Diospa munayninta ruwananchikpaq huñunakuypi yanapawaqninchik qillqapa sapaq yachachikuyninkuna
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 MAYO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 CRONICAS 17-19
“Jehova Diospa qawasqanman hinayá ñuqanchikpas hukkunata qawasun”
Amayá qatipakusunchu pantasqankutaqa
7 Kunanñataq yachasunchik Asapa churin Jeosafatmanta. Payqa allin kaqkunatam ruwarqa Jehova Diospi hapipakuspanqa. Chaywanpas wakinpiqa manam allintachu tantiarqa. Churintam casararachirqa mana allin kamachiq Acabpa warmi churinwan. Chaymantam Acabta yanaparqa Aram runakunawan peleanankupaq, chayta mana ruwananpaq Diosmanta willakuq Micaya nichkaptinpas. Peleachkaptinkum Aram soldadokuna Jeosafattaqa yaqalla wañurachirqaku (2 Cron. 18:1-32). Jeosafat Jerusalenman kutiruptinmi Diosmanta willakuq Jehu payta tapurqa: ‘¿Imanasqataq mana allin runakunata yanapanki hinaspa [Jehova] Dios chiqniqkunata kuyanki?’, nispa (qaway 2 Cronicas 19:1-3).
Amayá qunqaychu Jehova Dios kuyasusqaykita
8 Jehova Diosqa manam pantasqallanchiktachu qawan, aswanqa allin kaqkuna ruwasqanchiktam (2 Cron. 16:9). Chaytam ruwarqa Juda nacionta kamachiq Jeosafat sutiyuq runawan. Payqa mana allinta tantiaruspanmi Israel nacionta kamachiq Acabwan hukllawakuruspan sirio tropakunawan peleananpaq rirqa. 400 willakuqtukuqkunam Acabta nirqaku peleaspa atipananmanta. Ichaqa Diosmanta willakuq Micaiasmi Acabtawan Jeosafatta nirqa peleaspankuqa vencerachikunankumanta. Chaypunimá pasakurqa, Acabtam wañurachirqaku hinaspa Jeosafattapas yaqalla wañurachirqaku. Hinaptinmi, Jehova Diosqa willakuq Jehuta kamachirqa mana allin tantiasqanmanta Jeosafatta anyananpaq hinaspa kaynata ninanpaq: ‘Ichaqa qanmi ruwarqanki allinkunata’, nispa (2 Cron. 18:4, 5, 14-22, 33, 34; 19:1-3).
9 ¿Ima allin kaqkunatam Jeosafatqa ruwarqa? Kamachiyta qallarispanmi jefekunata, Leviy castakunata hinaspa sacerdotekunata nirqa Juda nacionpi llapallan runakunaman rispa Diospa kamachikuyninkunata yachachimunankupaq. Chay ruwasqanqa allinpim tukurqa, huk nacionpi runakunapas Jehova Diosmantam yacharqaku (2 Cron. 17:3-10). Tiempopa risqanman hina mana allinta Jeosafat tantiaptinpas, Jehova Diosqa manam qunqarqachu allin kaqkuna ruwasqantaqa. ¿Imatam kaymanta yachachwan? Pantaruspanchikpas Jehova Diosta servinanchikpaq hinalla kallpanchakuptinchikqa, payqa hinallam kuyawasun hinaspapas manam qunqanqachu allin kaqkuna ruwasqanchiktaqa.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
Tukuy sunqunchikwan Jehova Diosta yupaychasunchik
10 Asapa churinmi karqa Jeosafat sutiyuq. Bibliam nin: “Rey Jeosafatqa taytan Asapa tukuy allinkuna ruwasqanman hinam kawsarqa”, nispa (2 Cron. 20:31, 32). ¿Imaynatam chayta ruwarqa? Payqa taytan hinam runakunata kallpancharqa Jehova Diosta yupaychanankupaq. Chaymi runankunata kamachirqa Juda nacionpi runakunaman “Diospa yachachikuynin libromanta” yachachimunankupaq (2 Cron. 17:7-10). Jeosafatqa Efrain law urqukamaraqmi rirqa Jehova Diosman kutirikunankupaq runakunata yanapaq (2 Cron. 19:4). ‘Jeosafatqa tukuy sunqunwanmi Jehova Diospa yanapakuyninta maskarqa’ (2 Cron. 22:9).
11 Kunanpas, Jehova Diosqa munanmi lliw runakuna paymanta yachanankuta, chaypaqqa ñuqanchikmi yanapananchik. Tapukusun: “¿Kallpanchakunichu sapa killa Diosmanta willakunaypaq? ¿Kallpanchakuymanchu bibliamanta pimanpas yachachinaypaq, chaynapi paypas Jehova Diosta yupaychananpaq? ¿Mañakunichu Jehova Diosta yanapawananpaq?”, nispa. Kallpanchakuptinchikqa Jehova Diosqa yanapawasunmi bibliamanta pimanpas yachachinapaq. ¿Atichwanchu pimanpas bibliamanta yachachiyta mana ancha tiempoyuq kaspanchikpas? Arí, Jeosafatpas runakunatam yanaparqa Jehova Diosta kaqmanta maskanankupaq. Ñuqanchikpas yanapachwanmi Diosmanta manaña willakuq iñiqmasinchikkunata kaqmanta willakunankupaq. Iñiqkunapi punta apaqkunapas kallpanchakunkum Diospa llaqtanmanta qarqusqa kaqkunata watukunankupaq hinaspa yanapanankupaq, ichapas paykunaqa hucha ruwasqankuta saqirunkuña.
