-10

Carpa wayitaqa, juntakäyanqan ‘carpa wayi’ nirpis reqiyaqmi. Tsëchömi israelïtakunaqa juntakäyaq Teyta Diosta adorayänampaq y pishtashqa animalkunata rupatsiyänampaq (Ex. 29:43-46). Tsunyaq sitiuchö këkar israelïtakuna juk lädupa ëwarqa, tsë carpa wayita aparkurmi ëwakuyaq (Ex. 25:8, 9; Nüm. 9:22). Tsë carpa wayitaqa quinientus watakunapam utilizäyarqan Jerusalenchö templuta rurayanqan witsanyaq. Peru tsë carpa wayiqa rikätsikoq mas alli kaq shamunampaq kaqtam. Carpa wayiqa rikätsikurqan “ciëluchö kaqkunata” y Teyta Dios patsätsinqan templutam. Apostol Pablum kënö nirqan: “Tsë carpa wayiqa kanan tiempupaq igualatsikuymi” (Heb. 9:9). Tsëmi hebreukunaman apostol Pablu cartakunqan witsampaqqa, tsë templuqa karqanna. Tsë templuqa patsakärirqan 29 watachö Jesus bautizakuriptin, santu espïritunwan Teyta Dios akrariptin y Jehovä patsätsinqan templuchö ‘mas puëdeq mandakoq sacerdötinö’ sirwir qallëkuptinmi (Heb. 4:14; Hëch. 10:37, 38). w23.10 pägk. 25, 26 pärrk. 6, 7

Imatapis juknöpana ruranantsikpaq listu këkanqantsikqa yanapamäshun, qeshyapäkunqantsik hörakuna o mikunantsikpaq pishipakunqantsik hörakunam. Vïdantsikchö cambiukuna kaptinqa, munanqantsiknölla imapis kananta mana shuyaranqantsik, humildi kanqantsik y llakipäkoq kanqantsikmi yanapamäshun. Bibliachömi nimantsik Jehoväqa alli firmi ‘qaqa cuenta’ kanqanta (Deut. 32:4). Peru Jehovä Diosnintsikqa, decidishqana këkarpis juknöpapis ruranmi. ¿Imanötan tsëta musyantsik? Kë munduchö imëka cambiukuna kaptinmi, Jehovä Diosnintsikqa munënin cumplikänanta munar juknöpana ruran. Jehoväqa kikin niraqtam kamamarquntsik y pënömi ima cambiu kaptimpis juknöpana rurëta puëdintsik. Tsëpaqmi Diosnintsikqa Palabran Bibliachö cläru consëjukunata qellqatsimushqa. Tsëta cäsukurqa, imëka problëmapa pasarpis allitam decidishun. Ruranqankunachö y consëjunkunachömi cuentata qokuntsik Jehovä Diosnintsikqa alli firmi karpis juknöpapis ruranqanta. w23.07 päg. 20 pärrk. 1-3

Bibliachöqa Jehoväpaq nin, kuyakoq mamanö kanqantam (Is. 66:12, 13). Juk kuyakoq mamaqa alläpam wamranta kuyan. Waqaptinqa o imampis nanaptinqa jinan höram atiendin. Tsënöllam Jehoväpis, mana allikunapa pasarnin llakikunqantsik hörakuna läduntsikchö këkan. Pantarnin mana allikunata rurashqapis Jehoväqa kuyëkämantsikllam (Sal. 103:8). Israelïtakunaqa kutin kutinmi Jehoväta ofendiyarqan, peru arrepentikuyaptinqa kuyarqanllam. Juk kutim kënö nirqan: “Qamkuna noqapaq alläpa väleq kayaptikim qamkunata kuyä y alabashqa kayänëkita permitirqö” (Is. 43:4, 5). Kanampis Jehoväqa kuyakoqllam këkan. Arrepentikushqa y yanapamänata permitishqaqa kuyëkämantsikllam. Palabranchömi nimantsik imëkata rurashqapis perdonamänapaq kaqta (Is. 55:7). Bibliachöqa nin perdonamarnintsikqa, “yamë këta” tarinapaq yanapamanqantsiktam (Hëch. 3:19). w24.01 pägk. 26, 27 pärrk. 4, 5

