Mataora i Roto i Tetai Akataeake Anga Tika Tikai i te Ao Katoa

AKAKITEIA E WILLIE DAVIS

I te 1934 te mou piri ra te Taitaia Anga Maata i teianei ao, e tei roto te Unaite Teite i te putoto anga pakari o te oripu ua anga i te pae o te puapinga. I vao mai i te Prospect Relief Station i Cleveland, Ohio, kua tupu tetai putoto anga i rotopu i tetai tangata akava e tetai tangata Komuniti akakite uaia. Kua pupui te tangata akava e kua tamate atu i te Komuniti e tetai tangata i te pae mai, ko toku mama ruau, ko Vinnie Williams.

KUA tauta te au Komuniti i te uri i teia au matenga ki roto i tetai tupu anga iriiri kara tangata, i te mea e e kerekere toku mama ruau e e tangata teatea te akava. Kua tua atu ratou i te au nutipepa ma te au tumu tuatua mei te “Iriiri Kara Tangata te Akava o Cleveland” e te “Akaoko Atu i Teia Au Tamateanga.” Kua akanoo e kua akono te au Komuniti i te tanumanga o toku mama ruau. E tutu taku no te aronga e amo ra i te pia mate​—te katoaanga ia ratou e aronga teatea e e au mema pati katoa. Kua taki teitei tataki tai ratou i to ratou rima akapupu i te tu tei topaia i muri maira e ko te akairo o te Black Power.

I te matenga toku mama ruau, te apai aere ra tana tamaine iaku i roto i tona vairanga tamariki, e e a marama i muri maira kua anauia mai au. Kua maata mai au ma te tuatua murare. Kare i rauka iaku i te tuatua ma te kore e tapupu, no reira taku apiianga mua kua kapitiia mai te rapakauanga tuatua.

Kua takake toku nga metua i toku rima anga mataiti, e kua akonoia toku tuakana e au e to maua mama. I toku tai ngauru mataiti anga, kua akamata au i te tua aere i te au puao kai i muri ake i te apii i te tauturu i te au tutaki anga a te pamiri. E rua mataiti i muri mai kua akamata au i te angaanga i mua ake e i muri ake i te apii, te riro mai anga e ko te tangata kimi ravenga no te pamiri. I te tukunaia anga a Mama ki roto i te are maki e te anoanoia ra tetai au vai anga ma te maata atu, kua akaruke atu au i te apii e kua akamata i te angaanga tamou.

Akamata Anga ki Tetai Akataeake Anga

I te 1944 kua akaruke tetai o te Au Kite o Iehova i te puka “The Truth Shall Make You Free” ma te vaine a toku katini, e kua piri atu au ki roto i te apii Puka Tapu tei akamataia kiaia. I taua mataiti rai kua akamata au i te aere atu ki te Apii Angaanga Orometua Teokaratiki i te Putuputuanga Eastside. E ko te tangata ikuiku i te apii, ko Albert Cradock, e manamanata no te tuatua anga mei iaku rai, inara kua apii aia i te akatere i te reira. Mei teaa ra te akamaroiroi anga aia iaku ra!

I te maata anga o to matou tangata tupu e Itale, Porani, Ungari, e te ngati Iuda, e i kapipiti ia te putuputuanga ki te au tangata mei ko mai i teia e tetai atu au pupu eteniki. Ko te vaine a toku katini e au ko maua te nga Aperika Marike mua i piri atu ma teia me kare ki te putuputuanga teatea, inara kare te Au Kite i akaari ana i te tu iriiri kara kia maua. E tikai, kua putuputu ratou i te pati mai iaku ei manuiri ki roto i to ratou au kainga no te au kaikai anga.

I te 1956, kua neke atu au ki te tuanga apatonga o te Unaite Teite kia tavini i te ngai te inangaro maataia ra te au orometua. I te okianga au ki te apatokerau i tetai tuatau maana no te uruoaanga tapere, e manganui te au taeake i Cleveland kua aere mai i te aravei iaku e kua akaari i te inangaro maana i roto i taku au angaanga. To ratou akono anga kua apii mai iaku i te apiianga puapinga e: “Auraka te tangata e akono i tona anake ra uaorai au mea, e akono katoa ra i to etai ke ra au mea.”​—Philipi 2:4.

