E Kimi ua Atu Rai i te Patireia e ta te Atua Tuatua Tika
“E na mua ra kotou i te kimi i te basileia o te Atua, e te tuatua-tika nana ra; e kapiti katoaia mai taua au mea katoa ra ia kotou.”—MATAIO 6:33.
1, 2. Kua akariro te au tata tuatua e te au Pharisea i te au angaanga meitaki ua ra ei aa, e eaa te akamatakiteanga ta Iesu i oronga ki tana au pipi?
KUA kimi te au tata tuatua e te au Pharisea i te tuatua tika na ta ratou uaorai mataara, kare ra i ta te Atua ra mataara. Kare ko te reira anake ua, kia rave ra ratou i te au angaanga e meitaki, kua akariro ratou i te reira ei angaanga pikikaa kia akaraia e te tangata. Kare ratou i tavini atu i te Atua, mari ra ia ratou uaorai. Kua akamatakite maira a Iesu i te ravenga kanga ua: “Kia matakite auraka e rave i ta kotou tuatua tika ki mua i te au tangata kia akaraia mai e ratou ra; ka kore aea ta kotou tutaki i to kotou Metua i te au rangi ra.”—Mataio 6:1, NW.
2 Te mareka ra a Iehova i te aronga te oronga ra na te putaua—inara kare i te aronga oronga mei te au Pharisea rai. Kua akamatakite a Iesu i tana au pipi kia kore e aru ia ratou: “Kia oronga ra koe i taau apinga aroa, auraka e na mua i te akatangi i te pu, mei ta te aronga pikikaa, i roto i te au sunago, e te au arataa ra, kia akameitakiia ratou e te tangata. Koia tika taku e karanga atu kia kotou na, Kua rauka ta ratou tutaki.”—Mataio 6:2.
3. (a) Na teea mataara te tutaki anga i te au tata tuatua e te au Pharisea ra no ta ratou orongaanga? (e) Eaa te tuke o to Iesu turanga no te orongaanga ra?
3 Te tuatua Ereni no ‘kua ki ta ratou i rauka’ (a·peʹkho) e tuatua putuputu tei kitea i te au pepa rititi no te okoanga. Ko tona taiku anga i te Tuatua i te Maunga ra te akakite maira e “kua rauka ta ratou tutaki,” koia oki, “kua oti ia ratou te tata i ta ratou rititi no to ratou tutaki: kua oti to ratou tika kia rave atu i ta ratou tutaki, mei te mea rai e kua oake ratou i te rititi no te reira.” (An Expository Dictionary of New Testament Words, na W. E. Vine) Kua akamanaia te au apinga tei orongaia na te aronga putaua i te ngai tangata i te au arataa ra. Kua akakitekiteia te au ingoa o te aronga tei oronga i te apinga i roto i te au sunago. Ko te aronga e maata ta ratou i oronga kua akangateiteiia na te noo anga i te pae i te au rapi ra i te tuatau akamorianga. Kua oronga ratou kia akaraia e te tangata; kua akaraia ratou e kua akakakaia e te au tangata; no reira kua rauka ia ratou te tuku i te akairo i te rititi no te tutaki tei rauka mai no ta ratou oronga anga “Kua Oti i te Tutaki.” E tuke roa to Iesu ra turanga! E oronga “munangaro ua; ei reira toou Metua te akara maira i te ngai ngaro ka tutaki ei ia koe na.”—Mataio 6:3, 4, NW; Maseli 19:17.
Au Pure Akamareka i te Atua
4. Eaa te au pure a te au Pharisea i akariro ei ia Iesu kia karanga ia ratou e e pikikaa?
4 Te ariki ra a Iehova i te au pure tei akatikaia atu kiaia—kare ra mei ta te au Pharisea i pure ra. Kua karanga atura a Iesu ki tana au pipi: “E kia pure koe, auraka mei ta te aronga pikikaa ra: ko tei inangaro i te pure tu ua i roto i te au sunago, e te pae arataa ra, kia akaraia ratou e te tangata. Koia tika taku e karanga atu kia kotou na, Kua rauka ta ratou tutaki.” (Mataio 6:5) E manganui te au pure a te au Pharisea no te tuatua ua i te au ra katoatoa, i te au tuatau akatakaia, noatu tei ea ratou. I te tikaanga tikai, ka oronga ratou i te reira i te ngai ngaro. Na te akapapa anga ra, kua rauka ia ratou te rave i “te pae arataa ra,” kia akaraia e te au tangata te aere ra i nga tuanga e a, kia tae ki te ora pure ra.
