Te Akapou ra Ainei Koe te Tuatau ma Toou Ngutuare Tangata?

“TE INANGAROIA ra te au Metua Tane Tiapani​—Noatu e te Angaanga Maata ra e Kare e Kanga ana ma ta Ratou Tamariki.” No etai au mataiti i topa kua ira mai teia upoko tuatua ki roto i te Mainichi Shimbun. Kua ripoti te atikara e 87.8 patene tamariki Tiapani tei piri atu ki roto i te tare anga a te kavamani kua akakite i te inangaro no te akono i to ratou au metua tane a te tuatau ki mua. Inara, i roto i te tuanga Papaa o te pepa, kua ira mai taua manako i raro ake i tetai upoko tuatua ke. Te tatau ra te reira “Au Metua Tane e te Au Tamaiti: E Turanga Akono Koreia.” Kare mei te tuanga Tiapani rai, kua akakite te atikara i tetai manako ke no te reira tare anga: I te au ra angaanga tataki tai, kua akapou te au metua tane Tiapani e 36 ua miniti ma ta ratou tamariki. Me akaaiteia atu, te akapou ra te au metua tane i Tiamani Opunga e 44 miniti ma ta ratou au tamariki i te ra tataki tai, i Marike, e 56 miniti.

Kare ua e ko te metua tane te akapou meangiti ra i te tuatau ma ta ratou tamariki. E maata ua atu te au metua vaine te angaanga ra i vao ake i te kainga. Ei akaraanga, e manganui te au metua vaine takaua kua angaanga ei turu i te ngutuare tangata. Tei tupu mai, kua topa te tuatau akapou anga a te au metua​—te au metua tane e te vaine​—ma ta ratou tamariki.

Kua kitea e tetai 1997 apii anga tei tere atu i te 12,000 aronga mapu Marike e ko te au mapu e piri anga vaitata to ratou ma to ratou nga metua kua akara anga e meangiti ake te mamae mei te taitaia i te pae ngakau, kia manako tamate ua, kia piri atu ki roto i te ta, me kare kia kai i te au apinga akakona. Kua tuatua tetai o te aronga kimikimi tei piri atu ki roto i te apii anga e: “Kare e rauka ia koe te pirianga ma te au tamariki me kare koe i reira no ratou.” Te anoanoia ra te akapou anga te tuatau ma taau tamariki e te komunikeiti anga ma ratou.

Te Va Komunikeiti Anga

Ko tei ngoie ua kia kore te komunikeiti anga koia oki ko te au ngutuare tangata te noo mamao ra tetai metua mei te kainga i tetai angaanga mamao. E tikai, kare te va komunikeiti anga i kotinga uaia ki te au metua te noo mamao ra mei te kainga. Ko tetai au metua, noatu te noo ra i te kainga, kua aere ki te angaanga i mua ake ka tu mai ta ratou tamariki e ka oki mai ki te kainga i muri ake ka aere ratou ka moe. Ei pau no te kore te aravei anga, kua akapou etai au metua te tuatau ma to ratou ngutuare tangata i te openga epetoma e te au ra orote. Ka tuatua ratou no te akapou i tetai tuatau ma te “meitaki” ma ta ratou tamariki.

Inara, tei roto ainei te ngere anga i te maata te tuatau me kare te tuatau meitaki? Kua pau te tangata kimikimi ko Laurence Steinberg e: “Te mea matauia, ko te au tamariki te akapou maata ra i te tuatau ma to ratou nga metua ka meitaki atu i te au tamariki kare i akapou te tuatau. I te akaraanga e mea ngata no te akarava no te kore te tuatau. Te manako no te tuatau meitaki kua manako koreia.” Akapera tikai tetai vaine Burma i te manako anga. Ko tana tane​—e tangata Tiapani—​e oki mai ana ki te kainga i te ora tai me kare te ora rua i te au popongi tataki tai. Noatu kua akapou aia te tuatau ma tona ngutuare tangata i te openga epetoma, kua tuatua tana vaine: “Kare e ki te ngai va i te mea tei te kainga i te Maanakai e te Tapati e no te kore i piri mai ki te ngutuare tangata i te katoa anga o te epetoma. . . . Ka rauka ainei ia koe kia kore e kaikai i te au ra e ka kai i te au kai no te au ra i te Maanakai e te Tapati?”

Anoanoia te Tauta Anga o te Manako Akava Ngakau

E ngoie ua i te tuatua e kia rave ua i te komunikeiti anga i roto i te ngutuare tangata. Te au umuumu anga no te rapu anga i tetai oraanga e te oronga anga no te ngutuare tangata kare te reira e akariro ana e kia ngoie ki tetai metua tane me kare tetai metua vaine angaanga kia akapou te tuatau ma te ngutuare tangata. E manganui te umuumu ra to ratou au turanga ia ratou kia akaruke i te kainga kua komunikeiti putuputu na roto i te terepaoni me kare na te tata pepa. Me tei te kainga e me kare ra, ka anoanoia te tauta anga o te manako akava ngakau kia akono i te komunikeiti meitaki ma te ngutuare tangata.

Ko te au metua tei manako meangiti no te komunikeiti ki to ratou ngutuare tangata ka tutaki no ta ratou i kopae. Kua aro tetai metua tane tei akapou meangiti i te tuatau ma tona ngutuare tangata, kare e kaikai ana ma ratou, i te au tupu anga kino. Kua kino tikai tana tamaiti, e kua mou tana tamaine no te keia anga. I te metua tane e akapapa ra no te aere ki te ngai golf i tetai popongi Tapati, kua ava atu te tamaiti: “Ko mama ua ainei te metua i roto i teia kainga?” i nana ei. “Na mama e iki e eaa te au apinga i te ngutuare. Papa kare roa koe . . . ,” i aue ei te tamaiti.

