Junio

Apostolkunaq tiemponpi tiyaq cristianokunaqa askha kutipin qatikachasqa karqanku. Jehová Diosqa bendecirqanmi chay sasa tiempopi aguantasqankumanta. Yachasunchis imas pasarqan Bernabewan apóstol Pablowan Listra llaqtapi Diosmanta willashaqtinku chayta. Qallariypiqa chaypi tiyaq runakunaqa sumaqtan uyarikurqanku. Chaymantan ichaqa enemigonkuna runakunata tanqarqanku Pablo contra Bernabé contra sayarinankupaq, jinan runakunaqa Pablota rumiwan ch’aqeykurqanku, jinaspataq wañusqa kananpaq piensaspa llaqta jawapi wijch’urayashaqta saqerparirqanku (Hech. 14:19). Pablowan Bernabewanmi ichaqa juj llaqtata ripurqanku Diosmanta willashanallankupaq. Chay ruwasqankuwanmi askha runakunata yanaparqanku Jesuspa discipulonkuna kanankupaq, chaymantapas hermanokunatan kallpacharqanku rimasqankuwan ruwasqankuwan ima (Hech. 14:​21, 22). Sichus noqanchispas mana pisipaspa Diosmanta willashallasun chayqa, askha bendicionkunatan chaskisun. w23.04 16, 17 párrs. 13, 14

Rey Davidqa allintan yacharqan Jehová Dios mañakusqanman kutichimusqanta makilla uyarisqantapas. Noqanchispas chaymantaqa manan iskayananchischu. Jehová Diosqa yachaytan qowanchis imatapas allinta ruwananchispaq, kallpatan qowasunchis ima sasachakuytapas aguantananchispaq, jinaspapas iñiqmasinchiskunawan juj runakunawan iman yanapachiwasunchis. Manaña Jehová Dios mañakusqanchista munasqanchisman jinachu kutichimunqa chaypas, payqa necesitasqanchisman jinan tiempollanpi kutichimuwasun. Chhaynaqa, ama iskayaspa Jehová Diosmanta mañakushallasun, payqa imachus necesitasqanchistan kay tiempopi qowasun, jamuq tiempopitaq llapa munasqanchista qowasun (Sal. 145:16). w23.05 8 párr. 4; 13 párrs. 17, 18

Sichus Bibliata leeyta astawan munashanki otaq Diosmantapas astawan mañakuyta munashanki chayqa, piensay imaynatas chaykunata ruway yanapasunkiman Dioswan allin amigontin kanaykipaq chaypi (Sal. 145:​18, 19). Sichus sumaq sonqo khuyapayakuq kayta munashanki chayqa, piensay imaynatas chhayna kay yanapasunkiman jujkunawan allinta kausanaykipaq chaypi (Col. 3:14). Imakunapichus kallpachakuyta munashanki chayta juj cuadernopi qelqay, jinaspa chayta sapa kutilla leey. Chaymantapas allin amigokunata maskhay (Prov. 13:20). Mayninpiqa yaqapaschá ima ruwananchispaqpas mana ganasninchis kanmanchu. Manaña chay ruway facilchu kanman chaypas sichus kallpachakusun chayqa aypasunmi imachus ruway munasqanchisman. w23.05 27, 28 párrs. 5-8

Noqanchischus juchayoq kanchis chayqa kallpachakunanchismi willakunanchispaq, chaykunata saqepunanchispaqpas, chhaynapi amaña jujmanta chayman urmananchispaq. Chayta ruwasun chayqa phawashallasunmi wiñay kausayman apaq carrerata. Imapipas juchapakurqanki chayqa amaña nishutaqa chaypiqa piensaychu, ama jujkunamanpas tumpaychu, amataq manapas juchayoqchu kawaq jinataqa qhawarikuychu. Qanchus juchayoq karqanki chayqa “juchaymi” ninaykin, kallpachakunaykitaq chayta allichapunaykipaq. Sichus maytapuni sonqoyki nanashan chayqa, Jehová Diosman k’umuykuspa willakuy, pampachaynintataq mañakuy (Sal. 25:11; 51:​3, 4). Piqpa sonqontapas k’irirqanki chayqa disculpata mañakuy; mayninqa umalliqkunaq yanapaynintapas mañakuwaqmi (Sant. 5:​14, 15). Juchaykikunamanta yachay, kallpachakuytaq amaña jujmanta chayta ruwanaykipaq. Jehová Diosqa yanapasunkipunin, khuyapayasunkin payqa (Sal. 103:​8-13). w23.08 28, 29 párrs. 8, 9

