“Rasumpa kaq Dioswanmi purirqan”

TRABAJËKANQAMPITAM Noëqa jamarin. Viga jananchö tëkarmi nanapäkushqa cuerponta sutapäkurin imatsikan arca kanampaq kaqta rikaparnin. Achachaq alquitranllanam vientopis ascian y herramientakunawan trabajëkäyänqampis wiyakanmi. Noe tëkanqampitaqa rikanmi familian imanö allipa arca rurëchö trabajëkäyanqanta. Atska watapanam wamrankuna, lumtsïninkuna y kuyashqa warmimpis tsë rurëchö yanapakïkäyan. Allipanam avanzariyashqa, pero mëtsikaran rurayänampaq pishin.

Upa rurëta rurëkäyanqantam nunakunaqa niyarqan. Arca qeshpinqanmannömi nunakunaqa asikuyan apäkï tamya shamurnin Patsata paqwë ushakäratsinampaq kaqta Noe willakunqampita. Mana creipaq kaqta y llutanta rurayanqantam niyan. Manam entiendiyantsu imanöpa tsë llutan rurëchö tiemponkunata perdiyanqanta. Pero Noëpa Diosnin Jehoväqa, alläpa jukläyapam sirweqnin Noëtaqa rikarqan.

“Noëqa rasumpa kaq Dioswanmi purirqan” ninmi Bibliaqa (Génesis 6:9). ¿Ima ninantaq këqa? Manam Diostsu kë Patsaman bajamurqan, ni manam Noëtsu ciëloman ëwarqan. Këqa rikätsikun Noe Diosta paqwë llapanchö wiyakunqanta y kuyë amïgontanö paqwë kuyanqantam. Waranqëpayan watakuna pasarinqanchömi Bibliachö Noëpaq kë palabrakuna yurin: “marcäcurninmi, mana wiyacoq nunacunatapis condenecorqan” (Hebreus 11:7). ¿Imanötaq tsëtaqa rurarqan? ¿Noëpa markäkïnimpita imatataq yachakïta puëdintsik?

ALLI NUNA, MANA ALLI MUNDOCHÖ

Noëqa winarqan raslla mana alliman ëwakïkaq mundochömi. Bisabuëlon Enocpa tiemponchöpis pasëpa mana alli tiemponam karqan, pëpis Dioswan pureq nunam karqan, y willakushqam karqan mana alli nunakuna ushakäyänampaq kaqta. Pero Noëpa tiemponkunachöqa mana alli rurëkuna alläpanam mirashqa karqan, tsëmi Diospa rikënimpaqqa Patsapis paqwë ushakashqanöna këkarqan (Génesis 5:22; 6:11; Judas 14, 15). ¿Imanöpataq tsëkamayaqqa chäkurirqan?

Ciëlochömi juk espantëpaq mana alli pasakushqa karqan. Juk angelmi Jehoväpita rebelakushqa karqan tumparnin y Adantawan Ëvata jutsaman ishkitsirnin, tsënöpam Satanasman y Diabluman tikrarirqan. Y Noëpa tiemponkunachönam wakin angelkunapis Satanasta qatirnin Jehoväpa autoridadnimpa contran tikrakuriyarqan. Ciëlochö Dios qonqan sitionkunata jaqirirmi kë Patsaman shayämurqan nunatukurkur shumaq warmikunawan casakuyänampaq. Orgulloso, kikinkunallaman pensar y rebelakoq angelkunaqa alläpa mana alli yanaqim kayarqan nunakunapaq (Génesis 3:1-5; 6:1, 2; Judas 6, 7).

Jinamampis, tsë angelkunawan warmikuna casakuyanqampitam jatusaq, kallpasapa y alläpa jukläya wamrankuna yurirqan. Nefilim nirmi Bibliaqa qayan y tsë ninanqa “ushakätsikoqkuna” o “wakinkunata ishkitseq” ninanmi. Tsë mantsëpaq nunakunaqa pasëpa mana allimanmi tsë mundota tikraratsiyarqan. Jehová Diosqa “rikarqan nunapa mana alli rurëninkuna patsachö mirakïkanqanta, y shonqunkunachö llapan yarparäyanqankuna mana allillapaq imëpis këkanqanta[m]”. Jehová Diosqa tsë mana alli nunakunata 120 watallachö ushakätsinampaq kaqtam nirqan (Génesis 6:3-5).