Akamaata Anga i te Angaanga Orometua Tamou

I muri ake i te tavinianga e toru mataiti i roto i te angaanga tutu aereanga ei painia tamou, ia Noema 1959, kua patiia mai au kia angaanga i ko i te Betela i Brooklyn, te opati maata o te Au Kite o Iehova i te ao nei i New York. Kua tuku ia au ki te Tipatimani Tukuanga Apinga. Ko toku akaaere tipatimani, ko Klaus Jensen, e toku pia oa, ko William Hannan, ko raua roa rai e nga tangata teatea, kua riro mai ei papa i te pae vaerua kiaku. Kua tavini tataki tai raua vaitata rai e 40 mataiti i ko i te Betela i te taime i tae atu ei au.

Akamataanga i te 1960, te vaira e 600 anere au mema o te pamiri Betela, e 20 e aronga Aperika Marike. I reira ra, kua akamata te Unaite Teite i te akatupu i te maroanga no te kara, e te ketaketa ra te piri anga o te kara tangata. Noatu rai, te apii ra te Puka Tapu e “kare te Atua e akono i te tu o te tangata,” e pera katoa tatou. (Angaanga 10:34, 35) Kua riro te uriurianga i te pae vaerua te raveia ra e matou i ko i te kaingakai Betela i te au popongi ra kia akamaroiroi i ta matou aruaruanga i te ariki i to te Atua manako no runga i te reira au mea.​—Salamo 19:7.

Koi tavini ei i ko i te Betela i Brooklyn kua aravei atu au ia Lois Ruffin, e painia mei Richmond, Virginia mai, e kua akaipoipo maua i te 1964. Ko ta maua aruaruanga kia vai ki roto i te angaanga orometua tamou, no reira i muri ake i to maua akaipoipoanga kua oki atu maua ki te tuanga apatonga o te Unaite Teite. Te mea mua kua tavini maua ei nga painia takake, e i reira i te 1965, kua patiia mai au kia rave atu i te angaanga kotinga. No te ngauru mataiti tei aru maira, kua atoro atu maua i te au putuputuanga i te au teite o Kentucky, Texas, Louisiana, Alabama, Georgia, North Carolina, e Mississippi.

Tetai Timataanga no to Matou Akataeake Anga

Ko te reira te mataiti no te tauianga maata. I mua ake i to maua nekeanga ki te Apatonga, kua takakeia te au kara tangata. Kua araiia te aronga kerekere e te ture kia aere ki te apii okotai, te kaikai i te ngai kaikaianga okotai, te moe i roto i te otera okotai, te okooko i te are toa okotai, me kare te inu anga mei te paipa inu vai okotai e ma te aronga teatea. Inara i te 1964 kua oronga te Unaite Teite Congress i te Civil Rights Act [Tikaanga Tataanga na te Tangata] tei kore i akatika i te iriiri anga i roto i te au ngai papuriki, kapiti anga mai te apinga akaorooro. No reira kare e ture akaou no te akatake anga i te kara tangata.

No reira ko te uianga e, Ka taokotai ainei to tatou au taeake tungane e te au tuaine i te kerekere katoa e te teatea katoa i roto i te au putuputuanga ma te akaari anga i te aroa e te inangaro no tetai e tetai, me kare ka akakeu ainei te taomi anga mei te komuniti e te manako oonu taito maata rava ia ratou kia kopae i te taokotaianga? E akaao anga tikai i te akono i te akauenga Tuatua Tapu e: “Ei kapiti anga aroa mou to kotou ia kotou uaorai, i te aroa taeake ra; i te akangateitei anga tetai ki tetai.”​—Roma 12:10.

No tetai tuatau roa i maara ei i tetai, ko te manako te tupu ra, i te Apatonga tikai, koia oki e aronga meangiti ua te kerekere. Ko teia akaraanga kua aka oonuia ki roto i te au manako o te tangata e i te au tuanga o te totaiete, kapiti mai te au ekaretia. No reira kare e mea ngoie no tetai aronga teatea te akara i te aronga kerekere e kia aiteite. E tikai, e tuatau te reira no te timataanga no to tatou akataeake anga​—no te au kerekere e te au teatea katoa.