Wayna kashaspaqa Dios sonqon karqan rey Jehoasqa, Jehoiadapa yanapayninwanmi Jehová Dios manchakuyta yacharqan. Jehoiadá wañupuqtinmi ichaqa Judapi mana allin umallikunata kasuspa Diosta saqepurqan (2 Crón. 24:​4, 17, 18). Jehová Diosqa kachashallarqanmi profetankunata, chhaynapi payman kutirikunankupaq. Paykunan ichaqa mana kasukuqkuchu. Jehoiadapa churin Zacariastapas manan kasukurqankuchu. Jehoasqa Zacariasta wañuchinankupaq iman kamachikurqan (2 Crón. 22:11; 24:​19-22). Jehoasqa manañan Jehová Diostaqa manchakapurqanñachu. Jehová Diosmi nirqan: “Pichus pisichawaqniytan pisichasaq”, nispa (1 Sam. 2:30). Tiempowanmi Jehoasqa Siria runakunawan guerraman jaykurqan, jinan sinchi k’irisqa qheparqan (2 Crón. 24:​24, 25). Chay qhepamanmi Jehoastaqa kikin runankuna wañuchipurqanku Zacariasta wañuchisqankurayku. w23.06 18, 19 párrs. 16, 17

Pabloq Éfeso llaqtapi Diosmanta willasqanmantaqa yaqa chunka watañan pasarurqan (Hech. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21). Apóstol Pabloqa anchatan munakurqan iñiqmasin hermanokunata, chaymi munasharqan Jehová Diosta tukuy sonqowan servinankuta. Éfeso llaqtapi iñiqkunaqa falso religionpin kasharqanku, imaymana mana allin costumbrekunapin creeqkupas. Chay llaqtapi runakunaqa millay qhelli kausaypin purisharqanku (Efes. 5:3). Bibliaq nisqan jina, “manañan ima juchatapas mana allinpaqchu qhawariqku”, chaypiqa griego rimaypiqa “manañan nanayta sienteqkuchu” ninantan nishan (Efes. 4:​17-19). Chay runakunaqqa manañan ni concienciankupas kaqchu, manan reparaqkuchu imas allin imas mana allin chayta. Chaychá Pabloqa nirqan: “Paykunaqa tutayasqa yuyayniyoqmi kashanku, karupitaqmi kashanku Diosmanta jamuq kausaymantapas”, nispa. Ichaqa wakin Éfeso llaqtayoq runakunaqa chay tutayaqmantan lloqsipurqanku. w24.03 20 párr. 2; 21 párrs. 4-6

Gedeonqa tukuy atisqantan kallpachakurqan Israel llaqtata pusarinanpaq, chay ruwayqa sasachá paypaqqa karqan. Juj kutinmi Madián runakunata Gedeonqa Jezrel wayq’omanta hasta Jordán mayukama qatiparqan (Juec. 7:22). Paypas kinsa pachaj runankunapas sayk’usqaña kasharqanku chaypas, mayuta chimpaspan qatipashallarqanku, tariparuspataq atiparqanku (Juec. 8:​4-12). Gedeonqa Jehová Diospa kallpanwanmi imachus ruwananta junt’arqan (Juec. 6:​14, 34). Juj kutipipas Gedeonqa runankunantin Diospa yanapayninwanmi iskay Madián reykunata chakillapi ayparqanku, jinaspa atiparqanku (Juec. 8:​12, 21). Umalliqkuna, Gedeón jina Jehová Diospi confiaychis. Jehová Diosqa “manan jayk’aqpas sayk’unchu”, payqa tukuy imata ruwanaykichispaqmi kallpata qosunkichis (Isa. 40:​28, 29). w23.06 6 párr. 14; 7 párr. 16

