Allinta rimanapaq

PALABRAKUNAQA allinta rimanapaqmi yanapawanchik. Chaymi imamantapas rimanapaqqa otaq yachachinapaqqa allinta akllana. Imayna rimasqanchikqa wakinpim allinpaq kanman wakinpiñataqmi mana. Mana piensarispa otaq mana kuyapayakuywan rimaspaqa “nanay simiwan” rimasqanchiktam qawachichwan. Wakin palabrakunaqa sientichinapaq otaq penqachinapaq hinam kanman (Prov. 12:18; 15:1). Sumaq rimaymi ichaqa uyariwaqninchikkunapa ‘sonqonta kusichin’ (Prov. 12:25). Allinta rimanapaq kaq palabrakunawan rimayqa sasam, allin rimaqkunapas sasachakunkum. ‘Sumaq palabrakunawan’ qellqananpaqmi Salomonpas kallpanchakurqa (Ecl. 12:10).

Wakin idiomakunapiqa respetasqankuta qawachiq palabrakunatam servichikunku yuyayniyoqwan otaq autoridadwan rimaspaqa, wiñaymasinkuwan rimaspam ichaqa mana chaynatachu ruranku. Imayna rimasqankuman hina mana rimaspaqa mana respetoyoq kasqanchiktam qawachichwan. Bibliaqa kallpanchawanchikmi llapallan runamasinchikta respetanapaq (1 Ped. 2:17). Bibliapa nisqanta kasukuqqa lliw runawanmi sumaqllata riman.

Diosta mana serviqkunaqa mana allin rimaykunawanmi yaqa llapanpi rimanku. Ichapas chayna rimasqankuwan entiendechikusqankuta piensanku otaq sumaq rimayta mana yachasqankurayku. Jehova Diosmanta manaraq yachaspaqa yaqapaschá wakinqa millay rimaykunawan rimaqku, chayna rimaykunata qonqayqa sasapaschá kanman. Ichaqa Diosmi chuya espiritunwan yanapawanchik chayna rimaykunata saqenapaq. Chaypaqqa kallpanchakunam sumaq palabrakunawan rimayta yachanapaq hinaspa sapa kuti chaynata rimanapaqpas (Rom. 12:2; Efes. 4:29; Col. 3:8).

Entiendenankupaq hinam rimana. Rimasqanchikqa manam sasa entiendenachu kanan (1 Cor. 14:9). Sasa entiendena palabrakunawan rimaptinchikqa uyariwaqninchikkunam mana entiendenqakuchu.

Wakin runakunaqa profesionninkuman hinam imaymana palabrakunawan rimayta yachanku. Hukkunawan chaynata rimaspam ichaqa mana entiendechikunmankuchu. Uyariwaqninchikkunapa entiendesqankuman hinalla rimaspapas manam achkanpiqa imamantapas willanachu, mana chayqa manañam atencionwanchu uyariwasun.

Ichapas wakinqa mana ancha educacionniyoq kanku, chaymi discurso qoqqa paykunapipas reparanan chayman hina entiendesqanku palabrakunawan rimananpaq. Chayna rurasqanwanmi Jehova Diosta qatipakun, payqa lliw runakunapim reparan (Job 34:19). Discursoykipi sasa entiendena palabrakunawan rimanayki kaptinqa chay palabrakunamanta entiendechinaykipaq kallpanchakuy.

Entiendenapaq kaq palabrakunaqa imamantapas yachachisqanchiktam allinta entiendechin. Pisi rimaykunallawan yachachiptinchikqa astawanmi entiendenqaku. Yachachisqaykita entiendenankuta munaspaqa ama rimaychu sasa entiendena kaq palabrakunataqa.

Mana yachasqanchik palabrakunata yachanapaq. Allin rimayta yachanapaqqa kanmi achka palabrakuna. Chaykunamanta astawan yachaspaqa atinkim sapa yachachisqaykipi huk palabrakunawanpas rimayta. Chaymi yachachisqaykiqa sumaqta entiendekunqa. Ichaqa, ¿imaynatam rimawaq huk palabrakunawanpas?

Mana rimasqayki palabrakunata leesqaykipi tarispaqa señalay hinaspa diccionariopi maskay otaq tapukuypas. Hinaspa rimasqaykipi tupasqanman hina chay palabrakunata servichikuy. Kallpanchakuytaq chay palabrakunata allinta rimanaykipaq chaynataq tupasqanman hina rimanaykipaqpas, ichaqa ama hatunchakuchkaq hinachu. Mana rimasqayki palabrakunamanta yachasqaykiqa yanapasunkim sumaqta rimanaykipaq. Chay palabrakunata allinta rimanaykipaqmi kallpanchakunayki, mana chayqa uyarisuqnikikunam piensanmanku mana rimay yachasqaykita.

