Maara ia Iehova te Aronga Maki e te Ruaine

KA RIRO te aro anga atu i tetai “tuatau tumatetenga” ei mea ngata tikai. (Salamo 37:18, 19) Ka tupu mai teia tuatau nei ma te pakarianga mai o te mataiti e te au apikepike tei aru maira i te reira. Ka tomo etai pae ki roto i tetai tuatau tumatetenga me mamae ratou i te maki kino, no tetai tuatau roa. Penei ka manako ratou e te arataki ra te maki i to ratou oraanga, te taomianga i to ratou au manako e te au rave anga katoatoa.

E mea akapapuanga ra i te maara e te akara ua maira Iehova i tona au tavini katoatoa. Te rekareka ra tona ngakau me tamou ua atu tona au tavini akono i te akaari i te tu tiratiratu e te pakari noatu te mataiti ruaine, te maki, me kore tetai atu au turanga ngata. (2 Paraleipomeno 16:9a; Maseli 27:11) Te akapapu maira te Ariki ko Davida ia tatou e: “Te vaitata mairā Iehova i te aronga i kapiki atu iaia, . . . ka akarongo mai aia i ta ratou kapiki.” Ae, te kite ra aia i to ratou putoto anga; ka akaketaketa aia ia ratou ma tona vaerua. “E ka akaora oki aia ia ratou.” Te maara ra iaia a ratou e ka tauturu ia ratou kia tamou marie. (Salamo 145:18, 19) Inara akapeea tatou? Mei ia Iehova rai, te maara ra ainei ia tatou te aronga maki e te ruaine?

Te au apikepike no te tu maki me kore te mataiti ruaine, e au mea tika ia o te oraanga i roto i teianei akatereanga. E au tika ratou te anoanoia ra tatou kia akakoromaki e tae ua atu ki te taime e akatupu ei a Iehova i tana akakoro anga no te enua e te au tangata nei. I teia ra, e maata ua atu te au tangata te ora atura ki tetai mataiti roa, no reira e maata te numero tei kite ra i teia au apikepike ra. Tei kapiti atu, i to ratou mapu anga, e manganui tei paia e te au tumatetenga e te au maki akakino oraanga me kore akangoru ra. Na te pati roa teianei ao taito, ka tamou ua rai te maki e te mataiti ruaine ei au akaao anga maata.

Mei teaa atura to tatou tu ariki i ta tatou aronga maki e te ruaine tei tamou ua atura ei au akaraanga i “te akaruru anga i te kino e te akakoromaki”! Ae, “te karanga nei tatou e, [e mataora, NW] te aronga i tamou marie i te akakoromaki.” (Iakobo 5:10, 11) E manganui te aronga ruaine tei meangiti mai to ratou ririnui tei piri ana i te ngauru ua atu mataiti ki roto i te apiianga, te terenianga, e te mirimirianga a te aronga te arataki ra i te putuputuanga i teianei. Te rekareka katoa ra tetai numero o te aronga ruaine i te kite e te piri atura ta ratou au tamariki ki roto i te angaanga orometua tamou.​—Salamo 71:17, 18; 3 Ioane 4.

Na roto rai i te mataara aiteite, te ariki ra tatou i te aronga e maki kino to ratou i rotopu ia tatou, e noatu to ratou au mamae, te riro ra ratou ei akamaroiroi ia tatou na roto i to ratou tu akarongo. Me riro teia ei akapapu anga o to ratou manakonakoanga ma te taui kore, ka riro te tupu anga ei mea akamatutuanga e te akaketaketa i te akarongo. Te akaari maira to ratou tu au o te manako e te merengo anga i tetai tu akarongo tei pauna tikai no te aru.

