RUNANGA PUKA I RUNGA I TE INITANETI Punanga Tiaki
Punanga Tiaki
RUNANGA PUKA I RUNGA I TE INITANETI
Reo Rarotonga
  • PIPIRIA
  • AU PUKA
  • AU UIPAANGA
  • w01 12/15 kapi 21-24
  • “Ei ia Kaisara Au”

Kare e vitio.

Akakoromaki mai kare te vitio e angaanga.

  • “Ei ia Kaisara Au”
  • Te Punanga Tiaki Akakiteanga i te Patireia o Iehova—2001
  • Tumu Tuatua
  • Tetai Atu Manako
  • I Raro i te Tapeka Anga a Kalaudio Lusia
  • Kua Poka te Kavana ko Feliki no te Tuku i te Utunga
  • Te Tupu Anga i Raro ia Porcius Fesito
  • Te Openga o Taua Teretere Anga Akava Anga
  • Akakite Anga i te Tuatua ma te ‘Maroiroi’
    Te Punanga Tiaki Akakiteanga i te Patireia o Iehova—2006
  • Kia Ngakau Toa—ko Iehova Toou Tauturu
    Te Punanga Tiaki Akakiteanga i te Patireia o Iehova (Tuanga Apii)—2020)
  • Kua Akakite Mataku Kore a Paulo ki Mua i te Au Tangata Ngateitei
    Te Punanga Tiaki—Akakiteanga i te Patireia o Iehova—1998
  • E Tauturu i Tetai kia Ariki i te Karere o te Patireia
    Te Punanga Tiaki Akakiteanga i te Patireia o Iehova—2003
Tetai Atu
Te Punanga Tiaki Akakiteanga i te Patireia o Iehova—2001
w01 12/15 kapi 21-24

“Ei ia Kaisara Au”

KUA opu atu tetai pupu i tetai tangata paruru koreia e kua akamata i te papa iaia. Kua manako ratou e kua tau aia kia mate. Koi riro ei e kua papu taua tupu anga, kua kitea mai te au vaeau e ma te ngata kua opu atu i taua tangata mei te urupu ta ua. Te tangata ko te apotetoro ko Paulo. Ko te aronga tamaki mai iaia ko te au ngati Iuda tei patoi pakari i ta Paulo angaanga tutuanga e kua akaapa iaia no te akaviivii anga i te iero. Ko tei akaora mai iaia ko te au Roma, tei aratakiia e to ratou akaaere, ko Kalaudio Lusia. I roto i te oripu anga kua opuia a Paulo ei tangata rave kino tei tarotokakaia.

Te akakite maira te au pene openga e itu o te puka o Angaanga no runga i taua tupu anga tei akamata mei teia opu anga. Te maramaanga no runga i to Paulo turanga i te pae ture, te au akaapa anga iaia, tona paruru anga, e tetai apinga no runga i te akavaanga utunga o Roma te akamarama maata maira kia tatou no runga i teia au pene.

I Raro i te Tapeka Anga a Kalaudio Lusia

Kua kapiti mai ki roto i te au angaanga a Kalaudio Lusia te akono anga i te tu marikonga i Ierusalema. Te noo ra tei teitei atu iaia, te kavana Roma o Iudea, i Kaisarea. Ta Lusia i rave no tei tupu kia Paulo te maramaia ra ei paruru anga i tetai tangata mei te rave anga ta ua e kia mou i tetai tangata tamanata i te au. Kua akakeu ta te au ngati Iuda pau anga ia Lusia kia apai atu i tana mouauri ki roto i te aua o te vaeau te Tower o Antonia.​—Angaanga 21:​27–​22:24.

Kua kimi atu a Lusia e eaa oki ta Paulo i rave. I roto i taua turanga marikonga kore, kare ana apinga i kite mai. No reira ma te kore e taroaroa, kua ota atu aia e kia ‘ui atu kia Paulo ma te pāpā; kia kite aia i te ara i kapiki ua mai ei ratou no Paulo.’ (Angaanga 22:24) E angaanga matauia teia no te rave anga mai i te tupuanga mei te aronga mouauri, te au tavini, e tetai atu aronga akaaka te turanga. Penei kua puapinga oki te papa anga (flagrum) no taua akakoroanga, inara e apinga kino tikai. Kua tukunaia ki runga i etai o teia au rakau papaanga te au poro auri tautau ki runga i te au vivi. Ko tetai e au potonga auri ma te au ivi keokeo tei tuituiia ki runga e te au auri. Ka akatupu te reira i te mamae pakari, te aeae anga i te kiko.

