Akakitekite Anga Manako i Roto i te Ngutuare Tangata e i Roto i te Putuputuanga
“Ei tuatua aroa ua anake ta kotou, kia rapakauia i te tai.”—KOLOSA 4:6.
1. Eaa ta Adamu i tuatua i ta te Atua ra oronga anga ia Eva kiaia?
“KARE e tangata e mei te motu ra . . . Te tangata ravarai e tuanga ia no te enua maata.” Ko ta tetai tangata matakite i te au reta i tata, i etai anere mataiti i topa. I tana tuatuaanga i te reira, te akatika ua ra aia i ta Tei Anga maira i tuatua kia Adamu: “Kare ïa e meitaki kia noo ua te tangata koia anake ra.” Ia Adamu te apinga oronga uaia mai te tuatua e te reo, no te mea nana i tapa i te au manu katoatoa. Inara kare tetai atu mea ora i reira kia akakitekite manako raua ko Adamu ra. No reira rai i ta te Atua oronga atu anga ia Eva manea ra kiaia ei vaine nana, kua karanga aia: “I teianei e ivi teia no toku nei ivi, e kiko oki no toku nei kiko”! E no reira i te akamata anga te ngutuare tangata mua ra kua akamata a Adamu i te akakitekite manako ma tetai tangata.—Genese 2:18, 23.
2. Eaa te akatupu anga kino te ka rauka mai no te akaaere kore i te akarakara anga tivi?
2 Ko te kapiti anga o te ngutuare tangata te ngai meitaki ia no te akakitekite anga manako. E tika, te vai ra te puapinga anga o te oraanga ngutuare tangata ki runga i te reira. Inara, ka anoanoia tetai taime e te tauta anga no te akakitekite manako atu. I teia tuatau nei, ko tetai keia maata rava i te taime ko te tivi ia. Ka riro ia ei apinga akakino i nga tuanga e rua. I tetai pae, ka rauka i te reira te akavareanga e ka riro te au mema o te ngutuare tangata kia tavarengaia ki te reira, e ko te tupuanga ka ngere i te akakitekite anga manako. I tetai pae, ka rauka i te tivi tetai mataara no te takore anga i te mamae o te ngakau me e au tu kite kore anga etai. Kare e akatikatika i te au manamanata, ka iki ua etai nga tokorua akaipoipo kia noo muteki ua e ka akarakara tivi. No reira ka riro mai te tivi ei turu kia kore e akakitekite manako, e kua karangaia te reira ko te akakino maata i te akaipoipo anga. Ka tau te aronga e rave anga ngata ra i te akono i te akarakara tivi ki tona ngai akaaka ua penei ka tau kia takore takiri atu i te reira.—Mataio 5:29; 18:9.
3. Eaa te puapinga i rauka i tetai papaki ua te kotingaanga i te akarakara tivi?
3 Ko te tika, e meitaki te au akakite anga kua rauka mai te akakite maira i te au akameitakianga tei tupu i te akakore atu anga i te akarakara tivi me kare te akameangiti mai anga i te akara anga. Kua tata tetai ngutuare tangata: “Kua maata atu ta matou tuatua anga tetai ki tetai . . . , kua maata atu te akarakara Puka Tapu . . . Kua tarekareka kapiti matou . . . Kua maata atu ta matou angaanga tutu aere.” Kua tuatua katoa tetai atu ngutuare tangata i muri ake i te akakore anga i ta ratou tivi: “Kare e kua toe anake ta matou moni mari ra kua riro matou kia piri vaitata ei ngutuare tangata e kua kitea e matou e manganui atu etai apinga puapinga no te rave i to matou taime. Kare matou e maromaroa.”
