Jesús shina causashunchij huillashunchij tandanacuipi imalla ruranata ricuchij pꞌanga nishca tandanacuipaj ayudacuna
4-10 DE JUNIO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | MARCOS 15, 16
“Jesuspi pajtarishca profeciacuna”
Marcos 15:24 (Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras) Jesusta caspipi huarcushpaca maijanlla imata apana cashcata ricungapajmi, Jesuspaj churanacunataca sorteashpa chaupircacuna.
Marcos 15:29, 30 (NM) Chaita puricujcunaca, paicunapaj umata cuyuchishpami cashna nishpa cꞌamircacuna: “¡Jajai! Canca, Taita Diospaj huasita urmachishpa quimsa punllallapica cutin shayachishami nircanguica. 30 Canllataj caspimanta uriyashpa quishpiriyari” nircacunami.
nwtsty Mr 15:24, 29-manta yachangapaj notacuna
Jahua churanacunataca sorteashpa chaupircacuna: Jesuspaj huañuimanta Mateo, Marcos, Lucas librocunapi mana tucuita nishcatami Juan 19:23, 24 versocunapica ashtahuan huillan. Chaipica romano soldadocunaca Jesuspaj jahua churanacunata, ucu churanatapish paicunapura sorteashpami aparcacuna. Jahua churanacunataca shuj shuj japingapajmi chuscu pedazota lliquircacuna. Cutin ucu churanataca ama lliquingapajmi, maijanpaj urmachunpish suerteta rurarcacuna ninmi. Chashnami Salmo 22:18-pi nishca shimicunaca pajtarirca. Chai tiempopi costumbreca llaquichishpa huañuchijcunami chai huañujpaj churanahuan saquirij cashca yuyachin. Shinaca manaraj huañuchishpami churanacunata, ima charicushcacunatapish tucui quichujcuna cashca. Chashna rurashpaca huañugrijtaca dimastijmi pingaipi churajcuna cashca.
umata cuyuchishpami: Umata cuyuchishpa, burlarishpa rimanaca pꞌiñashcata, millashcatami ricuchin. Jesusta chashna rimarishpa pasajcunaca Salmo 22:7-pi nishca shimicunatami manapish cuentata cushpa pajtachircacuna.
nwtsty Mr 15:43-manta yachangapaj nota
José: Mateo, Marcos, Lucas, Juan librocunata quillcajcunaca José runamantaca chꞌican chꞌican yuyaicunatami quillcashcacuna. Shinaca cai librocunataca mana copiashpa, cada uno quillcashpa churashcatami ricuchin. Por ejemplo, impuestota cobraj Mateoca Joseca “achcata charij” runami carca ninmi. Cutin Marcosca romanocunapi yuyashpami, Joseca ‘mandajcunalla tandanacushcapuramantami’. Paipish ‘Taita Dios mandana punllata shuyacujmi carca’ ninmi. Cutin Lucasca médico, llaquij runa cashcamantami, Joseca “cashcata ruraj alli shungu runami” carca nin. Paica ‘caishuj mandajcuna ima shinalla yuyarinacushcatapish, Jesusta ima shina llaquichicujtapish mana apoyarcachu’ ninmi. Cutin apóstol Juanllami: “Joseca judiocunata manchashcamanta, pacalla Jesuspaj yachacujmi carca” nin (Mt 27:57-60; Mr 15:43-46; Lu 23:50-53; Jn 19:38-42).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
Marcos 15:25 (NM) Jesustaca iscun horas tutamanta shinatami caspipi huarcurcacuna.