I taua tuatau kua akakite atu a Paulo e e tangata Roma aia. Kare tetai tangata Roma kare i akaapaia e tau kia papaia, no reira kua akatupu ta Paulo akakite anga i tona au tika anga i te puapinga. Te takinokino anga me kare te papaanga i tetai tangata Roma tera te aite anga ka akatupu e kia ngere tetai opita Roma i tona turanga. Tei maramaia, mei reira mai, kua akonoia a Paulo ei mouauri takake ua, ko tetai te ka akatikaia kia atoroia atu.​—Angaanga 22:​25-29; 23:​16, 17.

Kare i papu no te au utunga, kua taki atu a Lusia ia Paulo ki mua i te Sunederi kia kimi atu i te akamarama anga no taua tupuanga kino. Inara kua akatupu a Paulo i te maro anga i tona tuatua anga e kua akavaia no te tumu manako o te tuakaou anga. Kua maata tikai te karo anga e kua mataku a Lusia e penei ka aeaeia a Paulo, i reira kua opu akaou a Lusia iaia mei te au ngati Iuda riririri.​—Angaanga 22:​30–​23:10.

Kare a Lusia i inangaro i tetai tangata Roma tamateia i raro i tana tiaki anga. Te kite anga no runga i tetai akapapa anga tamate, kua rapurapu aia e kia apainaia atu tana mouauri ki raro i Kaisarea. Kua umuumu te papaanga i te pae ture i te au ripoti te akataka ra no runga i te tupu anga kia kapitiia atu ki te mouauri no te au mana teitei i te pae ture. Ka kapiti mai ki roto i taua ripoti te au tupu anga o te uiui anga mua, te au tumu i raveiai te angaanga, e te manako o te tangata uiui no te reira turanga. Kua ripoti atu a Lusia e kua ‘tapepeia a Paulo i te tuatua māroia i roto i ta ratou uaorai ture, kare i tapepeia i te ara e tau ei te mate, e te tapeka katoa oki,’ e kua ota atu aia i te aronga tapepe ia Paulo kia tuku atu i ta ratou au akaapaanga ki tei akaaere ra, ko Feliki.​—Angaanga 23:​29, 30.

Kua Poka te Kavana ko Feliki no te Tuku i te Utunga

Kua akanooia te akavaanga o te tapere ki runga i ta Feliki mana e te akaaere anga. Ka rauka iaia i te aru i te peu i reira me iki aia me kore te ture tikaia no te ta ua​—tei tau ki te aronga teitei e te au opita kavamani. Kua kiteia te reira e ko te ordo, me kare e papaanga. Penei ka akono katoa aia i te akavaanga extra ordinem, te ka taangaangaia kia akono i tetai ua rave anga kino. Kua tapapaia tetai kavana o te tapere kia ‘akamanako i tei kore i raveia i Roma, mari ra eaa oki te ka raveia.’ No reira, kua akarukeia te maata anga o te au mea ki tana tukuanga i te utunga.

Kare te au tuatua o te ture taito o Roma i kiteia, inara kua manakoia to Paulo turanga ei “akaraanga tau o te akavaanga ture no te tapere te extra ordinem.” Ka akarongo te kavana, tei tauturuia e te aronga ako, i te au akaapa anga tei akakiteia e te au tangata tataki tai. Kua kapikiia atu tei paruru kia akara atu i tona tangata tapepe, e ka rauka iaia te paruru iaia uaorai, inara kua vai te angaanga akapapu anga ki runga i tei akaapaia ra. Kua tuku ua mai tei akaaere i te pae ture i etai ua utunga tana i manako ei mea tau. Ka iki aia i reira rai me kore ka tuku e a tetai tuatau te utunga, i roto i te reira ka mouriaia tei paruruia ra. “Kare e ekoko anga,” i na te tangata kite ei ko Henry Cadbury, “ma taua mana kare i kotingaia tei roto tetai opita i tetai turanga tau ua ‘kia kore e akakeuia’ me kare kia tutakiia​—kia akakore, kia akaapa, me kare kia tuku a tetai tuatau ke.”

