Neneianga i te Au Puka Puka Tapu i Raro Ake i te Arai Anga

AKAKITEIA E MALCOLM G. VALE

“E nenei i te puka Children.” Kua rauka iaku teia akatere anga poitirere mei te akaaere manga o te Au Kite o Iehova i Otereria i te tuatau o te Tamaki Rua o Teianei Ao, i muri poto ua ake i te tuku anga o te puka i te uruoaanga i St. Louis, Missouri, U.T.M., ia Aukute 10, 1941. Eaa ra te akatere anga i riro ei ei mea poitirere?

KUA tureia ana ta matou angaanga tutu aere i roto ia Tianuare 1941, no reira kua riro ei akaaoanga o te nenei ua atu anga na roto i te turanga kotingaia. E puka 384 kapi te Children ma te au tutu kara. Kua anoanoia ta matou apinga neneianga kia akamakoia mai, kare e rava te pepa, e kare te aronga angaanga i tereniia no te maanianga i te au puka vai maro.

I mua ake i te akakiteanga atu e akapeea matou i manuia ei i te neneianga i raro ake i te arai anga, ka tuku ana iaku kia akakite atu kia kotou e akapeea au i te aere anga mai i te tavini i te opati manga Otereria ei akaaere no te au angaanga neneianga.

Te Akamata Anga Mua

E pitiniti neneianga ta toku papa i roto i te oire puapinga ko Ballarat, Victoria, te ngai i anauiaʼi au i te 1914. No reira kua apii au i te pitiniti neneianga i te angaanga anga i roto i te are neneianga o Papa. Kua o katoa atu au ki roto i te au angaanga a te Akonoanga o Engarani, te imeneanga i roto i te pupu imene akonoanga e te ruruanga i te au oe o te are pure. Kua rauka iaku te manakonakoanga o te apiianga i te apii Tapati, inara kua manga emiemi rai au i teia.

Te tumu koia oki e au uianga tamou taku no runga i tetai au apiianga a te akonoanga. Kua kapiti mai teia i te Toru Tai, te ai era, e te mate kore o te meta tangata, e kare okotai tangata i oronga mai ana i te au pau anga tau. Kua manamanata katoa au i tetai au taime, kua tuatua riri ua mai to matou orometua no runga i tetai pupu akonoanga meangiti tei kapiki ia ratou uaorai e ko te Au Kite o Iehova. Kua manakonako au e no teaa ra tetai pupu kitea koreia ka riro ei ei manata ki tetai oire e 40,000 au tangata.

I tetai Tapati, te tu ua ra au i vao i te are pure i muri ake i tetai pure aiai i te aaere pati anga mai tetai au pupu tamaine mei te Akonoanga Metatoti. Kua akamata au i te akatupu i tetai akataeake anga ki tetai ia ratou. Tona ingoa ko Lucy, e i te openga kua pati mai aia iaku ki tona kainga no te aravei i tona nga metua. Ka tamanako ana i toku poitirere i toku kite anga e ko tona mama, a Vera Clogan, koia tetai o te Au Kite o Iehova. E manganui ta maua au uriuri anga Puka Tapu akatutuia, e ko tana i tuatua tikai ra kua tau meitaki te reira.

I muri poto ua ake, kua akaipoipo maua ko Lucy, e i te 1939 kua noo maua ki Melbourne, te kapitara o Victoria. Noatu e kua riro mai a Lucy ei tetai o te Au Kite o Iehova, kare rai au i tuku ake i toku manako. Inara, i te akamata anga mai te Tamaki Rua o Teianei Ao i roto ia Tepetema o te reira mataiti, kua akamata au i te manako tamou i taku i apii ana mei te au Tuatua Tapu. I te arai angaia te angaanga a te Au Kite o Iehova i roto ia Tianuare 1941, kua tauturu tikai teia iaku kia tuku i toku manako. No reira kua akatapu au i toku oraanga ki te Atua ko Iehova e kare i roa ana i muri mai kua papetitoia au.