nwtsty Mr 15:25-manta yachangapaj nota
Iscun horas tutamanta: O “tercera hora”. Huaquin gentecunaca Marcos 15:25 versohuan, Juan 19:14-16 versocunahuan comparashpaca cai yuyaica panda shinami ricurin ninmi. Chai versopica Pilatoca Jesusta judiocuna huañuchichunca “chaupi punlla shinatami” entregarca ninmi. Bibliapi Marcos, Juan librocunapi imamanta chꞌican chꞌican horasta nicushcata mana tucuita huillajpipish, huaquin yuyaicunatami cuentapi charina canchij. Mateo, Marcos, Lucas, Juan librocunapica Jesús huañuna último punlla imalla tucushcata parlashpaca chuscundij libropimi chaillatataj nicun. Por ejemplo sacerdotecunapish, ancianocunapish Jesusta mandaj Poncio Pilatoman entregangapajmi tandanacurcacuna. Chai horasca tutamantami carca o ñami pacarirca nishpaca chuscu libropitajmi chashna nin (Mt 27:1, 2; Mr 15:1; Lu 22:66–23:1; Jn 18:28). Shinallataj Mateo, Marcos, Lucas librocunapica Jesús caspipi huarcushca cajpica, ‘chaupi punllamantaca quimsa horas chishicamami tutayarca’ nishpami quillcarcacuna (Mt 27:45, 46; Mr 15:33, 34; Lu 23:44). Cai yuyaipipish yuyashun, huaquincunaca ‘huañuchingapajmi chashnaca azutincuna’ nircacunami. Chashna llaquinaita azutijpica maijancunaca huañujcunami carca ninmi. Jesusta yallitaj azutijpimi paita huarcuna postetapish mana apari tucurca. Chaimantami shujtaj runa shuj mirgata aparishpa ayudarca (Lu 23:26; Jn 19:17). Shinallataj Mateo 27:26-pi, Marcos 15:15-pipish Pilatoca Jesusta azutishca qꞌuipami caspipi huarcushpa huañuchichun curca ninmi. Shinaca llaquinaita huañuchingapaj azutishpa callarina cashca cajpica chai horasmanta, Jesusta caspipi clavana horascamaca shuj tiempomi pasashcanga. Chaimanta cai chuscu librocunata quillcajcunaca Jesusta huañuchingapaj ima hora callarishcata ningapajca chꞌican chꞌican yuyaitami charircacuna. Chaimantami chꞌican chꞌican horasta quillcashcacuna. Shinallataj Pilatoca llaquinaita huañuchinaca, caspipi huarcushca horasmanta callarishcatami yuyashcanga. Chaimantami huarcushca manaraj unipi Jesús huañushcata uyashpaca mana crirca (Mr 15:44). Ashtahuancarin Bibliata quillcajcunaca shuj punllataca chuscupi chaupina costumbretami charijcuna cashca, tutatapish chashnallatajmi rurajcuna cashca. Quimsa horas, quimsa horasmi chaupijcuna carca ninmi. Inti llujshinmanta callarishpaca: iscun hora, chaupi punlla, quimsa horas chishi nishpami churajcuna cashca (Mt 20:1-5; Jn 4:6; Hch 2:15; 3:1; 10:3, 9, 30). Ashtahuanpish chai tiempopica gentecunaca ima horas cashcataca mana alli yachajcunachu carca ninmi. Chaimantami Juan 19:14-pica chaupi punlla shinatami cashca canga nin (Mt 27:46; Lu 23:44; Jn 4:6; Hch 10:3, 9). Shinaca Jesusta llaquichishpa huañuchishcamanta parlashpaca, Marcosca Jesustaca azutircapishmi ninmi. Cutin Juanca Jesusta postepi huarcushca horasmantami yalli parlan. Shinallataj Marcospish Juanpish chai quimsa horaspi imalla tucushcamantami parlacunga, mana shuj hora exactamantachu parlacun. Shinallataj Juanca ‘chai horasmi carca’ nishpaca mana ninchu, chaipaj randica ‘chaupi punlla shinami’ carca ninmi. Cai yuyaicunami Bibliapi imamanta chꞌican chꞌican horascuna nicushcata intindichin. Shinallataj achca huatacuna qꞌuipami apóstol Juanca, Juan librotaca quillcarca. Chaipi chꞌican horasta quillcashpaca Marcos libromanta mana copiashcatami ricuchin.