Kua akariro te reira au tuatua i te papa kia manako. I te openga ra kua iki aia, ei akamata anga, ka kaikai aia i te popongi ma te ngutuare tangata. I te akamata anga, koia ua e tana vaine. Ma te marie, kua piri mai te tamariki ki roto, e kua riro mai te kaingakai kaikai i te popongi ei ngai komunikeiti anga. Kua taki atu teia ki te kaikai kapipiti a te ngutuare tangata i te aiai. No reira, kua tauta taua tangata ra i te tauturu i tona ngutuare tangata kia kore e pueu.

Tauturu mei te Tuatua a te Atua

Te akamaroiroi ra te Pipiria i te au metua kia akapou te tuatau i te komunikeiti ma ta ratou tamariki. Na roto i te peroveta ko Mose, kua akoia to Iseraela: “E akarongo mai, e Iseraela e: Ko Iehova to tatou Atua, okotai Iehova. E teianei, e inangaro atu koe i to Atua ia Iehova ma to ngakau katoa, e ma to vaerua katoa, e ma to maroiroi katoa. E teianei au tuatua taku e akaue atu kia koe i teianei rā, ei roto i toou ngakau vai ei; E ka apii tamou tikai koe i te reira ki taau au tamariki, ko taau ïa e tuatua kia noo ua koe i roto i to are, e kia aere ua koe na te arataa ra, e kia akāvai koe ra, e kia tu koe ki runga ra.” (Deuteronomi 6:4-7) Ae, ko tera ia tatou e au metua ka anoanoia kia manako rave ua i te akapou te tuatau ma to tatou ngutuare tangata me ka apii tatou i te au tuatua a te Atua ki roto i te au manako e te au ngakau o te tamariki.

Ma te tau ra, kua akaari mai te 1997 tare anga e tere atu i te 12,000 mapu Marike tei taikuia i mua ana e “i rotopu e vaitata i te 88% . . . o te katoa anga tei ripoti e e akonoanga ta ratou, kua paruruia te puapinga o te akonoanga e te pure.” Te kite ra te au Kerititiano mou e ka paruru te apii anga akonoanga tau i te kainga i te au mapu mei te au apinga mei te apinga akakona, te taitaia manako ngakau, te tamate ua, te ta ua, e te vai atura.

Kua manako etai au metua e mea ngata no te akanoo i tetai tuatau no to ratou ngutuare tangata. Te tika ra teia ki te au metua vaine takaua, te ka rekareka ua i te akapou te tuatau ma ta ratou tamariki inara kua anoanoia kia angaanga ra. Akapeea e raukai ia ratou te akanoo i te tuatau puapinga ma to ratou ngutuare tangata? “E tāpu koe i te pakari meitaki e te akono,” i raurau ei te Pipiria. (Maseli 3:21) Ka rauka i te au metua te “pakari meitaki e te akono” ei akanoo te tuatau no te ngutuare tangata. Akapeea ra?

Me e metua vaine angaanga koe e kua roiroi i muri ake i te angaanga i te ra, kore oki koe e pati i taau tamariki kia tauturu mai ia koe i te tunu kai? Ka oronga taua tuatau akapou kapipiti i te tuatau kia piri vaitata tetai ki tetai. I te akamata anga, penei ka anoano maata ia te tuatau no te akao anga mai i taau tamariki. Inara, kare e roa, ka rekareka koe i te reira e te akarava ra i te taime.

Penei e papa koe ma tetai papaanga au apinga ka anoanoia kia raveia i te au openga epetoma. Kore i reira e akono i etai o teia au angaanga ma taau tamariki? Ka komunikeiti koe kia ratou ia kotou e angaanga kapipiti ra i taua taime rai te oronga ra kia ratou i te au terenianga puapinga. Te ako anga a te Pipiria kia tuatua i te au tuatua a te Atua ki taau uanga te akamaroiroi ra ia koe kia tuatua kia ratou me “noo ua koe i roto i to are, e kia aere ua koe na te arataa ra”​—e tikai, i te au atianga ravarai. E akatutu anga o te “pakari meitaki e te akono” kia komunikeiti ma taau tamariki ia kotou e angaanga kapipiti ra.

I te akapouanga te tuatau ma toou ngutuare tangata e au tutaki anga mutu kore to te reira. “Te aronga i akarongo i te ako ra, te reira te pakari,” i na te materi Pipiria ei. (Maseli 13:10) Na te komunikeiti anga ma toou ngutuare tangata, ka rauka ia koe i te oronga kia ratou i te arataki anga pakari i roto i te au maro anga o te ora anga i te ra. Ka akaora taua arataki anga te orongaia ra i teianei i te tuatau e te mamae ngakau a te tuatau ki mua. Pera katoa, ka tauturu te reira i toou tu mataora e to ratou katoa. Kia oronga i taua arataki anga, ka anoanoia koe kia keri oonu i te vairanga o te pakari puapinga tei kiteaia i roto i te Tuatua a te Atua, te Pipiria. E taangaanga i te reira ei apii i taau tamariki e kia arataki i te takainga o toou ngutuare tangata.​—Salamo 119:105.

[Tutu i te kapi 4]

Ko te au mapu e piri anga vaitata to ratou ma to ratou nga metua kua akara anga e e meangiti ake te mamae mei te taitaia i te pae ngakau

[Tutu i te kapi 5]

Ka apai mai te komunikeiti anga meitaki i te au puapinga i te oraanga pamiri

[Tutu i te kapi 6]

Ia koe e angaanga kapipiti ra ma taau tamariki, ka komunikeiti koe e ka oronga i te au terenianga puapinga