Akaraanga, Tuatuaanga, e te Akarongoanga
4. Akapeea tetai tokorua akaipoipo i te akakitekite manako anga i te tu ariki no tetai e tetai?
4 E tuke tuke te akakitekite anga manako i roto i te ngutuare tangata. Ko etai tu kare na te tuatua anga. Me akara atu nga tangata tokorua tetai ki tetai, ko tetai tu ia no te akakitekite anga manako. Te noo kapiti anga ka akakitekite te reira i te manako meitaki ra ki tetai. Ka tau nga tokorua kia akakore i te taka ke anga tetai i tetai no etai tuatau roa mari ua ra me e tumu kopae koreia. Ka rauka i nga tokorua akaipoipo i te akatupu i te mataora tetai i tetai na te rekareka anga i to raua piri anga vaitata i roto i te tapeka anga o te akaipoipo anga. Na te tu inangaro e te akangateitei ta raua akono atu tetai ki tetai, i te ngai tangata e me i te ngai taka ke, te akaari anga i te manako tau no te kakau e te tu akono, ka rauka ia raua i te akakitekite muteki ua i te tu ariki anga oonu tetai no tetai. Kua akakite mai te Ariki pakari ko Solomona i te reira i te au tuatua: “Kia akameitakiia taau vai puna: e kia rekareka koe i te vaine o toou ou anga ra.”—Maseli 5:18.
5, 6. Eaa i tau ei te tane kia kite i te puapinga no te akakitekite anga manako ma ta ratou vaine?
5 No te akakitekite anga manako te anoano katoia ra te pukapuka anga, te oronga anga tuatua tetai e tetai—tuatuanga ma etai e etai, kare kia etai e etai. Te ngere ra i reira i te manako ngakau no tei tuatuaia atura. I te mea e meitaki atu etai vaine i te tane no te akakiteanga i to ratou manako ngakau, kare te reira i te kotoe anga no te au tane kia riro mai ei tokorua muteki ua. E mea tau no te au tane Kerititiano kia matakite e ko te ngere i te akakitekite anga manako ko tetai manamanata maata ia i roto i te au akaipoipo anga e manganui, e no reira ka tau ratou kia rave pakari i te akatuera ua anga i te au mataara no te akakitekite anga manako. E tika, ka rave ratou i teia, me ka rave kapiti ratou ko ta ratou au vaine, i te akono anga i te ako meitaki ta te apotetoro ko Paulo e oronga maira ia Ephesia 5:25-33. Kia aroa atu te tane i tana vaine mei tona uaorai kopapa ra, ka tau aia kia manako atu i te meitaki no tona oraanga e kia mataora ia, kare i tona anake ua. E tupu ei te reira, kare e tau kia akakoreia te akakitekite anga manako.
6 Kare e tau te tane kia manako e ka kite ua mai tana vaine me kare ka rauka iaia te akataka e te manako ariki atura aia kiaia. Ka anoano aia kia akapapu atu tana tane e te aroa atura kiaia. Ka rauka iaia i te akaari i tona manako ariki anga na te au tu e manganui—na te au tuatua akapaapaa atu e te oronga anga apinga aroa kare i manakoia mai, pera katoa te akakitekite anga kiaia i te au mea penei ka piri atu kiaia ra. Te vai katoa ra te akaaoanga no te akakiteanga i te ariki anga rekareka no te au tauta anga a tana vaine, me ko tona akamanea anga iaia uaorai, ko tana angaanga pakari no te ngutuare tangata, me kare tana turu anga ma tona ngakau katoa i te au angaanga no te pae vaerua. Kapiti katoa oki, no te tane kia akono i te ako a te apotetoro ko Petero ia 1 Petero 3:7 ra, ‘kia noo atu ma tana vaine ma te kite,’ ka tau kia manako atu iaia, ka rauka te akaari atu na te akakitekite anga manako ma ia katoa ra i te au mea ravarai no raua ra, ma te orongaanga i te akangateitei anga ki runga iaia ei te ariki paruparu ra.—Maseli 31:28, 29.