E mea poitirere no tetai tangata kia pa vivikiia e te kaneta, te maki akamate, me kore etai atu turanga tei taui takiri i te oraanga o tetai. E timata anga ngata katoa no te au metua kia kite i ta ratou tamariki i te maki angaia me kore te mamae anga tei akatupuia e tetai tumatetenga. Eaa te ka rauka i tetai pae atu i te tauturu? Ka riro tetai tumatetenga i tetai ua atu taime ei timata anga no te akataeake anga Kerititiano katoa. E tuatau te reira no te akaari e ‘e taeake te oa mou i te tuatau tumatetenga.’ (Maseli 17:17, akaaite NW) Ma te tau ra kare e rauka i te katoa anga o te aronga maki e te aronga ruaine i te tapapa atu i te tauturu anga uaorai mei te mema takitai ravarai o te putuputuanga. Inara ka akapapu a Iehova e na roto i tona vaerua, e manganui te ka akakeuia i te tauturu na roto i te au mataara ke ke. E ka rauka i te aronga pakari i te akara i te au mea no te akapapu e kare e tangata i akangaropoinaia.​—Akara Exodo 18:17, 18.

E Tauta i te Marama

Na te tautaanga i te tauturu i tetai tangata, e mea puapinga kia rauka te komunikeiti anga meitaki, e ka anoanoia te taime, te akakoromaki, e te tu tangi. Ei tauturu, ka inangaro noa ua koe i te ‘akamaroiroi ma te au tuatua’; inara e akarongo meitaki i mua ake ka tuatua ei me kore ka rave ei koe, te openga e topa atu koe ki te riroanga mai ei ‘tangata akapumaana manamanata’ ra.​—Iobu 16:2, 5, akaaite NW.

I tetai au taime e ngata i te aronga maki e te ruaine i te uuna i to ratou tu apiapi. E manganui tei akaperepere i to ratou manakonakoanga o te nooanga kia ora atu i te mate maata, e i teianei te manako ra ratou e te o atura ratou ki roto i tetai taemoemo anga no te tuatau, e taemoemo anga kare ratou e manako e ka vini ratou. Pera katoa, i te maata anga o te taime ka riro to ratou turanga ei akaroiroi e te akaapiapi ia ratou. E mea putoto te akonoanga i te akarongo kia oraora e te ketaketa, i te mea tikai me kare e rauka akaou i tetai i te aru i to te ngakau anoano o te piri katoa anga ki roto i te angaanga orometua Kerititiano. Kua atoro tetai tangata pakari Kerititiano i tetai tuaine ruaine; i te pureanga ma ia ra, kua pati aia ia Iehova kia akakore mai i ta tatou ara. I muri ake i te pure kua kite aia e te aue ra te tuaine. Kua akamarama aia e kua anoano aia i ta Iehova akakore anga takake no te kore e rauka akaou iaia i te piri ki roto i te tutu aere anga mei tera are i tera are. Ae, te manakoanga o te rauka kore anga me kare te kore anga e tau, noatu i te maata anga o te taime kare e anoanoia, ka riro te reira ei akamaromaroa tikai i te ngakau o tetai tangata.

Kia matakite e ka pa te tu taitaia e te roiroi i te auanga o te manako. No te au apikepike o te mataiti ruaine me kore te apiapi o te maki kino ra, penei ka manako tetai tangata e kua akarukeia aia e Iehova, penei te karangaanga e: “Eaa taku i rave? Eaa ra i riro ei ko au?” E akamaara i te au tuatua a Maseli 12:25: “E aue tei te ngakau o te tangata ra, e piko ïa ki raro: okotai rava ra tuatua meitaki ra, rekareka akera ïa.” E tauta i te kimi i te au tuatua meitaki te ka akapumaana. Ko te aronga ruaine te mamae ra penei e mei ia Iobu rai te akakite anga i tetai anoano kia mate. Kare e anoanoia kia poitirere; e tauta kia marama. Kare teia au kopekope anga i te au tika o te ngere anga i te akarongo me kore te irinaki anga. Kua pure a Iobu kia ‘akapipiniia ki te vaarua,’ inara ko tana au tuatua i muri ake i te reira tuatua anga kua akaari ia i tona akarongo ketaketa e ka akatu mai a Iehova iaia a muri ake. Ka rauka i te akarongo ketaketa i te na roto i te au tuatau riri e te taitaia ma te noo vaitata rai i te pae ia Iehova.​—Iobu 14:13-15.