8-14 MAYO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 CRONICAS 20, 21
“Jehova Diospiyá hapipakuychik”
Mana wañunapaqqa, huk sunqullam kananchik
8 Jeosafat sutiyuq reypa tiemponpipas Diospa llaqtanqa llumpay sasachakuypim tarikurqa. Paykunapa hichpanpi kaq nacionkunam ‘achka-achka tropankunawan’ contranpi huqarikamurqaku (2 Cron. 20:1, 2). ¿Imatam ruwarqaku Diospa llaqtanqa? Kallpallankupi hapipakunankumantaqa, Jehova Diospim hapipakurqaku (leey 2 Cronicas 20:3, 4). Manamá kikinkupa piensasqankuman hinachu imatapas tantiarqaku. Aswanqa bibliapa willakusqanman hinaqa “Juda nacionniyuq llapallan runakunam sayarqaku tayta Diospa qayllanpi warmintinkama hinaspa hatunpas-taksapas churinkunapiwan” (2 Cron. 20:13). Arí, llapallankum hatunpas-uchuypas huk sunqulla karqaku. Hinaspam iñiyniyuq kasqankurayku Diospa nisqanta kasukurqaku. Chaymi Jehova Diosqa chiqniqninkunamanta harkaykurqa (2 Cron. 20:20-27). ¡Allintamá kayqa yachachiwanchik sasachakuykuna kaptin llapanchik huk sunqulla kananchikmanta!
Chayllaraq casarasqakuna, imamantapas puntapiqa Dios serviynikichikyá kachun
7 Jehova Diosqa Leviy ayllumanta Jaaziel sutiyuq serviqninwanmi kamachiq Jeosafatman kaynata willachirqa: ‘Maymi kasqaykichikpim qasillalla kankichik, hinaspam qawankichik imaynam tayta Diospa librasusqaykichikta’, nispa (2 Cron. 20:13-17, Chuya Qellqa 2012). ¿Imaynatataq chaynallaqa venceyta atinmanku karqa? Jaazielpa nisqanqa manam runamantachu karqa, aswanqa Jehova Diosmantam. Chayraykum Jeosafatqa Jaazielpa nisqanta kasukurqa. Kamachiq Jeosafatqa enemigonkunawan peleaq lluqsispanqa manam allinnin soldadokunatachu puntamanqa churarqa, aswanqa mana imayuq runakunatam. Paykunam takistin rirqaku. Chaynatamá Jeosafatqa Jehova Diospa nisqanman hina mana imata ruwaspallan enemigonkunata vencerurqa (2 Cron. 20:18-23).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-2-S pag. 33 § 5, 6
Jeoranmanta
Jeoramqa warmin Ataliapa mana allin nisqankunata kasuspanmi taytan Jeosafatpa allin ruwasqankunataqa mana qatipakurqachu (2Re 8:18). Jeoramqa suqta wawqinkunata hinaspa Israel nacionpi kamachiypi wakin yanapakuqkunatam wañurachirqa. Ichaqa manam chayllatachu ruwarqa, Jeoramqa taytacha-mamachakunataña Jerusalen runakuna yupaychanankupaqmi Juda nacionpa urqunkunapi yupaychana patakunatapas ruwachirqa (2Cr 21:1-6, 11-14). Jeoramqa mana allin kamachiqmi karqa, payqa Juda runakunatam ñakarichirqa chaynataq huklaw llaqtayuqkunawanpas chiqninakurqaku. Chaynapim Edom runakuna qipancharurqa, Libna llaqtamanta runakunapas Juda naciontam qipancharurqaku (2Re 8:20-22). Chaymi Jeoramtaqa Diosmanta willakuq Elias cartata apachispan Diospa nisqanta nirqa: ‘Ñuqa Jehova Diosmi ñakarichisaq runaykikunata, churikikunata, warmikikunata. Chinkachisaqtaqmi tukuy ima kapuqnikikunatapas. Qamñataqmi tukuy imawan unqunki. Mana hampiy atina unquywantaqmi kanki chunchulnikipas lluqsimunankama’, nispa (2Cr 21:12-15).
Jehova Diospa nisqanman hinamá cumplikurqa. Arabia runakunawan Filistea runakunam Juda nacionman yaykuruspanku kamachiq Jeorampa wasinmanta tukuy imata apakurqaku. Pusakurqakutaqmi churinkunatapas chaynataq warminkunatapas. Jehoacaz sutiyuq sullka kaq churillanñam escaparurqa (paypa huknin sutinmi karqa Ocozias). Davidwan contratota ruwasqanraykum Jehova Diosqa Jeorampa mirayninkunata mana qalaypaqtaqa chinkarachirqachu. “Chaymanta qipatam Jehova Diosqa Jeorampa chunchulninpi mana hampiy atina unquyta rikurirachirqa”. Iskay wata pasaytam “chunchulninpas lluqsiramurqa” chaymantam wañukurqa. Chaynam chay mana allin ruwaq runapa vidanqa tukurqa, ‘wañukuptinpas manam pipas waqarqachu’. “Davidpa llaqtan sutiyuq llaqtapim pamparurqaku, ichaqa manam kamachiqkunapa pampakusqanpichu”. Chaymantam churin Ocoziasña rantinpi kamachiyta qallaykurqa (2Cr 21:7, 16-20; 22:1; 1Cr 3:10, 11).
15-21 MAYO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 CRONICAS 22-24
“Mana manchakuqkunatam Jehova Diosqa bendecin”
w09-S 1/4 pag. 24 § 1, 2
Jehoastaqa mana allin amistadninkunam Jehova Diosmanta karuncharachirqa
JERUSALEN llaqtapi kamachiq Ocoziastam wañurachirqaku. Hinaptinmi maman Atalia Ocoziaspa churinkunata wañurachirqa. Arí, willkankunatam wañurachirqa, payña Jerusalenta kamachiyta munasqanrayku.