7. Eaa ta te vaine apainga no te akakitekite manako anga ma tana tane?
7 Pera katoa oki, no te vaine kia akono i te ako no te kauraro anga ia Ephesia 5:22-24, ka tau aia kia akono i te akatuera tamou anga i te au mataara no te akakitekite anga manako i rotopu iaia ma tana tane. Ka anoanoia aia kia oronga ki tana tane i te “akangateitei oonu,” i tana tuatua anga e pera katoa tona tu akono. Auraka aia e rave taka ke i tana tika e kare e manako atu i te inangaro o tana tane. (Ephesia 5:33, NW) I te au tuatau ravarai, e mea tau kia tuatua muna raua raua uaorai ko tana tane.—Akaaiteia atu kia Maseli 15:22.
8. E tamou ei i te akatuera ua i te au mataara no te akakitekite anga manako, eaa ta te au vaine ka tau kia rekareka i te rave?
8 Pera katoa, ka tau te vaine kia paruru atu i te mamaeanga muteki ua ei akakite i tona tangi kiaia uaorai. Me e manako tarevake tetai, e kimi aia i te tuatau tika ei taiku anga i te reira. Ae, e akara i tetai apiianga mei ko mai i te Ariki Vaine ra ia Esetera. E tumu no te ora e te mate tona kia oronga mai kia manakoia e tana tane. Na tana raveanga viviki ma te pakari e te tau i riro ei ei ora no te au ngati Iuda. E kaiou ia na tatou ki to tatou nga tokorua e kia tatou uaorai oki kia akakitekite manako me kua mamae tatou e me te mamae ra. Na te mako e te tu akono tau i te Atua no te akakata ka rauka i te tauturu i te akakitekite anga manako kia ngoie ua.—Esetera 4:15–5:8.
9. Eaa te tuanga ta te akarongoanga ka akatupu i roto i te akakitekite anga manako?
9 E mea tika katoa i te tuatua anga kia akatuera ua i te au mataara no te akakitekite anga manako e apainga te reira kia akarongo atu tetai e eaa ta tetai e tuatua maira—e kia tauta kia kite e eaa tei kore i tuatuaia mai. Te anoanoia ra kia tamanako atu ki tei tuatua mai ra. Kare e kia kite anake i te manako no te reira mari ra ka anoano katoaia tetai kia tamanako atu ki te manako ngakau tikai o te au tuatua i tuatuaia maira, koia oki te tu o te tuatua anga i tetai apinga. E putuputu te tane i te ngere i teia ngai. Penei ka mamae te au vaine no te kore te au tane e akarongo atu. E ka tau katoa oki te au vaine i ta ratou tuanga kia akarongo meitaki atu no reira ratou e auraka e viviki ua te akaoti anga manako. “E riro te tangata pakari i te akarongo, e e tupu te kite.”—Maseli 1:5.
Akakitekite Anga Manako i Rotopu i Nga Metua e te Tamariki
10. Ei rave anga i te tika i te akakitekite anga manako ma ta ratou tamariki, eaa ta te au metua ka tau kia rekareka i te rave?
10 Te vai katoa ra te turanga e e ngata te akakitekite anga manako i rotopu i te au metua e ta ratou tamariki. Kia “apii i te tamaiti i te arataa e tikaʼi iaia kia aere ra” ka anoanoia te akatupuanga i te au mataara no te akakitekite anga manako. Na te raveanga i te reira e tauturu i te akapapu “e kia pakari aia ra, kare e akaruke i taua arataa ra.” (Maseli 22:6) Te riro atu anga nga tamariki a etai metua ki teianei ao i etai tuatau te tupu ra no tetai va i te akakitekite anga manako tei akamata mai i te mapu anga mairai. Te akakite ateaia maira te apainga a te au metua i te rave tamou anga i te akakitekite anga manako ma ta ratou tamariki ia Deuteronomi 6:6, 7: “E teianei au tuatua taku e akaue atu kia koe i teianei rā, ei roto i toou ngakau vai ei; E ka apii tamou tikai koe i te reira ki taau au tamariki, ko taau ïa e tuatua kia noo ua koe i roto i to are, e kia aere ua koe na te arataa ra, e kia akāvai koe ra, e kia tu koe ki runga ra.” Ae, ka tau te au metua kia akapou i te tuatau ma ta ratou tamariki! Ka tau ratou kia rekareka i te tuku atinga no te pae i ta ratou au tamariki.
