Jesuspa Chaquita Catishpa Causashunchi Yachachishunchi Tandanajuipi Yachajungapaj Hojapa referenciacuna
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
7-13 DE JULIO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA PROVERBIOS 21
Matrimoniopi cushilla causangapaj ali consejocuna
¿Imashinata Jehová Diospa ñaupapi ali noviazgota charita ushapanchi?
13 ¿Mashna tiempotata noviocuna cana can? Ñapash decidishpaca talvezpashmi imapash nali decisiongunata agllapanguichi (Prov. 21:5). Chaimandami quiquin gushtashca personata aliguta rijsingapaca tiempota minishtipangui. Pero yapa tiempotaca na paranachu capanguichi. Bibliapica “Imata shuyajushcapash na ucha pactajpica, shungupimi ninanda llaquirin” ninmi (Prov. 13:12). Shinapash ashtaca tiempota noviocuna cashpaca, relaciones sexuales munaita mishanaca dificilmi canga (1 Cor. 7:9). Ashtaca tiempotami rijsirinchi nishpa pensarinapa randica shuj decisionda agllangapaca “Ñuca gushtashca personamandaca ¿imata rijsina ashtahuan faltahuan?” nishpami pensarita ushapangui.
¿Quiquinbillachu yapata pensaripangui?
3 Cusahuarmicuna cushilla causachunmi Jehová Diosca munan. Shinapash ishcandi juchayucuna caimandami problemacunata charin. Apóstol Pabloca cusahuarmicunaca llaquicunata charinga nircami (1 Cor. 7:28). Jehovata sirvij huaquin cusahuarmicunaca culirarishpalla yalimandami na igual canachu canchi, mejor divorciarinallami canchi nin. Shina pensarishpaca Diablo munashcashnami pensarinajunman.
4 Ñanapacha canhuanga causangapaj munanichu nishpaca na nijunachu capanchi. Ashtahuangarin Bibliapica ninmi, huainayana juchapi urmashpallami divorciaritaca ushan nishpa (Mat. 5:32). Apóstol Pabloca cusahuarmicunaca llaquicunata charinga nircami. Llaquicunata charishpaca na cashna pensarinachu can: “Ñuca munashcashnaca na cuidahuanllu, ñucataca juyaitapash na juyahuanllu, mejor shujhuanrapashmi ali causaiman” carcani nishpa. Shina pensarishpaca ñucanchipilla pensarijushcatami ricuchinchiman. Canllamanda gentecunaca canba shungu nishcatami catina cangui, can cushilla yalinapimi pensarina cangui ninmi. Shinallata partiri o divorciari nishpapashmi animan. Shinapash Jehovapa mandashcacunata pactachijcunaca “quiquimbajlla ali cachunga, na yarinachu canguichi. Ashtahuangarin shujcunapajpash ali cachunmi, tucuicunallata yarina canguichi” nishcatami pactachipanchi (Filip. 2:4). Jehová Diosca cusahuarmicuna cushilla causachunmi munan. Divorciarichunga na munanllu (Mat. 19:6). Ñucanchi munaita rurashpa causachunga Jehová Diosca na munanllu. Ashtahuangarin paipa munashcashna causachunmi munan.
5 Cusahuarmicunaca juyaihuan, respetohuanmi tratarina can (Efesios 5:33, liingui). Bibliapica carajpi japijcunatapash yalimi carajcunaca, ninanda cushijun nishpami yachachin (Hech. 20:35). Cusahuarmicuna humilde cashpaca juyarishpa, respetarishpami causanga. Shina tratarishpaca na paicunapilla pensarishcatami ricuchinga. Ashtahuangarin huarmipi o cusapi pensarishcatami ricuchinga (1 Cor. 10:24).
w06-S 15/9 28 párr. 13
“Huambra cashpa cazarashca canba huarmihuanlla cushijungui”
13 Pero, ishcandillata nali tratarimanda culirashcalla yalinajushpaca ¿imatata rurai ushapanguichiman? Shina pasajujpica, chai situacionda solucionangapami ishcandillata esforzarina capanguichi. Por ejemplo, ishcandillata caparishpa grosero groserota rimarina costumbreta charinaca nalipachami can (Proverbios 12:18). Porque imashami chaishuj temapi ña ricuparcanchi, chai costumbreca llaquicunatallami apamunga. Chaimi Proverbios libropica cashna nin: “Imatapash nirijushpa ninandapacha fiñachijujlla huarmihuan causangapaj randica, jichushca pambapi causanami ashtahuan ali” (Proverbios 21:19). Cazarashca panigu cashpa y matrimoniopi chai problemata charishpaca cashna tapuripai: “¿Ñucallata nali portarishcamandachu, ñuca cusagupaca ñucahuan yalinaca difícil can?”. Bibliapica cusacunatapashmi cashna nishpa consejan: “Cusacuna, quiquingunapa huarmitaca juyashpami catina capanguichi. Paicunahuanga na culiranachu capanguichi” (Colosenses 3:19). Shinaca cusacunapash cashna tapuripaichi: “¿Ñuca huarmiguhuan na cariñoso cashcamandachu, talvez paica chai cariñota shuj ladocunapira mascana necesidadta charinman?”. Shinapash huainayana juchapi urmangapaca ima pretextopash na tianllu. Chaimandami nara imapash pasajpillata cusahuarmicunaca, imatapash na pacashpa parlarishpa ima problematapash uchalla arreglangapaj esforzarina capan.