Barac sutiyoq juezpi piensasun; payqa Jehová Diospa nisqanman jinan imatapas ruwaq, chhaynapin ima ruwasqanpas allin lloqsiq. Jehová Diosmi Israel runakunata kamachirqan Canaán runakunawan maqanakuq rinankupaq (Juec. 5:8). Profetisa Deboran Baracta nirqan pampa wayq’oman jaykunankupaq, chaypi Canaán runakunawan maqanakunankupaq, chay runakunaqqa isqon pachajmi carretanku karqan. Chaywanpas Baracqa mana manchakuspan chayman jaykurqan. Chay wayq’oman jaykushaqtinkun Jehová Diosqa fuerteta parachimurqan. T’urun kapurqan, manan carretakunapas puriyta atirqankuchu, chhaynapin Jehová Diosqa Baracwan chay maqanakuyta atipachirqan (Juec. 4:​1-7, 10, 13-16). Jehová Diosqa noqanchistapas yanapawasunmi; paypa yanapayninwanqa atipallasunmi imatapas, chaypaqmi ichaqa paypi confiananchis, kasukunanchismi llaqtanpi kamachikuykunatapas. w23.07 19 párrs. 17, 18

Salvasqa kanapaqqa pacienciakuqmi kana. Ñaupa tiempopi Diosta serviqkuna jinan pacienciawan suyakunanchis Diospa promesan junt’akunanta (Heb. 6:​11, 12). Bibliaq nisqanman jinaqa chajra llank’aq runakuna jinan noqanchisqa kanchis (Sant. 5:​7, 8). Chajra llank’aqqa tukuy atisqantan kallpachakun tarpunanpaq qarpananpaqpas. Ichaqa manan yachanchu jayk’aqchus wiñanqa chaytaqa, chaywanpas pacienciallawanmi suyakun. Noqanchispas manaña yachanchischu “ima p’unchaytachus Señorninchis jamunqa chaypas” tukuy atisqanchistan Diospaq llank’ananchis (Mat. 24:42). Manachus pacienciakusun chayqa pisi-pisimantan Diosmanta t’aqakusunman, juj ratulla kusichiq kay pacha cosaskunamanmi yuyayninchista churasunman. Pacienciakuq kasunchis chayqa tukukuykaman aguantasun, jinan salvasqa kasunchis (Miq. 7:7). w23.08 22 párr. 7

Daniel 2:​41-43 textopi profeciatan tupanachikun juj profeciakunawan. Chaypin yachakun chay chakiqa Estados Unidos, Reino Unido jujllachasqa nacionkunawan tupasqanta. Danielmi nirqan: “Wakin ruwaykunapin fuerte kanqa wakinpitaq pisi kallpayoq kanqa”, nispa. ¿Imaynapi? T’uruwan tupaq kamachisqanku runakuna mana “jujllachasqachu” kasqankurayku. Danielpa willasqanqa imaymanatan rikuchin. Ñaupaqta, chay iskaynin jujllachasqa nacionkunaqa imaymanapin fuerte kasqankuta rikuchirqanku. Paykunaq atiyninwanmi Primera Guerra Mundial, Segunda Guerra Mundial nisqapas sayapurqan. Ichaqa chay atiyninqa pisiyapushanmi. ¿Imarayku? Llaqtanku runakuna imaymanapi t’aqanasqa kasqanrayku. Iskaypi, Diospa gobiernon chayamunanpaqqa chay nacionkunan kay pachapiqa munaychakushanqaku. w23.08 10, 11 párrs. 12, 13

Davidqa imaymana sasachakuykunapin tarikuq, chaymi mayninqa sinchi llakisqa kaq (Sal. 18:​4, 5). Ichaqa Jehová Diospa munakuyninta khuyapayakuyninta rikuspan kallpata jap’iq. Chaychá Davidqa nirqan: “Munay pasto-pasto pampakunapin samachiwan, unuq purisqan munay samana pampakunamanmi pusawan”, nispa. Chhaynapin kallpata jap’iq, Jehová Diosta kusisqa serviq (Sal. 18:​28-32; 23:2). Noqanchispas sasachakuykunapiqa tarikusunmi. Ichaqa “Jehová Diospa mana tukukuq munakuyninraykun mana chinkachisqachu karqanchis” (Lam. 3:22; Col. 1:11). Davidtaqa askhan cheqnikuqku, chaymi wañuy patapi imaraq tarikuq. Ichaqa Jehová Dios payta munakusqanraykun waqaychasqa jina kaq, thajmi kaq. Chaychá payqa takirqan: “Tukuy ima manchakusqaymantan [Jehová Diosqa] librawarqan”, nispa (Sal. 34:4). Diospa munakuyninmi ima manchakuymantapas aswan jatun karqan. w24.01 30, 31 párrs. 15-17

