CAPÍTULO 1
“Këmi Dios kuyëqa”
“Këmi Dios kuyëqa: leyninta wiyanantsik, tsë leyninkunaqa manam utitsikuntsu.” (1 JUAN 5:3, NM.)
1, 2. ¿Imanirtaq kuyantsik Jehová Diosta?
¿DIOSTA kuyankiku? Shonqïkipita patsëchi awmi ninkiman Jehová Diosta qamllapaqnam kashaq nishqa karqa. Noqantsikpaqqa imëpis allim Dios kuyëqa. Rasumpëpaqa Pë kuyamanqantsikpitam kuyantsik. Biblia nenqannö: “Puntata Dios cuyamashqantsic captinmi, noqantsicpis peta cuyantsic” (1 Juan 4:19).
2 Jehová Diosqa imëkanöpis kuyakïninta rikätsimënintsiktam tïran. Kawakunapaq huk shumaq patsantsikmi qomarqontsik, y imëkantsikmi qomantsik cada hunaq kawanapaq (Mateo 5:43-48). Hina espiritual kaqtapis qomantsikmi. Palabran Bibliatam qaramashqantsik, y Pëman confiakurnin santo espïrituntapis mañakunapaqmi invitamantsik (Salmo 65:2; Lucas 11:13). Pero más hatun kuyakïnenqa karqan kuyë Tsurinta hutsantsikpita salvamänapaq kachamonqanmi. ¡Imanö hatunmi Jehová Diospa kuyakïnenqa! (Leyi Juan 3:16; Romanos 5:8.)
3. a) ¿Diospa kuyakïninchö imëpis kawanapaq imataraq rurashwan? b) ¿Ima tapukïtataq rurakushwan, y mëchötaq respuestanta tarintsik?
3 Jehová Diosqa munan kuyakïninchö kushishqa imëyaqpis kawanatam. ¿Këkäshuntsuraq kuyakïninchö? Tsëqa kikintsikpitam kanqa. Pero Bibliaqa willamantsik: “Dios cuyecamashqaqa imepis pe munanqanno cawacuyë [...] Pëmi ancupamarnintsic wiñe kawënintsik qoycamäshun” nishpam (Judas 21). Awmi, Jehová Diospa kuyakïninta mana oqranapaqqa, “imepis” rikätsikunantsik alli rurënintsikkunawanmi. Tsëmi tapukunantsik: “¿Imataraq ruräman shonqüpita patsë kuyanqäta Dios rikänampaq?” Kë tapukïpa respuestanqa këkan apóstol Juan qellqanqanchömi: “Këmi Dios kuyëqa: leyninta wiyanantsik, tsë leyninkunaqa manam utitsikuntsu” (1 Juan 5:3, NM). Diosta alläpa kuyanqantsiktam rikätsita munantsik, tsëmi kë texto nenqanta yachakurishun.
“KËMI DIOS KUYËQA”
4, 5. a) Diospa kuyënimpaq parlarqa, ¿ima nïtataq munarqan Juan? b) ¿Imanötaq shonqïkichö Diosta kuyanqëki winashqa? Willakaramï.
4 Kë versïculochö Diospa kuyënimpaq parlarqa, ¿ima nitataq munarqan Juan? Manam Dios kuyamanqantsikpaqtsu, sinöqa noqantsik Pëta kuyanqantsikpaqmi. Rasumpëpaqa yarparëkankichi shonqïkichö Diosta kuyar qallanqëkita.
Dedicakurir y bautizakurirnenqa Jehová munanqannömi kawar qallëkuntsik, kuyanqantsikta y wiyakonqantsikta rikätsir
5 Diospita yachakur qallanqëki tiempokunaman yarpäri. Jehová Diospita y ruramunampaq kaqpita yachakurninmi Pëman más confiakur qallëkorqëki. Hina musyarerqëkim llapan nunanö hutsasapa yurenqëkita, tsënöpa Diospita karuchö këkanqëkitapis; tsënö kaptimpis Tsurin Jesucristuwan salvashunëkitam änishorqëki, Adán hutsata manaraq rurar kawanqannö kushishqa kawakunëkipaq (Mateo 20:28; Romanos 5:12, 18). Hina yachakorqëkim, Jehová, kuyë Tsurinta qamrëkur wanunampaq kachamonqanta. Tsë musyanqëkim yanapashorqëki shonqïkipita patsë Jehová Diosta kuyanëkipaq (leyi 1 Juan 4:9, 10).