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
“Ninandapacha llaquishpa juyaj” Taita Diostami sirvinchi
16 Tucui huauquipanicunami Jehová Dioshnallata shujcunataca llaquishpa tratana capanchi. ¿Imamandata llaquishpa tratana capanchi? Shujcunata na llaquishpa tratajpica Jehová Diosca ñucanchi mañaicunataca na uyangachu (Proverbios 21:13ta liipangui). Jehová Dios ñucanchi mañaicunata uyachun munaimandami shujcunataca llaquishpa, juyaihuan tratana capanchi. “Imagutapash na charij runagu caparishpa mañajujpica”, ñucanchicunaca siempremi paita uyangapaj listo cana capanchi. Bibliapica: “Shujcunata na llaquijcunataca, Diospash na llaquishpami llaquichijunga” ninmi. Chaimandami ñucanchicunaca shujcunataca llaquishpa, juyaihuan tratana capanchi (Sant. 2:13). Ñucanchicunaca shujcuna ñucanchita llaquishpa juyaihuan tratachunmi munapanchi. Chaimi ñucanchipash shujcunataca shinallata llaquishpa ali tratana capanchi. Ashtahuanbachaca congregacionman tigramushca huauquita o panitami llaquishpa, juyaihuan tratana capanchi.
14-20 DE JULIO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA PROVERBIOS 22
Huahuacunata aliguta viñachingapaj ali consejocuna
Huahuacuna Jehovata sirvichun ayudapashunchi
7 Cusahuarmicuna huahuacunata charingapaj munashpaca cashna tapuripaichi: “Shuj huahuaguta cuidangapaca ¿humildecuna cashcata, Jehovata cazuj cashcatachu ricuchinchi?” (Sal. 127:3, 4). Cutin ña shuj huahuaguta charishpaca cashna tapuripaichi: “¿Familiata mantiningapaj shinllita trabajana minishtirishca cashcatachu ñucanchi huahuacunamanga yachachipanchi?” (Ecl. 3:12, 13). “¿Cai nali mundopa cosascunamanda ñuca huahuacunata cuidangapachu esforzarini?” (Prov. 22:3). Huahuacunata tucuimanda cuidaitaca na ushanchichu. Pero problemacunata charijpi imata ruranatami yachachita ushapanchi. ¿Imashinata yachachita ushapanchi? Siempre Biblia imata nijtami taitacunaca yachachina can (Proverbios 2:1-6, liingui). Por ejemplo, familia ucumanda maijanbash Jehovata sirvinata saquijpica imamanda Jehovata tucui shunguhuan sirvina minishtirishca cashcatami huahuacunamanga Bibliahuan yachachina capanguichi (Sal. 31:23). O shuj juyashca familia o amigo huañujpica ama yapata llaquirichunmi Bibliamanda textocunahuan tranquilo sintirichun ayudai ushapanguichi (2 Cor. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16).
Quiquinba huahuacuna Jehovata sirvichun ayudapaichi
17 Huahuacunataca uchillagumandapacha yachachipaichi. Cunanmandallata huahuacunata yachachishpami alipacha canman (Prov. 22:6). Timoteopa mama Eunice, paipa abuela Loidapash Timoteotaca huahuamandapachami Jehová Diosmanda yachachirca (2 Tim. 1:5; 3:15). Chaimi Timoteo viñashpaca, apóstol Pablota paipa viajecunapi cumbarca.
18 Costa de Marfil llactamanda, Jean-Claude y Peace shuti cusahuarmicunaca paicunapa sujta huahuacunatami Jehová Diosta juyachun, sirvichunbash yachachirca. Paicunataca ¿imata ayudarca? Paicunaca Eunicepa, Loidapa ejemplota catishpami huahuacunataca yachachirca. Paicunaca ninmi: “Ñucanchi huahuacunataca llullu huahuacuna cashcamandapachami Bibliamandaca yachachin carcanchi” nin (Deut. 6:6, 7).
19 Bibliamanda huahuacunaman “yachachina” nishpaca ¿imatata ningapaj munan? Yachachina shimica imatapash “cutin cutin yarichina” cashcatami ningapaj munan. Chaipaca taitamamacuna huahuacunahuan yalingapami tiempoguta llujchina can. Huaquinbica cutin cutin yachachimandami talvez taitamamacunaca shaijushca, llaquilla, culirapash sintiri ushan. Shinapash culirajunapa randica huahuacunaman Bibliamanda yachachingapaj, chaipi nishcacunata pactachishpa causachunmi ayudana capanguichi.
Uchila huahuacunata ali yachachipaichi
6 Huahuacunataca juyaimandami huaquinbica tacurina o astina tucun. Huaquinbica huahuacunaca ima ali cashcata, ima nali cashcata nijpica intindinllami. Shinapash, huahuacuna na cazujpica ¿imatata rurana cangui? (Prov. 22:15.) Jesuspa ejemplota catishpami, imapi pandarijpipash juyaihuan aliguman parlangapaj tiempota llujchina cangui. Sudáfrica llactapi causaj Elaine paniguca ninmi: “Ñuca taitamamacunaca tacurishpa o astishpapash imamanda shina rurashcataca aliguman, juyaihuanmi ñucahuanga parlan carca. Shinapash, nunca na yapata tacurinllu carca o maipash cachunga na astinllu carca. Tacurishami o astishami nishpaca, ñuca taitamamaca pactachinbachami carca” nishpa. Shina viñachishcamandami chai paniguca paipa taitamamacuna ciertopacha paita juyashcata yacharca.
