Ka Akaketaketa Ainei te Tuatau Kaikai i te tu Puapinga o Toou Ngutuare?

“Kua ki te oraanga i te tu mataora, te aroa, e te pumaana pera katoa te tu tangi e te aue. Inara me te mataora ra tatou me kore te maromaroa ra, kia angaiia tatou. Ka rekareka te aronga mataora e te aronga maromaroa me kaikai meitaki ratou.”​—⁠Laurie Colwin, vaine tata no Marike.

I TE au mataiti i topa i roto i te au enua Opunga, e rave putuputu ana te au ngutuare i tetai au angaanga puapinga. E akaputuputu mai ana te katoaanga o te ngutuare tangata takapini i te kaingakai, e tai taime i te ra, no te kaikaianga. Kare e akatikaia tetai tamanamanata anga. Kare e tangata e akarakara tivi, e aao apinga akarongorongo, e e tuku karere ki te au oa. Te oronga maira te turanga au i tetai atianga no te aronga i reira kia akamanako i te tu pakari, te akaketaketa anga i te pirianga ngutuare, te kata kapitianga no runga i te au tupuanga i te au ra, ia ratou e mataora ra i te tuatau kaikaianga tau.

Ki te maataanga o te au tangata i teia tuatau, mei te peu taito rai te tuatau kaikaianga a te ngutuare. E manganui te au ngutuare kare e rave putuputu ana i te tuatau kaikaianga. Eaa ra i ngata ei no te au ngutuare i te kaikai kapiti? E puapinga ainei i te akono i teia peu? Eaa te au akameitakianga te ka rauka mai i te au mema tataki tai o te ngutuare?

Kaikaianga Ngutuare​—⁠E Peu te Ngaro Atura

“Te tikaanga e te ngaro atura te reira [te kaikaianga aiai] i roto i te uki okotai . . . e akapapuanga teia e te taui viviki nei to tatou pirianga ki tetai e tetai,” i akamarama ai a Robert Putnam i roto i te puka Bowling Alone. Eaa te au tumu tei akatupu mai i teia au tu tauianga? Te mea mua, no te oko maata o te au apinga o te oraanga, kua akaroaroa atu te au tane e te au vaine i to ratou ora i te angaanga. E na roto ana te au metua okotai i te au taomianga maata no te rava kore o te taime, no te mea kare e meitaki ana to ratou turanga i te pae moni. Te rua, te akamaroiroi nei te turanga viviki o te oraanga o teia tuatau kia oko viviki i te kai e kia kaikai rapurapu. E maata te au apainga a te aronga mamaata e ta te au tamariki, mei te au angaanga tipoti, e tetai atu au angaanga i muri ake i te apii.

Pera katoa, te iki ra te au metua tane i te oki ki te kainga me kua moe takere te tamariki rikiriki no te mea te inangaro ra ratou i te kopae i te tuatau apeape o te tamariki i te tuatau kaikaianga. Tetai au metua, e tae vave ana ki te kainga, kua iki i te angai i te tamariki na mua e kua tono ia ratou kia aere kia moe kia rauka i te tane e te vaine i te kaikai meitaki ua.

E akariro ana taua au turanga ra i te au ngutuare kia kaikai takake. Ko te au tataanga tei tamouia ki runga i te pia akaanuanu kai te mono ra i te pukapukaanga i te tuatau kaikaianga. Me tae mai te mema tataki tai ki te kainga, ka tamaana i te kai, noo ki mua i te tivi, te komupiuta, me kore tetai apinga kangakanga. I te akaraanga kare e rauka te taui i teia au peu. No reira e puapinga ainei i te akamanako i te kopae anga i teia peu?

Au Akameitakianga no te Peu Matauia

Te oronga maira te tuatau kaikaianga a te ngutuare i tetai atianga takake i te akono i te manako ngakau o ta ratou au tamariki. Ko te kaingakai kaikaianga te “riro ra ei ngai no te au tamariki kia pukapuka ki te au metua na roto i tetai turanga meitaki,” i akamarama mai ei a Miriam Weinstein i roto i tana puka The Surprising Power of Family Meals. “Penei kare te tuatau kaikaianga a te ngutuare i te tuatau akatikatika anga i te au manamanata, inara papu e ka akatikatikaia tetai manamanata.”