Akangateiteianga i te Aronga Maki e te Ruaine

E mea puapinga tikai i te akono i te aronga maki e te ruaine ma te ngateitei e te paapaa. (Roma 12:10) Me kare ratou e ariu viviki mai mei to mua ana me kore ra e rave maata, auraka e akamutu i te akakoromaki. Auraka e viviki i te taru mai ma te akatere. Noatu eaa te tu o ta tatou akakoro anga meitaki, me akono tatou na roto i tetai mataara taomi ua me kore akateretere ua, ka akakore te reira i te ngateitei uaorai o tetai tangata. Na roto i tetai manako apii anga tei neneiia i te 1988, kua akamarama tetai tangata kimikimi, ko Jette Ingerslev, i ta tetai pupu aronga uaorai e 85 o ratou mataiti i tamanako ei mea puapinga rava atu no to ratou tu oraanga: “Kua oronga ratou e toru au ngai e teitei te puapinga: te noo anga ma te au kopu tangata; te erata meitaki; e te openga inara kare i te mea meangiti, ko te rauka anga i te tuku i ta ratou uaorai au pau anga tuatua.” Ka akara ana e kare te pateriareka ko Iakoba i akonoia ana ma te akameangitiia e tana au tamaroa i tona ruaine anga; kua akangateitei uaia rai tana au mea i inangaro.​—Genese 47:29, 30; 48:17-20.

Ko te aronga tei maki ra kia akono katoaia ratou ma te tu paapaa. Kua ngaro i tetai tangata pakari te ravenga o te tuatua, te tatau, e te tata no te mea no tetai tarevake tei tupu i te tuatau o tetai vai. Kua riro teia ei papaki anga kino, inara kua manako tona au oa aronga pakari i te rave i tetai ua atu mea tei rauka ia ratou i te paruru iaia mei te manako puapinga kore anga. I teianei te tatau ra ratou i te au angaanga putuputuanga katoatoa kiaia e te kapiti iaia ki roto i te paranianga i tetai atu au mea a te putuputuanga. I te au uipaanga a te aronga pakari, ka tauta ratou kia kite e e eaa tona manako. Ka akakite ratou kiaia e te manako ra rai ratou iaia ei oa tangata pakari e te ariki ra i tona piri anga mai. I roto i te putuputuanga Kerititiano, ka rauka katoatoa ia tatou i te tauta kia kore te aronga maki me kore ruaine e manako e kua ‘titiriia i te ngai ke’ me kore kua akarukeia.​—Salamo 71:9, akaaite NW.

Te Tauturu kia Rauka te Maroiroi Pae Vaerua

Te anoano pouroa ra tatou i te kai pae vaerua no te akono i to tatou akarongo kia vai oraora e te ketaketa. No reira tatou i akamaroiroiiaʼi kia tatau i te Puka Tapu e te au puka Puka Tapu i te au ra e te piri maroiroi atu ki roto i te au uipaanga Kerititiano e te au angaanga tutu aere. I te maata anga o te taime, te anoano ra te aronga maki e te ruaine i te akatupu i teia, e e puapinga kia rave i tei tika ra i to ratou turanga tikai. Ma te mataora, ka rauka rai i te manganui i te aere ki te au uipaanga me orongaia te mataara e tetai tauturu meangiti i roto i te Are Uipaanga Patireia. Ka riro ta ratou aereanga ki teia au uipaanga nei ei akamaroiroi anga maata ki te putuputuanga. Te riro ra to ratou tu tamou marie ei mea akakeuanga e te akaketaketaanga akarongo.

I te au tu e manganui ka rauka katoa i te aronga maki e te ruaine i te piri meitaki atu ki roto i te angaanga orometua Kerititiano. Penei ka rauka etai pae i te kapitiia ki roto i tetai pupu motoka no te tutu aere anga, e kare e ekoko anga ka akaoraoraia ratou na te rauka anga i te rave i etai au atoro anga meangiti ua. Me kare teia e rauka akaou, ka kite ratou i te rekareka i te tutu aereanga i tetai ua atu taime ki te au tangata ta ratou ka aravei ra. Ko tetai tuaine tei paia e te kaneta kua manako aia i te akapou i te tuatau toe o tona oraanga no te tauta takake anga i te ­akamaata i te tuatua meitaki. Kua riro tana tutuanga maroiroi ei akamaroiroi anga ki te katoatoa. Kua parani katoa aia i tona uaorai tanumanga e raukaʼi tetai tutu anga meitaki i te orongaia ki te au kopu tangata irinaki kore, te au oa angaanga, e te au tangata tupu. Kua riro tona au turanga manamanata “ei akatupu i te evangelia nei,” e na tona tauta anga i te akaari i te akarongo e te tu papu i oronga i te aiteanga takake tikai ki tona au ra openga.​—Philipi 1:12-14.