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
Jehová Diostaca cushijushpa sirvipashunchi
11 Cati esclavoshnallatami ñucanchicunapash ñucanchiman imata mandashcata ali pactachingapaj esforzarishpaca ninanda cushilla sintiripashun. Shinaca tucui shunguhuan villachipashunchi, shinallata congregacionbi imagutapash mingajpica ali pactachingapaj esforzaripashunchi (Hech. 18:5; Heb. 10:24, 25). Tandanajuicunapi shujcunata shinllichingapaj ali comentariocunata cungapapash prepararipashunchi. Chaupi semana tandanajuipi asignaciongunata charishpapash ali cungapaj prepararipashunchi. Congregacionbi imagutapash rurachun mingajpica uchalla rurapashunchi. ‘Caita ruranaca na importantechu can, chaita ruranami ashtahuan importante can’ yashpapash ama pensapashunchichu. Imagu cajpipash ali pactachipashunchi (Prov. 22:29). Jehová Diosta sirvishpa catingapaj shinllita esforzarijushpaca ashtahuanmi Jehovapa amigo caita ushapanchi y ñucanchillatami cushillapacha sintiri ushapanchi (Gál. 6:4). Si ñucanchicuna Jehovata ali sirvingapaj esforzarinchica shuj huauqui o shuj pani ñucanchi munashca responsabilidadta chasquijpipash na llaquirishunllu (Rom. 12:15; Gál. 5:26).
21-27 DE JULIO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA PROVERBIOS 23
Tragota ufianamandaca ¿imatata Bibliapica nin?
Tragota ufianamandaca ¿imatata Bibliapica nin?
2 Jehová Diospa ñaupapica machanapash y tragota yapata ufianapashmi nalipacha can (Gálatas 5:21). Bibliapica yapa “vinota ufiajcunahuanga, ama tandanajunguichu” ninmi (Proverbios 23:20). Shinaca, sololla cashpa o shujcunahuan cashpa tragota ufianata decidishca cashpapash, juizu chingajtaca na ufianachu capanchi. Shinallata trago ñucanchi saludta afectangacamanga na ufianachu capanchi. Tragota ufiajushpa controlarita na ushajushcata cuenta japishpaca, mejor saquitapachami saquina capangui.
Vinota o tragotaca Taita Diosca ¿imashinata ricun?
Shinapash ñucanchicunaca tragota o vinota ufianamanda shuj ali decisionda japingapaca Jehovapa consejocunatami charipanchi. Jehová Diosca Bibliapimi yapata tragota o vinota ufiashpa ima llaquicunata chari ushashcata villan. Proverbios 23:29-35pica shuj persona machaimanda ima llaquicunapi urmajtami ricuchin. Europa llactamanda Daniel shuti huauquiguca testigo de Jehová nara tucushpa tragota yapata ufiashcamanda ima pasashcatami villan. Paica: “Yapata tragota o vinota ufianaca nali decisiongunata japishpa llaquicunapi urmachihuarca. Cunangamanmi chaicunamandaca llaquilla sintirini” ninmi.
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
Jehová Dios carashca causaita cuidapashunchi
6 Bibliaca ñucanchi saludta cuidanamanda o imacunatalla micunamanda parlaj libroca na canllu. Shinapash Jehová Dios caicunamanda imata pensajtami ricuchin. Por ejemplo, “cambaj cuerpohuan ima nalita ruranamandapash anchuringui” nishpami consejan (Ecl. 11:10). Bibliapica yapata micuna, yapa tragota ufiana nalipacha cashcatami ricuchin. Chaicunata rurashpaca huañuitapashmi huañuita ushanchiman (Prov. 23:20). Shinaca imata micunata, mashnata micunata decidijujpi Jehová Diosca ñucanchicuna controlarichunmi munan (1 Cor. 6:12; 9:25).
7 Ali decisiongunata agllashpami Jehová Dios causaita carashcamanda agradicishcata ricuchipanchi. Chaipaca imata ruragrijushpapash aligutami pensarina capanchi (Sal. 119:99, 100; Proverbios 2:11ta liipangui). Por ejemplo, micunamanda parlashpaca huaquinbica ima micunatapash ninandami gushtapanchi. Shinapash huaquinbica ñucanchipa saludmanda na micui ushana cashpaca aligutami pensarina capanchi. Ali saludta charingapaca puñuitapash suficiente tiempoguta puñuna, ejerciciotapash siempre rurana, ñucanchi cuerpotapash limpio charingapaj esforzarina, ñucanchi huasigutapash limpio charinami minishtirin.