Noëqa alli warmitam tarishqa karqan, y 500 watayoq këkaptinmi Sem, Cam y Jafet tsurinkuna yuririrqan.a ¡Tsënö mana alli mundochö Noe wamrankunata wätanampaqqa imanö sasaraq karqan! Pë y warminqa wamrankunatam cuidayänan karqan mana alli nunakunapita. Casi llapan wamrakunam alläpa admirayan “kallpasapa” y “reqishqa”, y nefilimkunaqa tsënömi kayarqan. Noëwan warminqa manam tsë jatusaq wanutsikoq nunakunapa imëka mana alli rurëninkunata wamrankunapita pakëta puëdiyarqantsu, pero Jehoväpita rasumpa kaqta y mana allikunata chikinqantaqa yachatsitaqa puëdiyarqanmi. Musyatsiyänanmi karqan kë Patsachö mana allikuna kanqanta rikar Jehová nanatsikunqanta (Génesis 6:6).

Kanan tiempo teytakunapis Noëwan warmin rurayanqannöllam rurayänan. Täranqantsik Patsaqa venenashqa cuentam mana allikunawan junta këkan. Hasta wamrakunapaq imëka kanqampis tsënöllam këkan. Pero alli teytakunaqa tsënö mana allikunapitam wamrankunata tsapäyan yamë pasakïchö kawakoq Jehoväta reqitsirnin y imanö pë mana allikunata ushakätsinampaq kaqta musyatsirnin (Salmo 11:5; 37:10, 11). Awmi, mana alli tiempokunachöpis alli wamrata qeshpitsita puëdintsikmi. Noëwan warminqa puëdiyarqanmi. Wamrankunaqa alli nunam kayarqan, y pëkunanölla Diosta llapanchö wiyakïta munaq alli warmikunawanmi casakuyarqan.

“QAMPAQ JUK ARCATA RURË”

Juk junaqmi Noëpa kawëninqa paqwë cambiarirqan. Jehoväqa pëwanmi parlarqan y nirqan llapan mana alli nunakunata paqwë ushakätsita decidinqantam, jina kënö nirmi mandarqan: “Ciprés niraq qerupita qampaq juk arcata rurë” (Génesis 6:14).

Wakinkunaqa pensayan arca juk barconö kanqantam, pero manam tsënötsu karqan. Manam barcokunapanötsu proan, pöpan, quillan, timonin karqan. Juk jatun cäjanöllam karqan. Jehoväqa Noëta nirqan imanö kanampaq y imanö llapan tamäñonkuna kanampaq kaqtam, y nirqanmi imanö alquitranwan janampa y rurimpa llushinampaq kaqtapis. Y kënömi willarqan: “Kë Patsamanmi mantsakëpaq apäkï tamyata apamushaq [...] Patsa jananchö llapan këkaqkunaqa wanuyanqam”. Jina nirqanmi: “Qammi arcaman yëkunëki y tsurikikuna y warmiki y tsurikikunapa warminkunapis”. Jinamampis, arcamanqa tukïläya animalkunatam yëkatsinan karqan. Shamoq Apäkï Tamyapitaqa salvakuyänan karqan arcachö kaqkunallam (Génesis 6:17-20).

Noëpaqqa juk alläpa jatun trabäjom rurëpaq karqan. Arcaqa jatunmi kanan karqan. Largonqa karqan 133 metrosmi, anchonnam 22 metros y altonnam 13 metros. Lamarpa viajayänampaq kanan tiempo tablapita rurayanqan jatusaq barcokunapitapis más jatunmi karqan. ¿Kë rurëta Noe mantsarqanku? ¿Sasa ruranan kanqampita quejakurqanku? ¿Wakin rurëtaqa cambiarirqanku trabäjon más fácil kanampaq? Bibliam kënö nin: “Noëqa Dios llapan mandanqantam rurarqan. Ninqantanöllam rurarqan” (Génesis 6:22).