Jehoiadapa wañupusqan qhepamanqa mana allin runakunawanmi Jehoasqa juñukurqan (2 Crón. 24:​17, 18). Chay runakunaqa manan Jehová Diostaqa munakurqankuchu, paykunaq consejontan Jehoasqa kasurqan. Repararqanña mana allin ruwasqankuta chaypas, paykunatan kasukurqan. Primon Zacarías yanapayta munaqtinpas manan kasurqanchu, aswanmi payta wañuchinankupaq kamachikurqan (2 Crón. 24:​20, 21; Mat. 23:35). Jehoasqa allintan Jehová Diosta servisharqan, chaymantan ichaqa Dios contra jataripurqan. Jinan kamachinkuna wañuchirqanku (2 Crón. 24:​22-25). Jehová Diosta, payta munakuq runakunatapas kasukunman karqan chayqa, ¡manachá chhaynapichu tarikunman karqan! w23.09 9 párr. 6

Jesusqa allintan yacharqan Pedroqa Dios sonqo kay atinanta. Chaymi manchasqa kasqanta rikuspa nirqan: “Amaña manchakuychu”, nispa. Chay nisqanqa maytachá Pedrotaqa kallpacharqan. Chayraykuchá Pedroqa llank’anankuta saqesparaq wayqen Andrespiwan Jesusta qatikurqanku, chaymi sumaq bendicionkunata chaskikurqanku (Mar. 1:​16-18). Jesuswan purishaspaqa imaymanatan Pedroqa rikurqan, onqosqakuna qhaliyachisqanta, supaykuna qarqosqanta, wañusqakuna kausarichisqantapas (Mat. 8:​14-17; Mar. 5:​37, 41, 42). Chaymantapas Pedroqa juj rijuriypin rikurqan imaynas Jesusqa gobiernonpi kanqa chayta (Mar. 9:​1-8; 2 Ped. 1:​16-18). ¡Maytachá kusikurqan juchasapaña karqan chaypas, mana pisipaspa Jesusta qatikusqanmantaqa! Jatun bendicionkunan paypaqqa karqan chaykuna rikuyqa. w23.09 21 párrs. 4, 5

Apóstol Pedroqa ñaupaq kaq carta apachisqanpiqa askha kutitan “tukuy sonqowan munanakuymanta” rimarqan. Chhayna munakuyqa “askha juchakunatan pampachan” (1 Ped. 4:8). Chayta qelqashaspaqa yaqapaschá Pedroqa yuyarirqan perdonaymanta Jesuspa imachus nisqanta. Payqa yaqapaschá sonqonpi nirqan: “Qanchis kutikama perdonayqa allinpunimá”, nispa. Jesusmi ichaqa payta nirqan: “Manan qanchis kutikamallachu, aswanpas qanchis chunka qanchisniyoq kutikaman”, nispa (Mat. 18:21). Chhaynaqa Pedroqa mana yupaytan perdonanan karqan. Juchasapa kasqanchisraykun mayninqa mana facilchu pitapas perdonay, chaymi tukuy atisqanchista kallpachakunanchis perdonanakunanchispaq, sumaqta kausananchispaqpas. w23.09 29 párr. 12

Jonasqa allintan yacharqan Diosqa mañakusqanta uyarinanta chaychá confianzawan yanapaynintaqa mañakurqan. Chaymantaqa jallp’amanmi chay challwaqa Jonasta aqtumpurqan, chay ratupaqqa kallpachasqañan kasharqan Diospa imachus kamachisqanta junt’ananpaq (Jon. 2:​10–3:4). Ima llakipipas tarikushanki chayqa, manapaschá ganas kanqachu Diosmanta mañakunaykipaq ni simin qelqata estudianaykipaqpas. Jehová Diosqa entiendenmi chayta, allintan yachan imapis tarikushanki chayta (Efes. 3:20). Chaymantapas Bibliata qelqanchiskunata takikunata iman uyariwaq, videonchiskunatapas qhawawaqmi. Chaykunata ruwaspaqa Jehová Diosmantan mañakushanki yanapayninta kallpantawan. w23.10 13 párr. 6; 14 párr. 9

