Warmiwan qari riqsinakuy tiempo Diospa munasqanman hina kananmanta

1, 2. ¿Imatam wakin iñiqmasinchikkuna ninku riqsinakusqanku tiempomanta?

PIWANPAS riqsinakuy tiempoqa sumaqmi. Sichu piwanpas riqsinakuchkanki hinaspaqa munankichá chay tiempo sumaq kananta. Chaynamá karqa casarasqaña achka iñiqmasinchikkunapaqpas. Etiopia nacionmanta iñiqmasinchik Taniama nin: “Qusaywan riqsinakusqayku tiempoqa ancha kusikunapaqmi karqa, imapas ancha allin kaqkunamantam rimaq kaniku, wakinpiqa imawanpas asikuqmi kaniku. Kusisqam tarikurqani ancha kuyawaqniy runata tarirusqaymanta, ñuqapas paytam anchata kuyayta qallaykurqani”, nispa.

² Paises Bajos lawmanta iñiqmasinchik Alessioñataqmi nin: “Señoraywan riqsinakusqay tiempoqa ancha kusikunapaqmi karqa, ichaqa karqam sasachakuykunapas”, nispa. Kay yachachikuypim yachasun warmiwan qari riqsinakusqanku tiempo ima sasachakuykuna kasqanmanta hinaspa biblia imayna yanapananmanta, chaynapi Diospa munasqanman hina imatapas ruwanankupaq. Yachasuntaqmi paykunata lliw iñiqkuna imayna yanapanamantapas.

¿IMAPAQMI RIQSINAKUY TIEMPOQA KANAN?

3. ¿Imapaqmi riqsinakuy tiempoqa kanan? (Rimarimuytaq Proverbios 20:25 nisqanmantapas).

³ Warmiwan qari riqsinakuyta qallaykuyqa sumaqmi, ichaqa casarakuypi piensaspañam piwanpas riqsinakunaqa. Casarakusqanku punchawmi noviokunaqa Jehova Diospa qayllanpi prometenakunku wañukunanku punchawkama kuyanakunankupaq hinaspa respetanakunankupaq. Chaypaq utaq imapaqpas manaraq prometenakuchkaspankum allinta piensarinanku (leey Proverbios 20:25). Riqsinakusqanku tiempoqa allinta tantiakunankupaqmi yanapanqa. Wakinkum tantianqaku casarakunankupaq, wakinkuñataqmi mana casarakunankupaq. Mana casarakunankupaq tantiakuruptinkuqa manam nichwanchu tiemponkuta usuchisqankutaqa. Aswanqa allinta tantiakunankupaqmi yanaparqa riqsinakusqanku tiempoqa.

4. ¿Imanasqataq allinta yachananchik riqsinakunapaq tiempo imapaq kasqanta?

⁴ ¿Imanasqataq allinta yachananchik riqsinakunapaq tiempo imapaq kasqanta? Solterokuna chayta allinta entiendespankuqa manam piwanpas yanqapas-yanqaqa riqsinakuytaqa qallaykunqakuchu. Manam solterokunallachu chaytaqa yachananku aswanqa llapallanchikmi. Wakinkum piensanku riqsinakuspankuqa munay mana munay casarakunankutaña. Chayna piensasqankuqa manam solterokunataqa yanapanchu. Estados Unidosmanta Melisam nin: “Pipas riqsinakuyta qallaykuptinqa wakin iñiqmasinchikkunaqa casarakunankupaqmi llumpayta hikutanku, chayraykum wakinqa casarakunku ichaqa manam allinchu kawsanku. Chayna hikutasqankuraykum wakin solterokunaqa utaq solterakunaqa piwanpas riqsinakuyta mana munankuchu”, nispa.

ALLINTAYÁ RIQSINAKUYCHIK

5, 6. ¿Imakunatam sapakamamanta yachananku riqsinakuqkuna? (Rimarimuytaq 1 Pedro 3:4 nisqanmantapas).