Mana yachasqanchik palabrakunamanta yachasqanchikqa manam alabakunapaqchu aswanmi imamantapas allinta yachachinapaq yanapawanchik. Sasa entiendenapaq kaq palabrakunawan otaq hatunchakuchkaq hina rimasqaqa kikinchik alabakunallapaqmi kanman. Imamanta yachachisqanchikta uyariwaqninchikkuna entiendenankupaqmi kallpanchakuna. Bibliam nin: “Yachayniyoq runakunapa siminmantam yachay lloqsin”, nispa (Prov. 15:2). Facil entiendena kaq palabrakunawan rimaspanchikqa uyariwaqninchikkunatam yachachisqanchikwan kallpanchasun.

Chayraq yachasqayki palabrakunata imamanta yachachisqaykipi tupasqanman hina servichikuy. Wakin palabrakunata hukniraqta rimaptinchikpas ima niy munasqanchikqa hina kaqllam, chaymi yachachisqanchikwan tupasqanman hina servichikuna. Chayna kaq palabrakunata allinta servichikuspaqa pitapas mana hukmanyachispam allinta rimasun. Allin rimaqkunatapas atencionwan uyariy. Castellano wakin diccionariokunapiqa kanmi hukniraq palabrakuna ichaqa ima niy munasqanchiktam hina kaqllata entiendechin, chay palabrakunatam sinónimos ninku, antónimos nisqanku palabrakunañataqmi hukniraqta entiendechin. Chayna palabrakunatam imamanta yachachisqaykiwan tupasqanman hina allinta servichikunayki. Mana yachasqayki palabrakunata rimayta munaspaqa yachanaykim ima niy munasqanta, imayna rimanapaq kasqanta chaynataq haykapi rimanaykitapas.

Imamantapas yachachispaqa imam kaqta entiendechiq kaq palabrakunawan rimanapaqmi kallpanchakuna. Discurso qoqqa ichapas kaynata nin: “Chay tiempopim achka runakuna onqorurqaku”, nispa. Otaq ninman: “Allpantinpi punta kaq guerra tukuruptinmi killakuna pasayllata 21.000.000 runakuna wañururqaku gripe española nisqan onqoywan”, nispa. “Chay tiempopi achka runakuna onqorurqaku” ninanmantaqa, imanasqa hinaspa hayka runakuna wañusqankumanta willasqanmi aswan allinqa kanman. Chaynata yachachinapaqqa imamanta willananchikpaq kaqtam allintapuni yachana hinaspapas tanteanam mayqen palabrakunawan rimanapaqpas.

Imamanta yachachisqaykitaqa entiendechiwaqtaqmi pisi rimayllawan. Llumpayta rimaspaqa uyarisuqnikikunatam sasachawaq entiendenankuta chaynataq yuyanankutapas. Jesusqa pisi rimaykunallawanmi yachachirqa, payta qatipakuyqa ancha allinmi (qawariy Mateo 5:3-12; Marcos 10:17-21 nisqankunata). Imamanta yachachisqaykiman hina pisi rimaykunallawan entiendechinaykipaq kallpanchakuy.

Tukuy sonqowan rimanapaq. Mana yachasqayki palabrakunata yachaspaykiqa ama chaykunallapichu piensay aswanqa imayna rimanapaq kasqanpi. Ejemplopaq: kallpawan, ganaswan hinaspa sentimientowan rimanapaq kaq palabrakunapi reparay.