28 DE JULIO A 3 DE AGOSTO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA PROVERBIOS 24
Shinlli feta charishpami llaquicunata chimbapurai ushapashun
“Shinlli shayarishpa na cuyurinachu capanguichi”
15 Bibliata yachajushca jipa imata yachajushcapi pensaripashunchi. Shuj quiru ama urmachunga shinlli sapicunatami minishtin. Shina cuendallatami Jehovapi tucui shunguhuan crinaca paita sirvingapaj decidido cachun ayudanga. Shuj quiru viñajpica quirupa sapicunapashmi viñashpa catin. Tiempohuanga chai sapicunaca ashtahuan sapiyashpami catin. Shinallatami Bibliata yachajushpa y yachajushcapi pensarishpaca Jehovapica ashtahuan cripanchi. Y Jehovapa yachachishcacuna tucuita yali ali cashcatapashmi seguro capanchi (Col. 2:6, 7). Punda tiempocunapi Jehová paipa sirvijcunaman imashina instrucciongunata, consejocunata cushcapi, paicunata imashina cuidashcapi pensaripashunchi. Por ejemplo, profeta Ezequielca shuj muscuipishnami shuj ángel Jehovapa templota imashina medishcata ricurca. Cai muscuipishna ricushcacunaca Jehovapi tucui shunguhuan crichunmi Ezequieltaca ayudarca. Cunan punllacunapipash Jehovata aliguta adorangapaj paipa mandashcacunata respetana cashcatapashmi yachachin (Ezeq. 40:1-4; 43:10-12). Shinaca Bibliapa valishca yuyaicunata yachajungapaj y chai yachajushcacunapi pensaringapaj tiempota llujchinaca ñucanchitaca ninandami ayudanga.
Llaquicunahuan cajpica Jehová Diosmi ayudanga
9 Ñucanchicunaca ¿imatata rurana capanchi? Ñucanchicuna yapa llaqui llaqui, culira o imatapash na rurai ushanshna sintirinajushpaca Jehovata mañana, predicacionman llujshina, tandanajuicunaman rinami ayudanga. Talvezpashmi ali cashca tiempopishnaca na imatapash rurai ushapashun. Shinapash imaguta rurajpipash Jehová Dios valichishpa ricunatami yarina capanchi (Lucas 21:1-4ta chimbapurashpa ricupangui). Bibliamanda yachajushpa estudio personalta ruranata, yachajushcapi pensaringapaj tiempota llujchinataca na cunganachu capangui. Llaqui tiempocunapi cashpa ñucanchi shungupi pensamientocunapi tranquilo sintirichunga Jehová Diosca publicaciongunata, videocunata cushpami ayudajushca. Minishtirishca temacunata mascashpa yachajungapaca JW Library® aplicacionda, Índice de las publicaciones Watch Tower, Bibliamanda ashtahuan ali intindingapaj informacionguna nishcatami utilizai ushapangui. Ñaja parrafocunapi parlashca Monika paniguca llaqui llaqui o culira sintirijushpaca ira, traición o lealtad temacunamanda yachajungapaca chai publicaciongunapimi mascan carca. Shinami paniguca alillata sintirin carca. Paniguca: “Llaqui llaqui o yapa preocupado cashpa, chai publicaciongunamanda yachajui callarircani. Shinapash yachajui tucuchishpaca tranquila sintirin carcani. Ñuca imashina sintirijushcata Jehová ali ali intindishpa ñucata ayudajushcatami cuenta japircani” ninmi. Quiquin llaquicunahuan cajpica Jehová Diosca shungupi, pensamientocunapi tranquilo sintirishpa ñaupaman cati ushachunmi ayudaita ushan (Sal. 119:143, 144).
Gentecunaca tapunmi
Proverbios 24:16pica: “[Alita] ruraj runaca, canchiscaman urmashpapash, cutin jatarinllami” ninmi. ¿Cai shimicunaca pipash juchacunata cutin cutin rurajpipash Jehová Dios cutin cutin perdonajtachu ningapaj munan?
Na chaita ningapaj munanllu. Cai versopica pipash tauca problemacunata charishpapash aguantashpa catingapaj esforzarijtami ricuchin.
Shinaca Proverbios 24:16pi ‘urmana’ nishpaca juchata ruranamandaca na parlajunllu. Ashtahuangarin shuj shuj problemacunata charishcamandami parlajun. Cai nali mundopi causanajuimandami Diosta sirvijcunaca ungüicunahuan, problemacunahuan causanajun. Huaquingunatacarin autoridadcunami catiriashpa llaquichinajun. Cashna llaquicunahuan cashpapash Jehová Dios ñaupaman catichun ayudanataca seguro caita ushapanchi. Jehová Diosca paita sirvishpa causajcunata siempre ayudajtaca seguromi capanchi. ¿Imamandata shina nipanchi? Bibliapica “Mandaj Diosca, tucui urmanajujcunatami charijun. Llaquichi tucushpa causajcunatapashmi, tucuicunata jatarichijun” ninmi (Sal. 41:1-3; 145:14-19).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
lvs cap. 10 pág. 137 párrs. 13-15
Cazaranataca Jehová Diosmi churarca
13 Cazarangapaj munajushpaca, cazarangapaj listo cashcata o na listo cashcatami pundapica ricuna capangui. Tal vez ñami listo cani yuyanguipashchari. Shinapash ¿ciertopachachu listo capangui? Huaquin yuyaicunata ricupashun.
14 Bibliapica yachachinmi, cusapash huarmipash shuj shuj obligaciongunatami charin nishpa. Chaimandami cazarangapaca, ishcandillata prepararina can. Shuj jari cazarangapaj munajushpaca pensarinami can ¿ñuca familiata ñaupaman pushangapaj listochu cani? nishpa. Jehová Diosca munanmi, cusaca paipa huarmita, huahuacunata mantinichun, imashina sintirinajujta ricushpa cuidarichunbash. Ashtahuanbachaca Jehovata sirvinata ayudachunmi munan. Bibliapica ninmi, paipa familiata na cuidaj cusaca, imata yachajushcatapash na yachanshna ‘ashtahuan yali nalimi’ can nishpa (1 Timoteo 5:8). Cazarangapaj munajuj jarica, Proverbios 24:27ta imashina pactachinatapash alimi yachana can. Chaipica ninmi: ‘Llujshirishpa imata ruranatapash mascagringui. Canba pambacunapi imata ruranatapash yaringui. Chashna rurashca jipami, canba huasita shayachingui’ nishpa. Shinaca, nara cazarashpallatami Jehová munashcashna ali cusa cangapaj prepararina can.