Te ariki ra a Eduardo, tetai metua tane e 30 tuma mataiti no Paniora mai i te reira. “I toku noo anga ki toku nga metua, e 11 tangata e noo ana i te kaingakai i te au ra katoatoa,” i maara ai iaia. “Kua tauta pakari toku metua tane i te oki mai ki te kainga i te tuaero i te kaikai kapiti e tona ngutuare. E atianga puapinga tikai te reira tuatau. Kua tuatua matou eaa te tupu ra i roto i te oraanga o te au mema tataki tai o te ngutuare. E tupu putuputu ana te tu kangakanga e te katakata. Kua akapapu mai taua au tuatau mataora ra kiaku e kia aru au i te akaraanga o toku metua tane.”

E tauturu katoa ana te tuatau kaikaianga a te ngutuare i te au tamariki kia akono i te oraanga tau e te meitaki. Kua kiteaia mai e te Ngai Maata no te Kai Maata Anga i te Au Apinga Akakona i Marike i ko i te Univetiti o Columbia e, ko te au tamariki e kaikai kapiti ana ma to ratou ngutuare e rima taime i te epetoma kare e maata ana to ratou manamanata te piri atura ki te taitaia, te maromaroa, me kore kare e inangaro ana i te rave i tetai apinga, e te meitaki atura to ratou turanga i te apii.

“Te irinaki nei au e te oronga maira te kaikaianga a te ngutuare i te tu tinamou i te pae manako ngakau ki te tamariki,” i tuatua katoa ai a Eduardo. “Kare taku nga tamaine e manamanata ana i te akakite mai i tetai apinga kia maua. E oronga mai ana te tuatau kaikaianga a te ngutuare i te atianga meitaki i te au ra katoatoa. Pera katoa, ei metua tane, te tauturu maira teia au atianga iaku kia kite i te au manamanata o taku nga tamaine.”

E tika rai, me kaikai kapiti te ngutuare tangata, ka tauturu katoa te reira ia ratou kia kopae i te au tu kaikai anga kino. Te ripoti maira te Univetiti o Navarre i Paniora e te kaikai anga koia anake ua te akamaata atura i te maki no te kaikai anga kino. E tika rai, ka tupu mai taua au tu maki ra, inara me kare e kaikai putuputu kapiti ana ka kino atu te reira. “Me riro mai te kaikai kapiti anga ei tu matauia, ka kite mai te tamariki e te inangaroia atura ratou. Te oronga maira te tuatau kaikaianga a te ngutuare kia ratou i te tu tinamou i te pae manako ngakau no tetai turanga maanaana, e te aroa o te ngutuare,” i akamarama ai a Esmeralda, e metua vaine no tetai nga tamaine.

Te oronga katoa maira te tuatau kaikaianga a te ngutuare i te atianga no te au metua kia akono i te turanga pae vaerua o ta ratou tamariki. Mei tetai 3,500 mataiti i topa, kua akamaroiroi te Atua i te ngati Iseraela kia akapou i to ratou taime ki ta ratou tamariki kia apii tamou tikai i te au mea puapinga pae vaerua i roto i to ratou ngakau. (Deuteronomi 6:​6, 7) “Na te pure kapitianga e te akamanako anga i te tia Pipiria, ka riro mai te tuatau kaikaianga a te ngutuare ei atianga pae vaerua,” i tuatua ai a Ángel, e metua tane no tetai nga tamariki. I te akamanako anga i te au akameitakianga e manganui ta te tuatau kaikaianga a te ngutuare ka oronga mai, eaa ta tetai au ngutuare i rave i te akariro putuputu anga i te reira ei tuanga i roto i to ratou oraanga?