6. ¿Imanötan rikätsikuntsik rasumpëpa kuyakïta, y imatataq rurarqonki Diosta kuyarnin?
6 Tsënö kaptimpis manam rasumpëpa kuyakïraqtsu kashqa. ¿Imanir? Rasumpëpa kuyakïqa manam “Diostam kuyä” ninanllatsu. Imanömi fënintsikta rurënintsikwan rikätsikuntsik, tsënöllam hina rikätsikuntsik rasumpëpa kuyakïtapis (Santiagu 2:26). Awmi, pitapis kuyarqa kushitsinqantam rurëta munantsik. Tsënömi shonqïkipita patsë Diosta kuyar qallëkorqa, Dios munanqannö kawar qallarqëki. Itsachi Testïgon kanëkipaq bautizakurerqëki. Tsënö rurashqa karqa rikätsikorqëki rasumpëpa kuyanqëkitam, y Pë munanqanllatana llapan kawënikichö ruranëkipaq änenqëkitam (leyi Romanos 14:7, 8). Pero apóstol Juan nenqannömi änenqantsikta cumplinapaqqa mastaraq ruranantsik, tsëtam rikäshun qateqnin pärrafokunachö.
“LEYNINTA WIYANANTSIK”
7. ¿Mëqankunataq kayan Diospa wakin leyninkuna, y wiyakurnenqa imataraq rurashwan?
7 Diosta kuyarqa ‘leynintam wiyanantsik’ nimantsikmi Juan. ¿Mëqankunataq kayan leyninkunaqa? Bibliachöqa atskatam tarintsik. Wakin wakin prohibenqankunaqa kayan: Machakï, hukwan hukwan punukï, imägenkuna adorë, suwakï, ulikï o llullakï (1 Corintios 5:11; 6:18; 10:14; Efesios 4:28; Colosenses 3:9). Diospa mandamientonkunata wiyakorqa kawanantsik Biblia nenqannömi.
8, 9. ¿Imanötaq musyashun ruranqantsikkuna Jehová Diospaq alli o mana alli kanqantapis Bibliachö leynö mana qellqarëkaptenqa?
8 Diosta kushitsinapaqqa manam Bibliachö qellqarëkaq leykunallatatsu wiyakushwan. Cada hunaq kawënintsikchömi imëkatapis rurantsik, y manam llapan ruranqantsikpaqtsu Bibliachö leykuna qellqarëkan. Tsëpenqa, ¿imanötaq musyashwan ruranapaq akranqantsikkunapita Jehová kushikonqanta o mana kushikonqantapis? ¿Y mëchötaq yanapakïta tarintsik Dios munanqannö ruranapaq? Bibliallachömi. Shumaq estudiarqa, tarintsik Jehová Dios kuyanqan y chikenqan rurëkunatam (leyi Salmo 97:10; Proverbios 6:16-19). Tsënöpam musyashun ima rurëkuna y portakïkuna kushitsinqanta. Jehová imanö kanqanta más reqenqantsikmanmi, tanteashun imakunatapis ruranqantsik Jehová Diosta kushitsinqanta y mana kushitsinqantapis. Tsënöpam alleq musyashun ‘Diospa boluntaninpaqno’ kanqanta, ruranqantsikkunapaq leykuna Bibliachö mana kaptimpis (Efesios 5:17).
9 Rikärishun, Bibliachöqa manam tarintsiktsu leykunata mana alli pelïculakunata mana rikänapaq. ¿Pero leykunataraqku wanantsik tsëkunata mana rikänapaq? Musyantsiknam Jehová ima nenqantapis. Palabranchömi claro nikan: Pëqa “chikinmi maqakoqkunata, maqakita munar qayapäkoqkunatapis” y “mana majäcushpa jucwan jucwan cacoqtaqa [...] Diosmi cuentata mañanqa” (Salmo 11:5; Hebreus 13:4). Bibliachö qellqarëkanqankunaman alleq pensarqa tanteashunmi Jehová munanqanta. Tsëmi, Jehová chikenqan mana alli pelïculakunataqa rikëta munantsiktsu. Kë mundoqa mana allikunawanmi engañamënintsikta tïran, pero Jehoväqa kushikun tsëkunata mana rikashqam.a
10, 11. ¿Imanirtaq imëpis Jehová Diosta wiyakïta munantsik y qelanëkarku rurashwan?