Templo ukhupin kasharqan “ch’uya cuarto” “ch’uyay-ch’uya cuartopiwan” (Heb. 9:​2-5; Éx. 26:​31-33). Ch’uya cuartopin kasharqan qori candelero, incienso q’apachina altar, Diospaq t’aqasqa t’anta churana mesa ima. Chaymanqa ajllasqa sacerdotekunallan jaykunanku karqan (Núm. 3:​3, 7, 10). Ch’uyay-ch’uya cuartopitaq rimanakuna arca kasharqan, chay arcan rikuchirqan Jehová Dios chaypi kashasqanta (Éx. 25:​21, 22). Chaymanqa uma sacerdotellan jaykuq Jucha Pampachay P’unchaypi, payqa animalkunaq yawarnin apaykusqan chayman jaykuq (Lev. 16:​2, 17). Jehová Diosqa sut’itan rikuchirqan imawanchus chay yupaychana karpapi kaqkuna tuparqan chayta (Heb. 9:​6, 7). w23.10 27 párr. 12

Bibliapiqa askha partepin rijurishan “jujkuna-jukunawanmi munanakunkichis” nisqa kamachikuy (Juan 15:12; Rom. 13:8; 1 Tes. 4:9; 1 Ped. 1:22; 1 Juan 4:11). Munakuyqa manan rikukunchu, chayqa sonqollapin kashan. Ichaqa rikuchisunmanmi imayna rimasqanchispi imakuna ruwasqanchispipas. Bibliapipas rimashanmi wakinmanta, chaykunata qhawarisun. “Runamasiykichiswan rimaspaqa cheqaqllatan rimankichis” (Zac. 8:16). “Jujkuna-jujkunawan sumaqta kausaychis” (Mar. 9:50). “Jujkuna-jujkunawan sumaqta respetanakuychis” (Rom. 12:10). “Jujkuna-jujkunawan sumaqta chaskinakuychis” (Rom. 15:7). “Qankunapura […] perdonanakuychis” (Col. 3:13). “Jujkuna-jujkunawan yanapanakuychis q’epiykichista apaypi” (Gál. 6:2). “Qankunapura llakikuyniykichispi kallpachanakushaychis” (1 Tes. 4:18). “Qankunapura sonqochanakushaychis” (1 Tes. 5:11). “Jujkuna-jujkunapaqtaq Diosmantapas mañapuychis” (Sant. 5:16). w23.11 9 párrs. 7, 8

Sapa p’unchaymi imaymanata ajllakunanchis kanqa, ichaqa chaykunata allinta ajllakunanchispaqqa allin iñiyniyoqmi kananchis. ¿Ima ruwaykunapin allin iñiyniyoq kasqanchista rikuchisunman? Imayna clase amigokunata ajllakusqanchispi, imaynata kusirikuyta qhawarisqanchispi, imaynata kay pachapi estudiayta qhawarisqanchispi, imaynata casarakuyta qhawarisqanchispi, imaynata llank’ayta qhawarisqanchispi, jujkunapipas. Chaymantapas tapukunanchismi: “¿Imatan kausayniywan rikuchishani? ¿Mosoq pacha qayllapiña kasqantachu rikuchishani? Icha, ¿kay pacha runakuna jinachu manapas kay pachaqa jayk’aqpas tukukunman jinatachu kausashani?”, nispa (Mat. 6:​19, 20; Luc. 12:​16-21). Mosoq pacha qayllallaña kasqanpi iñisunchis chayqa, allin yuyaywanmi imatapas ruwasun. Chaymantapas sasachakuykunata aguantananchispaqqa allin iñiyniyoqmi kananchis. Yaqapaschá kasun: qatikachasqa, mana jampiy atiy onqoykunawan, otaq juj llakikunapas. Yaqapaschá qallariypiqa allin iñiyniyoq kasqanchisrayku chaykunata aguantasunman, ichaqa unay tiempo chhayna sasachakuykunapi tarikuspaqa pisikallpayasunmanmi. Chaymi allin iñiyniyoq kananchis chay sasachakuyta aguantananchispaq, chhaynapi Jehová Diosta kusisqalla servinanchispaq (1 Ped. 1:​6, 7). w23.04 27 párrs. 4, 5