Ichaqa Ataliaqa manam wañuchirqachu willkan Jehoastaqa. ¿Imanasqa? Jeosabeat sutiyuq tianmi Jehova Diospa templonpi pakarurqa Jeoyada sutiyuq qusanpa yanapakuyninwan. Suqta watapunim Jehoastaqa pakarurqaku.
w09-S 1/4 pag. 24 § 3-5
Jehoastaqa mana allin amistadninkunam Jehova Diosmanta karuncharachirqa
Jehoas Diospa templonpi wiñasqanman hinam, Jehova Diosmantawan kamachikuyninkunamanta yachachirqaku. Qanchis watanpi Jehoas kachkaptinmi sacerdote Jeoyada tantiarurqa kamachiq kananpaq. ¿Imatam Jeoyadaqa ruwarqa Jehoas kamachiq kananpaq? ¿Imam pasarqa Jehoaspa abuelan Ataliawan?...
Chay tiempopiqa Jerusalenpi kamachiqkunatam soldadokuna cuidaq. Jeoyadam paykunata pakallapi huñuruspan willaykurqa Ocoziaspa churinta Diospa templonpi pakarusqankuta. Chaymi Jehoasta soldadokuna qawaykuspanku payña kamachiq kananpaq tantiarurqaku hinaspam Jeoyadata yanaparqaku.
Chay soldadokunapa yanapakuyninwanmi Jeoyadaqa Jehoasta pakasqanmanta hurquruspan kamachinanpaq churarurqa. Hinaptinmi llapallanku taqllakuspanku nirqaku: “¡Unaytayá kawsakuchun kamachiqninchikqa!”, nispanku. Chayta uyariruspanmi kamachiq Ataliaqa kallpaylla Diospa wasinman riruspan nirqa: “Qamkunaqa qipancharuwankichikmi”, nispa. Jehoastam ichaqa mana imapas pasarqachu, soldadokunañataqmi Jeoyadata kasukuspanku Ataliata wañurachirqaku (2 Reyes 11:1-16).
it-2-S pag. 1008 § 6
Sepultura
Sacerdote Jeoyada wañukuptinmi “Davidpa llaqtan sutiyuq llaqtapi” pamparurqaku, payllatam kamachiqkunawan kuskataqa pamparurqaku mana kamachiq kachkaptinpas (2Cr 24:15, 16).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
it-2-S pag. 1221
Zacarias
12. Zacariasqa karqa sacerdote Jeoyadapa churinmi. Jeoyada wañukuptinmi kamachiq Jehoasqa mana allinkunata ruwayta qallaykurqa hinaspam Diosmanta willakuqkunatapas manaña kasukurqachu chaynapim Diosmanta karunchakururqa. Zacariasqa Jehoaspa primonmi karqa (2Cr 22:11), payqa Israel runakunatam mana allin ruwasqankumanta qaqcharqa ichaqa chay runakuna wanakunankumantaqa templopa pationpim rumikunawan chuqaparurqaku. Manaraq wañukuchkaspanmi Zacariasqa nirqa: “Jehova Diosyá kay ruwasqaykimanta kutichipusunki”, nispa. Zacariaspa chayna nisqanqa cumplikurqam. Siria runakunam Juda runakunapa contranpi hatarirurqaku, chaymantapas Jehoastaqa iskay runankunallam wañurachirqaku “Jeoyadapa churinkunata wañurachisqanrayku”. Versión de los Setenta hinaspa Vulgata niq librokunapim nin Jehoastaqa Jeoyadapa “churin” wañuchisqanmanta venganzapi payta wañurachisqankumanta. Masoretico chaynataq Version Peshitta siriaca qillqakunapiqa “churinkunata” nispam nin, yaqapaschá chaynataqa nin Jeoyadapa churin Zacarias Diosmanta allin willakuq chaynataq allin runa kasqanta qawachinanpaq (2Cr 24:17-22, 25).
22-28 MAYO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 CRONICAS 25-27
“Jehova Diosqa chaymantapas astawanraqmi kutichipusunki”
it-2-S pag. 29 § 8
Jehoasmanta
Huk kutipim Jehoasqa 100.000 runakunata Juda nacionta kamachiqman quykurqa, quykurqaqa Edom runakunawan peleamunankupaqmi. Ichaqa “Diospa runan” ama rinankupaq niykuptinmi kutikurqaku 3.420 kilo qullqi pagasqankuwan. Chay soldadokunaqa piñasqam kutikurqaku mana peleaq risqankurayku, paykunaqa peleaq rispankuqa wañuchisqanku runakunapa tukuy imankutam apakunmanku karqa. Chaymi piñasqa kasqankurayku Juda nacionpa llaqtankunamanña yaykururqaku tukuy imankuta suwakunankupaq, Samariamanta qallaykuspankum Bet-horon llaqtakama runakunata wañurachirqaku hinaspa tukuy imankuta apakurqaku (2Cr 25:6-10, 13).
¿Imaynatam yachachwan Dios kuyakuq kasqanta?
16 Jehova Diosta astawan servinaykipaqqa tantiakuwaqmi kapuqllaykiwan kawsakunaykipaq. Tukuy imayuq kayqa manam huchachu (Ecl. 5:19, 20). Ichaqa kapuqniyuq kayta munaspa Diospa munayninta mana ruwaspanchikqa Jesuspa willakusqan runa hinam kachwan. Chay runaqa tukuy imayuq kayta munaspanmi Diosta qunqarurqa (qaway Lucas 12:16-21). Francia nacionmanta iñiqmasinchik Cristianmi nin: “Cuentatam qukururqani Diospa munayninta ruwanaypaq hinaspa wasiypi kaqkunapaq mana tiempochakusqaymanta”, nispa. Cristianwan warmichanqa precursor kanankupaqmi tantiakururqaku. Chaypaqqa llamkapakuyninkutam saqirurqaku, hinaspam wasikunata pichaypiña llamkarqaku. ¿Ñakakunkuchu chaypaq tantiakusqankumanta? Manam. Cristianmi nin: “Ancha kusisqam tarikuniku Diosmanta astawan willakusqaykuwan chaynataq bibliamanta achka runakunaman yachachisqaykuwan”, nispa.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
w07-S 15/12 pag. 10 § 1, 2
¿Kanchu Diosta servisqaykipi yanapaykusuqniki?