⁵ ¿Imaynatam yachawaq riqsinakusqayki qari utaq warmi casarakunaykipaq utaq mana casarakunaykipaq hina kasqanta? Chaypaqqa allintam riqsinayki. Manaraq riqsinakuyta qallaykuchkaspachá pay imayna kasqanmantaqa wakinta yacharqankiña. Riqsinakusqayki tiempopim ichaqa yachanki ‘sunqun ukupi imakuna kasqanta’ (leey 1 Pedro 3:4). Arí, yachankim Dios serviyninpi imayna kasqanta, imayna sunquyuq kasqanta hinaspa imayna piensasqanta. Chaymantam nikunayki: “¿Allin qusachu utaq allin warmichu kanqa? ¿Allintachu apanakusaqku?”, nispa (Prov. 31:​26, 27, 30; Efes. 5:33; 1 Tim. 5:8). Nikunaykitaqmi: “¿Ima kaptinpas hinallachu kuyanakusaqku hinaspa yanapanakusaqku? ¿Aguantayta atisaqchu imayna kasqanta?”, nispa (Rom. 3:23).b Yuyarinaykitaqmi: Riqsinakusqayki qariwan utaq warmiwan allinta apanakunaykipaqqa manam qam hinaraqchu kanan, aswanqa imayna kasqanta entiendespaykim chayman hina kawsakunayki.

⁶ Chaymantapas, ¿imayna kasqantaraqmi yachanayki manaraq astawan kuyayta qallaykuchkaspayki? Tapunakunaykichikmi Dios serviynikichikpi imakuna haypay munasqaykichikmanta. Chaymantapas, ¿haykapitaq rimawaqchik saludnikichikmanta, qullqimanta hinaspa ñawpaqta imawanpas ñakarisqaykichikmanta? Chaykunamantaqa manam riqsinakuyta qallaykuspallachu rimawaqchik (tupachiy Juan 16:12 nisqanwan). Qipakunataña chaykunamanta rimanaykichikta piensaspaqa willanaykim. Ichaqa yuyarinaykim riqsinakusqayki qari utaq warmi allinta tantiakunanpaq chaykuna yachayta necesitasqanta. Chaymi chaykunamantaqa riqsinakusqaykichik tiempopi rimanaykichik.

7. ¿Imatam ruwanmanku astawan riqsinakunankupaq? (Qawaytaq “Karupi yachaspanku imaynata riqsinakunankumanta” niqtapas chaynataq fotokunatapas).

⁷ ¿Imakunataq yanapasunkichikman allinta riqsinakunaykichikpaq? Chaypaqqa mana imatapas pakaspam rimanaykichik, imatapas tapunakuspaqa allintataqmi uyarinakunaykichik (Prov. 20:5; Sant. 1:19). Ichapas kuska riwaqchik mikuq, achka runakunapa kasqanta puririkuq hinaspa Diosmanta willakuq. Allintataqmi riqsinakuwaqchik amistadnikichikkunawan hinaspa familiaykichikkunawan kuska kaspapas. Chaymantapas hukkunatam invitawaqchik imapas ruwasqaykichikman, chaynapi riqsinakusqayki qari utaq warmi paykunawan imayna kasqanta yachanaykipaq. Chaytam Paises Bajos lawmanta Albert ruwarqa Aliciawan riqsinakuspan. Paymi nin: “Astawan riqsinakunaykupaqmi imatapas ruwasqaykuman hukkunata hamunanpaq niq kaniku, chaypaqmi yanukuq kaniku utaqmi wasipi imatapas ruwaq kaniku. Chaykunata ruwaspaykum yachanakurqaniku imakunapi allin kasqaykuta hinaspa imakunapi kallpanchakunaykuta”, nispa.

8. ¿Imanasqataq riqsinakuqkunapa kuska estudiayninkuqa ancha allin?