10 ¿Imanirtaq Jehová Diospa mandamientonkunata wiyakuntsik? O huk parlakïchöqa, ¿imanirtaq Jehová munanqannö cada hunaq kawëta munantsik? Manam castigamänantsikta mantsar o hipakïkunata mana munarllatsu (Gálatas 6:7). Sinöqa, alläpa kuyanqantsikta rikätsirmi wiyakuntsik. Imanömi wambrakuna imatapis rurarqa teytankuna allim niyänanta munayan tsënöllam noqantsikpis Teytantsik Jehová ruranqantsikkunapita allim nimänantsikta munantsik (Salmo 5:12). Pëqa Teytantsikmi y alläpam kuyantsik. Y alläpam kushikuntsik ruranqantsikkunapita y portakïnintsikkunapita ‘favorninta chaskinantsikta’ musyar (Proverbios 12:2).
11 Tsëmi Jehová Diostaqa mana munëkarqa o imatapis munarllaqa ni gustamanqantsiknöllaqa servinantsiktsu.b Wiyakorqa llapanchömi wiyakushwan y manam akranantsik fäcilninllatatsu. Tsëpa rantenqa llapan shonquntsikwanmi willakïninkunata chaskinantsik (Romanos 6:17). Salmista nenqannömi “mandamientïkikunata kuyämi” ninantsik (Salmo 119:47). Awmi, Jehová Diostaqa shonquntsikpita patsëmi kushishqa wiyakuntsik. Y alleqmi musyantsik mana qelanashpa pëllata wiyakunantsikta (Deuteronomio 12:32). Noënömi këta munantsik, pëqa llapan kawëninchömi Diosta wiyakorqan, tsënöpam rikätserqan shonqumpita patsë kuyanqanta. Tsënö rurashqam noqantsikpitapis niyanqa Noëpaqnö: “Dios llapan mandanqantam rurarqan. Nenqannömi rurarqan” (Génesis 6:22).
12. ¿Imata rurartaq Jehová Diosta kushitsintsik?
12 ¿Jehová kushikuntsuraq shonquntsikpita patsë wiyakushqa? Awmi, shonquntam kushitsintsik nimantsikmi Bibliaqa (Proverbios 27:11). Pero ¿rasumpëpaqa kushitsita puëdentsiktsuraq Ciëlota y Patsata Gobernaq Diosta? Awmi, Rikärishun. Jehová Diosqa ruramashqantsik, imata ruranapaqpis kikintsik akrakunapaqmi. Tsënöpam noqantsikqa Dios Yayata wiyakïta o mana wiyakïtapis akrakïta puëdentsik (Deuteronomio 30:15, 16, 19, 20). Tsëmi, kawënintsikchö shonquntsikpita patsë kuyarnin allikunata imatapis rurarqa, Jehová Diosta alläpa kushitsishun (Proverbios 11:20). Hinamampis tsënö rurarqa Diosnintsik munanqannömi kawëkantsik.
“LEYNINKUNAQA MANAM UTITSIKUNTSU”
13, 14. ¿Imanirtaq Jehová Diospa “leyninkunaqa manam utitsikuntsu” nintsik, y imataq yanapamantsik alleq tanteanapaq?
13 Tsëpitanam apóstol Juan kushiratsimantsik, “tsë leyninkunaqa manam utitsikuntsu” nishpa. 1 Juan 5:3 NM, nishqanchö “utitsikuntsu” ninanqa grieguchöqa manam “lasantsu” ninanmi.c Tsëmi huk Bibliaqa, mandakïninkunaqa manam “ajatsu” o sasatsu nishpa nin (Señor Jesucristopa Alli Willacuynincuna Conchucos Quechua — Norte). Jehová Diosqa manam mañamantsiktsu mana rurëta puëdenqantsiktaqa. Hutsasapa këkarnimpis leyninkuna cumplitaqa puëdentsikmi.
14 Yarpakurkï, kuyashqa amïguïki huk wayiman ëwakunman täraq y nirishunkiman cösasninkuna ashtapakïta yanaparinëkipaq. Y cösasninkunaqa lasaqpis y ankashpis kanmi, y amïguïkiqa mëqankunata apanëkipaqpis nishunkim. Pero kallpëki tinkulla apanëkitam munan, mana puëdenqëkitaqa manam, alläpa lasaq kaqwan malograkurinëkita musyar. Tsënöllam kuyakoq Diosnintsikpis, mana puëdenqantsik rurëkunataqa manam mandamantsiktsu (Deuteronomio 30:11-14). Tsëmi mana cumplipaqtanöqa leyninkunata imëpis churamuntsu. Jehová Diosqa musyanmi mëyaq puëdenqantsikta y mëyaq chänantsiktapis, hinamampis “musyanmi imanö rurashqa kanqantsikta, y yarpanmi allpa kanqantsikta” (Salmo 103:14).