15 Huarmipash, huarmipa obligaciongunata, o huahuacunata charishpaca ¿mamapa obligaciongunata pactachi ushanachu cani? nishpami pensarina can. Bibliapica, ali huarmi cangapaj cusata, huahuacunata imashina cuidanatami ricuchin (Proverbios 31:10-31). Cunanbica cusa cashpa o huarmi cashpapash, paicuna imata alicachishcatalla rurachunmi munan. Shinapash Jehová Diosca, huarmipira, cusapira pensarishpa paicunamanda imatapash rurachunmi munan.
4-10 DE AGOSTO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA PROVERBIOS 25
Aliguta parlachunmi Bibliapa consejocunaca ayudan
Jalluca ushaita charinmi, aliguta pensarishpa parlashunchi
6 ¿Imamandata ima horas parlanataca ali ricuna canchi? Bibliapi nishca shinaca, ali shimicunata ima horas ninata agllanaca, orohuan rurashca manzanacunata imatapash plata nishca materialhuan rurashpa chai jahuapi churashcashnami can (Prov. 25:11, NM). ¿Imatata cai shimicunaca nisha nin? Orohuan rurashca manzanacunaca juyaillami can. Chai manzanacunata plata nishca materialhuan rurashca jahuapi churajpicarin, ashtahuan juyaillagumi ricurin. Ñucanchi parlashcacunahuanbash shinallatami can. Huaquinbica ñucanchicunaca pimanbash ali shimicunata ningapami munanchi. Shinapash, ñucanchi parlashca shimicuna ali cachunga, ima horas parlana ali cashcatami ricuna canchi. Caita intindingapaca shuj ejemplota ricupashun.
7 Ali yuyaita charinaca, imata nigrijushpapash ima horas ali cashcata ricuchunmi ayudanga. Alita nigrijushpapash, ima horas parlana ali cashcata na ricushpaca pitapash na ayudashunllu (Proverbios 15:23, liingui). Shuj ejemplota ricupashun. Marzo de 2011pica, marpi olacuna jahuata jatarishpami Japón llactapa huaquin llactacunata tucuchirca. Chaipica 15 mil yali gentecunami huañurca. Chai llactacunapi Testigocunaca chai jatun llaquita apajushpapash, Bibliamanda parlashpami shuj gentecunataca ayudanajurca. Bibliamanda parlashpapash huañushcacuna causarinamandaca na parlarcachu. ¿Imamandata huañushcacuna causarinamandaca na parlarca? Chai llactapi ashtaca gentecunaca Bibliataca na rijsinllu, buda nishca diosta adorajcunami can. Chaimandami, ñucanchi huauquipanicunaca huañushcacuna causarinamanda na parlarca. Chaipa randica ali shimicunata nishpa, imamanda ali gentecunata llaquicuna japijta intindichishpami gentecunataca animarca.
Jalluca ushaita charinmi, aliguta pensarishpa parlashunchi
15 Imata ninata aliguta pensarishpapash, imashina ninatapashmi ali ricuna canchi. Nazaret llactamanda tandanajui huasipi, Jesús aliguta yachachijujta ricushpaca gentecunaca ninanda cushijushpami quedarca (Luc. 4:22). Ñucanchicunapash aliguta parlajpica, gentecunaca ñucanchi imata nijushcata uyashpami aliguta chasquinga (Prov. 25:15). Shinaca, Jesuspa ejemplota catingapaca ¿imatata rurana canchi? Aliguta, juyaihuanmi parlana canchi. Shinallata, gentecuna imashina sintirijtapashmi yaipi charina canchi. Jesusca paita uyangapaj gentecuna ninanda esforzarijujta ricushpami, paicunata llaquishpa ashtaca cosascunata “yachachi callarirca” (Mar. 6:34). Contracuna plitunajujpipash Jesusca nali shimicunahuanga na tigrachircachu (1 Ped. 2:23).
16 Ñucanchi rijsicunahuan ali llevarimandaca paicunahuan cashpa juyaihuan, aliguman parlanaca ashtahuan dificilmi can. Ñucanchi familia o shuj ali amigo cajpica, paitaca imatapash ninallami cani yanchimi. Shinapash pensarishunchi. Jesusca paipa apostolcunahuan ali amigocuna caimandaca ¿paicunataca maipash cachun, imashnapash tratanallami cani yarcachu? Na. Chaipa randica, apostolcuna ñucami ashtahuan importante cani nishpa paicunapura culirarinajujpipash, Jesusca shuj uchila huahuaguta japishpami aliguman parlashpa paicunataca ayudarca (Mar. 9:33-37). Congregacionbi anciano huauquicunacarin, Jesuspa ejemplota catishpami ima consejota cugrijushpapash, juyaihuan parlana can (Gál. 6:1).
