Keritimeti​—E Ravenga Kerititiano Tikai Ainei?

KIA tau ki The World Book Encyclopedia, “ko te Keritimeti te ra i akono ei te au Kerititiano i te ra anauanga o Iesu Karaiti.” Noatu rai, kua akakite katoa mai te enetaikoropitia e: “Kare te au Kerititiano mua i akono ana i to [Iesu] anau anga no te mea kua tamanako ratou i te reira akamaaraanga o te anau anga o tetai ua atu ei peu peikani.”

Kua akatika The Making of the Modern Christmas, na Golby e Purdue e: “Kare te au Kerititiano mua i akono ana i te anau anga o Karaiti. Te kapitiia ra te ra anau anga uaorai ki te au ravenga peikani; kare te au Evangeria i tuatua ana no runga i te ra tikai i anauiaʼi a Karaiti.”

Me kare te au akono anga no te ra anau anga e tuanga Kerititiano, i akapeea i reira te ra anau anga o Karaiti i riro mai ei ei tamataora anga “Kerititiano” maata?

Te Akamata Anga Peikani o te “Keritimeti”

“Kua kaikai e kua rekareka te katoatoa, kua akamutu no tetai tuatau poto ua te angaanga e te pitiniti, kua akamaneaia te au kainga ki te tiare e te rau rakau matie, kua orongaia te au atoro anga e te au apinga aroa i rotopu i te au oa, e kua oronga te tangata oko apinga i te au apinga aroa ki to ratou au tangata oko apinga nui. E rekarekaanga e te meitaki te tuatau katoa, e kua o pu ua atu te au tangata ki roto i te au tarekareka anga katoatoa.”​—Paganism in Christian Festivals, na J. M. Wheeler.

Te tano ra teia akatakaanga ki te au tamataora anga Keritimeti taau i kite? Ma te poitirere kare teia i te Keritimeti! Mari ra, e akatakaanga Tatunaria te reira​—e oroa peikani Roma te kapitiia ra ma te ra o te tuatau paroro (tei akaariia ra i te kapi i tetai tua). Kua akonoia te ra anau anga o te ra autu koreia ia Titema 25, e ra kaikai maata anga no te akonoanga Mithra o Roma.

Kia tau ki The New Encyclopædia Britannica, “ko Titema 25, te ra anau anga o Mithra, te atua Irania o te marama e . . . te ra akamori anga ki te ra autu koreia, e pera katoa te ra i muri ake i te Tatunaria, kua akonoia e te akonoanga ei Keritimeti, te kapua anga o Karaiti, e arai atu i te tu tau o teia au oroa.” No reira kua aere ua atu te akono anga ra anau anga peikani ma te taui ngoie ua anga i te au ingoa, mei ia Mithra kia Karaiti!

Inara, penei ka manako koe i te anau anga o te Tamaiti a te Atua, koia a Iesu, e mea takake, tei tau kia maaraia. E akara ana e eaa ta te Puka Tapu e akakite maira no runga i teia ka riro ei akapapu anga marama tikai.

Tetai Ngakaika Rekareka

Kua akapapa mai te pene rua o ta Luka Evangeria i te akatutuanga. Te akakite maira a Luka kia tatou e akapeea te au angera i te rangi, te au tiaki mamoe akaaka, te au tavini akono mou tikai o te Atua, e Maria uaorai i te manako anga no teia ngakaika akara anga tau.

