¿Imataq Evangelio según Judas nisqan qellqaqa?

CHAYLLARAQ tarisqanku Evangelio según Judas nisqanku qellqapa ima nisqanta estudiaqkunapa willakusqankutam abril 2006 kaq watapi noticiakunapi admirakuypaq Allpantinpi willakurqaku. Chay willakuymantam yachaysapa achka runakuna nirqaku chay qellqapa nisqanmi Judas Iscariotemanta imayna piensasqanchikta cambianqa. Yachasunmi Judasqa Jesuspa allin apostolnin kasqanta chaynataq paypa kamachisqanman hina traicionasqanmantapas, nispa.

¿Cheqapchu chay qellqapi willakuykuna? Chayna kaptinqa, ¿willakunchu Judas Iscariotemanta, Jesucristomanta chaynataq ñawpa tiempopi cristianokunamanta mana yachasqanchik kaqkunata? ¿Yanapanchu cristianokunamanta allinta yachanapaq?

EVANGELIO SEGÚN JUDAS NISQANTA TARISQANKUMANTA

Evangelio según Judas nisqanku qellqata imayna tarisqankumantaqa manam yachakunchu. Chay qellqataqa manam ñawpa tiempopi imapas imayna kasqanmanta estudiaqkunachu tarirqaku. Chaytaqa yaqachusmi tarirurqaku 1978 kaq watapi Egipto nacionpi machaypa ukun sepulturapi, chaymanta pasaq watakunapiñam ñawpa tiempopi kaq cosaskunata rantikusqanku mercadopi tarirurqaku. Chayqa karqa tawa librokunamanta hukninmi, copto nisqanku rimaypi. Chay idiomataqa ñawpa tiempopi Egipto runakunam rimarqaku.

Chay qellqaqa patanasqa qalaspim qellqasqa karqa, chayta manaraq tariptinkuqa chaki sitiopim karqa, chay sitiomanta horqoruspa mana allinta waqaychaptinkum chay qellqaqa pumpuyta qallaykurqa. 1983 kaq watapis yachaysapa kimsa runakuna rantiyta munasqaku ichaqa achka qollqepa chanin kaptinsi qawaylla-qawaykusqaku. Watakuna pasaytam mana allinta waqaychaptinku chay qellqaqa astawan pumpururqa. 2000 kaq watapim ñawpa tiempopi cosaskunata rantiq chay qellqata rantirurqa hinaspam tiempo pasayta chay qellqata qorqa huklaw nacionniyoq runakuna estudianankupaq. Paykunañataqmi Fundación Mecenas de Arte Antiguo hinaspa Sociedad National Geographic nisqan institucionkunapa yanapayninwan anchata kallpanchakurqaku chay qellqapa achka ñutu llikichankunata tupanachinankupaq. Chaymantapas yachanankum karqa hayka watayoq kasqanmanta chaynataq ima nisqanta tikranankupaqpas.

Carbono 14 nisqankuta servichikuspam tantearqaku 200-400 kaq watakuna ukupi qellqasqa kasqanmanta. Chaymantapas cuentatam qokurqaku copto rimaypi Evangelio según Judas nisqan qellqaqa ñawpa tiempopi griego idiomamanta tikrasqa kasqanta. Copto rimayman manaraq tikrachkaptinkuqa, ¿haykapitaq qellqarqaku hinaspa imayna tiempopitaq?

RUNAKUNAPA PIENSASQANMAN HINA QELLQA

200 kaq wata manaraq qayllarichkaptinmi Ireneo sutiyoq obispo Contra las herejías nisqan qellqanpi rimarqa Evangelio según Judas nisqanmanta. Chay qellqanpim qawachirqa paypa religionninpi mana creeqkunamanta kaynata: “Jesusta traicionaq Judasqa [. . .] wakin apostolkunamantaqa paylla ‘cheqap yachachikuykunamanta astawan yachasqantas qawachin’ chaynataq ‘imaynata traicionananpaq tanteasqanmantapas’ hinaspa paynintakama hanaq pachapipas chaynataq kay Pachapipas tukuy mana allinkuna chinkasqanmantapas. Tukuy chaykunatam rimanku Evangelio según Judas nisqa qellqankupi”, nispa.

Ireneoqa anchatam cheqnipakurqa religionninpi mana kaqkunataqa otaq cristianos gnósticos nisqan religionpi kaqkunataqa, paykunam niqku revelacionman hina yachachikuykunamanta entiendesqankuta. Gnosticismo ninanqa Cristopa “yachachisqankunata” piensasqankuman hina entiendeq ninanmi. Paykunaqa entiendesqankuman hinam qellqarqaku. Chayna qellqakunaqa achkanpim karqa Ireneopa tiemponkunapiqa.

Chay qellqakunapim niqku Jesuspa yachachisqanwan allin reqsisqa apostolkuna mana acuerdopi kasqankumanta chaynataq Jesuspa yachachikuyninkunataqa paypa favorecesqa kaqkunalla entiendesqankumantapasa. Wakinqa niqkutaqmi Bibliapa Ñawpa testamentonpa nisqanman hina “unanchaq diospa” ruwasqan Allpaqa runakunapaq carcel hina kasqanta chaynataq tukuy atiyniyoq diosninkuman mana igualasqantapas. Hinaspa chaykunamanta entiendeqkunalla aycha cuerponkumanta librakunankupaq kasqanmantapas.