nwtsty Mr 16:8-manta yachangapaj nota
Manchaihuan cashcamantami piman imata mana nircacuna: Ñaupa quillcashcacunapica Marcos libroca capítulo 16 verso 8-pi nishca shimicunahuanmi tucuchin. Huaquincunaca ‘cai libroca ratomi tucurin, mana ñaupa punta quillcashca layachu’ nincunami. Shinapish Marcosca ima temamanta quillcashpaca rato intindichingapajmi ashalla shimicunapi quillcaj carca. Chaimantami chashna dudanaca mana alli can. Siglo 4-pi causaj Jerónimo, Eusebio yachaj runacunaca: “Ñaupa punta quillcashcaca: ‘Manchaihuan cashcamantami piman imata mana nircacuna’ nishpami tucuchin” nircacunami.
Griego shimipi huaquin quillcashcacunapi, shujtaj shimicunapi traducishpa quillcashcacunapipish verso 8 huashaca achca shimicunahuan, cutin shujtajcunaca ashalla shimicunahuanmi quillcashpa mirachishcacuna. Maijancunaca 12 versotami mirachishcacuna. Caicunaca: Manuscrito Alejandrino, Códice Ephraemi Syri Rescriptus, Códice de Beza Cantabrigense (siglo 5). Shinallataj Vulgata latina, Peshitta siríaca, Siríaco Curetoniano nishca quillcashcacunapipishmi ricurin. Pero siglo 4-pi griego shimipi ishqui quillcashcacunapica mana ricurinchu. Caicunaca Códice Sinaítico, Códice Vaticano nishca quillcashcacunami can. Shinallataj siglo 4 o 5-pi Códice Sinaítico Siríaco nishca quillcashcapi, Marcos libromanta ñaupa quillcashca copto shaídico shimipipish mana ricurinchu (siglo 5). Shinallataj ñaupa quillcashcacunaca armenio, georgiano shimicunapipish Marcos libroca verso 8-pimi tucurin.
Griego shimipi huaquin quillcashcacunapipish, shujtaj shimipi qꞌuipata traducishcacunapipish verso 8 huashaca ashalla shimicunapimi quillcashpa tucuchishcacuna. Chaipica ishqui yuyaillatami churashcacuna. Códice Regio nishca quillcashcaca (siglo 8) verso 8 huashaca 12 mirachishca versocunatapish, ashalla shimicunapi tucuchishcatapishmi quillcashpa churashca. Pero ashalla shimicunapi tucuchishcatami puntapi churan. Shinapish verso 8 huasha manaraj quillcashpami: ‘Maijan yachajcunaca cai shimicunaca ñaupa quillcashcacunapimi tiyan nijpipish, caica chashnataj cashca mana nisha ninchu’ nishpami shuj notata churashcacuna.
ASHALLA SHIMICUNAPI TUCUCHISHCA (NM)
Marcos capítulo 16 verso 8 huasha ricurij ashalla shimicunaca mana Yaya Diospaj espíritu santohuan quillcachishcachu can. Chaipica cashnami nin:
Tucui imata mandashcacunataca Pedrohuan cajcunamanmi utca huillarcacuna. Chai huashaca inti llujshi ladomanta, inti huashicun ladocamami jucha illaj, quishpichij huillaicunata huillachun Jesusllataj paita catijcunata cacharca ninmi.