Tsëta rurananqa atska watapaqran karqan, quizá 40 o 50 watakunataraq usharqan. Qerukunatam walluyänan karqan, troncokunata sutayänan karqan vïgakunapaq, tablakunapaq y imëkapaqmi roquyänan karqan. Tsëpitanam tsë llapanta shumaq armayänan karqan. Kima pïsoyoq, atska cuartokunayoq y juk lädopam punkun kanan karqan. Jina jiruroqmi ventänankuna kanan karqan, jina tëchompis ichik kinkishärëkaqmi kanan karqan tamya uränampaq (Génesis 6:14-16).

Watakuna pasanqanmannömi arcaqa shumaq rikakur qallëkurqan. ¡Imanö kushishqaraq Noe këkarqan familian yanapaptin! Noëpaqqa arca rurëpitapis juk más sasa rurëran kapurqan. Biblia ninqannöpis Noëqash “nunacunata willapänaq allicunata rurar cawayänanpaq” (2 Pedru 2:5). Tsëta rurarmi rikätsikurqan mana alli nunakuna wanuyänampaq kaqta mana mantsashpa willakunqanta. ¿Nunakunaqa cäsokuyarqantsuraq? “Manam wiyakuyarqantsu” nirqanmi Jesusqa, nunakunaqa alläpa ocupädom kakïkäyarqan rurëninkunachö, mikurnin, upyarnin, casakurnin, y Noëtaqa manam wiyayarqantsu (Mateo 24:37-39, NM). Mëtsikaqmi Noëpita y familiampita burlakuyarqan, mëraq amenazar maqëtapis munayarqan.

Tsënö kaptimpis, Noëwan familianqa manam qelanäriyarqantsu. Arca rurëtaqa manam jaqiyarqantsu tiemponkunata perdiyanqanta y upa rurëta rurayanqanta nunakuna niyaptimpis. Kanan tiempo cristiano familiakunapis Noëpa familiampitaqa atskatam yachakïta puëdiyan. Imanö kaptimpis kë mundopa ‘ushanan junaqkunachöna’ kawanqantsiktam Bibliaqa nin (2 Timoteo 3:1, NM). Noe arcata ruranqan tiempokunanölla kanan tiempokunapis kanampaq kaqtam Jesusqa nirqan. Diospa Gobiernompita nunakunata yachatsishqa, mana wiyëta munayaptin, burlakuyaptin o michäkuyaptimpis, Noe tsëkunapa pasanqantam yarpashwan.

‘ARCAMAN YËKÏ’

Arca rurëtaqa ushariyarqannam. 600 watayoqna Noe këkaptinmi teytan Lamecqa wanurirqan.b Pitsqa wata pasarinqanchönam Noëpa awilun Matusalenpis wanurirqan, pëqa 969 watam kawashqa karqan y llapan nunakunapitapis más kawanqantam Bibliaqa nin (Génesis 5:27). Matusalenwan Lamecqa, Adan kawanqan witsanchömi kawashqa kayarqan.

Awilun Matusalén wanurinqanchömi, Noëqa Jehoväpita kënö neq mandätota chaskirqan: “Qam y wayikichö kaqkuna arcaman yëkuyë”. Jinamampis, tukïläya animalkunata yëkatsinampaqmi nirqan, limpio kaq animalpita qanchista sacrificiopaqtanö y wakimpitana ishkëtayan (Génesis 7:1-3).

Alläpa kushikïpaqchi karqan, ichikpis jatumpis, mantsanëpaq y kuyanëpaq; vuëlëparaq, kuyïllaparaq y qarachakëparaq kikinkunalla animalkuna shamïkaqta rikëqa... Pero manam Noëqa juntëparaqtsu, ni qatïparaqtsu, ni imatapis munapätsiparaqtsu chukaru animalkunata arcaman yëkatsirqan. Bibliaqa nin kikinkunalla ‘Arcaman yëkuyanqantam’ (Génesis 7:9).