Te Au Taui Anga Tuke i to Maua Oraanga

I te reira taime, te tutaki ra maua i tetai pia kainga i Melbourne. Inara kare i roa ana kua patiia mai maua kia neke ki roto i tetai are ma tetai atu Au Kite e manganui. Kua oko maua i to maua au apinga akamanea are pouroa mari ua te au apinga no te pia moe e kua neke atu ki roto i tei karangaia ko tetai kainga painia. Kua rave ua atu au i te angaanga ei tangata nenei e no reira i raukaʼi i te tauturu atu i te au tutaki anga o te akonoanga i te kainga. Kua pera katoa tetai atu au tane. Tei tupu, kua rauka i ta matou au vaine i te piri ki roto i te angaanga tamou o te tutu aere anga, e kua piri atu matou au tane ki roto i te angaanga evangeria e i te au uipaanga Kerititiano i te au aiai e te au openga epetoma.

I muri poto ua ake, kua tae mai tetai reta kia maua ko taku vaine mei ko mai i te opati manga o te Totaiete Punanga Tiaki te patianga mai ia maua kia aere ki Sydney. Kua oko maua i to maua au apinga pia moe e kua tutaki atu i ta maua au kaiou rikiriki, inara e raukaʼi ia maua te moni no te tutaki i te rerue ki Sydney, kua oko maua i to Lucy tapea tapao anga!

No te au arairai anga tamaki e te arai anga tei tukuia i ou ake nei, kare te au Puka Tapu e te au puka Puka Tapu e rauka i te tukuia mai mei te au enua ke. No teia tumu i manako ei te opati manga Otereria i te akatumu i tetai rave anga neneianga uunaia no te oronga ua i te aerenga o te au kai pae vaerua, e kua patiia mai au no te akaaere i te angaanga. Kua akameitakiia au no te angaanga i te pae i tetai tangata Tikotirani, ko George Gibb, tei tavini ana i roto i te are neneianga o te manga Otereria no etai 60 mataiti.a I te reira taime i raukaʼi iaku te akatere anga: “E nenei i te puka Children.”

Akaokianga Mai i te Au Apinga Neneianga

Ta matou au kite anga i tupu kia matou i taua au mataiti tamaki ra, i etai au taime e reka e i etai au taime e mataku tikai. Ei akaraanga, ei akamata i ta matou au rave anga neneianga, kua anoano matou i te au apinga. Ko ta matou i taangaanga ra i mua atu no te rave i te neneianga kotingaia i te au mataiti i mua ake i te tamaki kua raveia te reira e te aronga akaaere o te kavamani, e i teianei kua rokaia ta te Totaiete matini nenei meangiti e kua tiakiia. Akapeea e raukaʼi ia matou i te apai i te apinga nenei ki te au ngai tei tau no te neneianga muna?

Te au tiaki ma te pupui, te tukutuku taime anga, i te akava i te apinga a te Totaiete e 24 ora i te ra okotai. Inara, kua tu atu tetai o te au paruru ki tetai tua ara rerue tei taangaanga meangiti uaia. No reira i te po, te rave anga i te au ravenga tei aite ra kia Ezekiela 12:5-7, kua tomo etai aronga rave angaanga Betela na roto i te paruru no te rave mai i etai o te au piriki. I te tae anga ki roto, kua akaoki ratou i te au piriki takataka ki roto i te paruru kia kore e kiteaia. Na te raveanga i teia au tomo anga po no tetai rua epetoma, kua taratara meitaki ratou i tetai matini neneianga meangiti, e Lino­type, e tetai atu au matini. E oti kua pati muteki ua ratou i te au potopotonga ki vao, noatu e tei reira tikai te au tiaki te angaanga ra!