5. (a) Eaa etai atu ravenga tei akariro kia kore te au pure a te au Pharisea e akarongoia mai e te Atua ra? (e) Eaa te au apinga ta Iesu i taiku mua mai i tana pure akaraanga ra, te akatika ra ainei te au tangata i te reira i teia tuatau nei?
5 Ei akaari anga i te tu tapu pikikaa, “te akaroa nei [ratou] te pure ei pikikaa anga.” (Luka 20:47) Kua karanga te peu tei tuatua uaia e: “Kua tiaki te au tangata akameamea e tapu ratou i taito ra e okotai ora i mua ake ka rave ei i te Tefillah [pure].” (Mishnah) Ei reira ka papu e ka kite te katoatoa i to ratou tu tapu pikikaa e ka umere i te reira! Kare te reira au pure e tae kia teitei atu i to ratou uaorai au upoko. Kua tuatua a Iesu kia pure i te ngai ngaro, eiaa e taokioki akaou te tuatua, e kua oronga maira aia kia ratou i te akaraanga. (Mataio 6:6-8; Ioane 14:6, 14; 1 Petero 3:12) Kua tuku ta Iesu pure akaraanga i te au mea mua na mua: “E to matou Metua i te au rangi ra, kia akatapuia toou ingoa. Kia tae mai toou patireia. Kia akonoia toou anoano.” (Mataio 6:9-13, NW) E tokoiti ua te aronga tei kite i to te Atua ingoa i teia tuatau, e meangiti mai i te anoano kia akatapuia te reira. Kua akariro mai ratou iaia ei atua ingoa kore ua. Kia tae mai to te Atua Patireia? E manganui te manako ra e kua tae ke mai ana te reira, tei roto ia ratou. Penei ka pure ratou kia akonoia tona anoano, inara ko te maataanga te akono ra i to ratou uaorai anoano.—Maseli 14:12.
6. Eaa ra a Iesu i akaapaʼi i te akakoreanga kai a te ngati Iuda ei mea puapinga kore ua?
6 Te ariki ra a Iehova i te akakore anga kai—inara kare mei ta te au Pharisea i rave ra. Mei ta ratou orongaanga apinga ra e te pureanga a te au tata tuatua e te au Pharisea ra, kua pera katoa a Iesu i te akakoreanga i ta ratou akakore anga kai ei mea puapinga kore ua: “E kia akakore kotou i te kai auraka e akaraumatea te mata, mei ta te aronga pikikaa ra, ko tei akatu ke i to ratou mata, kia kitea e te tangata e, te akakore ra ratou i te kai. Koia tika taku e karanga atu kia kotou na, Kua rauka ta ratou tutaki.” (Mataio 6:16) Ta ratou au peu tei tuatua uaia te akakite maira e auraka te au Pharisea e orei e kare katoa e akatainu ia ratou uaorai i te tuatau akakore i te kai mari ra kia tuku i te reu ki runga i to ratou upoko. Me kare i te tuatau akakoreanga kai, e orei putuputu ana te ngati Iuda ia ratou uaorai e te parai i to ratou kopapa ki te manongi.
7. (a) Akapeea te akono tau no te au pipi a Iesu ia ratou e akakore ra i te kai anga? (e) No te akakore anga kai, eaa ta Iehova i anoano i to Isaia tuatau ra?
7 No te akakoreanga kai, kua tuatua a Iesu ki tana au pipi: “E tainu i toou upoko, e e orei i toou mata; Kia kore taau akakoreanga kai e kitea e te tangata, i toou Metua ra.” (Mataio 6:17, 18) I to Isaia tuatau ra e mea rekareka na te ngati Iuda tei unui ra ki muri, i ta ratou akakoreanga kai, e te akamamaeanga i to ratou au meta, te tupouanga i to ratou upoko ki raro, ma te nooanga i roto i te kakau paoa ma te reu. Inara kua inangaro a Iehova ia ratou kia tatara i tei akakinoia ra, kia angai i te aronga pongi, kia oronga i te nooanga no te aronga kare e are, e kia akakakau i tei taaka ua ra.—Isaia 58:3-7.