Evangelio según Judas nisqa qellqapas chay wakin qellqakuna hinam, chaymi qallariyllanpi nin: “Pascua fiestapaq kimsa punchawllaña faltachkaptinmi Jesusqa revelacionkunamanta Judas Iscariotewan huk semanapuni rimarqa”, nispa.

¿Chayraq tarisqanku Evangelio según Judas nisqan qellqamantachu Ireneoqa rimarqa? Marvin Meyer sutiyoq runam copto rimaymanta Evangelio según Judas nisqanta estudiaspan tikrarqa, paymi nin: “Kay qellqaqa tupanmi Ireneopa nisqankunawan”, nispa.

¿IMA NINTAQ CHAY QELLQAQA JUDASMANTA? YACHAYSAPAKUNAPA RIMASQANKU

Evangelio según Judas nisqanman hinaqa wakin discipulonkuna mana entiendeptinkus Jesusqa asikuq. Judasllas allinta entiendesqa Jesusqa maymanta kasqanta chaysi sapallanpi willasqa “diospa gobiernonmanta” mana entiendenapaq kaqkunata.

Fundación Mecenas de Arte Antiguo hinaspa Sociedad National Geographic nisqan institucionpa yanapayninwan Evangelio según Judas nisqanta tikraqkunaqa Irienopa nisqankunawanmi intusqa karqaku. Tikraspankus entiendesqaku sasa entiendenapaq kaqkunata Judas entiendeq kasqanrayku Jesus akllasqanmanta hinaspa paylla “diospa gobiernonpi” kananmantapas. Chay libropa nisqanman hinaqa wakin apostolkunas Judaspa rantinpi hukta maskananku karqa, ichaqa kawsarimuspansi “chunka kimsayoq kaq espiritu” kanan kasqa. Paymansi Jesusqa nisqa: “Qanmi paykunamantaqa aswan favorecesqa kanki. Qanmi aycha cuerpoymanta librasqa kanaypaq yanapawanki”, nispa.

Ñawpa tiempopi cheqap cristianokunamanta hinaspa cristiano tukuqkunamanta estudiaq Bart Ehrman hinaspa Elaine Pagels runakunam Evangelio según Judas nisqan qellqamanta entiendesqankumanta chaylla willakachakuyta qallaykurqaku, chay willakusqankuqa tuparqataqmi Sociedad National Geographic nisqa institucionpa willakusqankuwanpas. Chaymanta qepallatam April DeConick hinaspa Birger Pearson sutiyoq estudioso runakuna chay willakusqankuwanqa mana acuerdopichu karqaku. Sociedad National Geographic nisqan institucionsi chay entiendesqankuta lliw runakuna yachanankurayku noticiakunapi willakachakuyta qallaykusqaku. Chaymantapas chay institucionqa manas revisachisqachu yachaysapa huk runakunawanqa.

Chay institucionpa yanapayninwan tikrasqankutas DeConick hinaspa Pearson runakuna sapakama allintaraq estudiasqaku hinaptinsi iskayninku reparasqaku Evangelio según Judas nisqan qellqapa wakin partenkunaqa mana allin tikrasqa kasqanmanta. DeConickpa tikrasqanman hinaqa Judastam Jesusqa nisqa “chunka kimsayoq kaq demonio” nispa, manam “chunka kimsayoq kaq espiritu”b nispachu. Chaymantapas Jesusqa nisqas Judasqa manapuni “diospa gobiernopi” kananmanta. Wakin discipulokunamanta aswan allinpaq hapinanmantaqa nisqas: “Wakiqnikimantaqa qanmi aswan mana allinta ruwanki, qanmi wañunaypaq huchayoq kanki”, nispa. DeConickpa piensasqanman hinaqa Evangelio según Judas nisqankuqa apostolkunamanta burlakunankupaq qellqasqankus kasqa. DeConick hinaspa Pearson runakunapaqqa manas chay qellqaqa Judastaqa reqsichinchu allin runa kasqantaqa.

¿EVANGELIO SEGÚN JUDAS NISQANMANTA IMATAM YACHANCHIK?

Judas allin runa otaq demonio kaptinpas yachaysapa runakunaqa manam confianapaqchu hapinku paymanta willakuq qellqataqa. Bart Ehrman sutiyoq runapas ninmi: “Manam chay qellqataqa Judaschu qellqarqa, manam imapas qawachinchu pay qellqasqantaqa. [. . .] Manataqmi Judaspa tiemponpi kaq runapa qellqasqanchu [. . .]. Chay qellqaqa manam yanapanchu Jesuspa vidanmanta yachanapaqqa”, nispa.

Evangelio según Judas nisqa qellqaqa 100 wata pasaytañam griego rimaypi qellqakurqa. Irineopa willakusqanwan kay tiempopi runakunapa nisqanku tupaptin otaq mana tupaptinpas manaraqmi chaymanta estudiaq runakunaqa acuerdopichu kanku. Evangelio según Judas qellqapa nisqanwanmi sutillata yachanchik ñawpa tiempopi cristiano tukuqkunaqa imam piensasqanku cheqechisqankumanta hinaspa sapaq religionkuna rikurimusqanmantapas. Diospa Palabranta mana yanqachanan kaptinpas sutillatam qawachin chayna runakunawan mana engañachikunapaq Pablopa kayna nisqan: ‘Ñoqa pasakuptiymi [. . .]. Qamkuna ukumanta wakinkuna hatarinqa llullakunata yachachispanku chaynapi iñiqkuna qatinankuta munaspanku’, nispa (Hechos 20:29, 30).