Cunanbimi ashtahuan animarina capanchi
10 Ancianocunallaca na shujcunata animanachu can. Chaimi apóstol Pabloca tucuicunata cashna nirca: “Shujcuna shinlli tucushpa catichunmi, ali canatalla parlana canguichi”. Shujcunapapash “aligupacha uyarichunmi, chashna parlana canguichi” nishpa (Efes. 4:29). Shinaca tucuicunallatami ñucanchi huauquipanicunamanda preocuparishpa, paicuna imata minishtishcata ricushpa ayudana capanchi. Apóstol Pabloca hebreo huauquipanicunamanga nircami: “Shaijushca maquitapash, na cuyurij cunguritapash shinlliyachina canguichi. Canguna purina chaqui ñangunataca, alichinami canguichi. Jangacuna ñanmanda ama Ilujshishpa ali tucuchunmi, chashna rurana canguichi” nishpa (Heb. 12:12, 13). Jovengunapashmi shuj huauquipanicunataca imagutapash nishpa animanalla can.
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
¿Imashinata ñucanchi yuyaicunapi tranquilo caita ushapanchi?
¿IMATATA RURAI USHAPANGUI? Ama ñapash fiñaringapami esforzarina capangui. Chaita na rurashpaca quiquinballatami nali canga. Huaquin gentecunaca pensanmi, ñapash fiñarijcunaca imatapash na manllaj shinllicunami can nishpa. Shinapash ñapash fiñarijcunaca na shinlli cashcatami ricuchinajun. Chaimi Bibliapica nin: “Ñapash fiñarina yuyaita na jarcarij runaca, muyundi pirca urmashca jatun pirca illaj puebloshnami” can nishpa (Proverbios 25:28). Imatapash nara nishpallata o rurashpallata ima ciertopacha pasashcata yachanami ama ñapash fiñarichun ayudanga. Bibliapica: “Aliguta yarishpa causaj runaca, ñapash fiñarishpapash jarcarinmi” ninmi (Proverbios 19:11). Shinallata shujcunata aliguta uyanami aliguta pensarichunbash, ama ñapash fiñarichunbash ayudanga.
11-17 DE AGOSTO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA PROVERBIOS 26
Shinlli shungucunahuanga na llevarinachu capanchi
it-2-S 249 párr. 1
Tamia
Temporada. Taita Dios Carasha nishca alpacunapica, ima hora verano o invierno canataca yachanallami carca. Chai temporadacuna fijo cajpimi ima hora tamia tiempo canata o chaquishca tiempo canatapash ali yachan carca (Sl 32:4huan comparapangui; Can 2:11). Mediados de abrilmanda hasta mediados de octubrecamanga ashagutallami tamian carca. Chaimi chai temporadapi cosechan carca. Shinallata Proverbios 26:1pica, cosecha tiempopi tamianaca na normal cashcatami ricuchin (1Sa 12:17-19huan comparapangui). Shinapash tamia tiempopica huaquin punllacunaca indishpa clarollami yalin carca. Chai temporada yapa chiri chiri cajpimi, tamiapi canaca nalipacha carca. (Esd 10:9, 13). Chaimandami chai temporadapi pacajungapaj ali pushtuguta charinaca alipacha carca (Isa 4:6; 25:4; 32:2; Job 24:8).
w87-S 1/10 19 párr. 12
Corregi tucunaca tranquilo ali causachunmi ayudan
12 Huaquin gentecunaca shinllita corregichunmi minishtin. Chaitallatami Proverbios 26:3pica ricuchin. Chai textopica cashnami nin: “Azialca, caballota astingapajmi. Shinallata vara caspica, shinlli shungu runapa huashapi astingapajmi” ninmi. Huaquinbica israelitacunataca paicunapa culpamandallata llaqui apachunmi Jehová Diosca saquin carca. Chaimanda parlashpami Bibliapica cashna nin: “Mandaj Dios rimashca shimicunata, paicunallata na cazushcamandami, chashna tianajurca. Jahua pachapi causajuj Dios ali yuyaiguta cushcatapash, na uyanayachircachu. Chaimandami shinlli ruranacunapi churajpi, paicunaca shungu faquirinshna llaquita apanajurca. Paicuna urmajpi jatarichingapaca, pipash na tiarcachu. Shina ninan llaquipi cashpami, Mandaj Diostaca caparishpa mañanajurca. Paimi, chai llaquicunamandaca llujchirca” (Salmo 107:11-13). Shinapash huaquin gentecunaca shinlli shungu tucushpami, ayudangapaj munaimanda corregijpipash nimamanda na uyangapaj munan. Chashna gentecunamanda parlashpami Bibliapica cashna nin: “Jarcashpa rimajujpipash, shinllipacha tucuj runataca, cungashcapi ñapash llaqui japinllami. Paipaca, jambipash na tiangachu” (Proverbios 29:1).
it-1-S 502 párr. 4
Suchu
Uso proverbial. Rey Salomonga Proverbios 26:6pica cashnami nirca: “Shinlli shungu runata imata villachun cachaj runaca, paillata chaquita faquirinshnami, llaquipi yaicun [o suchu tucun]”. Imashami ricupanchi pipash shinlli shungu runapi confiashpa imatapash rurachun mingashpaca, chaquita fitirishpa suchu quedajuj cuentami canman. Porque shinlli shungu runapi confiashpaca perjudicaritarami perjudicaringa.