Akaputu i te Apinganui no te Rangi
8. Na teaa i kore ei te au tata tuatua e te au Pharisea e kite e akapeea e raukaʼi to te Atua mareka anga, e eaa te kaveinga, ta Paulo i taiku i muri akera, tei kore ratou i manako?
8 I to ratou aruaru anga i te tuatua tika, kua ngaro i te au tata tuatua e te au Pharisea te kite e akapeea e raukaʼi te marekaanga a te Atua e kua akara atu i te akapaapaa anga a te au tangata ra. No te maata o to ratou manako i te au peu a te tangata nei e kua kopae ratou i te Tuatua tei tataia a te Atua. Kua akanoo ratou i to ratou au ngakau ki runga i te turanga i te enua nei kare i te apinganui i te rangi ra. Kua akakore ratou i te tika mama ua a tetai Pharisea tei taui iaia ei Kerititiano, i tata ra i etai mataiti i muri maira e: “Ta kotou au mea katoa e rave, ra kia raveia ma te ngakau katoa kia Iehova e auraka ki te tangata, kua kite oki kotou e no ko mai ia Iehova ra to kotou tutaki no te tuanga ra.”—Kolosa 3:23, 24, NW.
9. Eaa te au kino te ka rauka mai ki te au apinganui i te enua nei, inara na teaa e akaora i te apinganui mou ra?
9 Te manako maira a Iehova i toou tu akono iaia, kare i taau moni i te pangika. Kua kite aia e ko toou ngakau tei te ngai ia o taau apinganui. Ka rauka ainei i te pe e te uu i te akapou i taau apinganui? Ka rauka ainei i te au keia i te ko atu na roto i te paruru karaea e keia i te reira? Me kare i teia tuatau te ngaueue nei te tu puapinga o te kopapa, ka topa ainei te mana o te moni no te oko apinga me kare ka takoreia atu ainei te pururu anga i te au makete oko apinga? Ka riro ainei na te rave kino e te takake anga nei e akariro i taau apinganui kia keiaia? Kare me kua akaputuia te reira ki te rangi. Kare mei te mea e toou mata—koia te ramepa te akamarama ra i toou kopapa katoa ra—e okotai ua ia, te akara ra i te Patireia o te Atua e te tuatua tika nana ra. E mataara to te apinganui no te ngaro ke atu. “Auraka e akaope i te ririnui ki te apinga kia maata; auraka e irinaki ki toou uaorai pakari. Ka anaana rai koe i o mata ki runga i te mea e kare nei ïa? te rave nei oki te reira i te peau; te rere ke nei mei te aeto ki runga i te rangi ra.” (Maseli 23:4, 5) Eaa ra ka kore ei taau moe no te apinganui ua? “No te maata i te apinganui o te tangata apinganui ra i kore ei aia e moe.” (Koheleta 5:12, NW) Kia maara i ta Iesu akamatakiteanga: “Ko kotou nei oki, kare e tika kia akono atu i te Atua e te Mamona.”—Mataio 6:19-24.
Akarongo te ka Akakore i te Apiapi
10. Eaa ra i puapinga maataʼi kia irinaki i te Atua e auraka i te au apinga kopapa nei, e eaa ta Iesu ako i oronga maira?
10 Te inangaro ra a Iehova i toou akarongo kia riro nona, kare no te au apinga kopapa nei. “Kare ra e akarongo ra kare rava aia e mareka: ko te akamori i te Atua ra, kia akarongo aia e, e Atua e tikaʼi, e koia tei tutaki mai i te aronga i kimi tikai iaia.” (Ebera 11:6) Kua karanga a Iesu e: “E maata ua oki to te tangata nei apinga, kare oki tei taua apinga nona ra tona ora.” (Luka 12:15) Kare e rauka i te au mirioni ua atu moni i te pangika i te tamou kia angaanga nga ate mama tei makiia ra me kare te pukuatu tei roiroi kia pamu ua atu. No reira a Iesu i rave ua atu ei i tana Tuatua i te Maunga ra: “E teianei, e ako atu au ia kotou, auraka e apiapi i to kotou ora, i ta kotou e kai, e ta kotou e inu, e te kakau no to kotou kopapa. Kare aina e maata te ora i te kai, e te kopapa i te kakau?”—Mataio 6:25.