Kare i roa ana kua rauka mai tetai atu au apinga no tetai atu au ngai, e kare i roa kua rauka ta matou rave anga neneianga muna i te taangaangaia i te au ngai tukeke i roto ia Sydney. No reira, kua rauka ia matou i te nenei e te vai kare anake ua te puka Children mari katoa ra te au puka mamaata The New World, “The Truth Shall Make You Free,” e The Kingdom Is At Hand, pera katoa te au Yearbook of Jehovah’s Witnesses no te 1942, 1943, 1944, e te 1945. Tei kapiti mai, i te tuatau o te arai anga o taua au mataiti tamaki ra, kare rava te Au Kite o Iehova i roto ia Otereria i ngere ana okotai itiu o Te Punanga Tiaki. Kua akapapu mai teia ia tatou na roto i tetai mataara tikai e kare rava to Iehova rima e poto ana.​—Isaia 59:1.

Autuanga ma te Au Atoro Anga Tapapa Koreia

I te tuatau tare anga o te tamaki anga pakari, kua atoro putuputuia te au ngai angaanga nenei anga e te au opita kavamani tei akarakara i te au mea tei neneiia. No reira, kua tamouia tetai apinga akamatakiteanga ki runga i tetai o ta matou au matini nenei muna, e pitopito i runga i te taua tei rauka ngoie ua i te tangata tiaki i te itae. Me aere ua mai tetai ua atu tana kare i kite me kore tei tarotokakaia ra ei tangata akarakara i te ngai kakekake anga, ka taomi aia i te pitopito.

Me taomiia te pitopito, e mea umere tikai i te kite i te au kopapa na roto i te au maramarama i te oro aere anga i te au ngai katoatoa! Ko te aronga angaanga tei retitaia ei aronga angaanga kua noo mai ratou no te tapoki viviki i tetai ua atu au aenga pepa o te au makatini Punanga Tiaki me kore tetai atu au puka Puka Tapu te angaangaia ra. No te rave i teia, ka taangaanga ratou i te au pepa neneiia ma te aiteite te vaito no tetai atu au puka te akapapaia ra na te aronga kimi moni.

I te tuatau o tetai atoro anga mei teia, kua noo e rua nga tangata akarakara ki runga i te au komiki, tei roto rai i te au pepa vaito mamaata, inara i raro ake ko te au pepa makatini Punanga Tiaki tei neneiia i te po i mua atu ana. I roto i tetai ngai nenei anga i tetai atu tuanga o te oire, kua rave matou i te neneianga oko i te ao e kua nenei i te au puka Punanga Tiaki i te po e i te au openga epetoma.

Akakianga i to Matou Anoano no te Pepa

E manamanata maata tikai kia rauka mai te pepa no te neneianga. Inara, ko etai au ngai nenei anga mamaata tei kore i anoano i ta ratou putunga pepa katoa no te mea no ta ratou pitiniti tei meangiti mai i te tuatau o te tamaki, kua puareinga ua i te oko i ta ratou putunga​—ma te tutaki anga meangiti ua rai e tikai. I tetai ati anga ra, kua rauka mai ta matou pepa mei tetai ngai ke mai.

Ko tetai pai tari kako te aere maira ki Otereria e aka putunga pepa paraoni maata tana i runga i reira, inara kua kinokino te pai i te moana e kua mau te maata anga o te pepa. Kua tukunaia te putunga katoa kia okoia, e i to matou poitirere ko matou ua rai te aronga oko. Kua rauka i reira ia matou i te oko i te reira ma tetai tutaki anga meangiti roa. Kua tamaro matou i te pepa i roto i te ra, i reira te takoreanga atu i te maata anga o te reira, e oti kua tipu matou i te reira ki roto i te au aenga tei tau no ta matou matini nenei anga.

Akapeea matou i te taangaanga anga i te pepa paraoni? Kua manako matou ma te tau e, ka reka rai te aronga tatau komiki i ta ratou au komiki i runga i te pepa kara. No reira, kua rave matou i te pepa teatea tei orongaia mai kia matou no te au puka komiki ei nenei i Te Punanga Tiaki e tetai atu au mea na te Totaiete.