UZIASMI 16 watanpi kachkaspan Juda nacionta kamachiyta qallaykurqa. Payqa kamachirqa 50 wata masninmi, (yaqachusmi 800 watamanta 701 watakuna ukupi) manaraq Jesus kay allpa pachapi nacechkaptin. Payqa musu kasqanmantapacham “Jehova Diospa munasqanman hina allin kaqkunata ruwarqa”. ¿Imataq Uziastaqa yanaparqa Diosman sunqu kananpaq? Bibliapim nin: “Uziasqa Zacariaspa kawsakusqan punchawpim Jehova Diosta yupaycharqa. Chay tiempopim paytaqa Dios yanaparqa allin kawsakunanpaq. Uziastaqa Zacariasmi Diosta kasukunanpaq yachachirqa”, nispa (2 Cronicas 26:1, 4, 5).
Bibliapiqa manam anchatachu riman kamachiq Uziasta yanapaqnin Zacariasmantaqa. Ichaqa yachanchikmi Uziastaqa “Diosta kasukunanpaq” Zacarias yachachisqanmanta”. The Expositor’s Bible sutiyuq libropim nin Zacariasqa bibliamanta allinta yachasqanta, unay watakuna Dios serviq kasqanta chaynataq allin yachachiq kasqanta. Bibliamanta allinta yachaq runam nin: “Zacariasqa yachayniyuq, pampachakuykuq hinaspa Diospa palabranta allin entiendeqmi karqa. Paymá yanaparqa kamachiq Uziastaqa Diosman sunqu kananpaq”, nispa.
29 MAYO–4 JUNIO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 CRONICAS 28, 29
“Diosman sunqu kaytaqa atiwaqmi tayta-mamayki Diosta mana serviptinpas”
Jehova Diospa amistadninkunapa ruwasqankutayá qatipakusun
8 Ezequiasqa Jehova Diosta yupaychay munaq nacionpim wiñarqa. Ichaqa manam chaypi yachaq lliw runakunachu Diosman sunquqa karqaku. Ezequiaspa taytanpas llumpay mana allin ruwaq runam karqa. Taytanqa nacionninpi kamachiq kachkaspanpas Jehova Diospa templontaqa manam respetaqchu hinaspam huklaw nacionkunapa diosninkunata chaypi yupaycharqa. Ezequiaspa wawqinkunatapas kawsachkaqllatam ninapi kañaykurqa taytacha-mamachakunaman qunanpaq. Ezequiasqa tukuy rikchaq mana allinkunatam warma kaspanqa qawarqa (2 Rey. 16:2-4, 10-17; 2 Cron. 28:1-3).
Jehova Diospa amistadninkunapa ruwasqankutayá qatipakusun
9 Taytanpa mana allinkuna ruwasqanta qawaspanqa yaqapaschá Ezequiasqa Jehova Diospaqpas piñakurunman karqa. Ichaqa manam piñakurqachu. Kunan tiempopi wakin runakunaqa yanqakunallamantam Jehova Diospaq hinaspa llaqtanpaq piñakurunku (Prov. 19:3). Wakinkuñataqmi piensanku ayllunku Jehova Diosta mana kasukusqankurayku paykunapas mana allinpi tukunankuta (Ezeq. 18:2, 3). Ichaqa, ¿chaynachu kanman?
10 Ezequiaspa ruwasqankunam qawachiwanchik mana chayna kasqanta. Manam imamantapas Dioswanqa piñakunanchikchu. Manam paychu huchayuq runakunapa mana allin ruwasqankunamantaqa (Job 34:10). Tayta-mamankupa imayna kawsakusqankuta qawaspankum warmakunaqa allinpas utaq mana allinpas qispinku (Prov. 22:6; Col. 3:21). Ichaqa manam tayta-mamakunachu tantianku warmanku allin utaq mana allin runa kanankupaqqa. ¿Imanasqa? Jehova Diosqa sapakamamanmi imayna kawsakuyta tantiakunanchikpaq yachayta quwarqanchik (Deut. 30:19). ¿Imayna kawsakunanpaqmi Ezequiasqa tantiakurqa?
11 Ezequiaspa taytan llumpay mana allin runa kaptinpas Ezequiasqa Juda nacionpi alli-allin kamachiq runam karqa (leey 2 Reyes 18:5, 6). ¿Imanasqataq alli-allin kamachiq runa karqa? Taytanpa mana allin ruwasqankunata mana qatipakusqanraykum. Payqa Diosmanta willakuq Isaiaspa, Miqueaspa hinaspa Oseaspa nisqankunatam kasukurqa. Chaymi taytanpa mana allin ruwasqankunataqa allicharqa. Diospa templontam chuyancharqa, llaqtapa huchanta pampachananpaqmi Jehova Diosta mañakurqa chaymantapas enteron nacionpi taytacha-mamachakunatam ñutuparurqa (2 Cron. 29:1-11, 18-24; 31:1). Asiria nacionpa kamachiqnin runañataqmi Jerusalen llaqtata chinkachiyta munarqa. Hinaptinmi Ezequiasqa Jehova Diospi tukuy sunqunwan hapipakuspan lliw llaqtamasinkunata kallpancharqa paykunapas Jehova Diospi hapipakunankupaq (2 Cron. 32:7, 8). Huk kutipiñataqmi Jehova Diosqa Ezequiasta hatuntukusqanmanta corregirqa, hinaptinmi Ezequiasqa uyarikuspan kaqmanta sunqunta llampuyachirqa (2 Cron. 32:24-26). Ezequiasqa manamá ayllunkunapa mana allin ruwasqankunataqa qatipakurqachu. Chaywanmi Jehova Diospa allin amistadnin kasqanta qawachirqa. Ñuqanchikpas llapallanchikmi paypa ruwasqanta qatipakunanchik.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
Natanqa chiqap yupaychaytam chanincharqa
Natanqa Diosman sunqum karqa, chaymi templota Diospaq ruwapuyta David munaptin kusikuywan yanaparqa. Ichaqa, yaqachusmi chay kutipiqa imayna piensasqanmanta rimarqa, Diospa piensasqanta ninanmantaqa. Chay tutam Diosqa kamachirqa Davidman huk willakuyta apananpaq: Davidqa manam templotaqa hatarichinanchu karqa, aswanmi hukkaqnin churinña. Diosqa Natantam kamachirqataq Davidwan contrato ruwananmanta willananpaq, chaynapi gobiernon ‘wiñaypaq takyachisqa’ kananpaq (2 Sam. 7:4-16).