15. ¿Imanirtaq Diosnintsikpa mandamientonkunaqa kikintsikpa biennintsikpaqmi nintsik?
15 Jehová Diospa mandamientonkunaqa manam imanöpapis utitsikuntsu, tsëpa rantenqa kushikïnintsikpaqmi (leyi Isaías 48:17). Moisesmi nerqan israelïtakunata: “Jehovämi mandamarqantsik llapan leyninkunata wiyakunapaq [...] Jehová Diosta llakitsita mantsar”. Tsëpitanam yaparerqan: “Kikintsikpaqmi y imëpis kawëkänapaqmi” nishpa (Deuteronomio 6:24). Noqantsikpis musyantsikmi Jehová Diospa leyninkuna wiyakïqa imëyaqpis kushishqa kawakunapaq kanqanta. ¿Imanirtaq tsënöqa nintsik? Jehová Diospitam shamun y alläpa yachaq karmi musyan biennintsikpaq kanqanta (Romanos 11:33). Hinamampis kuyakoq Diosmi (1 Juan 4:8). Kuyakoq kaptinmi kuyakïnenqa llapan ruranqanchö y mandamientonkunachöpis rikakun.
16. Imëka mana allikuna lädonchö tärëkarpis, y hutsasapa këkarnimpis, ¿imanirtaq Diosta wiyakushwan?
16 Pero Diospa mandamientonkuna wiyakïqa manam fäciltsu. Alleqmi tsarakunantsik kë mundopa mana alli rurëninkunaman mana ishkinapaq, Biblia nenqannöpis llapampis “diablupa muneninchomi caquicayan” (1 Juan 5:19). Y hutsasapa kënintsik mana allikunaman ishkitsimänatapis manam haqinantsiktsu (Romanos 7:21-25). Mana alli rurëkunaman mana ishkinapaqqa, yanapamäshun Diosta kuyanqantsikmi. Jehová Diosqa bendecinmi kuyarnin wiyakoqkunata. Awmi, ‘cäsucoqnincunamanmi Dios cachamushqa Santo Espiritunta’ nimantsikmi Bibliaqa (Hechos 5:32). Y tsë espïrituqa, yachanëpaq, alli kanapaq y Diosta wiyakunapaqmi yanapamantsik (Gálatas 5:22, 23).
17, 18. a) ¿Imatataq yachakushun kë librochö, y imatataq yarpashwan këpita yachakurnin? b) ¿Imapitaraq yachakushun qateqnin capïtulochöqa?
17 Kë librochömi yachakushun Jehová imatapis ruranantsikpaq willapämanqantsikta y maskunatapis. Tsëpaqmi yarpänantsik: Jehová Diosqa leyninkunata y willapämanqantsikkunata mana munëkar wiyakunataqa mana munanqanta, pero shonquntsikpita patsë wiyakunantsiktaqa munanqanta. Hina yarpänantsikmi, wiyakushqaqa atska bendicionkunata kanan tiempopaq y shamoq tiempopaqpis änimanqantsikta. Y mana wanushpa kawakïtapis. Y shonquntsikpita patsë Jehová Diosta wiyakur alläpa kuyanqantsikta rikätsenqantsiktapis yarpänantsikmi.
18 Alli kaqta o mana alli kaqta alleq tanteanapaqqa Jehová qaramarqontsik huk shumaq qarëtam: concienciata. Tsënö kaptimpis concienciantsik alleq yanapamänapaqqa alleqmi yachatsinantsik, tsëtaqa qateqnin capïtulochömi yachakushun.
a Kë libropa capítulo 6 nishqanchömi, willakun imanö alli kushikïkunata akranapaq.
b Mana munëkarllaqa demoniokunapis wiyakuyanmi. Poderninta y autoridadninta musyarmi, nunakunapita Jesus qarquptin tsë mana alli espïritukuna yarquyarqan (Marcos 1:27; 5:7-13).
c Mateo 23:4, nishqanchöpis kë palabrataqa ‘lasaq qepi’ ninmi, escrïbakuna y fariseokuna munëninkunapita, nunakunapaq mana cumplita puëdeyanqan leykuna churayanqampita parlar. Y Hechos 20:29, 30 nishqanchönam “mallaqashqa atoq ushacunata mikoq cuenta” kanqanta rikätsimantsik, Diospita rakikärir contran tikrashqakunapita y ‘mana alli yachatsicoqcunapita’ parlar.