E akamanako ana i te mea mua te ‘aronga tiaki mamoe i roto i te au koro’ ko tei ‘tiaki i ta ratou anana i te po,’ ko ta ratou ia kare e rave i roto i te tuatau paroro. I te mama mai anga te “angela a te Atu” kua kako iora ratou i te marama kaka o te Atua, i te akamata anga kua mataku te au tiaki mamoe. Kua aere mai te akapapuanga e te akamaramaanga a te angera e: “Eiaa e mataku: i na oki, e tuatua meitaki taku e taoi mai kia kotou na, ka riro ïa ei rekareka maata no te tangata ravarai. I nakonei oki i anau ei te Ora no kotou i te oire o Davida, koia oki te Mesia ra ko te Atu.” I te mama viviki mai anga te au angera no “tetai urupu maata no te rangi,” kua kite te au tiaki mamoe e tuke teia anau anga mei etai ke katoa ra. Ma te umere tikai, kare te au angera i apai mai ana i te au apinga aroa no te tamaiti varevare anau ouia ra. Mari ra, kua akapaapaa te au angera ia Iehova, i te na ko anga e: “Kia akakakāia te Atua i te rangi teitei, e ei au to to teianei ao, e kia kite aroaia mai te tangata nei.”​—Luka 2:8-14.

Ma te tau ra, te inangaro ra te au tiaki mamoe kia kite ratou uaorai i teia pepe, no te mea na Iehova oki i akakite i te ngakaika mataora. Te kite anga ratou i te tamaiti varevare e takoto ra i roto i te are puakatoro, kua akakite atu ratou ki nga metua e eaa ta te au angera i tuatua mai. Kua oki atura te au tiaki mamoe, te “akakakā anga, e te akameitaki anga i te Atua,” kare ra i te pepe.​—Luka 2:15-18, 20.

Kare e ekoko anga e te rekareka ra te metua vaine o Iesu, koia a Maria, no runga i te anau meitaki anga o tana tama mua. Inara kua rave katoa mai rai aia te “akaeatu akera i roto i tona ngakau.” I reira, kua aru mai tana tane, ko Iosepha, kua tereria atu aia ki Ierusalema tei tau ra ki te Ture a Mose. Kare teia ei akono anga i te ra anauanga. Kareka ra, e tuatau ia no te oronga atu i te tamaiti varevare ki te Atua, “mei tei tataia oki i te ture a te Atu ra e, ‘Ko te au tama mua ravarai, kua tapu ïa no te Atu.’”​—Luka 2:19, 22-24.

I te iero i Ierusalema, kua aravei a Maria raua ko Iosepha ia Simeona, ko ta Luka i akataka mai ei “tuatua-tika, te tapapa ra i te akapumaana no Iseraela.” I raro ake i te akauruanga, kua akakiteia kiaia e kare aia e mate vave i mua ake ka kite ei i “te Mesia a te Atu ra.” Ko tei tupu i muri mai te ‘arataki katoaia ra e te Vaerua o [te Atua].’ Kua rave mai a Simeona i te tamaiti varevare ki tona nga rima, kare e kia oronga i tetai apinga kiaia, mari ra, kia akameitaki i te Atua, i te na ko anga e: “E taku Atu e, e tuku koe i toou tavini i teianei ma te au, kua tau oki i taau tuatua; Kua kite akenei oki toku mata i te Ora naau, I akonoia e koe ki mua i te mata o te tangata katoa nei.”​—Luka 2:25-32.

Aru mai, kua aere vaitata mai te peroveta vaine ruaine ra ko Ana. E “kua akapaapaa atura [aia] i te Atu, e kua tuatua iora iaia i te aronga katoa i tapapa i te ora i Ierusalema ra.”​—Luka 2:36-38.

Ko Maria, Simeona, Ana, e te au tiaki mamoe, e pera katoa te au angera i te rangi ra, kua rekareka katoatoa i to Iesu anau anga. Inara, e akara ine, kare ratou i o atu ana ki roto i te pati turituri o te ra anau anga, kare katoa ratou i piri atu ana ki roto i te orongaanga i te apinga aroa. Mari ra, kua akapaapaa ratou ia Iehova, ko tei Oronga i te rangi ra no to ratou ora.

Noatu rai, penei te manako ra etai e, ‘Kare e tano e e tarevake te oronga i te apinga aroa Keritimeti, kare ainei te “aronga pakari e toru ra” i akangateitei ana ia Iesu ki te au apinga aroa?’