Qawasqanchikman hinam, templo hatarichiymanta Natanpa nisqanqa mana tuparqachu Diospa munayninwanqa. Chayna kaptinpas, Diosmanta willakuq Natanqa Diospa munaynin ruwakunanpaqmi humildadwan yanapakurqa. Sichu Dios haykapipas anyawaptinchikqa, allinmi kanman Natanta qatipakuyninchikqa. Willakuq kasqanta mana saqisqanqa qawachinmi Diospa favorninta hinalla chaskisqanmanta. Yaqachusmi Jehova Diosqa Gad runatawan kuskata yanaparqa 4.000 runakunata templopi tocanankupaq David allinta kamachinanpaq (1 Cro. 23:1-5; 2 Cro. 29:25).
5-11 JUNIO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 CRONICAS 30, 31
“Iñiqmasinchikkunawan kuska kayqa allinninchikpaqmi”
it-1-S pag. 905 § 4
Ezequias
Diostam tukuy sunqunwan yupaycharqa. Ezequiasqa 25 watayuq kachkaspanmi kamachiyta qallaykurqa, payqa kamachiyta qallaykusqanmantapacham Diosman sunqu karqa. Kamachiyta qallaykuspallanmi Diospa wasinta allichachirqa chaypi kaqmanta Diosta yupaychanankupaq. Chaymantam Leviy ayllukunatawan sacerdotekunata huñuruspan nirqa: ‘Jehova Dioswanmi tukuy sunquymanta contrato ruwayta munani’, nispa. Chay contrato ruwasqankuqa karqa Moisespa chaskisqan kamachikuykunata kaqmanta kasukunankupaqmi, chaykamaqa manam chay kamachikuykunataqa kasukuchkarqakuchu. Chaymantam Leviy aylluta huñuruspan kamachirqa ruwayninkuta ruwanankupaq hinaspapas kaqmantam Diospaq takiqkunata hinaspa tocaqkunata churarqa. Chay killaqa pascuata yuyarinanku Nisan killam karqa, ichaqa sacerdotekunawan Leviy ayllukunapas manam Diosman asuykunankupaq hinachu karqaku nitaqmi Diospa wasinpas allichasqachu karqa. Ezequiasmi ichaqa Nisan killapa 16 punchawninpaq Diospa wasinta limpiarachirqa hinaspa chaypi tukuy ima kaqkunatapas allicharachirqa. Chaymantam Israel runakunapa huchan pampachasqa kananpaq animalkunata Diospaq nakarqaku. Puntatam Ezequiasta kamachiypi yanapaqkuna animalkunata pusarqaku hucharayku kañanankupaq. Chaykunataqa kañarqaku kamachisqankupas, Diospa wasinpas chaynataq lliw runakunapas Diospa chaskisqan kanankupaqmi. Chaymantañataqmi llaqta runakunapas animalkunata pusarqaku Diospaq nakaspa kañapunankupaq (2Cr 29:1-36).
it-1-S pag. 905 § 5
Ezequias
Lliw runakuna Diospaq hina mana kasqankuraykum Nisan killapi pascua punchaw yuyariytaqa mana atirqakuchu. Diospa kamachikuyninpim nirqa sichu pipas Diosman asuykunanpaq hina mana kaspanqa qatiqnin killataña ruwananpaq. Chaymi Ezequiasqa qatiqnin killapiña ruwanankupaq tantiarurqa. Pascua punchawta yuyarinankupaqmi Ezequiasqa willachimurqa Juda nacionpi runakunamanpas chaynataq Israel nacionpi kaqkunamanpas. Chaypaqmi apachirqa cartakunata Beer-seba llaqtamanta qallaykuspa Dan llaqtakama. Achkaqmi chay carta apachisqanmantaqa asikurqaku, wakiqninkum ichaqa kasukurqaku hinaspam rirqaku. Rirqam Aser ayllu, Manases ayllu, Zabulon ayllu, Efrain ayllu chaynataq Isacar ayllupas. Rirqakutaqmi Israelpa miraynin mana kachkaspa Diosta yupaychaqkunapas. Norte lawpi kaq chunka ayllukunamanta Diosman sunqu kaqkunapaqqa aswan sasachá karqa Ezequiaspa nisqanta kasukuyqa. Paykunamantapas yaqapaschá cartakunata apaqkunamanta hina wakinkuqa asikurqaku. Achkaqmiriki chaylawpiqa taytacha-mamachakunataña yupaycharqaku, hinaspapas Asiria nacionmi paykunataqa chinkarachiyta munarqa (2Cr 30:1-20; Nu 9:10-13).
it-1-S pag. 905 § 6, 7
Ezequias
Pascua punchaw pasaruptinmi mana levadurayuq tanta ruwana punchawta yuyarirqaku huk semanapuni. Kusisqallaña kasqankuraykum tantiarurqaku qanchis punchawtawanraq yuyarinankupaq. Sasachakuy kaptinpas Jehova Diosqa manam llaqtantaqa saqirqachu. Arí, “Salomonpa punchawninmantaraqmi Jerusalenpiqa mana chayna kusikuyqa karqachu” (2Cr 30:21-27).