Jehová Diosqa mañakusqanchisman jina ruwananchistan munan. Chaypaq kaypi piensasun: Juj hermanos kinsa p’unchay asambleaman riyta munashanman, jinas payqa Diospa yanapayninta mañakunman llank’ananpi jefe permisota qonanpaq. ¿Imatan Jehová Dios ruwanman yanapananpaq? Yaqapaschá kallpata valorta ima qonqa. Ichaqa chay hermano kikinmi jefenwan rimanan kanqa. Juj compañeronta imapaschá valekunan kanqa llank’ananku p’unchayta cambianankupaq. Jehová Diosqa mana sayk’uspa mañakunanchistan munan. Jesuspa nisqan jina yaqapaschá kuti-kutirispa imatapas mañakunanchis kanqa (Luc. 11:9). Chhaynaqa mañakushallasun valekushallasun (Luc. 18:​1-7). Chhaynapin Jehová Diosman rikuchishanchis imachus mañakusqanchistaqa sonqomantapuni suyakushasqanchista, mañakusqanchista qowananchispi confiasqanchistapas. w23.11 22 párrs. 10, 11

Jehová Diosmi Abrahanman willarqan imaynas mirayninmanta jamuq runawan llapa kay pacha nacionkuna bendecisqa kananku karqan chayta (Gén. 15:5; 22:18). Ichaqa tiempowanqa ñan Abrahanqa pachaj watanpiña kasharqan, esposanpas isqon chunka watanpiñan kasharqan, manataqmi juj wawankupas karqanraqchu (Gén. 21:​1-7). Chaywanpas “Abrahanqa iñiywanmi suyakurqan askha nacionkunaq taytan kananta” (Rom. 4:18). Diospa imachus nisqanqa junt’akurqanmi: Abrahanqa wawayoqmi karqan, sutinmi karqan Isaac. Ichaqa, ¿imaynapitaq Abrahanri yachanman karqan Jehová Diosqa siminta junt’ananpuni kasqanta? Abrahanqa allintan reqsirqan Jehová Diosta, chaymi “tukuy sonqowan confiarqan” Diosqa promesanta junt’ananpi (Rom. 4:21). Chhayna iñiq kasqanraykun Diosqa Abrahantaqa chaninpaq jap’irqan (Sant. 2:23). w23.12 8 párrs. 1, 2

Confianapaq jina kanaykipaqqa allintan ima ruwanaykitapas junt’anayki. Chaypaqqa Jesuspa ejemplonmi yanapasunkiman. Payqa allintan ima ruwanantapas junt’aq. Jehová Diospa kamachisqantapas llapantan kasukuq, sasaña kaqtinpas. Payqa runakunatan munakuq, chayraykun paykunarayku wañurqan (Juan 13:1). Qanpas kallpachakuy ima chaskisqayki ruwaytapas allinta junt’anaykipaq. Ichaqa sichus chay ruwayta mana atishankichu chayqa, juch’uyaykukuspa juj allin poqosqa hermanoq yanapayninta mañakuy (Rom. 12:11). Ima chaskisqayki llank’aytapas tukuy sonqowan “Jehová Diospaq jina [ruway], ama runakunapaq jinachu” (Col. 3:23). Ichaqa sichus pantarunki chayqa, k’umuykukuspa chayta reqsikuy (Prov. 11:2). w23.12 26 párr. 8

Pipas bautizakun chayqa Jehová Diospa familianmantan kapun. Davidmi nirqan: “May kusisqan ajllakusqayki runaqa, may kusisqan patioykipi tiyananpaq pusamusqayki runaqa”, nispa (Sal. 65:4). Jehová Diosqa manan comuntachu pitapas wasinmanqa pusamun. Payqa qayllaykun payman qayllaykuq runakunallamanmi (Sant. 4:8). Chay runa bautizakuqtintaq paywan allin amigontin kapunku. Paykunatan Jehová Diosqa nin: “Janaq pacha punkukunata kicharispan bendicionniyta askhatapuni jich’aykamusaykichis”, nispa (Mal. 3:10; Jer. 17: 8). Pipas bautizakuqqa promesa ruwasqanman jinan kausanan, ima tentacionpiña ima llakipiña tarikunqa chaypas junt’ananmi chayta (Ecl. 5:​4, 5). Chaymantapas Jesuspa ejemplontan qatikuna, paypa kamachisqanman jinataqmi kausanapas (Mat. 28:​19, 20; 1 Ped. 2:21). w24.03 8 párrs. 1-3