11. I kitea ta Iesu au akatutuanga e manganui kiea, e akapeea te akakite anga mai i te reira i te Tuatua i te Maunga ra?
11 E karape tikai a Iesu no te tuatua akatutuanga. Kua manako aia i te reira i tana au ngai katoatoa i akara ana. Kua akara aia i te vaine tei tuku ra i te ramepa tutungiia ki runga i te vairanga ramepa e kua akariro aia i te reira ei akatutuanga. Kua akara aia i te tiaki mamoe i te akataka keanga i te au mamoe e te au puakanio; kua riro ia ei akatutuanga. Kua akara aia i te tamariki te kanga ra i te ngai okooko anga; kua riro ia ei akatutuanga. Mei te reira katoa oki tana Tuatua i te Maunga ra. I tana tuatua anga no te apiapi no te au apinga no te kopapa, kua kite aia i te au akatutuanga i te au manu tei rere rere aere ra e te au riri tei tupu ruperupe ra i te pae maunga. Te ruru ra e te kokoti ra ainei te au manu? Kare. Te angaanga ra e te iro ra ainei te au riri? Kare. Na te Atua i anga ia ratou; nana e akono ia ratou. Ko koe ra maata atu toou puapinga i to te au manu e te au riri ra. (Mataio 6:26, 28-30) Kua oronga mai aia i tana Tamaiti noou, kare e no ratou ra.—Ioane 3:16.
12. (a) Ko te aiteanga ainei o te au akatutuanga no te au manu e te au tiare e kare e anoanoia te au pipi a Iesu kia angaanga? (e) Eaa te tumu ta Iesu e akataka maira no te angaanga e te akarongo?
12 Kare a Iesu i konei e tuatua atu ana ki tana au pipi e eiaa ratou e angaanga no te kai e te kakau no ratou uaorai. (Akara ia Koheleta 2:24; Ephesia 4:28; 2 Tesalonia 3:10-12.) I taua popongi tupuanga rau rakau ra, te raverave ra te au manu i te rakurakuanga no tetai kai, te aaere kapipiti ra, te maani koanga ra, te noo ra i runga i te au ua, te angai ra i ta ratou punua. Te angaanga ra ratou inara kare e apiapianga. Pera katoa te au tiare te opara ra i to ratou aka ki roto i te one i te kimi anga i te vai e te au apinga puapinga no te enua e te itaeanga i to ratou au rau kia rauka te marama no te ra. Ka tau ratou kia pakari mai e kia puera e kia ruru i to ratou ua i mua ake ka mate ei ratou ra. Te angaanga ra ratou kare ra o ratou apiapianga. Te oronga ra te Atua no te au manu e te au riri. ‘Kare ainei e maata atu tona manako kia oronga na kotou, kotou e mea ngiti nei te akarongo?’—Mataio 6:30, NW.
13. (a) Eaa i tau ei no Iesu kia taiku i te vaito anga kupiti i te tuatuaanga no te akaroa atu anga i te oraanga? (e) Akapeea e raukaʼi ia koe i te akaroa atu i toou oraanga mei te mea rai e e au mirioni ua atu maire openga kore, mei te reira atura?
13 No reira e akarongo. Auraka e apiapi. Kare te apiapi e taui i te apinga. Kua ui a Iesu: “Koai oki to kotou, e tika kia akaroa atu i tona tu, kia apiapi aia, e okotai ake kubiti?” (Mataio 6:27) Inara eaa a Iesu i taiku ei i te vaito anga no te roa e, okotai ake kupiti, e vaito anga tuatau teia no te oraanga? Penei paa no te putuputu o te Puka Tapu i te akaaite atu i te tuatau o te oraanga o te tangata nei ki tetai aere anga, mei “te arataa o te aronga rave ara ra,” “te arataa oki o te aronga tuatua-tika ra,” ‘te ara pararauare e tae atu ei ki te mate,’ e ‘e piri te ara ki te ora.’ (Salamo 1:1; Maseli 4:18; Mataio 7:13, 14) Kare e rauka i te apiapi i te akaroa atu i te oraanga o te tangata kia okotai ngai mea ngiti ua nei, mei “te okotai ake kubiti” rai. Inara e mataara tetai no te akaroa atu anga i toou oraanga mei te mea rai e au mirioni ua atu au maire openga kore, mei te reira atura. Kare na te apiapi te tuatua anga e “Eaa ua ta matou kia kai?” me kare “Eaa oki ta matou kia inu?” me kare “Eaa to matou kakau kia kakau?” mari ra na te akarongo e te rave anga i ta Iesu i akaue maira ia tatou: “E na mua ra kotou i te kimi i te basileia o te Atua, e te tuatua-tika nana ra; e kapiti katoaia mai taua au mea katoa ra ia kotou.”—Mataio 6:31-33.