⁸ Astawan riqsinakunaykichikpaqqa yanapasunkichiktaqmi bibliamanta ima yachachikuykunatapas kuska estudiaynikichik. Casarakuruspaykichikqa iskayllaykichikpi Diosta yupaychanaykichikpaqmi tiempochakunaykichik kanqa, chaynapi casado vidaykichikpi Dios bendecisunaykichikpaq (Ecl. 4:12). Chayraykum riqsinakusqaykichik tiempopi kuska estudiaynikichikqa allin kanqa. Arí, qariqa manaraqmá warmipa umanraqchu, chaywanpas kuska estudiaspaykichikmi riqsinakunkichik Dios serviynikichikpi imayna kasqaykichikta. Chaytam ruwarqaku Estados Unidosmanta Max hinaspa warmin Laysa. Maxmi nin: “Riqsinakuyta qallaykusqaykumantapacham qillqanchikkunapi estudiayta qallaykurqaniku riqsinakuy tiempomanta, casado vidamanta hinaspa familiapi imayna kawsakunamanta. Chayna estudiasqaykuraykum mana rimay piensasqaykumantapas rimarqaniku”, nispa.

¿IMAKUNATARAQTAQ RIQSINAKUQKUNA YACHANANKU?

9. ¿Imanasqam allinta tantiananku riqsinakusqankumanta pimanpas willanankupaq?

⁹ ¿Pikunamantaq willawaqchik riqsinakusqaykichikmanta? Chaytaqa iskaynikichikmi tantianaykichik. Chayllaraq riqsinakuyta qallaykuspaykichikqa ichapas munankichik mana llapallanku yachanankuta (Prov. 17:27). Chaynapi mana tukuy imamanta tapusunaykichikpaq hinaspa casarakunaykichikpaqpas mana hikutasunaykichikpaq. Ichaqa, llapallanku yacharunanta manchakuspa mana pimanpas willakuspaykichikqa ima huchamanpas wichiykuwaqchikmi. Chayraykum allin kanman yanapasunaykichikpaq chaynataq consejokunata qusunaykichikpaq wakin familiaykichikman, allin yuyayniyuq amistadnikichikman utaq punta apaqkunaman willaynikichik (Prov. 15:22).

10. ¿Imakunamantam cuidakunaykichik riqsinakusqaykichik tiempo Diospa munasqanman hina kananpaq? (Rimarimuytaq Proverbios 22:3 nisqanmantapas).

¹⁰ ¿Imakunamantam cuidakunaykichik riqsinakusqaykichik tiempo Diospa munasqanman hina kananpaq? Riqsinakusqaykichikman hinam astawan kuyanakunkichik. Ichaqa manachá munankichikchu Diospa chiqnisqanta imatapas ruwaruytaqa (1 Cor. 6:18). Chaymi warmi-qari puñuymantaqa mana rimanaykichikchu, manataqmi iskayllaykichikqa kanaykichikchu nitaq sinkachikuq kaqkunataqa llumpaytaqa tomanaykichikchu (Efes. 5:3). Manachayqa warmi-qari puñuytam munawaqchik, hinaspaqa huchapakuymanmi wichiykuwaqchik. Chaymi sapa kuti rimanaykichik riqsinakusqaykichik tiempo Diospa munasqanman hina kananpaq imakunamanta cuidakunaykichikmanta (leey Proverbios 22:3). Riqsinakusqanku tiempomanta rimaspam Etiopia nacionmanta iñiqmasinchik David hinaspa Alvina ninku: “Ñuqaykuqa amistadniykuwanmi chaynataq achka runakunapa kasqanpim kaq kaniku. Manam haykaqpas carropipas nitaq wasipipas sapallaykuqa kaqchu kaniku, chaynapi ima huchamanpas mana wichiykunaykupaq”, nispa.

11. ¿Imakunatam riqsinakusqaykichik tiempopi tantianaykichik imayna kuyanakunaykichikmanta?