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
Tranquilo ali ali canaca minishtirishcapachami can
18 Pimanbash imatapash fácil intindirinallaguta explicajpipash na tucuicuna uyangapaj munangachu (Colosenses 4:6ta liipangui). Shuj uchilla pelotaguta shinlli o alilla shitajuj cuendami huaquinbica ñucanchi crishcacunamandaca parlapanchi. Chai uchilla pelotaguta alilla shitajpica chai personaca ñapash japi ushashpami pugllashpa catita ushanga. Shina cuendallatami ñucanchi crishcacunamanda aliguta pensarishpa aliguman parlajpica chai personaca aliguman uyashpa, parlashpa catita ushanga. Maijanbash ñucanchimanda burlarishpa nali tratajpica ñucanchicunaca paicunahuan parlashpa catina obligaciondaca na charipanchichu (Prov. 26:4). Tauca gentecuna shina tratajpipash ashtacacunami aliguman uyanga.
18-24 DE AGOSTO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA PROVERBIOS 27
Ali amigocunata charinaca ¿imashinata ayudan?
Jehová Diosca humildecuna cachunmi munan
12 Humilde gentecunaca aligumanmi consejocunataca chasquin. Shuj ejemplota ricupashun. Tandanajui huasipi shuj huauquipanicunahuan parlanajushcanchiman. Shinapimi shuj huauquigu ñucanchipaman quimirishpa upallaguta “shimita limpiari” nishcanman. Chaimi uchalla limpiarinchiman. Shina nijpimi huauquigutaca pagui nipanchiman. Shina cuendami shuj huauqui o shuj pani ñucanchita consejajpica, pagui nina capanchi. Ñucanchita juyaimandami huauqui o panica ñucanchita consejan (Proverbios 27:5, 6, liingui; Gál. 4:16).
it-2-S 1185 párr. 6
Vecino, prójimo
Proverbios libropica cumbacunaca de confianza ali amigocuna cana cashcatami nijun. Shinallata llaqui tiempocunapica shina amigocunapa ayudata mascana cashcatapashmi nijun. Chaimi Proverbios 27:10pica cashna nin: “Cambaj cumbatapash, cambaj taitapa cumbatapash ama cunganguichu. Cambaj llaqui punllapipash ama cambaj huauquipa huasiman ringuichu. Carupi causaj huauquipaj randica, cambaj ladollapi causajcunami ashtahuan ali”. Chai textopica, de confianza ali amigocunataca valorana cashcatami ningapaj munan. Shinallata llaquicunapi cashpapash, caru familiacunapa ayudata mascanapa randica, shina ali amigocunapa ayudatara mascana cashcatapashmi nijun. Porque talvez familia propioca, carupi causaimanda o na ushaimanda nachari ayudaita ushanga.
Jovenguna ¿imashinata causangapaj munapanguichi?
7 Jehoaspa nali decisiongunamandaca ashtacatami yachajuita ushapanchi. Ñucanchita ayudaj ali amigocunata agllana cashcatami yachajupanchi. Cai amigocunaca Jehová Diosta sirvij y paita cushichingapaj munajcunami cana can. Paicunaca diferente edadcunatapashmi charita ushan. Yaripai: Jehoasca sumo sacerdote Jehoiadahuan ricujpica ashtahuan jovenmi carca. Quiquinba amigocunata yarishpa cashna pensaripai: “¿Paicunaca Jehová Diospi ashtahuan feta charichun ayudahuanllu? ¿Jehovapa mandashcacunata cazuchun animahuanllu? Jehová Diosmanda y Bibliata yachajunamanda ¿parlanata gushtanllu? ¿Jehovapa mandashcacunata respetanllu? Ñuca pandarijpica ¿corregihuanllu? O na cashpaca ¿ñuca uyangapaj munashcatallachu nihuan?” (Prov. 27:5, 6, 17). Quiquinba amigocuna Jehová Diosta na sirvijcuna cajpica paicunataca quiquinga na minishtipanguichu. Pero quiquinba amigocuna Jehová Diosta tucui shunguhuan juyajcuna cajpica paicunahuan ashtahuan ali amigo cashpa catipangui. Cashna amigocunata charinaca alipachami can (Prov. 13:20).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
Shinlli cajpipashmi humilde caita ushanchi
11 Ciertopacha humilde cashpami, shujcuna alicachishpa ricujujpipash humilde cashpa catita ushashun. Ester shuti huarmigupa ejemplota ricupashun. Esterca Persia llactapi huarmicunamanda ashtahuan juyaillagumi carca. Shuj huata enterotami Estermanga reypa ñaupajpi ashtahuan juyaillagu ricurichun nishpa mishquilla ashnajuj shuj shuj aceitecunata churarca. Shuj huarmicunapashmi reypa ñaupajpica juyaillagu ricuringapaj munanajurca. Shinapash reyca Estertami reina cachunga agllarca. Chaimandami ashtaca gentecuna Estertaca alicachishpa tratan carca. Shinapash Esterca na cridayarcachu, na paipilla pensarircachu. Chaipa randica humildemi cashpa catirca, shujcunatapash cushilla respetohuanmi tratashpa catirca (Ester 2:9, 12, 15, 17).