12 MIRACHISHCA VERSOCUNA (Biblia en Quichua Chimborazo 2010)
Marcos capítulo 16 verso 8 huasha ricurij achca shimicunaca mana yaya Diospaj espíritu santohuan quillcachishcachu can. Chaipica cashnami nin:
9 Semana callari tutamanta Jesús causarishpaca, Magdalamanta Mariamanrajmi puntaca ricurirca. Chai huarmimantami Jesusca, canchis supaicunata llujshichishca carca. 10 Paimi Jesushuan purijcunamanca Jesusca causarishcami nishpa huillarca. Paicunaca llaquirishpami huacacushcacuna carca. 11 Jesús causarishcata María huillajpipish, Jesusca causacushca canata, María ricushca canatapish paicunaca mana crircacunachu. 12 Chai qꞌuipaca, ishqui yachacujcuna shujtaj puebloman ricujpimi, Jesusca shujtaj shina ricurirca. 13 Paicuna tigrashpa yachacujcunaman huillajpipish mana crircacunachu. 14 Chai qꞌuipaca paipaj yachacujcuna micucujpimi chunga shuj yachacujcunamantaj ricurirca. Chaipimi Jesusca: –Ñuca causarishcata ricujcuna huillajpipish rumi shungu cashpami mana crircanguichij– nishpami sinchita rimarca. 15 Cashnapishmi nirca:- Alli huillaita tucuicunaman huillangapaj tucui cai pachata richij. 16 Alli huillaita maijanpish crishpa bautizarijtaca quishpichishcami canga. Ashtahuanpish mana crijtaca, jatun llaquiman cachashcami canga. 17 Ñucata crijcunaca, pi mana rurai tucushca caicunatami rurangacuna: Ñuca shutipimi supaicunataca llujshichingacuna, shujtaj rimaicunatapishmi rimangacuna. 18 Culebracunata maquihuan japijpipish, ima huañuipajta ubyajpipish imata mana rurangachu. Ashtahuanpish ungushcacunapaj jahuapi maquita churashpa alliyachingacunami- nircami.
19 Shinallataj Mandaj Jesús tucuita rimajpica, paitaca jahua pachamanmi aparca. Chaipica, Taita Diospaj alli ladopimi tiyarirca. 20 Yachacujcuna chaimanta rishpaca, tucui llajtacunapimi huillarcacuna. Chashna huillacujpica Mandaj Jesusmi paicunata ayudarca. Milagrocunata rurachishpami paicuna huillacushcaca Jesusllataj huillachicushca cashcata ricuchirca. Chashna cachun.
Bibliata rezashunchij
11-17 DE JUNIO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 1
“María shina humilde cashunchij”
ia pág. 149 párr. 12
‘Ñucaca Jatun Diosta sirvijmi cani’
12 Mariapaj shimicunaca cazuj, humilde shungu cashcatami ricuchin. Cai shimicunaca cunan punllacamami Diosta sirvijcunataca achcata cushichin. Paica ángel Gabrieltaca: “Shinashpaca can nishca shina rurachunlla. Ñucaca Jatun Diospajta rurajmi cani” nircami (Luc. 1:38). Chai tiempopica sirvij soltera huarmicunaca tucui sirvijcunamanta mana importante shinami carcacuna. Chaimantami paicunapaj causaipi imata ruranata, ima tucunatapish paicunapaj amocunalla decidij carcacuna. Mariapish Jehová Dios paipaj Amo cashcatami sintirca. Shinallataj Diosca shungumanta cazujcunataca mana saquij cashcatami yacharca. Ashtahuanpish pai mingashca sinchi cajpipish tucui shunguhuan alli pajtachijpica bendiciana cashcatami yacharca. Chashnami Mariaca Jehová Diospaj maquipi quishpirishca shina sintirirca (Sal. 18:25).
ia págs. 150, 151 párrs. 15, 16
‘Ñucaca Jatun Diosta sirvijmi cani’
15 Elisabet tapushcata María cutichishca shimicunaca Bibliapimi con cuidado quillcashca tiyacun (Lucas 1:46-55-ta leyipai). Aunque María rimashca mana achca cutin Bibliapi tiyajpipish cai versocunapimi pai nishca shimicunaca achcata quillcashca ricurin. Caicunaca paimantami achcata yachachin. Por ejemplo, paica Mesiaspaj mama tucuna bendicionta Jehová Dios cujpica tucui shunguhuan, sumaj shimicunahuanmi paitaca alabarca. Caica yachachinmi Mariaca agradicij huarmi cashcata. Shinallataj, ‘Yaya Diosca jatun tucushca mandajcunataca anchuchishpami, huajcha humildecunataca jatun nishca canapi churan’ nircami. Chashna nishpaca sinchi feta charishcata, Bibliatapish achcata yachaj cashcatami ricuchirca. Paica Hebreopi Quillcashcacunata 20 yalli yuyaicunamantami parlarca.