11. Eaa etai au apinga te ka tau te au metua kia akakitekite manako ki ta ratou tamariki?
11 E te au metua, e akakitekite manako atu ki ta kotou tamariki e te inangaro maira a Iehova ia ratou e pera katoa te inangaro ra kotou ia ratou. (Maseli 4:1-4) E akakite kia ratou i to kotou rekareka anga i te tuku atinga i te au meitaki e te au mareka anga kia rauka te tupu anga manako, te manako ngakau, i te pae kopapa, e te pae vaerua oki. Ko tetai apinga maata no teia tu ko te kite i to ratou tu, koia oki, te kite o te au metua i te akara anga i te au apinga na roto i te mata o ta ratou au tamariki ra. Na te akaarianga i te aroa noinoi kore, ka rauka ia kotou te au metua i te akatupu i tetai tatua maroiroi no te taokotai anga ma ta kotou tamariki e ka akamaroiroi katoa ia ratou kia akakite i to ratou manako muna kia kotou e kare ki te au taeake o to ratou mataiti ra.—Kolosa 3:14.
12. Eaa i tau ei te au mapu kia rave matara ua i te akakitekite manako ma to ratou au metua ra?
12 I tetai pae, te au mapu, e apainga ta kotou kia akakitekite manako atu ma to kotou au metua katoa ra. Na te manako arikianga i ta ratou i rave no kotou ka tauturu ia kotou kia irinaki kia ratou. Te anoano ra kotou i ta ratou tauturu e te turu anga, e ka ngoie ua ia ratou i te oronga i te reira me te rave mataraia ra te akakitekite anga manako ma ratou ra. Eaa ka tuku ei na te au taeake o to kotou mataiti ra e oronga atu te apiianga no kotou? Penei e meangiti ua ta ratou i rave noou me akaaiteia atu ki ta to kotou au metua. Kare i maata atu to ratou kite i te oraanga i toou, e me kare a ratou i te tuanga no te putuputuanga, kare o ratou manako tikai no toou meitaki anga mutu kore.
Akakitekite Anga Manako i Roto i te Putuputuanga
13, 14. Eaa te kaveinga no te Puka Tapu te akamaroiroi maira i te akakitekite anga manako i rotopu i te au Kerititiano?
13 Ko tetai atu akaaoanga ko te akatuera tamou anga i te au mataara no te akakitekite anga manako ma to tatou au taeake i roto i te putuputuanga. Te ako maroiroiia maira tatou e auraka e akaruke ‘i to tatou akaputuputu anga.’ Eaa te akakoro anga no tatou kia akaputuputu? Kia “akamaroiroi atu ei kia maata te aroa, e i te angaanga memeitaki ra.” Te anoanoia ra te akakitekite anga manako. (Ebera 10:24, 25) Me ka akariri mai tetai ia koe, kare takiri te reira i te tumu no te kore e aere atu ki te au uipaanga. E tamou i te akatuera ua i te au mataara no te akakitekite anga manako na te aruanga i te kaveinga o te ako ta Iesu i oronga mai no tatou tei tataia ra ia Mataio 18:15-17. E tuatua atu ki tei akariro ra ia koe kia mataora kore.
14 Me e pekapeka toou ma tetai o te au taeake ra, e akono i te ako Tuatua Tapu mei tei kitea ra ia Kolosa 3:13 (NW): “E tamou ua rai i te akakoromaki i tetai e tetai e te akakore anga ia tetai me e tumu ta tetai no te tapepeanga ki tetai. Mei ia Iehova ra i akakore ua mai ia kotou, kia pera katoa kotou.” Te akataka maira te reira i te akakitekite manako kare e kia kore e tuatua atu ki tetai. Me ka kite koe e tera tetai te kore ra e akaoaoa mai kia koe, e akono i te ako te kitea ra ia Mataio 5:23, 24. E tamata i te akakitekite manako, e tauta kia tupu te au ma toou taeake. Te anoanoia ra te aroa e te taakaaka no teia i toou tuanga, inara e kaiou ia naau kia koe uaorai e pera katoa oki ki toou taeake kia aru i ta Iesu ako.