Ma te mataora, te katoaanga, kua rauka tetai ariu anga umere ra ki te taokotai anga o ta matou au putuputuanga. Kare i takore viviki ia ana te au akara anga apiiia no te anere mataiti o te kara tangata teitei. Inara i te akamata anga ia te taokotai anga, kua ariki meitaki ia e to tatou au taeake, i te maata anga tei rekareka i te aravei kapiti akaou.

Ma te umere ra, pera kua taokotai atu te aronga kare i te Au Kite ma te taokotai anga o ta matou au putuputuanga. Ei akatauanga, i Lanett, Alabama, ka ui ia atu ki te au tangata tupu i te pae mai i te Are Uipaanga Patireia me ka patoi ratou i te au kerekere e aere maira ki te au uipaanga. Kua ruru rima tetai vaine teatea pakari i te rima o tetai taeake kerekere, i te tuatuaanga e: “E aere mai koe ki to matou ngai tangata tupu e akamori i toou Atua i taau i inangaro!”

Au Taeake Tiratiratu i Etiopia

I te 1974 kua rekareka maua i te rauka anga e rima e te apa au marama o te terenianga mitinari i ko i te Apii Puka Tapu Punanga Tiaki o Gileada i New York City. Kua tukuia atu maua i reira ki te enua Aperika o Etiopia. Koi akaateaia mai ei e kua tukunaia ki roto i te are auri te emepera, ko Haile Selassie. I te mea kua araiia ta matou angaanga tutu aereanga, kua rekareka maua i te pirianga maana o to matou au taeake Kerititiano.

Kua noo e kua tavini maua ma tetai e manganui o te aronga i muri maira tei akaare auriia no te mea no to ratou pirianga ki te akamori anga mou. Ko tetai o to maua au oa meitaki ra kua tamateia. Ko Adera Teshome e oa tangata pakari aia noku i roto i tetai putuputuanga i Etiopia te oire maata, ko Addis Ababa.a I muri ake e toru mataiti i roto i te are auri, kua tamateia aia. I te tu natura ra, kua mamae oonu tikai tana vaine. Mei teaa ra te rekareka i te mataiti i muri maira te kite anga iaia e kaka ra ma te rekareka iaia e tavini ra ei painia!

Ko tetai taeake tiratiratu, ko Worku Abebe, kua tukunaia kia mate e varu au taime.b Inara kare ra aia i mataku ana! I toku kite openga anga iaia, kua akaari mai aia kiaku i tona nga taringa ta te aronga tiaki o te are auri i tuki ki te toe o te pupui. Kua tuatua kanga ua mai aia e toe pupui tana no te popongi, avatea, e te aiai. Noatu e kua mate aia, te maara aroa ia ra aia e te au taeake.

Ko tetai taeake taku i maara aroa nei ko Hailu Yemiru.c Kua akaari aia i te aroa akatauanga no tana vaine. Kua tapekaia aia, inara i te mea e kua nui aia e kare e roa ka anau, kua pati a Hailu ki te mana akaaere o te are auri e kia apai aia i tona ngai i roto i te are auri. I muri maira, i te kore anga aia e tuku ua i tona akarongo, kua tamateia aia.​—Ioane 15:12, 13; Ephesia 5:28.

No te mea te kino atura te turanga poritiki i Etiopia, kua neke atu maua ki Kenia i te 1976. No te itu mataiti kua tavini maua ki roto i te angaanga tutaka aereanga, i te atoroanga i te au taeake ki roto i te au enua e manganui o Aperika Itinga​—kapiti mai ia Kenia, Etiopia, Tutana, ia Teitere, Ukanata, e Tanatania. Kua teretere katoa atu au ki Puruniti (Burundi) e Ruanata i tetai atianga ei tuanga o te pupu akatakaia kia tuatua ki te aronga opati no runga i te tata anga ture o ta matou angaanga i roto i te reira au enua.