Te Tuanga Puapinga a te Au Vaine

I te tuatau o te au mataiti tamaki, e manganui te au vaine Kerititiano i Otereria tei apii i te au rave anga vai. I tetai avatea akau vera tikai, te angaanga anake ra etai ia ratou i roto i tetai karati meangiti ta matou i tutaki ra i muri i tetai mataara o tetai ngai i Sydney. No te au tumu akatinamou ra, kua tapiri ratou i te au maramarama e te au ngutupa ravarai. Kua aunga mai te au tini tapipiri ma te kino, e kua riro te veravera ei mea kare e rauka i te akakoromaki. No reira kua kiriti pouroa i to ratou kakau mari ua te au piripou.

Ma te viviki, kua topapa mai te ngutupa. Kua kapiki atu te au tuaine Kerititiano i te uianga e koai to reira, e kua pau mai tetai opita angaanga kavamani. No ko mai aia i tetai tipatimani tei rauka ra te au mana akaaere tamaki no te akatere i te au tangata ki tetai ua atu ngai tei anoanoia te aronga angaanga. Kua pau maata atu te au tuaine e kare e rauka ia ratou i te tuku mai iaia ki roto i teianei no te mea te angaanga ra ratou i roto i to ratou au piripou no te veravera.

Kua muteki ua te opita no tetai taime; i reira kua kapiki atu e e tapao anga akaou tana i teia ngai. Kua karanga aia e ka oki akaou mai aia i tera mai ra no te rave i tana akarakara anga. Ma te viviki kua tereponi mai teia au vaine Kerititiano ia matou, e kua tuku atu matou i tetai toroka i te reira po no te koi mai i te au mea ravarai ta te apinga vai e angaanga ra, te nekeanga i te reira ki tetai atu ngai ke.

I te maata anga o te aronga tei o mai ki roto i ta matou neneianga muna kare o ratou kite i mua ana i roto i te angaanga neneianga, no reira ko tei akatupuia kare e ekoko anga i toku manako e na te vaerua o Iehova i oronga mai i te tauturu e te akatere anga tei anoanoia. E akameitaki anga maata tikai naku e taku vaine ko Lucy, i te angaanga i roto i te ngai vai anga, te riro anga mai ei tuanga no te reira katoatoa.

Akapeea ta matou angaanga i te akatere angaia i teia au tuatau manamanata? Kua tae tetai akauenga arai anga ki te akaaere manga tauturu o te Au Kite o Iehova mei ko mai i te kavamani, te umuumuanga iaia kia noo ki roto i tetai taoni mei te 100 kiro mita i vao ake ia Sydney. Kua arai te akauenga iaia mei te nekeanga ki vao ake i te varu kiro mita kotinga o te rotopu o te taoni. Kua akatuangaia te penitini ki te a rita i te motoka okotai i te marama. Inara kua maani mai te au taeake i tetai apinga ma te karape tikai tei kiteaia ei apinga oronga kati​—e aenga auri punupunu mei te apa tane te teiaa, tei tukunaia ki muri i te motoka. Kua tutungiia te koara i roto i teia, te orongaanga mai i te kapono okotai okitene ei ririnui. I te manganui o te au po i te epetoma takitai, kua teretere atu au e te taeake tau na teia tu no te aravei i te akaaere i roto i tetai kauvai maro tei vaitata atu ki te taoni o tona tapeka anga. No reira, kua rauka ia matou i te uriuri i te au mea i mua ake i te akamataanga i te apinga oronga kati e te akaoroanga atu ki Sydney i te au ora popongi maiata ra.

I te openga, kua aere mai te arai anga o te Au Kite o Iehova ki mua i te Akava Anga Teitei o Otereria. Kua akakite te akavanui i te arai anga ei mea “papakitai, taui ua, e te takinokino” e kua akakore takiriia te akaapa anga mei te Au Kite o Iehova no tetai ua atu angaanga tamanamanata anga. Kua turu pu ua te Akava Anga Teitei i teia tuku anga tuatua, e raukaʼi ia matou i te aere mai i te ngai atea no te rave ua atu i ta matou au angaanga Patireia i tau ki te ture.