Kua akaapa te Taunga Teitei, ko Anania, te aronga pakari o te au ngati Iuda, e Teretulo ia Paulo ki mua ia Feliki ei “tangata pekapeka, e te taoriori i te ngati Iuda ravarai.” Kua tuatua ratou e e arataki aia no “te pupu o te tangata Nazareta” e kua tauta aia i te akaviivii i te iero.​—Angaanga 24:​1-6.

Kua manako te aronga akaapa ia Paulo e kua taki atu aia i tetai Kenitara ko Terophimo tona ingoa ki roto i te aua tei akanooia no te ngati Iuda anake.a (Angaanga 21:​28, 29) I te tuatua tika anga, ko tei aati i te ture ko Terophimo. Inara me kua manako te au ngati Iuda i ta Paulo angaanga e te tauturu ra e te aru ra i tei aati i te ture, ka marama katoa ia te reira ei utunga maata rava. E kua akatika ua to Roma i teia ei utunga tau kia tamateia no teia rave anga kino. No reira naringa a Paulo i opuia e te akava o te iero e te ngati Iuda kare e na Lusia, ka rauka ua i te Sunederi i te akava e te akautunga iaia ma te kore e manamanata.

Kua akamanako oki te au ngati Iuda e ko ta Paulo i apii ra kare ia i te Akonoanga ngati Iuda, me kare i te akonoanga tureia (religio licita). Kia kore e manakoia e kua tureia, me kare e mea kinoia.

Kua tuatua katoa ratou no te “tangata pekapeka [ko Paulo], e te taoriori i te ngati Iuda ravarai e pini ua ake te enua katoatoa.” (Angaanga 24:5) Kua akaapa oki te Emepera ko Kalaudio i ou akenei no te au ngati Iuda i Alexandria no te “taoriori anga i te enua katoatoa.” Te tupu katoa ra taua tu aiteite ra. “Kua tau tikai te tiati no te patoi atu i te ngati Iuda i te tuatau o te Principate a Kalaudio me kare te au mataiti mua o Nero,” i na tetai tangata tuatua enua ei ko A. N. Sherwin-White. “Te tauta ra te au ngati Iuda i te akakeu i te kavana kia akariro i te angaanga tutuanga a Paulo e te aiteite ra ki te akatupuanga i te taoriori anga i te tangata i roto i te iti tangata ngati Iuda o taua Patireia. Kua kite ratou e kare te au kavana e puareinga ua i te akaapa no te akonoanga ua e no reira kua tauta i te akavare pikikaa e mea poritiki te au akaapa akonoanga.”

Kua paruru meitaki tikai a Paulo iaia uaorai. ‘Kare au i akatupu ana i te pekapeka. E tika, kua o atu ki roto i ta ratou i tapa e ko tetai “pupu,” inara te o mai nei ki roto i teia i te akonoanga i te au ture ngati Iuda. Na te au ngati Iuda Asia i akatupu i teia oripu anga. Me e akaapa ta ratou, kia aere mai ratou i konei i te rave i teia.’ Kua akariro a Paulo i te au akaapa anga ei maro anga i te pae akonoanga i rotopu i te au ngati Iuda, no te reira kare to Roma i kite meitaki. Kua matakite oki no te au tu marokiakia o te au ngati Iuda, kua akaoti meitaki atu a Feliki, te maro anga i te tuku anga akavaanga. Kare a Paulo i apainaia atu ki te au ngati Iuda, tei manako e kua rauka, kare katoa aia i akavaia e te ture Roma, e kare katoa i akarangatiraia. Kare a Feliki i akakeuia kia tuku i te utunga, te inangaroanga kia rauka te tu mareka mei te au ngati Iuda, e akakoroanga ke tona i taroaroai​—kua manakonako aia e kia tutaki atu a Paulo iaia.​—Angaanga 24:​10-19, 26.b