Au Apinga Aroa no te Keritimeti

Ka makitoro akaou ana tatou i te papaanga Puka Tapu. Ka kiteia e koe te rekoti i roto i te Evangeria a Mataio, pene 2. Kare i taikuia mai tetai ua atu akono anga no te ra anau anga, kare katoa rai i orongaia mai tetai taime taka tikai, noatu rai e i te akara anga no tetai tuatau ua ake i muri mai i to Iesu anau anga. I roto i te Mataio 2 irava 1, kua kapiki a Mataio i te aronga atoro e ‘au tangata pakari [Ereni, maʹgoi] mei te itinga rā mai,’ no reira e au peikani ma te kore e kite i te Atua ia Iehova. Te etu ta teia au tangata i aru kare i arataki tika ra ia ratou, ki te ngai anau anga o Iesu i Betelehema, inara ki Ierusalema, te ngai e tutara ra te Ariki ko Heroda.

I te akarongo anga teia tutara kino ia ratou i te uiui anga no runga i “te Ariki anau ou o te ngati Iuda,” kua kimi atu aia i te au orometua kia ui tikai i “te ngai e anau ei te Mesia,” kia rauka iaia i te ta atu i te tama ra. Kua pau atu te au orometua na te tuatuaanga i ta Mika totou i kiteiaʼi te ngai anau anga o te Mesia i Betelehema. (Mika 5:2) Kua ikuiku pikikaa ua a Heroda ki tona aronga atoro: “Ka aere ka kimi marie i taua tamaiti iti ra; e kia kitea atu ia kotou, e oki mai, e akakite mai kiaku, kia aere katoa atu au e araara atu iaia.” Kua aere atura te au tangata pakari, e “kua na mua atura [te etu] ia ratou, e tae ua atura ki rungao i te nooanga o taua tamaiti iti ra; noo iora.” E akara ana e te akatakaia ra aia ei “tamaiti iti,” kare ei pepe anau ouia.​—Mataio 2:1-10.

Kia tau ki te mana tu Orieni te atoro ra i tetai tutara, kua akatopa iora te au tangata pakari peikani ki raro e “apai atura [ki te tamaiti iti] i te taoonga-rima, te auro, te tapou kakara, e te manongi.” Kapiti atura a Mataio e: “E i ako akairimoeia mai ratou e te Atua, auraka e oki atu kia Heroda ra, aere atura ratou ki to ratou uaorai enua na tetai ara ke.”​—Mataio 2:11, 12.

Mei roto mai i teia papaanga Tuatua Tapu poto ua, penei ka tamata etai au tangata i te kimi i te turu anga no ta ratou orongaanga i te apinga aroa no te Keritimeti. Noatu rai, te akataka maira te Discovering Christmas Customs and Folklore e kua kiteia te aka no te peu e tupu nei no te au apinga aroa oronga anga i roto i te au apinga aroa Tatunaria ta te au tangata Roma i oronga ki to ratou au tangata tupu putaua. “Kua tukuna kikite ia atu e te akonoanga mua . . . tona aiteanga ki tetai akamaara anga matauia o te au apinga aroa o te Magi.” Mei teaa atura te tuke anga o teia ki te au tangata akamori anga tika​—mei te au tiaki mamoe akaaka ra—​tei akapaapaa ngoie ua i te Atua i to Iesu anau anga ra!

Akangateitei ia Karaiti ei Ariki!

I teia tuatau kare a Iesu i te pepe. Koia Tei Mana ririnui ra, e Ariki no te Patireia o te Atua i te rangi, e tau kia akangateiteiia aia.​—1 Timoteo 6:15, 16.