¹¹ ¿Imatam nichwan riqsinakuy tiempopi kuyanakuymantaqa? Punchawkuna pasasqanman hina ichapas tantiankichik abrazanakuspa utaq makikichikta hapinakuspa kuyanakusqaykichikta qawachinakunaykichikpaq (Cant. 1:2; 2:6). Ichaqa warmi-qari puñuy munay sunquykichikpi astawan kaptinqa mana allinta piensarispam chaylla casarakuytaña munawaqchik, hinaspam qipataña pesapakuwaqchik. Kuyanakuspaykichik mana controlakuspaqa huchamanmi wichiykuwaqchik (Prov. 6:27). Chayraykum riqsinakuyta qallaykusqaykichikmantapacha rimanaykichik imaynata controlakunaykichikpaq, chaynapi bibliapa nisqanta kasukunaykichikpaq (1 Tes. 4:​3-7).c Chaymi ninakunaykichik: “¿Hukmantachu qawanku kay llaqtapi runakuna kayna kuyanakuyta? Chayna kuyanakuyqa, ¿warmi-qari puñuypichu astawan piensachiwasun?”, nispa.

12. ¿Imakunatam sapakama nikunaykichik imapipas mana acuerdopi kaspaqa utaq sientichinakuspaqa?

¹² ¿Imatam ruwawaqchik imapipas mana acuerdopi kaspaqa? ¿Chayraykuchu niwaq riqsinakusqaykichik yanqapaq kasqanta? Manam. Lliw riqsinakuqkunam wakinpiqa mana acuerdopichu kanku. Allinta kawsakuq casadokunapas wakinpiqa manam acuerdopichu kanku, chaywanpas yanapanakunkum. Riqsinakusqaykichik tiempopi chaynata qamkunapas ruwaspaykichikqa casarakuruspapas allinmi kankichik. Sapakamam nikunaykichik: “¿Imapas kaptinqa hawkallachu hinaspa respetowanchu rimaniku? ¿Imapipas pantaruspaqa riqsikuspachu allintaña ruwanaykupaq kallpanchakuniku? ¿Chayllachu pampachanakuniku? Gustoyku mana tupaptinpas, ¿hukniypa munasqantachu ruwapuni?”, nispa (Efes. 4:​31, 32). Ichaqa, imapipas sapa kutilla mana acuerdopi kaspaqa utaq sientichinakuspaqa casarakuruspapas hina chaynallam kankichik. Chaymi mana allin apanakusqaykichikta cuentata qukuspaqa manaña riqsinakunaykichikpaq rimaynikichik allin kanman.d

13. ¿Imakunapim piensanaykichik hayka tiempo riqsinakunaykichikmanta tantiakunaykichikpaq?

¹³ ¿Hayka tiempotaq riqsinakunaykichik? Mana tantiaspa chaylla imatapas ruwayqa manam allinpichu tukun (Prov. 21:5). Chaymi piensanayki hayka unaypi payta allinta riqsinaykipaq. Ichaqa manataqmi llumpay unayqa pasananchu. Bibliapim nin: “Runaqa imapas suyasqan unamuptinqa llumpaytam hukmanyan”, nispa (Prov. 13:12). Chaymantapas unay tiempo riqsinakuspaykichikqa huchapakuymanmi wichiykuwaqchik (1 Cor. 7:9). Hayka tiempoña riqsinakusqaykichikpi piensanaykimantaqa tapukuy: “¿Imataraqtaq paymanta yachanay casarakunaypaq utaq mana casarakunaypaqpas tantiakunaypaq?”, nispa.

¿IMAYNATAM RIQSINAKUQKUNATA YANAPACHWAN?

14. ¿Imaynatam riqsinakuqkunata yanapachwan? (Qawaytaq fototapas).