16 Shinallataj Mariaca Diospaj Shimi imalla yachachishcacunapimi cutin cutin yuyashpa saquirij carca. Shina cashpapish paipaj yuyaimanta rimanapaj randica humilde cashcamantami Bibliapi yachacushca shimicunata nirca. Shinallataj paipaj huijsa ucupi huiñacuj huahuapish, ña huiñashpaca chashnallataj yuyashcatami ricuchirca. Paica: “Ñucaca mana ñuca yuyaimantachu yachachini. Ashtahuanpish ñucata cachaj Yaya yachachi nishcallatami yachachini” nircami (Juan 7:16). Ñucanchijpish shujtajcunaman yachachishpaca ¿Diospaj Shimi Bibliataca achcata valorashcata, respetashcatachu ricuchinchij? ¿O ñucanchij yuyashca shinachu yachachinchij? Mariapaj sumaj ejemplota catishunchij.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w08 15/3 pág. 30 párr. 5
Lucas libromanta yuyaicuna
1:35. ¿Jesús huacharichunca Diosca Mariapaj shuj ovulotachu utilizarca? Abrahampaj, Judapaj, Davidpaj huahua huahuacunamanta Jesús shamushcata ricuchingapajmi Diosca Mariapaj shuj ovulota utilizarca (Gén. 22:15, 18; 49:10; 2 Sam. 7:8, 16). Pero jucha illaj huacharichunca paipaj espíritu santohuanmi Jesustaca Mariapaj huijsapi Diosca churarca (Mat. 1:18). Chashnami Mariapaj óvulo ima mapa illaj saquirichun ayudashca canga. Shinallataj Jesuspaj causaita callarimantapacha imapish ama llaquichichunmi cuidarca.
w08 15/3 pág. 30 párr. 6
Lucas libromanta yuyaicuna
1:62. ¿Zacariasca imata mana rimaj tucushpaca sordopishchu saquirirca? Mana, rimanallatami mana pudirca. Chaimantami chaipi cajcunaca “maquihuan ricuchishpalla” Zacariastaca, cambaj huahuataca “¿ima shutitataj shutichisha ningui?” nishpa tapurcacuna. Zacariaspaj rinrin uyajpimi chashna tapushcangacuna. Shinallataj paipaj huarmi Elisabet, paicunapaj huahua ima shuti canata nicujtami uyacushcanga. Ashtahuanpish Bibliapica ‘paipaj cꞌallu cacharirishpa rimai callarircallami’ ninmi mana rinrincunamantaca parlanchu. Chaica ricuchinmi paipaj rinrinca uyacushcata (Luc. 1:13, 18-20, 60-64).
Bibliata rezashunchij
18-24 DE JUNIO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 2, 3
“Joven, ¿Diospaj amigo tucungapaj esforzaricunguichu?”
nwtsty Lu 2:41-manta yachangapaj nota
yaya mamaca huatantami rijcuna carca: Huarmicunapish Jerusalén Pascua fiestaman rinami can nishca leyca mana tiyarcachu. Pero Mariaca cada huatami Josehuan rij carca (Éx 23:17; 34:23, Biblia en Quichua Chimborazo, 1989). Chaica rinandij, cutin tigranandijca 300 kilometrocunata familia entero huahuacunandijmi viajana carcacuna.
nwtsty Lu 2:46, 47-manta yachangapaj notacuna
paicunata tapushpa: Jesuspaj tapuicunaca mana shuj uchilla huahua tapushca laya yachangapajllachu carca. Chaimantami chaipi uyacujcunaca mancharishcangacuna (Lu 2:47). Maipica griego shimipi “tapuna” nishpaca shuj juiciopi caj laya tapushcata shujtaj tapuihuan cutichinatami chashna nin (Mt 27:11; Mr 14:60, 61; 15:2, 4; Hch 5:27). Historiamanta yachaj runacuna nishca shinaca, rijsishca yachachijcunaca fiesta tucurishca huashami templo ancho patiocunapi yachachishpa saquirijcuna carca ninmi. Chaipimi gentecunapish tiyarishpa uyajcuna, tapujcuna carca nin.