Kay ruwasqankuqa qawachirqam Jerusalenpi kaqmanta Jehova Diosta yupaychayta qallaykusqankuta chaymantam Israel runakunaqa manaraq wasinkuman kutichkaspanku yupaychasqanku kullukunata, sayaq rumikunata, yupaychana patakunata hinaspa altarkunata ñutuparqaku, qalaypaqtamá chinkarachirqaku Juda ayllupi, Benjamin ayllupi, Efrain hinaspa Manases ayllupi (2Cr 31:1). Kamachiq Ezequiasmi puntataqa Moisespa ruwasqan broncemanta culebrata ñutuparachirqa, Israel runakunam chay culebrata yupaychaspanku animalta kañaspa qusnichipuchkarqaku (2Re 18:4). Chaymantam Ezequiasqa sacerdotekunatawan Leviy ayllukunata rakisqa kasqankuman hina churarqa llamkanankupaq, chaymantapas kamachirqam sacerdotekunaman hinaspa Leviy ayllukunaman tupaqninkuta qunankupaq. Chaykunata kasukunankupaqmi Israel runakuna nirqaku (2Cr 31:2-12).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
Yachasqanchikman hina kawsakuspaqa kusisqam kasunchik
14 Mana hatuntukuq kasqanchiktaqa qawachinchiktaqmi hukkunata allinta uyarispanchik. Santiago 1:19 versiculonpim nin Diosta serviqkunaqa ‘chaylla uyariq’ kananchikmanta. Chaynam Jehova Diospas (Gen. 18:32; Jos. 10:14). Chaypaq qawasun Exodo 32:11-14 nisqanta (qaway). Moisespa nisqantaqa Jehova Dios mana uyarinan kaptinpas allintam uyariykurqa. ¿Yaqachu ñuqanchikqa pacienciakuspa pantaruq runapa niwasqanchikta uyariykuchwan hinaspa kasukuchwan? Manapaschá ¿aw? Ichaqa chaytam Jehova Diosqa ruwan, payqa pacienciakuspam sunqumanta mañakusqanchikta uyariwanchik.
15 Jehova Diosta qatipakunapaqqa sapakamam kaynata tapukunanchik: “Abrahanta, Raquelta, Moisesta, Josueyta, Manoata, Eliasta, Ezequiasta hinaspa achka runakunata Dios sumaqta uyariykuptinqa, ¿manachum ñuqapas hukkunata uyariykuyman? ¿Astawanchu iñiqmasiykunata respetasqayta qawachiyman niwasqankuta uyarispay hinaspa kasukuspay? ¿Pi iñiqmasiytataq utaq aylluytataq allinta uyariykuyman? ¿Kallpanchakusaqchu chayta ruwanaypaq?”, nispa (Gen. 30:6; Juec. 13:9; 1 Rey. 17:22; 2 Cron. 30:20).
12-18 JUNIO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 CRONICAS 32, 33
“Sasachakuypi tarikuqkunatayá kallpanchaykusun”
it-1-S pag. 237 § 5
Asiriamanta
Senaquerib. Sargon II sutiyuq kamachiqpa churin Senaqueribmi Juda nacionta munaychakurqa, chayqa pasakurqa Ezequias chunka tawayuq wata kamachichkaptinmi (732 a. E.C.) (2Re 18:13; Isa 36:1). Ezequiasqa Asiriata kamachiqtaqa manañam kasukurqachu nitaqmi impuestotapas qurqachu (2Re 18:7). Chayraykum Senaqueribqa Juda nacionta hinaspa 46 llaqtakunata munaychakururqa (tupachiy Isa 36:1, 2). Senaqueribqa Lakis llaqtapi campamentonmantam Juda nacionpi kamachiq Ezequiasta mañakurqa 10.260 kilo qullqita (c. 11.560.000 dolares [E.U.A.]) hinaspa 1.026 kilo qurita (c. 1.982.000 dolares [E.U.A.]) (2Re 18:14-16; 2Cr 32:1; tupachiy Isa 8:5-8). Chay mañakusqanta pagaruptinpas Senaqueribqa Jerusalenmanmi kacharqa soldadonkunapa kamachiqninta, ancha riqsisqa runanta hinaspa vino haywaq soldadonkunata Ezequiasta hinaspa Israel runakunata hikutananpaq (2Re 18:17–19:34; 2Cr 32:2-20). Chayraykum Jehova Diospa angelnin huk tutallapi wañurachirqa 185.000 Asiria soldadokunata, chaymantam Asiriata kamachiq Senaqueribqa Ninive llaqtaman kutikuspan chaypi qipakurqa (2Re 19:35, 36). Chaypim Senaqueribtaqa tiempopa pasasqanman hina iskay churinkuna wañurachirqaku, hinaptinmi Esar-adon sutiyuq churinña kamachiyta qallaykurqa (2Re 19:37; 2Cr 32:21, 22; Isa 37:36-38). Kaykuna pasakusqanqa qillqasqam kachkan Senaqueribpa hinaspa Esar-adonpa prisma nisqanpi (GRABADOS, vol. 1, pág. 957).
¿Pikunataq kanku qanchis michiqkunawan pusaq ancha riqsisqa runakuna?
12 Jehova Diosqa haykapipas yanapawanchikmi sasachakuyninchikpi mana imatapas ruwayta atiptinchikqa. Chayna kaptinpas, payqa tukuy atisqanchikman hina ruwananchiktam munan. Ezequiaspas tukuy atisqantam ruwarqa, chaymi “tantianakurqaku runankunapa jefenkunawan hinaspa valeroso runakunawan chaynapi llaqtapa hawa lawninpi kaq pukyukunata taparunankupaq [...]. Rey Ezequiasqa kallpanchakuspanmi pirqapachirqa llapa tuñisqa murallakunata, chaypa hawanpipas huqarichirqam aswan hatunraq torrekunata, ruwachirqataqmi ñawpaq murallapa hawa lawninpi huk murallatapas [...], ruwachirqataqmi achkallaña lanzakunatapas chaynataq harkachikuna armakunatapas” (2 Cron. 32:3-5). Diosqa llaqtanta waqaychananpaqmi mana manchakuq Ezequiasta, jefekunata hinaspa paymanta willakuqkunata servichikurqa.
