Te Kaka o te Aronga Upoko Inaina

MEI teaa atura te rekareka i te tuatua ki te au tangata e te au vaine akarongo i taito ra! Ka akamanako ana i te tuatuaanga ki te au tangata mei ia Noa, Aberahama, Mose, e Ioane Papetito, e pera katoa ki te au vaine mei ia Sara, Rahaba, Ruta, e Debora! Kare ainei koe e umere i te akarongo ia ratou i te akakite anga i te au papaanga tei kiteia o te au rave anga puapinga o te au tuatau i topa ra?

Pera katoa i teia tuatau, kare ainei koe e rekareka i te akarongoanga i te aronga ruaine akarongo i te oronga anga i te au kite anga no runga ia ratou e tetai atu e i akapeea te tamou anga i to ratou tu akono mou ki te Atua i raro ake i te au timata anga, kapiti atu te au arai anga, te au papaanga, e te tapeka anga no te tu tika ua nei? E papu rava ia! To tatou aroa no te Atua e to tatou tu ngateitei no ratou ka tupu ua atu te reira ia ratou e akakite maira i to ratou au manako ngakau e to ratou tu ariki tikai ma te ngakau tae no te akono anga aroa a Iehova.

I rotopu i te iti tangata o te Atua, kua akangateitei uaia rai te au tane e te au vaine ruaine no ta ratou kite anga, te kite, e te pakari. Ko te tika, te ka aru mai, kua kapitiia mai te akauenga ki roto i te Ture tei orongaia e te Atua ki te au Iseraela: “E tu koe ki runga ki mua i te aroaro o te upoko inaina, e akangateitei koe i te tangata metua; E e mataku oki koe i toou Atua: ko au ko Iehova.” (Levitiku 19:32) Te tuatua Epera no te mataiti me kore mataiti ruaine no ko mai ia i tetai aiteanga tumu koia oki te “tupu anga inaina” e kua tuatua katoaia e ko te “upoko inaina.” No reira kua anoanoia te au Iseraela kia tu ki runga ei akairo akangateitei anga no tetai tangata ruaine, te raveanga i te reira te mataku anga i te Atua ma te ngateitei.

Te vai ainei te reira tu ngateitei i teia tuatau? Ei akaraanga, te akatuera ra ainei te aronga mapu i te au ngutupa ma te rave ua no te aronga ruaine? I runga i tetai pia neke ki ra, te oronga ra ainei te au mapu me kore te aronga mamaata mapu ra i to ratou ngai ki tetai tangata ruaine i te maata anga o te taime? Me kore ra te oronga noa ua ra ainei te aronga mapu ra i to ratou noo anga ki te aronga ruaine i runga i tetai pati me kore rerue ki? Te autu kore anga i te rave i teia au mea nei kua kitea katoaia i rotopu i te au Kerititiano.

Inara te akamareka anga i te Atua ko Iehova, kia rave te au Kerititiano kia rotai ki tona manako no te kopae i te manakoanga, te tuatua, e te au rave anga a te aronga ‘inangaro ia ratou uaorai, ei akarongo kore ki te au metua, ei akameitaki kore, ma te kore e aroa no te tu meitaki.’ (2 Timoteo 3:1-5, NW) Eaa i reira ta te Tuatua na te Atua i karanga no runga i te tu mapu i te pae i te upoko inaina?

Te Ririnui o te Mapu

Te kite ra te Puka Tapu i te maroiroi mapu e tona au meitaki, te akakiteanga e: “Te manea o te au tane mapu ko to ratou ririnui.” (Maseli 20:29, NW) I Iseraela i taito ra kua taangaangaia te ririnui o te au Levi mapu ra i ko i te iero, i te manganui o te taime no te au angaanga teiaa. I teia tuatau, e maata te au angaanga i roto i te au vakatori, i te au kainga Betela, e i runga i te au angaanga akatuanga a te Totaiete Punanga Tiaki te raveia ra e te au tane e te au vaine mapu tei oronga i to ratou maroiroi e te au kite no te akamaata i te au inangaro o te Patireia. (Mataio 6:33) Kua rekareka i reira ratou i te au puapinga memeitaki i te tavini anga i te Atua.

Ko te materi tei taikuia atura kua taopenga te reira ma te au tuatua, “e te kaka o te au tane ruaine ko to ratou upoko inaina.” Me kapitiia te maroiroi mapu ki te kite anga e te pakari o te au mataiti, kua akatupuia tetai kapiti anga ketaketa tikai.