E mea rekareka tikai i te oki akaou anga ki Etiopia i roto ia Tianuare 1992 te aere atu anga ki te uruoaanga tapere mua tei raveia i reira i muri ake i te takoreia anga te arai ki runga i ta matou angaanga. E manganui tei tere atu i te 7,000 i reira ra kare i kite i tetai e tetai, i te mea ra kua aravei anake ua te au taeake ki roto i tetai au pupu meangiti. I te au ra o te uruoaanga, kua tae mai te maataanga e rua ora i mua ake ka akamata ei te porokarama e ka noo e tae ua atu ki te aiai, i te rekarekaanga i to matou akataeake aroaanga.

Autuia te Akateitei Anga Kopu Tangata

No te au anere mataiti kua totoa te akateitei anga kopu tangata i Aperika. I roto ia Puruniti e Ruanata ei akatauanga, ko te au pupu eteniki maata roa atu, ko te Hutu e te Tutsi, e makitakita anga roa tetai ki tetai. I te mea kua rauka te tu takake anga i teia nga enua mei Peretiumu mai i te 1962, kua taiaia i tetai au taime e te au mema o te au pupu eteniki e rua ra i tetai e tetai ma te au tauatini. I reira, mei teaa ra te rekareka i te kite anga i te au mema o teia au pupu eteniki tei riro mai ei Au Kite o Iehova i te angaanga kapipiti anga na roto i te au! Ko te aroa tika tikai ta ratou i akaari ki tetai e tetai kua akamaroiroi i tetai pae e manganui kia akarongo ki te tuatua mou o te Puka Tapu.

Ma te aiteite rai, te au pupu eteniki i Kenia e e tupu ana to ratou au pekapeka. Mei teaa ra te tukeanga te vaira i rotopu i te akataeake anga Kerititiano o te iti tangata o Iehova i Kenia! Ka kite koe i te au tangata e tuke ke o te au pupu eteniki e akamori taokotai ra i ko i te au Are Uipaanga. Ei mea rekareka anga kiaku i te kite anga te manganui o teia i te tuku anga i to ratou au riri kopu tangata e te akaari anga i te aroa tika tikai no to ratou au tungane e te au tuaine o tetai atu au pupu eteniki.

Rekareka Anga no to Tatou Akataeake Anga

Iaku e akara ra ki muri e tere atu i te 50 mataiti i te pirianga ki te akaaerenga a te Atua, te akameitaki anga kia Iehova e tana Tamaiti, ko Iesu Karaiti, te ki nei toku ngakau. E mea umere tikai i te akara anga e eaa ta raua i apai mai ki runga i te enua! Kare, e turanga e tiama ana i rotopu i te iti tangata o te Atua, kare rai i teia tuatau. Inara kare i tamanako ia ana e te au anere mataiti o te apiianga kara tangata na teianei ao o Satani ka rauka i te tamaia i te po. Noatu rai, te vai apakore nei rai tatou.​—Salamo 51:5.

E iaku e akaaite ra i te akaaerenga a Iehova ma to te ao, te ki nei toku ngakau i te arikianga no to tatou akataeake anga tika tikai i te ao katoa. Te rauka nei iaku i te akamaara ma te aroa i taua au taeake i Cleveland, te katoa anga e teatea, tei akono iaku i roto i te tuatua mou. E te kite anga au i to tatou au taeake i te apatonga o te Unaite Teite, ko raua katoa te au teatea e te au kerekere, te akaoki anga i to ratou au manako iriiri ma te ngakau aroa tae i te taeake, te rekareka nei toku ngakau. I reira, i te aereanga ki Aperika e te kiteanga i te rima mua e akapeea te Tuatua a Iehova i te tama anga i te makitakita kopu tangata kua maani te reira iaku kia ariki maata atu i to tatou akataeake anga i te ao katoa.

E tikai, kua akakite meitaki te Ariki ko Davida ra i te tuatua anga aia e: “Ina oki, te meitaki e te mataora, kia noo katoa te au taeake ma te tau tikai!”​—Salamo 133:1.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 23]

Te tanumanga o toku mama ruau

[Tutu i te kapi 24]

Te Au Kite Tutsi e te Hutu te angaanga kapipiti ra ma te au

[Tutu i te kapi 25]

Ma taku vaine, ko Lois