12 Humilde cashpaca ñucanchitapash respetohuan tratachun munashpa, shujcunapa yuyaitapash respetashpami aliguta mudarishun, aliguta portarishun. Jariyashcata mudarinapa randi, o shujcuna alicachishpa ricuchunllu mudarinapa randica ‘shungu ucupi na huaglita yarijushcata, cushijushpa juyailla causajushcatami’ ricuchina canchi (1 Pedro 3:3, 4, liingui; Jeremías 9:23, 24). Ñucanchicuna na ciertopacha humilde cajpica, ñucanchi parlocunata uyashpa, imashina portarijta ricushpami shujcunaca ñucanchicuna imashina cajta cuenta japinga. Shuj ejemplota ricupashun. Huaquinbica alimi imatapash yachanchi. Cutin huaquinbica alimi imatapash ruranchi. Huaquinbicarin, privilegiota charij rijsicunatami charinchi. Shinaca ¿chaicunamandallachu shujcuna ñucanchita alicachishpa tratachun munanchi? ¿Shujcuna ayudashca cajpipashchu ñucanchilla alipi ricuringapaj munanchi? Jesusta yaripashun. Jesusca ashtaca cosascunata nishpami shujcunapa ñaupajpi ali ricurita ushanman carca. Shinapash Jesusca shujcuna paita alicachishpa ricuchunga na munarcachu. Chaimandami paica cutin cutin Diospa Shimipica cashnami nin nishpa parlan carca. Jesusca siempremi gentecuna Jehová Diosta alabachun munarca (Juan 8:28).
25-31 DE AGOSTO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA PROVERBIOS 28
Alita rurajcuna y nalita rurajcunaca ¿imapita diferente can?
w93-S 15/5 26 párr. 2
¿Jehovataca tucui shunguhuanllu cazujungui?
“Imatapash cashcatapacha [o alita] ruraj runaca, leonshna imatapash na manllanllu” (Proverbios 28:1) Alita rurajcunaca shinlli fetami charin, Bibliapimi confian y llaquicunatapash mishashpami Jehovata aliguta sirvishpa ñaupaman catin.
it-1-S 820 párr. 3
Intindina
Jehovata ladoman saquijcuna. Paicunapa yuyaitara catishpa nalicunata ruraj gentecunaca Taita Diosta ladoman saquishpami paicuna munashcata decidin y ruranbash (Job 34:27). Chashna gentecunaca paicunapa shungu umachichun saquishpami ñana imatapash intindingapaj munan (Sl 36:1-4). Shinallata Taita Diosta adoranchi nishpapash, Taita Diospa yuyaita catinapa randica gentecunapa nishcacunatara catishpami causan (Isa 29:13, 14). Nalicunata rurashpapash imapash pretextocunata churashpami shuj ‘pugllaita’ cuenta ricun (Pr 10:23). Chaimandami ñana imatapash intindishpa necioman tigrashpa nalicunata rurashpapash Taita Diosca na ricunllu, imatapash na yachanllu nishpa pensai callarin. Shina pensanaca Taita Diosca imata ricungapapash ñana podertaca charinllu nijuj cuendami can (Sl 94:4-10; Isa 29:15, 16; Jer 10:21). Paicunapa yuyaicunahuan y ruraicunahuanmi Jehová Diosca “na tianllu” ninajun (Sl 14:1-3). Paicunaca Jehovata cungashpami ladoman saquishca. Bibliapa consejocunata huashaman saquishcamandami alita o nalita rurajushcatapash ñana cuenda japin. Aliguta deciditapash ñana atinan (Pr 28:5).
it-1-S 1244 párr. 4
Integridad
Jehová munashcashna alita rurashpa causaitaca, ñucanchi fuerzahuanllaca na usharingachu. Sino shinlli feta charishpa, Jehovapi confiashpa y paipa poderhuan ayudanata confiashpallami alita rurashpa causai ushashun (Sl 25:21.) Alita rurajcunataca Jehová Diosca shuj ‘escudoshna’ y “shinlli torreshnami” cuidasha nishpa prometishca (Pr 2:6-8; 10:29; Sl 41:12). Jehovapa ñaupapi ali ricuringapaj ninanda esforzarijcunaca aliguta causai ushanga y paipa aprobaciondapash charita ushanga (Sl 26:1-3; Pr 11:5; 28:18). Jobca llaquicunahuan cashpami alita rurajcunatapash Diablo cai mundota mandajushcamandaca, imapash llaquicuna japinga y Diablohuan igualmi huañunga nirca. Shinapash Jehová Diosca alita ruraj gentecuna huañujpipash na cunganata y jipacunamangarin paraíso alpagupi cushilla ali causachun bendicianatami prometishca (Job 9:20-22; Sl 37:18, 19, 37; 84:11; Pr 28:10). Jehovapa ñaupapi ali ricurichunga Job runagutaca charij canaca na ayudarcachu. Sino alita ruranami Jehovapa ñaupapi ali ricurichun ayudarca. Shinallata Jehovapa ñaupapi valishca cachun y gentecunapa respetota charichunga alita ruranami ñucanchitapash ayudanga (Pr 19:1; 28:6). Alita ruraj taitata charij huahuacunaca ninandami cushijuita ushan (Pr 20:7). Porque taitacuna shina cashcamandami huahuacunatapash shujcunaca valichinga y respetanga.
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
Pecadopi ama urmangapaca rijcharianshnami causana capanchi
19 Shuj nali munaita na mishai ushashpaca juchapi ama urmangapaca ¿imatata rurai ushapanchi? Jesuspa consejota catishpa ‘rijchariami cana capanchi’. Shinallata nali munaicunata mishashca cani yashpapash juchaman apaj nali cosascunamandaca caruyanami capanchi (1 Cor. 10:12). Chai nali munaicunata mishangapaj ima ayudashcata rurashpa catipai. Proverbios 28:14pica: “Tucui causaipi Taita Diosta manllashpa causaj runaca, ninandami cushijun” ninmi (2 Ped. 3:14).