Chayna rimanapaq palabrakunam Bibliapiqa achkanpi kachkan. Jehova Diosmi profeta Amosnintakama nirqa: ‘Allin kaqtayá qamkunaqa ruraychik. Mana allin ruraytaqa cheqniychikyá’, nispa (Amos 5:14, 15). Profeta Samuelmi rey Saulman nirqa: ‘Jehova Diosmi Israel nacionpi gobiernoykita qanmanta qechurusunki’, nispa (1 Sam. 15:28, NM). Ezequielnintakamam Jehova Diosqa mana qonqanapaq kaq palabrakunawan llaqtanta nirqa: ‘Israelpa llapallan castankunaqa mana kasukuq rumi sonqom’, nispa (Ezeq. 3:7). Llaqtanpa mana allin rurasqanta qawachinanpaqmi Jehova Dios tapurqa: “¿Yaqachum runaqa Diosmanta suwakunman? Arí, qamkunaqariki ñoqamantam suwakuchkankichik”, nispa (Mal. 3:8). Danielpas imayna pasasqanman hinam qellqarqa Sadracpas Mesacpas chaynataq Abed-negopas taytachata mana yupaychasqankurayku ‘rey Nabucodonosor llumpa-llumpayta piñakurusqanmanta’, chaymi reyqa kamachirqa “rupachkaq hornoman” paykunata wischuykunankupaq. Mayna rupasqanmanta entiendenapaqmi Danielqa qellqasqanpi nirqa ‘qanchis kutikamaraq hornota astawan rupachinankupaq’ runankunata rey kamachisqanmanta chaynataq hornoman asuykuq runakunapas caldayllanwan wañurusqankumanta (Dan. 3:19-22). Huk-iskay punchawllaña wañunanpaq kachkaptinmi Jesusqa Jerusanlenpi kaqkunaman tukuy sonqonwan nirqa: “¡Rapran ukupi chiwchinkunata wallpa huñuykuq hinam achka kutita munarqani runaykikuna huñuykuyta ichaqa manam munarqankichu! Chayraykum wasikichikpas chunninqaña”, nispa (Mat. 23:37, 38).

Imamanta yachachisqanchikman hina sentimientowan rimasqaqa allinta entiendenankupaqmi yanapan. Uyarisuqnikikunata qawachkanmankupas otaq llachpachkanmankupas hina piensarichiptikiqa mikuykunamanta willaptikipas malliykuq otaq muskiykuq hinam uyarinqaku, chay willasqaykitaqa imayna pasasqanta qawachkanmankupas hinam uyarinqaku. Chaynata yachachispaqa yanapankim allinta entiendenankupaq.

Wakin palabrakunaqa sentimientowan rimasqanchikman hinam kusichinman otaq waqachinman. Chaymantapas hukmanyasqakunatam suyakuyniyoq kanankupaq kallpanchan hinaspa Diosta astawan kuyanankupaqpas. Allpantinpi achka runakunatam kallpanchan Salmo 37:10, 11, 34; Juan 3:16 hinaspa Apocalipsis 21:4, 5 nisqanpi palabrakuna.

‘Allin yuyayniyoq confianza sirvientepa’ horqomusqan qellqakunata hinaspa Bibliata leespam cuentata qokunki mana yachasqayki palabrakunamanta (Mat. 24:45). Chaykunataqa ama leeyllachu leey aswanqa servichikunaykipaq kaq palabrakunata akllay.

Imayna rimanapaq kasqanman hinam rimana. Hukkunaqa cuentatam qokunku imayna rimanapaq kasqanman hina mana rimasqankumanta. ¿Imatam ruranmanku?

Escuelapiraq kaspaykiqa kallpanchakuy palabrakuna imayna rimanapaq kasqanman hina rimanaykipaq. Mana yachaspaqa profesornikita tapukuy hinaspa allinta yachanaykipaq kallpanchakuy. Estudiaqmasikikunamantaqa Diosmanta yachachinaykiraykum allinta rimanaykipaq kallpanchakuchkanki.

Ichapas warmacha kasqaykimanta rimasqayki idiomapi mana ancha educacionniyoq kanki otaq yuyayniyoq kaspaykiña huk idioma rimayta yacharunki, chayna tarikuspaqa ama hukmanyaychu aswanqa Diosmanta yachachinaykirayku allinta rimanaykipaq kallpanchakuy. Imayna rimaytaqa hukkunapa rimasqanta uyarispam yachanchik. Chaynaqa kallpanchakuyá allin rimaqkunata atencionwan uyarinaykipaq. Bibliata hinaspa chaymanta horqosqa qellqakunata leespaqa reparay palabrakuna imayna qellqasqa kasqanpi hinaspa chayman hina rimanaykipaq kallpanchakuy.

Radiopipas, televisionpipas otaq takiqkunapas imaymananpatam wakinqa rimanku, chayna rimaykunatam wakinqa qatipakunku. Droga rantikuqkuna otaq vendeqkuna, mana allin ruraqkuna otaq huchapakuqkunam hukmanniraq palabrakunawan rimanku otaq palabrakunapa ima ninanta cambiaspa rimanku. Manam allinchu kanman chayna runakunapa rimasqanta cristianokuna qatipakuyninkuqa, chaynata rimaspaqa kay mundopi mana allin ruraqkunatam qatipakuchkanku (Juan 17:16).

Sapa punchaw allinta rimanaykipaq kallpanchakuy. Chaynata kallpanchakuspaqa huñunakuykunapipas chaynataq predicaspapas Diosmantam allinta yachachinki.