mancharircacuna: Griego shimipi “mancharircacuna” nishpaca cutin cutin mancharishpa catishcatami nicun.
nwtsty Lu 2:51, 52-manta yachangapaj nota
cazushpami causarca: O “imapipish cazurca; cazushpami catirca” nisha nin. Griego shimipi “cazushpami causarca” nishpaca Jesús templopi yachachijcunaman Diospaj Shimita achcata yachashcata ricuchishca huasha, huasiman tigrashpa humilde shunguhuan paipaj yaya mamata cazushpa catishcatami nicun. Paica shujtaj huahuacunata yallimi paipaj yaya mamata alli cazuj cana carca, chaica importantemi carca. Moisesman cushca Leytapish tucuitami alli cazuna carca (Éx 20:12; Gál 4:4).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Lu 2:14-manta yachangapaj notacuna
Cai pachapipish pai cꞌuyashpalla cushcata chasquijcunaca sumaj causaita charichun: Huaquin quillcashcacunapica: “Cai pachapipish sumaj causai tiyachun, tucuicuna pai cꞌuyashpalla cushcata chasquichun” nishpami quillcashcacuna. Chaimantami huaquin Bibliacunapica chashnallataj traducishcacuna. Pero Traducción del Nuevo Mundo Bibliapi cai yuyaita ima shina traducishcatami achca quillcashcacuna apoyan. Shinallataj chai ángel, ‘pai cꞌuyashpalla cushcata chasquijcuna’ nishpaca mana tucui gentecunamantachu parlarca. Mana allita yuyashpa, rurashpa causajcuna Diospaj ñaupajpi alli ricurishcataca mana nicunchu. Ashtahuancarin segurotij tucui shunguhuan paipi crijta, paipaj Churi Jesusta catij cajpimi Diosca chasquin ninmi (ashtahuan yachangapajca pai cꞌuyashpalla cushcata chasquijcuna nishca notata ricui).
pai cꞌuyashpalla cushcata chasquijcuna: Caipi ‘cꞌuyashpalla cushca’ nishpa ángel rimashca shimicunaca Yaya Diosmantami parlacun, mana runacunamantachu parlan. Jesús bautizarishca qꞌuipa jahua pachamanta ‘canpimi cushicuni’ nishpa Jehová Dios rimashcata quillcangapajmi Mateo 3:17, Marcos 1:11, Lucas 3:22 versocunapi cai eudokéo griego shimitaca utilizashca. ‘Pai cꞌuyashpalla cushcata chasquijcuna’(anthrópois eudokías) nishca shimicunaca Diospaj ñaupajpi alli cashca gentecunatami nicun. Huaquinpica “Diospaj ñaupajpi alli ricurij” o “Dios cꞌuyashca” nishpapishmi traducishcacuna. Shinashpaca ‘pai cꞌuyashpalla cushcata chasquijcuna’ nishca shimicunata ángel nishpaca mana tucui gentecunamantachu chashna nirca. Chaitaca Diospi tucui shunguhuan crijcunaman, paipaj Churi Jesuspaj alli catijcunatami chashna nin. Ciertomi cai eudokía nishca griego shimica huaquinpica runacuna cꞌuyashpalla cushcamanta parlan (Ro 10:1; Flp 1:15), pero casi siempremi Diospaj cꞌuyashpalla cushcamanta o paita cushichinamanta ashtahuan parlan. Shinallataj imata rurashpapish paita cushichingapaj rurana cashcamantapishmi parlan (Mt 11:26; Lu 10:21; Ef 1:5, 9; Flp 2:13; 2Te 1:11). Septuaginta, nishca quillcashcapipish Diospaj cꞌuyaimantami parlan (Salmo 51:18 [50:20, LXX]).
wp16.3 pág. 9 párrs. 1-3
¿Yacharcanguichu?