Te Tupu Anga i Raro ia Porcius Fesito

I Ierusalema e rua mataiti i muri mai, kua akaou te au ngati Iuda i ta ratou au akaapa anga i te tu anga mai a Porcius Fesito, te kavana ou, te patianga e kia tukunaia mai a Paulo ki roto i ta ratou tuku anga ture. Inara kua pau maro atu a Fesito: “Kare oki i te papaanga Roma kia tuku atu i tetai tangata ei akareka ua i mua ake ka aro atu ei te tangata tapepeia i tona aronga tapepe e kia rauka te tuatau i te tuatua ei paruru iaia no te akaapa anga.” Kua akakite te tangata tata tuatua enua ko Harry W. Tajra e: “Kua kite viviki oki a Fesito e te akanoonooia ra te parani anga no te tamate i tetai tangata Roma.” No reira kua akakiteia te au ngati Iuda kia tuku atu i ta ratou akavaanga i Kaisarea.​—Angaanga 25:​1-6, 16.

I reira kua tuatua te au ngati Iuda e ‘kare a Paulo e tika kia vaoo ora ua mairai,’ inara kare ratou i tuku mai ana i te akapapu anga, kua kite atu a Fesito e kare a Paulo apinga i rave ana i tau ei kia tamateia. “E māro anga ra ta ratou kiaia i ta ratou uaorai akamori anga, e i tetai tangata kua mate ko Iesu, ko ta Paulo ïa i manono ra e, te ora ra,” i akamarama ei a Fesito ki tetai opita.​—Angaanga 25:​7, 18, 19, 24, 25.

I te akara anga e kua tiama a Paulo no tetai akaapa anga poritiki, inara i roto i te maro anga akonoanga, kua maro papu te au ngati Iuda e e tau atu ta ratou ngai akavaanga no teia. Ka aere atu ainei a Paulo ki Ierusalema kia akavaia no teia au tumu manako? Kua ui atu a Fesito kia Paulo me ka rave aia i te reira, inara e tamanako anga tau kore te reira. Te ota kia oki atu ki Ierusalema i reira ka riro mai te aronga tapepe ei akava tera te aite anga kia tukunaia a Paulo ki te au ngati Iuda. “Te tu nei au i mua i te akavaanga a Kaisara, e tau ïa iaku kia akavaia au i reira,” i na Paulo ei. “Kare rava aku ara i te ngati Iuda, . . . kare rava e tangata e tikaʼi kia tuku atu iaku kia ratou. Ei ia Kaisara au.”​—Angaanga 25:​10, 11, 20.

Ko tetai tangata Roma tei taiku i teia au tuatua kua akakore i te au tuku anga ture o te tapere. Tana tika anga kia pira atu ki te (provocatio) e “mea tika tikai ia, tei maramaia e te tau rava.” No reira i muri ake i te uriuri anga i tei ngata ma tona aronga ako, kua akakite a Fesito: “Ei ia Kaisara au? ka riro koe kia Kaisara.”​—Angaanga 25:12.

Kua mataora a Fesito no te akaatea atu ia Paulo. Mei tana i akakite kia Heroda Ageripa II i etai au ra i muri mai, kua akatupu taua akavaanga i te manako oripu ua kiaia. I reira kua tata atu a Fesito i tetai akakiteanga no taua akavaanga na te emepera, inara kia Fesito, kua o atu ki roto i te au akaapa anga te au tu ngata e te marama koreia no te ture a te ngati Iuda. Inara, kua riro a Ageripa ei tangata kite i taua au tumu manako, no reira i te akaari anga aia i te tu inangaro kua patiia aia kia tauturu no te tataanga i tetai reta. Kare i marama i ta Paulo tuatua tau ua i mua ia Ageripa, kua tuatua atu a Fesito: “E Paulo, kua auouoia koe; kua nenevaia koe i te kimi maata anga i te tuatua.” Inara kua marama meitaki a Ageripa. “Kua vaitata au i te riro ei Kerisitiano ia koe,” i nana ei. Noatu e eaa ta raua i manako no runga i ta Paulo au maro anga, kua akatika a Fesito raua ko Ageripa e kua tiama a Paulo e ka rauka ua i te tukunaia naringa aia kare i pira kia Kaisara.​—Angaanga 25:​13-27; 26:​24-32.