Raukaanga te Patireia o te Atua e te Tuatua Tika Nana Ra
14. (a) Eaa te tumu tuatua o te Tuatua i te Maunga ra? (e) Na teea mataara tarevake ta te au tata tuatua e te au Pharisea ra kimi anga i te Patireia e te tuatua tika katoa oki?
14 I te tuanga akamataanga o tana Tuatua i te Maunga ra, kua tuatua a Iesu no te Patireia o te au rangi ra e no te aronga te manako ra i tei anoanoia no ratou i te pae vaerua. I te a o te takiota tuatua ra, kua karanga aia e ko te aronga tei pongi, e tei kaki i te tuatua tika e akakiia ratou. I konei kua tukuia e Iesu te Patireia e te tuatua tika no Iehova ra ki te ngai mua ra. Ko te reira te tumu tuatua no te Tuatua i te Maunga ra. Ko te reira tikai te pauanga ki te au mea tei anoanoia no te au tangata ravarai nei. Inara na teaa ka raukaʼi te Patireia o te Atua e te tuatua tika no te Atua ra? Akapeea tatou kia tamou i te kimianga i te reira? Kare na te mataara a te au tata tuatua e te au Pharisea i rave ra. Kua kimi ratou i te Patireia e te tuatua tika na te akono i te Ture a Mose, ta ratou i karanga ra e i kapitiia ki te au peu tei tuatua uaia a te tangata, no te mea kua irinaki ratou e ko te Ture tei tataia ra e te au peu tei tuatua uaia a te tangata ra na te Atua i oronga kia Mose i te Maunga i Sinai ra.
15. (a) Kia tau ki ta te ngati Iuda i naea i akamataʼi ta ratou au peu tei tuatua uaia, e akapeea ta ratou akateitei anga i te reira ki runga ake i te Ture tei tataia e Mose ra? (e) I naea tikai i akamataʼi teia au peu, e eaa ta te reira i akatupu ki te Ture a Mose?
15 Te karanga ra ta ratou peu no te reira e: “I rauka mai ia Mose te Ture [tataanga i raro ake, “Te ‘Ture tei Tuatua Uaia’”] i Sinai e kua orongaia kia Iosua, e na Iosua ki te aronga pakari, e na te aronga pakari i oake ki te au Peroveta; e na te au Peroveta i oronga ki te au tangata o te Sunago Maata ra.” I muri akera kua akateiteiia te ture tangata ua nei ki runga ake i te Ture tei tataia ra: “[Me] ka apa aia i te Ture tei [tataia ra], kare aia e akaapa kinoia,” inara “kia topiri mai aia ki te au tuatua a te au tata tuatua ra [au peu tei tuatua uaia], e akaapa kinoia aia.” (Mishnah) Kare ta ratou au peu tei tuatua uaia i akamataia ki Sinai. Ko te tika ra, kua akamata te akaputu vivikiia i etai rua anere mataiti i mua ake i te Mesia ra. Kua topiri atu, e kua kiriti ke atu, e kua akapuapinga kore ua i te Ture a Mose tei tataia ra.—Akaaiteia atu kia Deuteronomi 4:2; 12:32.
16. Akapeea te tupu mai anga ta te Atua tuatua tika nona ra no te au tangata nei?
16 Kare te tuatua tika na te Atua ra e no te Ture mai mari ra no tetai tua mai ia: “E teianei, kare rava e tangata e akatikaia i mua i te aroaro o te Atua i te angaanga a te ture ra: no te ture mai oki te kite i te ara. I teianei ra, kua kitea mai nei te tuatua-tika a te Atua i te ture kore, i akakiteia mai ia i te Ture e te au Peroveta ra: Koia oki te tuatua-tika a te Atua i te akarongo anga ia Iesu Mesia.” (Roma 3:20-22) No reira te tuatua tika na te Atua ra no te akarongo ia Iesu Mesia ia—kua “akakiteia mai ïa i te Ture e te au peroveta ra.” Te au totou no te Mesia ra kua tupu ia ia Iesu. Nana katoa oki i akaoti i te Ture; kua apai keia na te patiti anga i te reira ki tona rakau tamamae anga.—Luka 24:25-27, 44-46; Kolosa 2:13, 14; Ebera 10:1.