Tetai Atu Au Tuku Anga Angaanga e te Au Akameitakianga

I muri ake i te tamaki e manganui tei angaanga ana i roto i ta matou au rave anga neneianga muna tei tomo ki roto i te angaanga orometua painia. Ko etai ia ratou i muri mai kua aere ki te Apii Puka Tapu Punanga Tiaki o Gileada i New York. To maua akakoroanga rai ia ko Lucy, inara kua riro mai maua ei nga metua ki tetai pepe tamaine i reira kua manako au i te oki atu ki te angaanga neneianga. Kua pure maua kia Iehova kia tauturu ua mai rai ia maua i te tuku i te au inangaro Patireia na mua, e kua pera rai aia. Kua o mai au ki roto i tetai atu tuku anga angaanga tavini orometua na roto i te tu te ka aru mai.

Ko Lloyd Barry, te tavini ra i teianei ei mema o te Pupu Akaaere o te Au Kite o Iehova i Brooklyn, New York, kua kapiki mai aia iaku i runga i te tereponi. I te reira taime te tavini ra aia ei akaaere tutaka i Sydney. Kua ui mai aia e me kua kite rai au i ta matou akaputuputuanga te ka aru mai. I toku pau anga atu e kua kite au, kua karanga mai aia: “Ka inangaro matou ia koe kia akono i te au akapapa anga kai.”

Ma te poitirere no tetai taime poto, kua karanga atu au ma te paruparu e: “Inara kare rava au i rave ana i tetai mea mei teia rai i toku oraanga.”

“I na, e te Taeake,” i nana ei ma te kanga, “kua tae te tuatau noou kia apii!” E kua apii atura au, e kua rauka ua atu rai iaku te akameitaki anga o te akaaereanga i te ngai o te kai, pera katoa i te au uruoaanga mamaata, e tere atu i te 40 mataiti.

I te au mataiti tei aereia mai, kua tupu maata atu ta matou kamupani neneianga okooko, e kua anoano teia i te au tere pitiniti e manganui ki te au enua ke ke. Kua akapapa ua rai au i teia kia tano atu ki te au uruoaanga pa enua tei raveia i New York City e tetai atu au ngai i te Unaite Teite. Kua oronga mai teia i te tuatau noku kia akapou i te taime ma te aronga tei akaaere ra i te au tipatimani uruoaanga ke ke i te ngai tikai o te kai. No reira, i Otereria, kua rauka meitaki atu iaku i te akono i te au anoano i ta matou au uruoaanga.

Ma te au mataiti e pakari atura, i etai taime ka manako maua ko Lucy e me e maata atu rai ta maua ka rauka i te rave naringa maua i anauia mai i tetai manga ua i muri mai. I tetai tua, i te anau angaia i te 1916 e te 1914, te manako nei maua e e akameitaki anga vavaria tikai i te kite anga i te au totou Puka Tapu i te tupu anga i mua i o maua nga mata. E te akameitaki nei maua ia Iehova no te akameitakianga ta maua i rauka i te apiianga i te au tangata e manganui e te tauturuanga ia ratou i te apii i te tuatua mou e te kite ia ratou i te tavinianga iaia i teianei ei au tavini orometua papetitoia. Ta maua pure koia oki kia rauka ia maua i te tavini iaia e tae ua atu ki te mutu kore anga, te akatikaanga iaia e tuatau ua atu ei Tutara Ngateitei maata o teianei ao e pini ua ake.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Au Tutu i te kapi 29]

Te ngai neneianga i te Betela Strathfield, 1929-73

Ko George Gibb te tu ua ra i te pae i tetai o te au matini nenei tei apainaia ki vao i te ngai nenei anga na roto i te paruru o muri