¿Pikunataq kanku qanchis michiqkunawan pusaq ancha riqsisqa runakuna?
13 Pukyukunata taparusqanmantapas utaq murallakunata pirqapachisqanmantapas Ezequiasqa aswan allin kaqtaraqmi ruwarqa. Allin michiq kaspanmi payqa lliw runankunata huñuruspan iñiyninkupi kallpancharqa kaynata nispan: “Amayá manchakuychikchu Asiria nacionpa reynintaqa [...], paywan kaqkunamantapas aswan achkaqa kachkan ñuqanchikwan kaqkunam. Paywanqa kachkan runakunapa kallpallanmi, ñuqanchikwanmi ichaqa kachkan yupaychasqanchik tayta Dios, peleaptinchikqa paymi yanapawasunchik”, nispa. ¡Maynatachá chayna nisqanqa lliw runankunata kallpancharqa! Bibliam nin: “Hinaptinmi runakuna kallpanchakururqaku Juda nacion rey Ezequiaspa nisqanwan”, nispa. Qawasqanchikman hinaqa, lliw runakunam “Ezequiaspa nisqanwan” kallpanchakururqaku. Arí, Isaiaswan Diospa willachisqanman hinam, Ezequiaspas, jefekunapas, valeroso runakunapas hinaspa Miqueaswan Isaiaspas allin michiqkuna karqaku (2 Cron. 32:7, 8; leey Miqueas 5:5, 6).
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
¿Imaynataq sunqumanta wanakuyqa?
11 Tiempopa risqanman hinam Manasespa wanakusqanta qawaspan Jehova Diosqa mañakusqanta uyariykurqa, hinaspam kaqmanta kamachiq kananpaq churaykurqa. Manasesqa tukuytam ruwarqa Jehova Dios pampachaykunanpaq. Payqa manam Acab hinachu karqa. Mana allinkuna ruwasqanta saqispanmi taytacha-mamachakunatapas ñutupachirqa. Llaqtamasinkunatapas Jehova Diosllataña yupaychanankupaqmi kamachirqa (qaway 2 Cronicas 33:15, 16). Mayna sasachá Manasespaqqa karqa tukuy chaykunata ruwayqa. Kikinmiriki ayllunpas, serviqninkunapas hinaspa llaqtamasinkunapas mana allinkunata ruwanankupaq huchayuq karqa. Ichaqa chay tukuy mana allinkuna ruwasqanta allichananpaqmi kallpanchakurqa. Manasesqa willkachan Josiastapas allintachá yachachirqa, chaychá Josiasqa allin kamachiq karqa (2 Rey. 22:1, 2).
12 ¿Imatam yachachwan Manasesmanta? Payqa manam imapas mana allinkuna ruwasqanmantaqa pesayllachu-pesakurqa, aswanqa Jehova Diosta mañakuspanmi pampachaykunanpaq ruegakurqa. Mana allin ruwasqankunatapas saqirqam. Tukuy sunqunwan Jehova Diosta servinanpaqtaqmi kallpanchakurqa, llaqtamasinkunatapas yanaparqam Diosman kutirikunankupaq. Chaymi Jehova Diosqa Manasestaqa pampachaykurqa. Chaywanmi yachanchik Diosqa maynaña huchayuq runatapas sunqumanta wanakuptinqa “pampachaykuq” kasqanta (Sal. 86:5).
19-25 JUNIO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | 2 CRONICAS 34-36
“¿Allintachu bibliata estudiachkanki?”
it-1-S pag. 1185
Huldamanta
Templota allichasqankupi Hilkiaspa tarisqan Diospa kamachikuyninkunata leesqankuta uyariruspanmi Josiasqa Hilkiasta hinaspa hukkunata kamachirqa Jehova Diosta tapumunankupaq. Paykunaqa Diosmanta willakuq Hulda sutiyuq warmipa kasqanmanmi rirqaku, chay warmiqa Jehova Diospa nisqantam willarqa, nirqam Israel runakuna mana kasukusqankurayku ñakarinankumanta. Nirqataqmi Josias manaña chay sasachakuyta rikunanmanta, aswanqa Jehova Diospa ñawpaqninpi humillakusqanrayku hawka punchawpi wañukunanmanta (2Re 22:8-20; 2Cr 34:14-28).
Dios yupaychaytaqa anchatam kuyana
20 Rey Josiasmi kamachirqa Jehova Diospa templonta allichanankupaq. Allichachkaptinkum “sacerdote Hilkias tarirurqa Moisesnintakama tayta Diospa qusqan yachachikuy librota” hinaspam secretario Safanman quykurqa. Payñataq reyman apaspan leeyta qallaykurqa (leey 2 Cronicas 34:14-18). ¿Imatam reyqa ruwarqa? Hukmanyaruspanmi pachanta llikiparurqa hinaspam runankunata chaylla kamachirqa Diosta tapunankupaq. Juda nacionpi millakuypaq ruwasqankutam Diosqa mana allinta qawarqa chaymi ñakarinanku karqa, chaytam qawachirqa paymanta willakuq Hulda sutiyuq warmiwan. Ichaqa, mana manchakuspan taytacha-mamachakunata chinkachisqanraykum Josiasta Diosqa favorecerqa (2 Cro. 34:19-28). ¿Imatam kaymanta yachachwan? Josias hinam Diospa kamachisqankunata chaylla kasukunanchik, hinaspapas piensananchikmi mana kasukuptinchik utaq israelitakuna hina Diosta qipancharuptinchik ima pasananpi. Josiaspa ruwasqanmi kayta qawachin: Jehova Diosqa qawachkanmi tukuy sunqunchikwan servisqanchikta.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
Amayá qatipakusunchu pantasqankutaqa
15 ¿Imatam Josiasmanta yachanchikman? Allin kamachiq kaspanpas, mana allinta ruwaspanmi wañururqa (qaway 2 Cronicas 35:20-22). ¿Imanasqa? Josiasqa yanqamantam Egipto nacionta kamachiq Neko runata nirqa guerrapi peleanankupaq. Nekoqa nirqam paywan mana peleay munasqanmanta. Bibliam nin: “Paypa nisqanqa karqa Diosmantam”, nispa. Ichaqa Josiasmi peleaq risqanpi wañuramurqa. ¿Imanasqataq Nekowan pelearqa? Bibliaqa manam ninchu.