E mea meitaki i te tauturu i te aronga maki e te ruaine kia akamaroiroiia i te pae vaerua. Ka rauka i te au ngutuare tangata i te pati ia ratou kia piri mai ki roto i tetai kapiti anga ngutuare tangata, me kore ra i tetai atianga ka rauka te tuanga o ta ratou apii ngutuare i te raveia ki te kainga o tetai kare e rauka i te aere ki vao. Kua apai mai tetai metua vaine i tana nga tamariki meangiti rava ki te kainga o tetai tuaine ruaine e raukaʼi ia ratou i te tatau kapipiti i te My Book of Bible Stories. Kua mataora te tuaine ruaine, e kua rekareka te tamariki i tana tuatua anga kia ratou.

Inara te vaira tetai au taime, kare e tau kia tamanamanata maataia tetai peretana ngoru, e penei e e mea meitaki i reira no te tatau maata ua i etai au mea kia ratou. Ka akamaara ana ra, e me te apikepike roa ra tetai i te pae kopapa no te piri mai ki roto i tetai pukapuka anga, penei e ka anoano rai teia e te inangaro i etai piri anga pae vaerua. Ka rauka ia tatou i te pure ma teia aronga nei, te tatau kia ratou, me kore te akakite i te au kite anga; inara e tau tatou kia matakite e auraka e noo kia roa atu i te ka rauka ia ratou i te apai.

Te vaira tetai angaanga tapu te ka rauka rai i te maata anga o te aronga maki e te ruaine i te rave: te pure anga no tetai pae atu. Kua akapiri te au pipi mua ra i te puapinga maata ki teia angaanga orometua. I tetai atianga kua tua ratou i te apainga angaanga i roto i te putuputuanga na te tu kia rauka i te au apotetoro i te akono i te pure. Kua taikuia a Epaphera akarongo ra ‘te tauta marie anga i te pure no tetai atu kare e tivata.’ (Kolosa 4:12; Angaanga 6:4) E puapinga maata tikai teia pure e te meitaki tikai.​—Luka 2:36-38; Iakobo 5:16.

Te maara ra ia Iehova te aronga maki e te ruaine e te akono ra ia ratou i to ratou tuatau tumatetenga. Te tapapa ra aia ma te tau e kia manako katoa rai tatou i ta tatou ka rauka i te rave no te tauturu e te turu ia ratou. Ko te manako anga ta tatou ka akaari te akaata ra ia i to tatou tu tauta no te akono i to tatou uaorai tu akono mou. E te mataora ra tatou i te akamanako i te au tuatua a te Ariki ko Davida: “Te kite mairā Iehova i te au rā o te aronga apa kore, e ta ratou tuanga e tika ïa i te vai marie anga.”​—Salamo 37:18.

[Pia i te kapi 28]

Orongaanga i te Tauturu Tau ma te Maramaanga

E TAU te au taeake e te au kopu tangata kia rauka tetai kite inara i te kite tau tikai e akapeea i te akono i te aronga maki e te ruaine. Tei maata atu, ka rauka ratou i te akamaroiroiia kia akono i tetai tu papu i te oraanga, kia manako e te anoanoia ra e te arikiia, e kia rauka tetai manako anga puapinga no ratou uaorai. I reira to ratou tu oraanga e vai tamou ei ki runga i tetai turanga te ka akono i to ratou rekareka ki roto ia Iehova, noatu te au apikepike e te au mamae. Kua kiteaia e e manganui te Au Kite o Iehova tei noo ra i te mataiti ruaine tikai. Kare e ekoko anga e ko tetai tika ririnui te akaputu atura, ko to ratou inangaro i te noo anga i te manakonakoanga i mua, to ratou turanga manako kaka, e to ratou piri anga ki roto i te angaanga Patireia i te ka rauka ra ia ratou. Ko te peretiteni takere o te Totaiete Punanga Tiaki ko Frederick W. Franz, tei mate au ua ra i tona 100 anga mataiti i muri ake i tetai oraanga angaanga rekareka ra, kua riro aia ei akaraanga meitaki no teia.​—Akaaite 1 Paraleipomeno 29:28.