Ei akatutu: Ko tetai mapu kamuta apiipii tei patiia kia tuku i etai au auaro kua kimi aia i te rave i te angaanga ma te tu oraora o te mapu. Kua kite atu tetai kamuta pakarikari ake, tei maata te kite anga e noatu tona maroiroi, kua tupaki te tauturu mapu i tetai naero e manganui te au taime i mua ake ka tuki ei te reira ki roto. Kua tuatua atu te tangata angaanga pakarikari ra e kia mou te tangata mapu i te amara i te ope o te mauranga, kare i te pae i te ngai o te auri. Na teia e raukaʼi i te tangata mapu i te tupaki i te au naero ma te ririnui maata atu, te akonoanga i te taime e te maroiroi.

Ka aite katoa ki tetai vaine mapu e te maroiroi penei ka apii aia mei te au tauta anga e te au tarevake e ka kino etai au kakau me kare te reira e puaia i tau ki te au ikuiku anga. Inara ko tetai vaine tei maata te kite anga, kua kite aia i te puapinga o te akapae anga i te tuatau no te iri i te au kakau no te pua takake i etai au kakau. Kua apii katoa aia e ka rauka iaia i te kopae i te raveanga i etai aurianga na te atuatuanga i te au kakau iaia e rave maira i te reira mei te taura kakau me kore mei roto i te matini tamaro kakau.

Te apiianga mei te au tangata e maata te kite anga ka akangoie te reira i te oraanga. Noatu rai, te vaira tetai tuatau e kare katoa e rauka i te au tangata e maata atu te kite ra i te rave atu i tetai au angaanga tei rauka ngoie ua ra iaia i te rave i tetai au mataiti i mua atu ana. Kua kite meitaki tetai tata e: “Me e mapu inara e kite, e ka rauka anake i te mataiti ruaine ra.” Inara mei teaa atura te meitaki me ariki te au tangata ruaine i te maroiroi o te aronga mapu e te akakoromaki i te oronga i te kite anga tei rauka i te au mataiti i aereia mai​—e te au mapu te ariki anga i te au manako tuatua ma te akaaka! Na teia tu, ka puapingaia nga pupu mataiti.

Te Raukaanga Mai te Kaka

Kare anake ua te mataiti i rava. “Kare ko te aronga ua e rai to ratou ra te pakari ra, kare oki ko te aronga ruaine anake te kite ra i te akavaanga.” (Iobu 32:9, NW; Koheleta 4:13) E puapinga tikai ei no te upoko inaina nei, e tau e e maata atu ta tetai tangata pakarikari i rave ana i tona oraanga i te akapou kope ua i tona au ra te akarakara tivi, te aereanga ki te au tarekareka anga, me kore ra te tamataora ua anga. Pera katoa i te au mataiti i muri ra, te anoanoia ra te aronga ruaine kia tamou ua atu i te apiianga.

Te akapaapaa ra etai au tangata no runga i te au mea tei raveia i ta ratou mataara i inangaro ra, me kore ka karanga ratou e: “Ko te kite anga te puapii meitaki rava atu.” Inara, te ako maira te Tuatua na te Atua e: “E riro te tangata pakari i te akarongo, e e tupu te kite, e rauka te kite tikai i te tangata akono meitaki.” (Maseli 1:5; akaaiteia atu kia 1 Korinetia 10:11.) Kare te kite anga i te puapii meitaki rava atu i te au taime ravarai, no te mea ka rauka ia tatou i te apii mei te au tarevake a tetai atu ma te kore e rave atu i taua au tarevake rai. Pera katoa, ka inangaro tetai Kerititiano i te manako tamou e “E korona manea te upoko inaina me kiteaia i te arataa o te tika.” (Maseli 16:31, NW) Ko te oraanga tei akapouia i roto i te tavini anga akarongo kia Iehova e mea manea mei tana akara anga e te tau ra kia akangateiteiia e tetai pae ei akaraanga meitaki. E tikai, te apiianga no runga i te Atua e te raukaanga te kite anga “i te arataa o te tika” ka rauka kia akamataia te reira i te akamata anga o te oraanga e e tau kia kore te reira i te rave anga ope kore.​—Roma 11:33, 34.

Ka rauka kia akatutuia teia e tetai kite anga tei o maira tetai tamaiti i Tuitene e itu ona mataiti. Kua pati aia ki te akaaere o te Apii Angaanga Orometua Tutaraatua i roto i te putuputuanga e me ka rauka kia piri atu aia ki roto i te apii. Kua ui mai te akaaere e, “Eaa ra?” I te reira, kua ariu atu te tamaiti meangiti e: “Kare e tau kia kaimoumou tetai i tona oraanga katoa!” (Koheleta 12:1) Mei teaa i reira te akaraanga papu no te mapu e te ruaine anake!