Me kua pakari mai koe i teia taime nei, kare ainei koe i akama ana, ia koe i reira, te akaari anga te aronga i te au tutu noou ra i te pepe anga? E tika tikai, te akamaaraara ra taua au tutu ra i to nga metua i to raua rekareka i toou anau anga. Inara i teianei e akataka anga toou noou uaorai, kare ainei koe e inangaro i etai ke kia kite ia koe mei ia koe rai? Mei te reira tu rai, tamanako ana i te aronga te karanga ra e e pipi ratou nana i te kore anga e akaari i te kauraro kia Iesu Karaiti i te o atu anga ki roto i te au peu peikani i te mataiti tataki tai o te Keritimeti e te akangateitei anga i te tamaiti varevare kore atura ratou e akangateitei iaia ei Ariki. Noatu i te anere mataiti mua, kua akamarama mai te apotetoro Kerititiano ko Paulo no runga i te tu manako tikai o Karaiti iaia i teia tuatau nei​—e Ariki i te rangi ra. Kua tata a Paulo: “E kua akono matou i te Mesia i te akonoanga o te kopapa ra, teianei ra kare matou e akono akaou iaia i reira”!​—2 Korinetia 5:16.

Ko Karaiti, ei Ariki no te Patireia o te Atua, kare e roa atu ana ka maani tika tikai mai te taputou totou kia akaatea i te mamae, te tamamaeanga, te maki, e te mate. Koia Tei akapapu mai e ka rava te are meitaki e te angaanga paunaia na te katoatoa i raro ake i te au turanga Parataito i runga i te enua nei. (Isaia 65:21-23; Luka 23:43; 2 Korinetia 1:20; Apokalupo 21:3, 4) E tika tikai, kua rava teia au tumu kia kopae i te akangateitei kore ia Iesu!

Aruanga i to Karaiti uaorai akaraanga, te tauta ra te au Kerititiano tika i te oronga ki to ratou au tangata tupu i tetai au apinga aroa maata roa atu te ka rauka i etai ua atu i te oronga​—te maramaanga i te akakoroanga a te Atua, te ka arataki atu ki te ora mutu kore. (Ioane 17:3) Te apai maira teia tu oronga i te apinga aroa kia ratou i te rekareka maata, mei ta Iesu e karanga ra: “E mea meitaki i te oronga atu i te rave mai.”​—Angaanga 20:35; Luka 11:27, 28.

Te au Kerititiano e inangaro tika tikai to ratou i etai ke atu kare e ngata i te akaari viviki i to ratou aroa i tetai ua atu tuatau o te mataiti. (Philipi 2:3, 4) Ko tetai akaraanga ngoie, mei teaa te rekareka me rauka mai tetai tutu mei tetai tama Kerititiano meangiti, i muri ake i te akarongoanga i tetai tuatua Puka Tapu, i te toro anga ei akaari i te akameitaki anga! Ko tetai akamaroiroi anga aiteite oki ko te apinga kare i tapapaia atu ana mei ko mai i tetai kopu tangata ei tutu ua no te reira aroa. Pera katoa, te rauka ra i te nga metua Kerititiano te rekareka maata me iki ratou i te au atianga tau na roto i te mataiti i te oronga anga i te au apinga aroa ki ta ratou tamariki. Kare teia tu oronga Kerititiano i akakinoia e te apainga tei kiteia i te au ra akono anga me kare te peu peikani.

No reira, i teia tuatau kua tere atu ki te a e te apa mirioni au Kerititiano mei te au pa enua katoatoa kare e akono ana i te Keritimeti. Ko te Au Kite o Iehova teia, te rave putuputu ra ratou i te angaanga na te orongaanga ki to ratou au tangata tupu i te akakitekite i te tuatua meitaki no runga i te Patireia o te Atua. (Mataio 24:14) Penei e ka aravei koe ia ratou me atoro atu ratou i toou kainga, penei kare e roa atu ana. Na taau ariu anga ngakau tae tikai ki ta ratou ka apai mai kia koe e arataki i toou pamiri ki te rekareka anga maata, ia koe e apii ra e akapeea i te akapaapaa anga i te Atua ia Iehova i te au ra katoatoa o te mataiti.​—Salamo 145:1, 2.

[Tutu i te kapi 7]

Te oronga ra te au Kerititiano ki to ratou au tangata tupu i tetai o te au apinga aroa maata​—te maramaanga i te akakoroanga a te Atua te ka arataki atu ki te ora mutu kore

[Akameitakianga no te Tutu i te kapi 4]

Culver Pictures