Tei matauia, e maata tikai te ka akatupuia me raveia te au mea tumu o te akono anga i te au ra: te tu ma meitaki, te kai matutu tei tau, te au vai e te miti tei rava, te oriori anga kopapa tau, te matangi ou, te maoro anga maru, e te pukapuka anga akamatutu. Ka rauka i te kai matutu tau i te akaputu atu ki te rongoanga meitaki atu, te mata akara, te ravenga angaanga o te manako, e te tu kopapa, e pera katoa te paruru anga teitei ki te au maki. Ki te au tangata ruaine ka riro te aite anga o te mea ngoie ua nei o te kai matutu tau e te au vai maata ei tuke i rotopu i tetai turanga meitaki e te ruaine. Penei ka umuumuia etai manako kia kitea tetai ravenga oriori anga kopapa te ka tau no te tangata ra. Ko tetai tuaine tei aere ua ana i te tatau ki tetai tuaine ruaine tei vaitata ra i te matapoia kua akamata aia e te akamutu i te atoro anga epetoma takitai ma te uraura maru anga takapini i te pia ki te tuaine ra. Kua papa ua rai te rekoti tepe ma te akatangi anga imene tei ikiia, e ka rekareka nga mea toko rua i teia “rave anga angaanga.”

I te au enua e manganui, ka rauka i te au akaaerenga tauturu i te oronga i te tauturu puapinga tei tau e te oronga i te au akakite anga e te ako anga no runga i te au turanga tikai e akapeea i te autu atu ia ratou. (E tikai, ka tau ua rai tetai Kerititiano kia matakite kia kore e akaaere keia ki roto i te au angaanga te ka akauri ke mei ta tatou angaanga orometua Kerititiano mou.) I etai au taime ka orongaia te tauturu na roto i te oronga anga o tetai roi are maki no tetai tuatau poto, te au mea turuturu, te au apinga turu i te kopapa, te noo anga auira, te apinga tauturu akarongo, e te vai atura. I te mea e e manganui te aronga ruaine te manako ra e kare ratou e anoano i tetai ua atu mea e kare e pauna te taime i te oko kia rauka mai teia au mea ou nei, i te maata anga o te taime kia oronga te au kopu tangata i te ako anga tau me kore ra te taangaanga anga i te akakeu ia ratou. E maata atu te rekareka ta tetai mouranga meitaki no te ngutupa are pai ka akatupu i ta tetai kou tiare.

Te akonoanga i te aronga ruaine ka akatupu te reira i te manako taitaia maata, i te mea tikai e te ruaine maira te peretana. I te maata anga o te taime ka tupu ua mai te tu ruaine ma te kikite ra. Ka rauka i tetai i te tauta i te akono i te reira na te paruruanga i te tangata maki mei te noonoo ua anga ma te anoano koreia. Ka rauka viviki ua tetai peretana ruaine i te riri i tetai tangata tana i piri vaitata tikai ana. Kia kite te au kopu tangata e ka ngaropoina rai i tetai peretana ruaine te au mea ravarai no runga i te tuatua mou​—e tupu anga maromaroa o te topa anga pae kopapa, kare i te akaari anga tika o te ngere anga i te tu akarongo.

Me tei roto tetai tangata maki i te are maki me kore tetai kainga akonoanga, ka anoanoia tetai aravei anga meitaki ma te reira tangata kia kite i reira te aronga angaanga eaa te ka rave i te tuatau o te ra anau anga, te Keritimeti, me kore tetai atu au orote a to teianei ao. Me ka anoanoia tetai vai, ka rauka i te au kopu tangata i te akamarama e te akakite i te au manako roa ta te tangata maki i mou ana no runga i te pamu anga toto.