¿Josepaj yayaca pitaj carca?
Joseca Nazaret llajtapi carpinteromi carca. Paimi Jesusta huiñachij yaya carca. ¿Pishi Josepaj yaya carca? Jesuspaj familiapuramanta parlaj Mateo libropica, Josepaj yayaca Jacobmi carca ninmi. Cutin Lucas libropica Joseca Elipaj (Helí) churimi carca ninmi. ¿Imamantataj ishqui chꞌican shuticunata nin? (Lucas 3:23; Mateo 1:16).
Mateoca Jacobmi Josepaj yayaca carca ninmi. Cai versopi tiyaj griego shimica, Josepaj propio yayaca Jacobmi carca nisha ninmi. Shinallataj Mateoca Josepaj huahua huahuapuramantami quillcashpa churashca. Cai registropica Davidpaj mandanapi Josepish mandana derechota charishcatami ricuchin. Chai derechotaca pai huiñachishca churi Jesusmanmi curca.
Cutin Lucasca, ‘Joseca Elipaj (Helí) churimi carca’ ninmi. Cai shimicunaca churi o yerno cashcatami nicun. Por ejemplo, Lucas 3:27-pica Salatielca (Sealtiel) Jeconiaspaj churi cajpipish, “Neripaj churimi carca” ninmi (1 Crónicas 3:17; Mateo 1:12). Salatielca Neripaj ushushihuanmi cazado carca. Shinaca Neripaj yernomi carca. Chashnallatajmi, Joseca Elipaj ushushi Mariahuan cazado carca. Chaimantami paitaca Elipaj churimi nijcuna carca. Shinaca Lucasca Jesuspaj mama Mariapaj familiacunamantami parlacun (Romanos 1:3). Bibliapica Josepaj familiacunamanta, Mariapaj familiacunamantapishmi parlan, caicunamanta achcatami yachai tucunchij.
Bibliata rezashunchij
25 DE JUNIO A 1 DE JULIO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 4, 5
“Jesús shina tentacioncunamanta utca caruyashunchij”
w13 15/8 pág. 25 párr. 8
¿Jehová Dios munashca shinachu causacunchij?
8 Jesusca 40 punllacunata, 40 tutacunatami mana micushca shitashca pambapi carca. Chaipimi Diabloca pandachisha nirca. Jesús yaricaihuan cajpimi Diabloca: “Diospaj Churitaj cashpaca, cai rumita tanda tucuchun niyari” nirca (Luc. 4:1-3). Jesusca ishqui ruraicunatami rurai tucurca: chai rumicuna tanda tucuchun shuj milagrota rurashpa micunata o chaita mana ruranata. Pero Jesusca paipaj Yaya cushca poderta paipaj allipajlla utilizanaca mana alli cashcatami alli yacharca. Shinashpaca pai yaricaihuan cashpapish, Yaya Dioshuan amigo canami paipajca ashtahuan importante carca. Chaimantami Jesusca: “Quillcachishcapica: ‘Runaca mana tandallahuan causangachu. Ashtahuanpish Dios rimashca tucui shimicunahuanmi causanga’ ninmi” nirca (Luc. 4:4).
w13 15/8 pág. 25 párr. 10
¿Jehová Dios munashca shinachu causacunchij?
10 Satanasca ¿ima shinataj Jesustaca ñahui ricushpa munanahuan tentarca? Cai pachapi tiyaj tucui mandanacunata Jesusman ricuchishpaca: ‘Tucui llajtacunata mandaj canata canmanmi cusha’ nircami (Luc. 4:5, 6). Jesusca chai mandanacunataca mana ñahuihuantaj ricurcachu. Diabloca muscuipi shinami ricuchirca. Paica, tal vez jatun canata ricushpaca urmangami yuyashpami chashna ricuchishcanga. Chai huashaca Satanasca: “Can ñucata cungurishpa adorajpica, tucui caicunaca cambajmi canga” nircami (Luc. 4:7). Pero Jesusca millai Satanás munashcata rurajca mana casha nircachu. Chaimantami: “Quillcachishcapica: ‘Mandaj cambaj Taita Diosta adorangui, paipajllata rurangui’ ninmi” nishpa cutichirca (Luc. 4:8).