Ako e te Akamaroiroi
15. Eaa i tau ei no te au Kerititiano kia kore e poka i te akakitekite manako no te ako me tei iaia tetai turanga tika no te rave i te reira?
15 Te o katoa maira te apainga no te akakitekite manako ki te akonoanga i ta Paulo i ako maira ia Galatia 6:1: “E te au taeake ra, kia rokoia tetai e te apa ra, ka akaora kotou ko tei akono i ta te Vaerua ra i te reira, ma te ngakau maru; ma te manako ia koe uaorai, ko te timata katoaia aea koe.” Na te tu tau e akariro ia tatou kia ariki i ta tetai atura akakiteanga mai kia tatou i to tatou tarevake i ta tatou tuatua anga me kare te tu akono ra. Ko te mea tika, ko tatou ravarai ka tau kia manako mei te tata taramo ia Davida rai i tana tata anga: “Me ka papa mai te tangata tuatua tika iaku nei, e aroa takinga meitaki ia; me ka ako mai oki aia iaku, ka riro ia ei manongi ki runga i te upoko, kare toku nei upoko e akakore i te reira.” (Salamo 141:5, NW) Ka tau tikai te aronga pakari ei akatauanga meitaki no te tu taakaaka, kare e maro ki tona uaorai manako mari ra ka papa no te ariki i te akatikatika anga, ma te manako anga e ‘ko te putaputa na tetai oa aroa i ko e mea tiratiratu ia.’—Maseli 27:6, NW.
16. Eaa te tu akakitekite anga manako te ka tau te aronga mapu vaa tuatua kia ariki?
16 Ko te mataara ia no te pakari e te mako no te au mapu kia kimi i te ako e te arataki anga no ko mai i te au Kerititiano pakari ra, tei ia ratou oki tetai apinga puapinga no te oronga mai. Noatu rai ko te aronga pakari ka puapingaia i teia mataara. Ei akatauanga, kua karanga tetai tangata pakari i tana ako anga e ko te au akameitakianga tei taikuia ra ia Apokalupo 7:16, 17, no te kore e pongi akaou e te kaki vai akaou, e apinga ia te ka tau te au mamoe ke atu ra kia tapapa atu i roto i te ao ou. Inara, kua akakiteia mai e ko te reira irava ko tona tupu anga maata ko teia tuatau nei ia. (Akara i te Revelation—Its Grand Climax At Hand!, nga kapi 126-8.) I manako tetai o te aronga pakari ra e ka tau aia kia akakite atu i te reira tumu, inara i mua ake ka rave ei aia i te reira, kua tuatua mai taua tangata nana ra te ako anga i te tereponi e kua ui mai me e manako etai e meitaki mai ei tana ako anga. Ae, e rave tatou kia ngoie ua no te aronga te ka inangaro i te tauturu mai ia tatou na te akakitekite manako anga i to tatou anoano kia akoia mai. Auraka tatou e akariri ua me kare e manako tau kore ua.