Ninata jap’ichiqtinchisqa pisillatan ninaqa raurarin, chayman astawan llant’ata yapaykuqtinchismi ichaqa aswan kallpawanraq raurarin. Casarasqakuna, chhaynatan qankunapas ruwawaqchis. Sapa p’unchaymi kallpachakunaykichis iskayniykichis kuska tiempota pasarinaykichispaq. Imachá gustasunkichis chay ruwaypi tiempota pasariychis (Sant. 3:18). Ajinapin munakuyniykichisqa pisi-pisimanta nina jinaraq astawan yapakunqa. Chaymantapas, imaynan ninaqa mana wayra kaqtinqa ratulla wañurapunman, chhaynatan casado kausaypipas respeto mana kaqtinqa ratulla munanakuyninkuqa chiriyapunman. Ichaqa respetowan qhawarinakuyqa manan “qosaytaqa otaq esposaytaqa respetanin” niyllachu. Aswanpas qosaykin otaq esposaykin reparanan payta respetowan qhawarisqaykita. w23.05 22 párr. 9; 24 párrs. 14, 15

Bibliapiqa willashanmi wakin Dios sonqo runakuna sasachakuykunapi tarikuspa sinchi manchasqa kasqankuta (Sal. 18:4; 55:​1, 5). Noqanchispas manchasqapaschá kasunman ima llakipas chayamuqtin. Yaqapaschá compañeronchiskuna, familianchiskuna, gobiernokunapas jark’awasunman Dios serviyninchista. Wakinqa yaqapaschá sinchi onqosqa kaspa wañuy patapi tarikusunman, mana piniyoq wawakuna jinapaschá manchasqa kasunman. Ichaqa, ¿imaynatan Jehová Dios yanapawasunman? Payqa sonqochawanchismi, chayraykun Jehová Dioswan parlananchis, palabrantapas leenanchis (Sal. 77:​1, 12-14). Ima llakipiña tarikuspapas paypa yanapayninta mañakusun, kasukusuntaq Bibliapi imachus nisqantapas (Sal. 119:28). w24.01 24, 25 párrs. 14-16

Diosta servinanchispaq imachus ruway munasqanchista aypanapaqqa kananpunin ruway ganasninchis. Jehová Diosmanta chayta mañakuy. Payqa santo espiritunwanmi yanapasunki imachus ruway munasqaykita aypanaykipaq. Yaqapaschá mayninpiqa imata ruwananchispaqpas yuyaykusunman, ichaqa manapaschá chayta ruwanapaq ganasninchis kanmanchu. Qanrayku imatachus Jehová Dios ruwasqanpi yuyaymanay (Sal. 143:5). Pabloqa yuyaymanallaqpunin Jehová Dios payrayku imaymana ruwasqanpi, chaymi tukuy sonqonwan Diosta serviq (1 Cor. 15:​9, 10; 1 Tim. 1:​12-14). Chhaynatan noqanchispas imakunatachus Jehová Dios noqanchisrayku ruwasqanpi yuyaymanananchis, chayta ruwaspaqa astawanmi Diosta serviyta munasunchis (Sal. 116:12). w23.05 27 párrs. 3-5

Jehová Diosqa janaq pacha taytanchismi, payqa munanmi payta jatunchananchista (Sal. 119:108). Chhaynaqa, ¿tukuy atiyniyoq Diosqa runakuna jinachu munan jatunchanata ajinapi allin sientekunanpaq? Manan. Satanasqa llapanchismantan llullakuspa rimarqan. Paypa nisqanman jinaqa, pipas sinchi sasachakuypi tarikuspaqa manas atinmanchu Diospaq junt’aq kayta ni sutintapas defiendeyta. Jinaspapas paypa nisqanman jinaqa, llapa runas Diospa contranpi sayarisunman kausayninchista salvananchisrayku (Job 1:​9-11; 2:4). Jobmi ichaqa sut’ita rikuchirqan Satanás llulla kasqanta. ¿Imaynatan noqanchispas Satanás llulla kasqanta rikuchisunman? Jehová Diospa sutinta alabaspan. Noqanchispaqqa Jehová Diospa sutinta respetachiymi pay sonqo kaymi imamantapas aswan allinqa (Prov. 27:11). w24.02 8, 9 párrs. 3-5