Akangateiteianga i te Upoko Inaina

Ko tetai manako manamanata i roto i te au tangata i teia tuatau koia ko te tuku anga i te puapinga maata ki runga i te maroiroi kopapa e te kite tarekareka e te akara meangiti anga i te aronga ruaine. Eaa tikai te tu o te Kerititiano ki te aronga upoko inaina i roto i te putuputuanga?

I te mea e ka akangaropoinaia te au Kerititiano ruaine, e tau tatou kia tamanako ia ratou e te akapou i te taime ma ratou ra. Ei akaraanga, i te au uipaanga epetoma a te Au Kite o Iehova i roto i te Are Uipaanga Patireia, te tauta ra ainei koe i te aravei i te aronga ruaine? Te ariki tikai ra ratou i te au araveianga a te aronga mapu e tetai pae atu. E mei teaa atura te rekareka o te aronga ruaine i te tae atu ki te au akaputuputuanga katoatoa o te au taeake irinaki o te au pupu mataiti tukeke! Noatu e e maata ta tetai tokorua mapu akaipoipo tei matau atu i te rave ma tetai atu au tokorua akaipoipo i to ratou pupu mataiti, e mea tutakianga tikai no te kapiti mai i te aronga ruaine i teia au akaputuputuanga mataora.​—1 Tesalonia 3:12; 5:15.

Mei teaa atura i reira te puapinga kia manako atu i te tuatuaanga ki te aronga ruaine! I te tuatua anga tetai taeake pakarikari e 40 au mataiti te tavini anga ia Iehova te tuatua okotai anga ki tetai atu tangata pakari e akapeea aia e raukaʼi kia taangaangaia i roto i te putuputuanga, kua karanga te tangata mapu ra e: “E meangiti taau ka rauka i te oronga.” Mei teaa atura te tuatua takinga kino! E meangiti mai te maroiroi o te taeake pakarikari mei te taime mua rai, kua meangiti mai tona piri anga atu ki roto i te angaanga tutu aere, e ko etai au puapinga o te akaaere anga e ngata roa te reira no tona au tu kite i teianei; inara, e maata tana ka rauka i te oronga. E maata tona au mataiti tei akaputuia i te pae o te tu pakari e te kite anga i te arataa o te tu tika. No te mea kua angaanga maata ana teia aronga ruaine ei aronga tutu Patireia, tei tamou marie i te takinga kino anga, tei apai i te au apainga teiaa i te apainga Kerititiano, e te tereni i tetai pae, te rekareka ra te iti tangata o te Atua i tetai akaaerenga ketaketa tei turuia e tona vaerua. E tau i reira ia tatou kia akaari i te tu ngateitei ki teia aronga ruaine ei aronga ako pakari, ei au tiaki aroa, e te au puapii tau tikai.

Te vai katoa ra te tumu meitaki no te tamanako tikai atu i te au manako tuatua tei raveia e te aronga ruaine. Ei akaraanga, penei ka tuatua mai tetai taeake kite e e tau kia kore te ngutupa o tetai Are Uipaanga Patireia e tukuia i te tua opunga o te are. Ko te au taeake mapu tei manako maata atu i te akara anga manea o te apinga kare ratou i aru ana i tona manako. Inara, e manganui te au mataiti i muri mai, kua anoanoia e kia nekeia atu te ngutupa no te mea kua riro te matangi putuputu e te ua mei te tua opunga ei akatupu i te reira kia pe. Ko te pakari tau o te kite anga e puapinga maata atu ia i te au tika no te manea ua nei. Me akangateitei te aronga mapu i te aronga ruaine na te akarongoanga i to ratou au tuku anga manako e te pakari tei tau ra, penei e riro teia ei akono i te taime e te moni. Noatu e kare te manako tuatua a te tangata ruaine ra e aruia, e tau aia kia akangateiteiia na te akakiteanga kiaia e kua tamanakoia ana te reira, inara na roto i tetai atu au tika i arataki atu ei ki tetai akaou atu tuku anga tuatua.​—Akaaiteia atu kia Maseli 1:8.