17. Akapeea te akakitekite anga manako e riro e ei akamatutu i to tatou au taeake?
17 Kua akakite mai te Ariki ko Solomona i tetai kaveinga te ka tau kia akapiriia mai ki ta tatou uriuri anga manako. Kua karanga aia: “Auraka koe e tāpu i te meitaki i te tangata e tau iaia ra, e tei to rima rai taua meitaki ra kia o atu.” (Maseli 3:27) Ko te aroa ta tatou kaiou ki to tatou au taeake. Kua karanga a Paulo: “Auraka kotou ei kai ou na te tangata ravarai, kareka kia aroa atu tetai ki tetai: ko tei aroa atu oki i tetai ke ra, kua akono ïa i te ture.” (Roma 13:8) E no reira kia oronga ua i ta kotou au tuatau no te akamaroiroi anga. E tavini orometua ou ainei tetai te oronga ra i tana ako anga mua i te ngai tangata ra? E tuatua akameitaki atu iaia. E tauta anga pakari ainei ta tetai tuaine me kare i meitaki tikai ainei tana tuatua anga i te Apii Orometua Teokaratiki? E akakite kiaia i toou rekareka i tana tauta anga. Ko te mea matauia, te rave pakari ra to tatou au tungane e te au tuaine kia meitaki ta ratou tuanga e ka akamaroiroiia e te akakite anga aroa atu i te manako ariki anga.
18. Me ka kiteia te tu irinaki maata rava iaia uaorai, eaa te mea takinga meitaki no te rave?
18 E tuke anga, penei e tangata ou tei tuatua mai e maata tona kite, inara i te mea e ou aia, penei ka maata tona akaari i te tu irinaki kiaia uaorai i tei tau ra. Eaa te tu akakitekite anga manako te ka tika kia orongaia i konei? Kare ainei i te takinga meitaki e na tetai no te aronga pakari e tuatua akameitaki atu iaia no etai tumu o tana tuatua anga mari ra, i reira tikai, ka akakite maru atu ei i etai au tu e tau aia kia akamako i te tuatau ki mua? Ka akaari te reira tu akakitekite anga manako i te aroa taeake e ka tauturu i te aronga ou kia akakore vave i te au tu akono kino, i mua ake i te riro anga kia akaia.
19. Eaa ra i tau e kia riro mai te aronga pakari e te au upoko ngutuare tangata ei aronga akakitekite manako?
19 Ka akakitekite manako te aronga pakari ma ratou uaorai e ma te putuputuanga oki i te au mea e puapingaiaʼi—inara, eiaa e akakite i te au mea muna, te piri atura ki te au manamanata tei akavaia ra. Inara, ko te maata rava te rave anga muna, ka akatupu i te irinaki koreia i te akamaroiroi kore e ka akakino i te vaerua pumaana i roto i te putuputuanga—me kare i te ngutuare tangata. Ei akatau anga te rekareka nei te katoatoa i te akarongoanga i tetai ripoti akamatutu. Mei te apotetoro ko Paulo i inangaro ra i te akakitekite manako i te au apinga aroa i te pae vaerua, me te reira katoa te aronga pakari ka tau kia umuumu i te akakite i te au tuatua ei akamatutu ia etai atu ra.—Maseli 15:30; 25:25; Roma 1:11, 12.
20. Eaa te tuanga o te akakitekite anga manako te ka uriuriia i te tumu tuatua ka aru mai?
20 Ae, e mea puapinga maata te akakitekite anga manako i roto i te putuputuanga Kerititiano e te ngutuare tangata Kerititiano oki. Pera katoa oki, kare e meitaki kia akakoreia i tetai atu ngai ke ra. I teea ngai? I te angaanga orometua Kerititiano ra. I te tumu tuatua ka aru mai, ka uriuri manako tatou i etai mataara no te akameitaki atu i ta tatou akakitekite anga manako karape i roto i teia angaanga puapinga maata.
Akapeea Koe Me Pau?
◻ Akapeea te akakore anga i tetai manamanata putuputu no te akakitekite anga manako o te ngutuare tangata?
◻ Akapeea e raukaʼi i te au tane e te au vaine i te akono i te akaaoanga no te akakitekite anga manako?
◻ Akapeea e raukaʼi i te au metua e te au tamariki te kopae ke atu i te uki va ra?
◻ Akapeea te akakitekite anga manako e riro e ei akamatutu anga i roto i te putuputuanga e te ngutuare tangata ra?
[Tutu i te kapi 23]
Ka akatupu te akakitekite anga manako meitaki i te tu akono e te mataora no te ngutuare tangata