Eaa te Roa ka Rauka ia Koe te Ora Anga?

KA RAUKA i te maata anga ia tatou i te akatika vave ua e te vaira te au manamanata i te ara o te oraanga. Inara, te mataora ra tatou e te ora nei tatou. Kare tatou i merengo ua i to tatou tuatau tamariki anga me kore tetai tuatau oraanga poto ua; ka inangaro tatou i te ora atu no tetai au mataiti e manganui. Inara, kare te mate anga i te mea te ka rauka i te kopaeia. Te na reira ainei?

Ka rauka ainei i te tavarevare i te mate anga? Ka rauka ainei to tatou tuatau ora anga i te akaroaia atu?

Tuatau Ora Anga Akaroaia Ainei?

I te 1990 kua akakite tetai nuti ripoti i te rauka anga i te akaroa i te tuatau ora anga o te tangata ki te “rima takau e te tai ngauru.” Kare e ekoko anga e no roto mai teia au tuatua i te tata taramo Puka Tapu ko Mose: “Te au ra o to tatou au mataiti e toru takau au mataiti e te tai ngauru; e no te maroiroi ra kua taea te a takau au mataiti, inara te riro ainei to ratou maroiroi ei mea roiroi e te taitaia; no te mea kare e roa ka tipu keia te reira, e ka rere ke tatou.” (Salamo 90:10, King James Version) No reira te oronga maira te Puka Tapu i te 70 me kore te 80 mataiti ei tuatau oraanga averiti no te tangata. Inara eaa te numero mataiti tau ka rauka i tetai tangata i te tapapa i te ora atu i teia tuatau?

Kua tuku tetai ripoti tei neneiia i te 1992 e te WHO (World Health Organization [Akaaerenga Erata o Teianei Ao]) i te tuatau oraanga averiti tei tamanakoia i te ao katoa ki te 65 mataiti. I tau ki te WHO, kua “tamanakoia [teia] kia tupu atu ki te a marama i te mataiti okotai no te rima mataiti te ka aru mai, te tumu tikai no te mea na te akameangitianga mai i te au mate o te au pepe.” Noatu e me ka paruru tetai temeio rapakau anga i te mate anga o tetai ua atu i mua ake i te 50 mataiti, inara, te karanga ra te makatini Time e i roto i te Unaite Teite, “te tupu anga tei tamanakoia no te oraanga averiti e 3 1/2 anake mataiti.”

Eaa ra te Ora Anga i Poto Roaʼi?

Te maro ra te Taote ko Jan Vijg no to Neterani Institute of Experimental Gerontology (Taokotai Anga Kimikimi Anga Oraanga Ruaine) e mei tetai au maki tei akapiriia ra ki te au ngai kinokino i roto i te maani anga o te au teera kopapa tangata, e pera katoa te rave anga o te ruaineanga te akara anga e kua akatukeia e te au mea akapapa anga no te maani. Kua irinaki etai aronga kimikimi e ka rauka ia tatou i te ora kia roa atu me ka rauka i tetai “kianga rima o te au akapapaanga maani tikai ra” i te tupauia ia tatou e tupu maira ma te pakari. Kua tuatua tetai pae i teia ei tamanako anga “ngoie ua.”

I tetai tu ra, te akatika ra te au taineti e “te akara anga e te vaira tetai kotinga ora maaniia i roto tei porokaramaia i roto i te au teera o te kopapa tangata,” i ripoti ei te makatini Time. Pera katoa te aronga tei merengo ua ra e kua “porokaramaia [tatou] kia ora ua atu” tei akatika e “kua tarevake tetai mea.” E tikai, i te 65, 70, me kore 80 me kore e maata atu au mataiti, “kare e roa ka tipu keia” to tatou oraanga i te mate anga, mei ta te Puka Tapu e karanga ra.

Inara, kua tamanako papu te apotetoro Kerititiano ko Paulo o te anere mataiti mua T.N. e: “E taua enemi openga ra, ko te mate, e akakoreia ïa.” (1 Korinetia 15:26) Akapeea te mate i te akaope angaia? Noatu e te pera ra, akapeea koe i te autu anga i te mate anga o te aronga akaperepereia ra i teia tuatau?