16 Josiasqa atinmanmi karqa Jeremiasta tapukuyta sichu Nekopa rimasqanqa Jehova Diosmanta hamusqanta (2 Cron. 35:23, 25). Nekoqa manam munarqachu Jerusalen nacionwan peleaytaqa. Payqa Carkemis lawmanmi rirqa huklaw nacionwan peleananpaq. Chaymantapas Nekoqa manam munarqachu Jehova Diosta nitaq llaqtantapas piñachiyta. Josiasqa manam sumaqtachu tukuy chaykunapi yuyaymanarqa manaraq imatapas tantiachkaspan. ¿Imatam kayqa yachachiwanchik? Imaña sasachakuyninchik kaptinpas utaq imata tantiananchik kaptinpas, puntatam yuyaymanananchik imata ruwananchikta Jehova Dios munasqanpi.
17 Imatapas manaraq tantiachkaspam, yuyaymanananchik bibliapa wakin yachachikuyninkunapi hinaspa imaynata kasukunanchikpipas. Wakinpiqa qillqanchikkunapim yanapakuyta maskananchik utaq iñiqkunapi punta apaqkunatapas nichwan yanapawananchikpaq. Paykunaqa bibliapa hukkaqnin yachachikuyninpi yuyaymanananchikpaqmi yanapawasun. Kaypi yuyaymanay: Huk warmi iñiqmasinchikmi Diospi mana iñiqwan casarasqa kachkan. Chay iñiqmasinchikqa tantiarunñam ima punchawkunapi Diosmanta willakuq lluqsinanpaq (Hech. 4:20). Ichaqa qusanmi ninman: “Kunanqa ama Diosmanta willakuqqa lluqsiychu. Munaymanmi purikuq rinanchikta, unayñam mana kuskaqa lluqsinchikchu”, nispa. Chaymi iñiqmasinchikqa bibliapa nisqanpi yuyaymanan allinta tantiananpaq. Payqa yachanmi Diosta kasukunamanta hinaspa runakunaman yachachinapaq Jesuspa kamachisqantapas (Mat. 28:19, 20; Hech. 5:29). Yuyarintaqmi ‘qusanta kasukunanmanta’ hinaspa Diosta yupaychaqkuna ‘entiendeq runakuna kanankumanta’ (Efes. 5:22-24; Filip. 4:5). Iñiqmasinchikqa tapukunanmi: “Qusayqa, ¿ñuqawan kuska kaytachu munan, icha manachu munan Diosmanta willakunayta?”, nispa. Jehova Diosta yupaychaqkunaqa allin tantiaqmi kananchik hinaspapas Diospa munasqantam ruwananchik.
26 JUNIO–2 JULIO
BIBLIAMANTA ASTAWAN YACHANAPAQ | ESDRAS 1-3
“Jehova Diospa makinpiyá churakuykusun munayninta ruwananpaq”
Zacariaspa qawasqanpiyá yuyaymanasun
JUDA runakuna Babiloniapi kachkaptinkum Jehova Dios ‘kamachiq Cirota sunqucharqa’ Juda runakunata Babiloniamanta kacharinanpaq, hinaspanmi kamachikuyta hurqurqa llapallan Juda runakuna llaqtankuman kutispanku ‘Diospaq templota ruwamunankupaq’ (Esd. 1:1, 3). Paykunaqa llaqtankuman kutispankum ñawpaqta hina Diosta servinanku karqa. ¡Chaywanqa anchatachá kusikurqaku!
Waqaychawaqninchik tawa carretakunamanta hinaspa coronamanta
2 Zacariasqa yacharqam Jerusalenman kutiq llaqtamasinkunaqa Jehova Diospi anchata hapipakusqankuta. Bibliapa nisqanman hinam Jehova Diosqa kay judiokunata ‘sunqucharurqa’ Babilonia llaqtapi wasinkuta hinaspa negocionkuta saqinankupaq (Esd. 1:2, 3, 5). Paykunamanta yaqa llapankum Babiloniapi nacerqaku hinaspa wiñarqaku, tukuy chaykunata saqispankum mana riqsiq llaqtaman ripukurqaku. Jehova Diospa templonta hatarichiyta munasqankuraykum karu-karuta illarqaku Jerusalenman chayanankukama. Chay ñankunaqa sasa purinam karqa.
Ima yachachikuykunatam tariramunchik
w06 15/1 pag. 19 § 1
Esdras qillqapa yachachikuyninkunamanta
1:3-6. Babiloniapi qipakuq Israel runakuna hinam kunan tiempopas wakin Jehova Diospa testigonkuna mana atinkuchu tukuy tiemponkuwan Jehova Diosta serviyta manataqmi atinkuchu huklaw llaqtachakunaman rispa chaypi Diosmanta willakuytapas, ichaqa kallpanchankum hinaspa yanapankum tukuy tiemponkuwan Diosmanta willakunankupaq riy atiqkunata, yanapakunkutaqmi cajachapi obra del reino nisqanman qullqichankuta churaspanku.