E Akara ki Mua, Auraka ki Muri

Ka manako etai au tangata ruaine i teia manako: “Kare e au taime mei te au taime taito rai i to taua mapu anga.” I te mea e ka manako ua i te au taime tei topa ra, inara e tau teia aronga ruaine nei kia akamaroiroiia kia akara ki mua ki te ra e raukaʼi ia ratou ta ratou tutaki i te rangi me kore te rauka anga te tu oraora ei mapu i raro ake i te tutara anga a te Patireia o te Atua. I te reira taime, te anoanoia ra ratou kia matakite i to ratou au kotinga no to ratou mataiti. E puapinga maata tikai teia tu matakite e tetai tu kangakanga mei te akara anga e kua akangaropoinaia tetai tangata ruaine no te au puapinga o te tavini anga.

Ei akaraanga, penei kua taangaanga putuputuia ana tetai taeake ruaine i runga i te porokarama uruoaanga i te au mataiti i topa. I teianei e manganui te aronga pakari mako ma tetai iki anga maata o te au tangata ma te au tu kite i te apii. Noatu e e mapu rai, kua akaari etai o teia aronga pakari i te tu maroiroi e te tu kite, e ka rauka i te apii meitaki e te oronga i te ako anga takinga meitaki, e ka rauka i te akamaroiroi i tetai atu. (1 Tesalonia 5:12, 13; 1 Timoteo 5:17) Te ka tupu, penei ka manako tetai taeake ruaine tei kore i o ki runga i te porokarama uruoaanga e kua akangaropoinaia aia e penei e kare e mataora i te au puapinga tei orongaia ki te aronga pakari tei mapu ra. Inara, ko te reira manako papu kore tei aere mai mei te tu ara o te tangata ka rauka te reira i te autuia atu. Ko te tika, ka rauka te katoatoa i roto i te putuputuanga i te tauturu na te tukuanga i te aronga pakari kia kite e te anoanoia ra ratou, e te inangaroia ra ratou no to ratou tu akarongo, e te riro ra to ratou manako ei mea puapinga.

E tikai, ka anoanoia te tangata ruaine kia maara e e tau kia akangateiteiia te au taeake akamori mei iaia rai te inangaro anga kia akangateiteiia. (Mataio 7:12; Roma 12:10) I te mea e ka maroia ratou kia akaangaroi no to ratou mataiti e te mamaeanga i tetai manako papu kore, e tau te aronga ruaine kia rekareka i to ratou au mataiti tavini anga akarongo. Te papu ra, e tau tatou katoatoa kia ariki tikai e mei ta Iehova akameitakianga, te vaira te tupu anga o te aronga akaaere tei tau meitaki no te akono i te angaanga e kia rave i te au apainga putuputuanga i te au urupu anana “mamoe ke” e putuputu atura ki te akaaerenga Kerititiano.​—Ioane 10:16; Isaia 60:8, 22; 2 Timoteo 2:2.

No te mamae, te autu kore anga i te pae kopapa, me kore tetai atu au tika, i etai au taime ka riririri te aronga ruaine. Te anoanoia ra te tu marama e te tu tangi i te tua o tetai atu au mema o te ngutuare tangata me kore putuputuanga. Te umuumu katoa ra e kia angaanga pakari te aronga ruaine i te tamou i tetai tu papu, te noo mapu anga i te ngakau e te manako. Te akarukeanga te oa mapu o tetai mema o te Pupu Akaaere o te Au Kite o Iehova i te Betela i etai au mataiti i topa ake nei, kua pati te tangata ruaine kiaia e kia manako mai i tetai tupau anga meitaki e kua karanga e e inangaro ake aia i tetai taeake mapu, manako pakari no te tauturu iaia kia noo mapu ua e te maroiroi. Kare te taeake ruaine akatainuia ra i inangaro i te akaangaroi me kore te ta maria mai, no te mea te vaira te angaanga kia raveia. Mei teaa atura te akaraanga meitaki o te akaraanga ki mua e te tamouanga i tetai akaraanga papu!

Ma te ekoko kore, “te manea o te au tane mapu ko to ratou ririnui, e te kaka o te au tane ruaine ko to ratou upoko inaina.” Mei teaa atura te vavaria me taangaanga te aronga mapu i to ratou maroiroi e kia taangaanga te aronga ruaine i to ratou pakari i te aruaruanga i te arataa o te tu tika! Te kite ra te au Kerititiano ruaine e te mapu anake i te rekareka maata ia ratou e akamaata taokotai ra i te akamori anga mou ia Iehova te Atua, “To te au rā taito ra.”​—Daniela 7:13.

[Tutu i te kapi 28]

E maata ta te au Kerititiano upoko inaina ka rauka i te oronga no te puapinga o tetai pae atu