Watakunaq pasasqan qhepamanqa juezkunatan Jehová Diosqa churarqan llaqtanta pusarinanpaq. Reykunaq tiemponpitaq profetakunata churarqan. Dios sonqo reykunaqa kasukuqkun chay profetakunata. Rey Davidpas humilde sonqowanmi chaskikurqan profeta Natanpa anyasqanta (2 Sam. 12:​7, 13; 1 Crón. 17:​3, 4). Rey Jehosafatpas kasukurqanmi profeta Jazielpa siminta, Judá llaqta runakunatapas kallpacharqanmi Diospa profetankunata kasukunankupaq (2 Crón. 20:​14, 15). Rey Ezequiaspas respetaqmi profetakunataqa, chaymi llaki tiempopi tarikushaspa profeta Isaiaspa yanapayninta maskharqan (Isa. 37:​1-6). Mayqen reypas Diosta kasukuq chayqa Diosqa bendeciqmi paykunata, llaqta runakunatapas sumaqtan qhawariq (2 Crón. 20:​29, 30; 32:22). w24.02 22 párr. 8

Satanasqa munashan mana allin runakunawan juñukunanchistan. ¿Imarayku? Diospa kamachikuyninkunata ama kasukunanchispaq. Kay tiempopiqa astawanraqmi yapakushan mana allin runakuna. Chaymantapas redes sociales nisqan astawanraq mast’arikushan, chaypin facilta reqsinakusunman ima clase runakunawanpas. Diosta mana reqsiq runakunaqa allillanpaqmi qhawarinku qhelli kausaytaqa (Efes. 4:​19, 20). Sapankanchismi tapukunanchis: “Manataq paykunawan imapas ruwanay kanchu chayqa, ¿t’aqakunichu escuelapipas llank’anapipas compañeroykunamanta? ¿T’aqakunichu Diospa kamachikuyninta mana respetaq runakunamanta?”, nispa. 2 Timoteo 2:​20-22 textopi nisqan jina, Diospa llaqtanpipas allin yuyaywanmi amigonchiskunataqa ajllakunanchis. ¿Imarayku? Manan llapankuchu Dios sonqo kananchispaqqa yanapawasunchis. w24.03 22, 23 párrs. 11, 12

¿Jayk’aqllapas piensarqankichu imaynapunis Jehová Dios chaypi? Manaña payta rikunchischu chaypas, Bibliaqa imaymanatan paymanta willan. Juj textopin nin: “Jehová Diosmi intipas, jark’aykuq escudopas”, nispa. Jujninpitaq nin: “Diosninchisqa lliuta ruphaq nina jinaraqmi kashan”, nispa (Sal. 84:11; Heb. 12:29). Jujkaqpitaq nishan: “Zafiro rumi jinan”, nispa (Ezeq. 1:​26-28). Imaymanapi tarikusqanchisraykupaschá nisunman: “Diosqa manachus jina munakuwanmanchu”, nispa. Ichaqa Jehová Diosqa yachanmi imakunapi tarikusqanchista. Chaymantapas munakuwasqanchista rikuchiwananchispaqmi palabranpi qelqachirqan imayna Dioschus kasqanta. Bibliaq willasqan jina Diosqa munakuymi (1 Juan 4:8). Jehová Diosqa munakuywanmi imatapas ruwan, munakuyninqa ancha jatunpunin mana tukukuqtaqmi kanpas. Chay munakuyninqa payta mana reqsiq runakunamanpas chayanmi (Mat. 5:​44, 45). w24.01 26 párrs. 1-3

Jehová Diosqa Moisestan ajllarqan Egiptomanta Israel runakunata orqomunanpaq. Diosqa Moiseswan paykunata pusachishasqanta rikuchinanpaqmi p’unchaypi paykunaq ñaupanta riq sayaq phuyu, tutapitaq k’anchashaq sayaq nina (Éx. 13:21). Juj kutinmi Israel runakunaqa lamar-qochaq Egipto ejercitoq chaupinpi tarikurqanku, jinan mancharikurqanku. Jehová Dios kikinmi paykunataqa chayman pusarqan (Éx. 14:2). Ichaqa Jehová Diosqa juj jatun milagrotan ruwarqan paykunata librananpaq (Éx. 14:​26-28). Tawa chunka watan Moisesqa Israel runakunata pusarqan, chay sayaq phuyuq sayaq ninaq qhepanta (Éx. 33:​7, 9, 10). Chaymantan Jehová Diosqa Moisesta rimapayaq, Moisestaq llapa Israel runakunaman willaq. Chhaynaqa Israel runakunaqa allintan yacharqanku Jehová Diosqa Moiseswan paykunata pusarishasqanta. w24.02 21 párrs. 4, 5