Akanoo Kia Tupu te Reira

“E puapinga te akaaere anga e te tu inangaro puareinga ua,” i akamarama ai a Esmeralda. “E akatanotano koe i te akanoo i te tuatau te ka rauka tikai ia koe kia tau ki te taime o te tangata openga ka tae mai ki te kainga.” Kua tuatua a Maribel, e metua vaine no tetai nga tamariki e, “E kaikai kapiti ana matou i te au ra ravarai, noatu e eaa te ka tupu mai.” E taangaanga ana tetai au ngutuare i te taime va i te openga epetoma i te akapapa i te au apinga no te kai me kore te tunu anga i te kai no te kaikai anga i te epetoma.

Ka tauturu katoa te akamanako anga i te tuatau kaikai anga a te ngutuare ei mea puapinga. “Kua akatanotano au i taku angaanga kia oki mai au ki te kainga no ta matou kaikaianga a te ngutuare, e puapinga tikai te reira tautaanga,” i karanga ai a Eduardo. “I teianei te kite nei au i te au mea e tupu ra i roto i te ngutuare. Mei te mea e e maata te ora e akamanako ana au i taku angaanga i te ra okotai, kare e tau ana e kia kore au e akamanako katoa atu i toku ngutuare i te tuatau kaikaianga.”

Akapeea ra te au tamanamanata anga? “E kaikai ana toku ngutuare i te ngai kare e tivi,” i karanga ai a David, e 16 ona mataiti. “E taangaanga meitaki ana matou i te tuatau i te akakite kia Mami raua ko Tati no runga i to matou ra, e e oronga putuputu mai ana raua i te au akoanga meitaki kia matou.” “I teia tuatau kare te au mapu e tuatua putuputu ana ki to ratou au metua,” i tuatua katoa mai ei a David. “Noatu e tei te kainga te katoaanga o te ngutuare tangata, e kaikai takake ana te katoatoa ia ratou e akarakara tivi ra. Kare ratou e kite ana e te ngere ra ratou i te au apinga meitaki.” Kua ariki a Sandra, e 17 ona mataiti e: “E tangi ana au me tuatua mai toku au oa apii e, ‘Eaa ra ta toku mami i tuku ki roto i te pia akaanuanu kai.’ Kiaku ra, kare te tuatau kaikaianga a te ngutuare no te kaikai ua. E tuatau te reira no te katakata anga, tuatua anga, e te akaari anga i to matou inangaro ki tetai e tetai.”

Ka riro te tuatau kaikaianga a te ngutuare “ei paruru anga mei te au taomianga ta tatou ka aro atu i te au ra ravarai,” i akakite mai ei The Surprising Power of Family Meals. Ka oronga mai ainei te reira i tetai atianga kia taokotai vaitata mai i toou ngutuare tangata? Me maata rava te angaanga i roto i toou oraanga, ka oronga mai te tuatau kaikaianga a te ngutuare i te atianga kia akamarie mai i toou oraanga e kia rauka i te tuatua ki toou aronga akaperepereia. Puapinga tikai te reira tautaanga.

[Pia/Tutu i te kapi 21]

E KAIKAI KAPITI RA TE NGUTUARE KA KITE MAI KOE I TE . . .

Pukapuka anga. Ka kite mai te tamariki i te tuatua e te akarongo meitaki ma te akangateitei. Ka rauka te au pukapuka anga i te akameitaki atu i ta ratou au tuatua e te apii ia ratou akapeea me akakite i to ratou uaorai manako.

Kaikai meitaki i te au taime ravarai.

Akaari i te tu meitaki. Apii i te tu takinga meitaki na te oronga anga i te kai e kare e maro atu kia orongaia mai te tuanga meitaki o te kai. E apii katoa i te akono i te au anoano o tetai au mema o te ngutuare ia kotou e kaikai ra.

Angaanga kapiti. Ka rauka te tamariki i te taokotai mai na te akapapa anga e te akaatea anga i te apinga i runga i te kaingakai, te tama anga a muri mai, me kore te akono atu anga i tetai ke. Ia ratou e mamaata maira, ka rauka katoa ia ratou i te tauturu i te akapapa i te kai.