Jehoväqa mantsapakunqantsik hörakunam yanapamäshun. Këllaman pensarishun: capaz patronnintsikta asamblëantsikman ëwanapaq o reunionnintsikman mana faltanapaq, juk hörakunachöna trabajanantsikpaq permïsuta mañakushwan. Tsë hörakunachömi rikëta puëdintsik Jehovä Diosnintsik imanö yanapamanqantsikta. Capazchi imanö yanapamanqantsikta rikarqa espantakushun y masmi Pëman confiakushun. Esdrasqa humildim karqan y Jehovätam yanapanampaq mañakurqan. Ruranampaq kaqkunata rurëta mana puëdeqnö karqa, Esdrasqa humildi karmi Jehoväman mañakoq (Esd. 8:21-23; 9:3-5). Tsënö Jehoväman confiakoqta rikarmi wakinkunapis Jehoväman markäkuyarqan o yärakuyarqan y yanapayarqanmi (Esd. 10:1-4). Tsënöllam noqantsikpis mikunantsikpaq faltapakur o familiantsikkuna qeshyayaptin yarpachakurqa, yanapamänantsikpaq kaqman confiakur Jehoväman mañakunantsik. w23.11 päg. 18 pärrk. 15-17

Alli ruraqtanöna rikämänantsikpaq, Abrahan ruranqankunata ruranapaq Jehovä nimarnintsikqa, manam Abrahan ruranqankunallata ruranapaqtsu nikämantsik. Markäkunqantsiktaqa tukuynöpam rikätsikuyta puëdintsik. Këllaman pensarishun: reunionkunaman tsëllaraq shamoqkunata y congregacionnintsikman pasakamoqkunatam kushishqa chaskishwan; yanapanata wanaq wawqi panikunata y familiantsikkunatam yanapashwan. Tsëkunata rurashqam Jehoväqa kushikun (Rom. 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Juan 3:18). Tsënöllam markäkunqantsiktaqa Diosnintsikpita kushishqa yachatsikurnin rikätsikuntsik (1 Tim. 4:16). Llapantsikmi, änikunqankunata Jehovä cumplimunampaq kaqman markäkunqantsikta y llapan ruranqankuna allilla kanqanman markäkunqantsiktaqa, ruranqantsikkunawan rikätsikuyta puëdintsik. Tsëkunata rurashqaqa, Jehovä Diosnintsikqa allillata ruraq nunatanömi rikämäshun y amïgun kanatam permitimäshun. w23.12 päg. 2 pärr. 3; päg. 6 pärr. 15

Gobernanti Davidmi Salomonta imatapis mana mantsakuypa ruranampaq valienti kanampaq nirqan (1 Rëy. 2:1, 3). Llapan bautizakushqa ollqukunam kë consëjuta cäsukuyänan. Llapan rurayanqampis alli yarqunampaqqa, Jehovä mandakunqankunata y consëjunkunatam cada junaq cäsukuyänan (Lüc. 2:52). ¿Imanirtan jövin wawqikunaqa Diospa kaqchö poqu cristiänu kayänampaq kallpachakuyanman? Cristiänu ollqukunaqa, familiankunachö y congregacionchömi imëka rurëyoq kayan. Jövin karqa, capazchi tiempu pasanqanmannö imëkachö yanapakuyta munanki. ¿Pensarqunkiku precursor këta, siervu ministerial këta, anciänu këta, o casakuyta y wamrayoq këta? (Efes. 6:4; 1 Tim. 3:1). Tsëkunata logranëkipaq y llapan ruranqëkipis allilla yarqunampaqqa, Diospa kaqchömi poqu cristiänu kanëki. w23.12 päg. 24 pärrk. 1, 2

Jehoväqa anciänukunatam churashqa sirweqninkunata cuidayänampaq. Y anciänukunaqa kushishqam wawqi paninkunata yanapayan y alli cuidayänampaqmi kallpachakuyan (Jer. 23:4; 1 Pëd. 5:2). Congregacionchö tsënö trabajaq wawqikuna kayanqampitaqa, ¡alläpam kushikuntsik! Anciänukunaqa juez Gedeonpitam yachakuyta puëdiyan (Heb. 6:12). Gedeonqa Jehoväpa sirweqninkunatam cuidarqan y yanaparqan (Juëc. 2:16; 1 Crön. 17:6). Kanan witsanqa imëka mana allikunam pasakun, tsëmi anciänukunaqa Gedeonnölla Diospa sirweqninkunata cuidayänan (Hëch. 20:28; 2 Tim. 3:1). Gedeonnömi puëdiyanqankunallata rurayänan, humildi, cäsukoq kayänan y alli tsarakuyänan. Gedeonpitaqa llapantsikmi yachakuyta puëdintsik, anciänukuna rurayanqanta valoranantsikpaq y llapan rurayanqanchö yanapanantsikpaq (Heb. 13:17). w23.06 päg. 2 pärrk. 1, 3