Wakin nunakunaqa tsënö pasakunqanta manam creiyantsu, chukaru animalkunawan manshu animalkuna tsëchö junto kayanqanta. Pero këman alleq yarpärishun ¿manatsuraq Kamakoq Dios Yayapaqa podernin kapunman mëläya chukaru animalkunatapis manshuyäratsinampaq? Yarpäshun, Jehoväpaqqa podernin karqanmi Puka lamarta ishkëman rakirinampaq y Intitapis këkanqanllachö quedaratsinampaq. Tsëqa, ¿Bibliachö Noëpaq willakunqanchö manatsuraq poderninwan Diosqa llapanta rurarirqan? Awmi.

Diosqa juknöpapis animalkunata salvëta puëdinmanmi karqan. Pero Noëta utilizanqanchöqa rikätsimantsik kë Patsachö llapan animalkunata nuna cuidanampaq kaqman markäkunqanta o yärakunqantam (Génesis 1:28). Kanan wakin teytakunaqa Noëpa historiantam wamrankunata willayan Jehová nunakunata y animalkunata kuyanqanta yachatsiyänampaq.

Jehoväqa Noëta willarirqan juk semänallachöna Apäkï Tamya kanampaq kaqtam. Mëraq tsë semänachö mëtsika rurëninkuna karqan. Yarpakurkï, imanö sasaraq karqan llapan animalkunata sitionman churayänan y mikïnin juntayänan, y kikinkunapa imëkantapis lloqatsiyänan. Jinamampis, Noëpa warmin y lumtsïninkunapis imëkataraq rurayarqan arca rurinchö shumaq täräyänampaq.

¿Ima niyarqanraq nunakuna tsë llapanta rikarnin? Mana cäsokushpam sïguiyarqan, Noëta y rurëninta tukïnöpa Jehová bendecikaqta rikëkarpis. Manam ni yarpachakuyarqanllapistsu animalkuna arcaman yëkïkaqta rikëkarpis. Tsënö kayanqampitaqa manam espantakushwantsu, porque kanan tiempopis tsënöllam, nunakunaqa manam cuentapaq churayantsu ushanan junaqkunachöna kawëkanqantsikta señalkunata rikätsikïkaptimpis. Jinamampis, apóstol Pedru ninqannöpis mëtsikaqmi burlakuyan Diosta wiyakoqkunapita (2 Pedru 3:3-6). Noëwan familiampis tsënöllapachi pasayarqan.

¿Imëraq burlakïninkunaqa ushakärirqan? Bibliaqa willamantsik familianta y animalkunata Noe arcaman yëkaratsiptin ‘Jehová punkuta wichqarinqantam’. Jehová këta ruranqanqa nunakunapa burlakïninta upälläratsirqanchi. Pero tsë mana upälläratsiptimpis, apäkï tamya jeqarkamunqanqa upälläratsirqanchi, porque tamyëkurqanqa Patsachö yaku juntanqanyaqmi (Génesis 7:16-21).

¿Jehoväqa kushikurqantsuraq tsë mana alli nunakuna ushakäriyaptin? Manam (Ezequiel 33:11). Pëqa atska kutim willatsishqa karqan mana alli rurëninkunata jaqiyänampaq. Diosta wiyakurqa ¿salvakuyanmantsuraq karqan? Awmi, Noënö rurashqa karqa salvakuyanmanmi karqan. Noëqa Dioswanmi purirqan. Bibliaqa willakun ‘marcäquininrecur [tsë witsan] mana wiyacoq nunacunatapis condenanqantam’. Markäkïninqa rikätsikurqan tsë tiempochö nunakuna espantëpaq mana alli kayanqantam. Y manam tsëllatsu, Noëpa markäkïnin o yärakuyninqa manam kikimpa salvacionninllapaqtsu karqan sinöqa familiampaqwanmi. Pënö markäkoq karqa salvaciontam tarinki qampaq y familiëkipaq. Noënöllam qampis Dioswan purita y imëyaqpis amïgon këta puëdinki.