nwtsty video
Diospaj Huasi jahua punta
Cunanca Diabloca Jerusalén ‘Diospaj huasi jahua puntamanmi’ Jesustaca pushashcanga. Chaipimi ‘caimanta huashicui’ nirca. Pero ima pushtupi cashcami mana alli yacharin. Caipi “Diospaj huasi” nishpaca tucui templo huasi muyundijtami chashna ninga. Jesusca alli ladopi saquirij huasha esquinapimi cashcanga (1) o tal vez shujtaj esquinapichari carca. Maijan esquinamanta cashpapish, Jesús chaimanta huashicushpaca Jehová Dios mana ayudajpica huañunmanmi carca.
w13 15/8 pág. 26 párr. 12
¿Jehová Dios munashca shinachu causacunchij?
12 Jesusca Eva huarmi shina mana juchapi urmarcallachu. Ashtahuanpish humilde shungu canata sumaj ejemplotami saquirca. Qꞌuipaca Satanasca cutinmi Jesustaca urmachisha nirca. Cunanca shujtajcuna mancharishpa ricuchun, Jehová Diostapish pruebapi churangapajmi carca. Pero Jesusca chaita rurashpaca jatun tucushcata ricuchina cashcatami alli yacharca. Chaimantami Jesusca ñahui ñahui Diablotaca: “Dios Quillcachishcapica: ‘Canta Mandaj Jatun Diosta ama yangamanta caita chaita rurai nichun’ ninmi” nirca (Lucas 4:9-12-ta leyipai, QC, 1989).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Lu 4:17-manta yachangapaj nota
profeta Isaías quillcashca libro: Mar Muerto nishcapi Isaías quillcashca pilluchishca cara o rolloca 7,3 metrostami midin. Cutin 17 hojacunata tandachishca caracuna o pergaminotami charin. Shinallataj 54 chꞌican chꞌican columnapimi quillcashca can. Nazaret llajtapi caj Sinagogapi rezana pillushca carapish chai valillatajmi midij cashcanga. Primer siglopi pillushca carapi tiyaj librocunaca mana capitulocunapi, versocunapi chaupishcachu carca. Shinaca Jesusca ima temamanta parlangapajpish chai ayuda illajllami mashcana carca. Pero paica chai yuyaicuna maipi quillcashca cashcata japircallami. Chashnami Jesusca Diospaj Shimita alli yachaj cashcata ricuchirca.
nwtsty Lu 4:25-manta yachangapaj nota
quimsa huata sujta quillacuna: 1 Reyes 18:1-pi nishca shinaca Eliasca usia tucurinataca “quimsa huata” cajpimi huillarca. Chaimantami huaquincunaca, ‘Jesús nishcahuan cutin 1 de Reyes nishcahuanca mana chaillatataj ninchu’ nincuna. Shinapish 1 de Reyes libropica, ‘usia mana quimsa huatata carcachu’ nishpaca mana ninchu. “Quimsa huata” nishpaca profeta Elías, ‘cai huatacunaca manataj tamyangachu’ nishpa Acab runaman huillashca horasmanta cuentajpica quimsa huata pasashcatami nicun (1Re 17:1). Chaitaca ña usia quilla cajpimi huillashca canga. Usiaca sujta quillacunatami tiyaj carca, pero cunanca ashtahuan tiempotami usiaca tiyana carca. Ashtahuancarin usiaca Elías Acabman huillanca mana tucurircachu, puntaca Carmelo urcupi Jehová Dios Eliaspaj lado cashcata, ninata cachashpa ricuchina tiyarcarajmi (1Re 18:18-45). Shinashpaca Jesús Lucas 4:25-pi, cutin Jesuspaj lahuauqui Santiago 5:17-pi nishca shimicuna, 1 de Reyes 18:1 versocunapish mana pandata nicunchu.
Bibliata rezashunchij