17. Kia tau ki ta te apotetoro ko Paulo ra, i akapeea te ngati Iuda i kore ei e kite i te tuatua tika na te Atua ra?
17 No reira, kua tata te apotetoro ko Paulo i te puapinga kore ta te au ngati Iuda kimianga i te tuatua tika ra: “Ko au te kite ia ratou e e maroiroi to ratou te Atua; kare ra i tau ki te kite tika; no te kore i kite i te tuatua tika na te Atua ra, mari ra kua kimi kia akanoo i ta ratou uaorai, kare ratou uaorai i kauraro i te tuatua tika na te Atua ra. Ko te Mesia oki te akaopenga i te Ture, kia raukai te tuatua tika no te aronga katoatoa te ka akarongo.” (Roma 10:2-4, NW) Kua tata katoa oki a Paulo no Iesu Mesia e: “Kua akariro oki aia i tei kore i kite i te ara ra, ei tarangaara na tatou: kia akariroia tatou ei aronga tuatua-tika i te Atua iaia ra.”—2 Korinetia 5:21.
18. Eaa te manako o te ngati Iuda tei aru i te peu a te tangata ra no te ‘Mesia tei patiaia ra,’ e to te aronga apii Ereni ra, e pera katoa oki “te aronga i karangaia ra”?
18 Kua manako te au ngati Iuda i te mate o te Mesia ra ei apikepike e te kare ua. Kua aviri te aronga apii Ereni i te reira tu Mesia e ei mea neneva. Kareka ra, mei ta Paulo i akakite maira: “Te pati ra oki te ngati Iuda i te akairo, e te umuumu ra te Eleni i te pakari; Te tuatua nei ra matou i te Mesia [tei patiaia, NW] ra, ei turorianga no te ngati Iuda, e e mea neneva i te Eleni; Kareka i te aronga i karangaia ra, te ngati Iuda e te Eleni katoa, ko te mana ïa o te Atua e te pakari o te Atua, te Mesia nei. E pakari maata to te mea neneva a te Atua nei i to te tangata nei pakari: e maroiroi maata to te apikepike o te Atua i to te tangata nei maroiroi.” (1 Korinetia 1:22-25) Ko Iesu Mesia te akakite anga mai i te mana o te Atua e tona pakari e ko ta te Atua ia ravenga no te tuatua tika e te ora mutu kore no te au tangata akarongo. “Kare rava oki e ora i tetai ke: kare atu oki e ingoa i akakiteia mai ki te tangata i raro ake i teianei rangi, e oraʼi tatou nei.”—Angaanga 4:12.
19. Eaa ta te tumu tuatua te ka aru mai te ka akaari mai?
19 Na te tumu tuatua te ka aru mai e akaari mai e e oraʼi tatou i te akapouanga e e raukai te ora mutu kore, ka tau tatou kia kimi tamou i te Patireia o te Atua e te tuatua tika nana ra. Ka tau tatou kia rave i te reira kare na te akarongo anake ua i te au tuatuaanga a Iesu mari katoa ra na te raveanga i te reira.
Au Uianga no te Uriuri Akaou
◻ Kua akariroia ta ratou apinga aroa, te pure, e te akakoreanga kai ei aa na te akonoanga ngati Iuda ra?
◻ Teiea te ngai meitaki no te vairanga i taau apinganui?
◻ Eaa tatou ka tau ei kia kopae ke i te apiapi no te apinga ka anoanoia no te kopapa?
◻ Eaa te tuatua pikikaa ta te au ngati Iuda i akatupu no te akamata anga o ta ratou au peu tei tuatua uaia?
◻ Noea mai te Patireia o te Atua e te tuatua tika nona ra?
[Tutu i te kapi 16]
Kua reka te au Pharisea i te pure tu ua i te pae arataa, kia akaraia ratou e te tangata