¹⁴ ¿Imaynatam yanapachwan pipas riqsinakuqta yacharuspaqa? Allinmi kanman mikunapaq, familianchikwan estudiananchikpaq utaq maytapas puririkuq rinapaq niyninchik (Rom. 12:13). Chaynapim paykunaqa astawan riqsinakunqaku. Maytapas riyta piensaptinkuqa allinmi kanman compañanapaq niyninchik. Nichwantaqmi wasinchikman hamuspa parlanankupaqpas, chaynapi mana sapallanku kanankupaq (Gal. 6:10). Qanchis parrafopi rimamusqanchik Aliciam nin: “Albertwan riqsinakuptiykum wakin iñiqmasinchikkuna niwaqku wasinta rispayku parlarinaykupaq chaynapi mana sapallayku tarikunaykupaq”, nispa. ¿Imatam ruwachwan compañanapaq kikinku niwaptinchikqa? Kusikuywanyá yanapasun. Ichaqa yuyarinanchikmi wakinpiqa imapas parlasqankuta mana uyarinanchikta munasqankuta, chaymi karuniqman anchurikunanchik kanqa. Ichaqa manam sapallankutaqa saqirunanchikchu (Filip. 2:4).

15. ¿Imaynatawanmi riqsinakuqkunata yanapachwan? (Rimarimuytaq Proverbios 12:18 nisqanmantapas).

¹⁵ Riqsinakuqkunataqa yanapachwantaqmi imatapas yuyaywan rimaspanchik, wakinpiqa imatapas ninapaqmi utaq imatapas mana ninapaqmi controlakunanchik kanqa (leey Proverbios 12:18). Ichapas pipas riqsinakusqankuta yacharuspanchik kusisqa tarikusqanchikrayku pimanpas willayta munachwan, ichaqa riqsinakuqkunaqa kikinkum willakuyta munanmanku. Manataqmi paykunamantaqa yanqakunataqa rimananchikchu (Prov. 20:19; Rom. 14:10; 1 Tes. 4:11). Amataqyá imatapas rimasunchu nitaq tapusunchu haykapi casarakunankumanta yachayta munaspaqa. Elisawan qusanmi riqsinakusqanku tiempota yuyarispanku ninku: “Casarakunaykumanta manaraq rimachkaptiykum wakinkuqa tapupayawaqku haykapi casarakunaykumanta, chayqa manamá gustawarqakuchu”, nispa.

16. ¿Imatam mana ruwanachu riqsinakuqkuna mana casarakunankupaq tantiakuruptinkuqa?

¹⁶ ¿Imatam mana ruwanachu riqsinakuqkuna mana casarakunankupaq tantiakuruptinkuqa? Manam averiguananchikchu imanasqa tukurusqankumantaqa nitaq mayqinmanpas sayapakunanchikchu (1 Ped. 4:15). Iñiqmasinchik Leam nin: “Riqsinakusqaywan tukurusqaymanta hukkuna rimakuwasqantam uyarirurqani, chaywanmi llumpay hukmanyasqa tarikurqani”, nispa. Yachamusqanchikman hinam manaña casarakunankupaq tantiakuruptinkuqa mana ninanchikchu riqsinakusqanku tiempo yanqapaq kasqantaqa. Aswanqa chay tiempom yanapan allinta tantiakunankupaq. Mana casarakunankupaq tantiakuruspankuqa llakisqa hinaspa sapallankupaschá tarikunqaku, chayraykum yanapanapaq listo kananchik (Prov. 17:17).

17. ¿Imapaqmi riqsinakuqkunaqa hinalla kallpanchakunanku?

¹⁷ Yachamusqanchikman hinam riqsinakuy tiempoqa wakinpi sasa kanman, wakinpiñataq kusikunapaq. Riqsinakusqan tiempota yuyarispanmi Yesica nin: “Riqsinakusqayku tiempoqa manam facilchu karqa, chaywanpas manamá yanqachu karqa tiempota allinta servichikusqaykuqa”, nispa. Piwanpas riqsinakuspaykiqa hinallayá kallpanchakuy astawan riqsinaykipaq, chaynapim paywan casarakunaykipaq utaq mana casarakunaykipaqpas allinta tantiakunki.