Te Openga o Taua Teretere Anga Akava Anga

I te taeanga ki Roma, kua kapiki atu a Paulo i te au tangata maata o te au ngati Iuda kare anake kia tutu aere kia ratou pera katoa kia kite e eaa ta ratou i kite no runga iaia. Penei te akaari maira te reira i te au akakoroanga o te aronga akaapa. Kare i te mea matau kore no te au mana akaaere i Ierusalema i te pati tauturu ki te au ngati Iuda Roma no te akanoonoo anga i te au akaapa anga o tetai akavaanga, inara kua rongo atu a Paulo e kare a ratou au tuatua akakite no runga iaia. Koi tapapa ei i te akava anga, kua akatikaia a Paulo kia tarau i tetai are e kia tutu aere ua. Tera te aite anga o te reira tuku ua anga e i roto i nga mata o te Roma, e tangata tiama a Paulo.​—Angaanga 28:​17-31.

Kua tapeka uaia a Paulo e tere atu i te rua mataiti. No teaa ra? Kare te Pipiria i akakite mai. Ka vai ua te pira kia aere rava mai te aronga akava anga i te akakite i te au akaapa anga, penei kua kite te au ngati Iuda i Ierusalema, i te puapinga kore o ta ratou akavaanga, kare rava i aere atu ki reira. Penei ko tetai mataara meitaki no te akamuteki ia Paulo koi raukai koia oki kia kore e aere atu ki reira. Noatu e eaa te tupu anga, i te akaraanga kua tu atu a Paulo ki mua ia Nero, kua akakiteia ei tangata tiama, e kua akarangatiraia i te openga ra e kua rave akaou i tana au angaanga mitinari​—no etai rima mataiti i muri ake i tona opu angaia.​—Angaanga 27:24.

Kua roa ana kua ‘akatika te au tangata patoi i te tuatua mou i te takinga-kino na roto i te ture’ kia tamanata i te angaanga tutuanga a te Kerititiano. Auraka teia e tapoitirere ia tatou. Kua tuatua a Iesu: “I takinga-kino ana ratou iaku ra, e takinga-kino katoa ratou ia kotou.” (Salamo 94:20, King James Version; Ioane 15:20) Inara, te akapapu katoa maira a Iesu kia tatou i te tu rangatira kia akakite i te tuatua meitaki ki te ao katoa. (Mataio 24:14) No reira, mei te apotetoro ko Paulo i autu atu i te takinokino anga e te patoi anga, te pera katoa ra te Au Kite i teia tuatau te ‘akatika anga e ei akamou anga i te evangelia.’​—Philipi 1:7.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

a Kua akatakake te papaanga toka manea, e toru kupiti te teitei, i te Aua o te Kenitara mei te aua i roto roa. I te ngai atea i roto i teia aua te vaira te au akamatakite anga, etai i roto i te reo Ereni e tetai i roto i te reo Ratino: “Auraka tetai tangata ke e tomo atu ki roto i reira e te aua takapini i te ngai tapu. Ko tei mou no te rave i te reira kua akatupu i tona mate te ka aru mai.”

b Ko te tika, kare teia i tau i te ture. Kua akakite tetai tataanga: “I raro ake i te au akanoonoo anga a te ture no te tutaki anga, te Lex Repetundarum, ko tetai ua atu te akono ra i tetai turanga maata me kare akaaereanga kua araiia kia pati me kare kia ariki i te tutaki anga ei tamou me kare ra kia akamatara i tetai tangata, kia tuku i te utunga me kore kare kia tuku i tetai tangata mouauri kia aere.”

    Au Puka Reo Rarotonga (1983-2025)
    Akaruke
    Aere ki Roto
    • Reo Rarotonga
    • Akaari ki Etai Ke
    • Taau e Inangaro
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ture no te Taangaanga Anga i te Web Site
    • Ture Akamanaia
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Aere ki Roto
    Akaari ki Etai Ke