‘Ka Akamātau Rai i te Akono Aroa’

“Ka oronga atu i te apinga i te aronga tapu i to ratou ra ngere anga; ka akamātau rai i te [“akono aroa,” NW] i te tangata ke ra.”​—ROMA 12:13.

1. Eaa tetai umuumu anga tumu no te tangata, e akapeea te akakite anga i te reira?

KA RIRO te aaere anga na tetai arataa maromaroa i tetai ngai matau koreia ra i te pae mai, i te po ra ei tetai tupu anga tamamaeanga i teia tuatau nei. Inara ka rauka katoa kia riro mei te reira te tu maromaroa i roto i tetai urupu tangata e kare koe i kite i tetai ua atu tangata me kare katoa oki koe e kiteia mai. E tika, ko tetai tuanga katoa o to te tangata tu manako ko te anoano kia utuutuia mai, kia anoanoia, e kia aroaia mai. Kare tetai tangata e inangaro kia akonoia mei tetai tangata ke ra e mei tetai no vao mai.

2. Akapeea ta Iehova ra oronga mai anga i te oa umuumuia no tatou?

² Kua kite meitaki te Atua ko Iehova, Tei Maani e Tei Anga maira i te au mea ravarai, i to te tangata umuumu anga no tetai. Ei Tei Akapapa maira i tana anga maianga i te tangata, mei te akamataanga mairai kua kite te Atua e “kare ïa e meitaki kia noo ua te tangata koia anake ra,” e kua rave aia i tetai apinga ei akatika. (Genese 2:18, 21, 22) Te ki ra te tataanga Pipiria i te au akaraanga au angaanga takinga meitaki tei raveia e Iehova ki te au tangata e na tona au tavini. Na teia e raukai ia tatou te kite e akapeea te “akamātau rai i te [“akono aroa,” NW] i te tangata ke ra,” ei rekareka e te mareka anga no etai ke ra e pera katoa oki ei merengo anga no tatou uaorai.​—Roma 12:13.

Aroa i te Au Tangata Ke Ra

3. E akataka mai i te aiteanga tumu no te akono aroa ra.

³ Te tuatua “akono aroa” tei taikuia ra i te Pipiria kua uriia mai no te tuatua Ereni phi·lo·xe·niʹa, no roto mai i nga tuatua aka e rua ra, te aiteanga e “aroa” e te “tangata ke.” No reira, ko te aite anga tumu anga o te akono aroa e “akono aroa i te tangata ke ra.” Inara, kare teia i tetai peu ua me kare tetai tumu no te akara anga tu akono tau. Te kapiti ra ia i te manako ngakau e te inangaro. Kia tau ki ta James Strong Exhaustive Concordance of the Bible, ko te aite anga o te verepa phi·leʹo, “kia riro ei oa kia (aroa i [tetai tangata me kare i tetai apinga]), koia oki kia inangaro no (te pirianga ki tetai, ei tetai tumu manako me kare manako ngakau).” No reira, ko te akono aroa e tere atu ia i te aroa te akatumuia ra ki runga i te kaveinga, penei ka raveia no tetai tu apainga. E putuputu ia te riro ei akakite anga i te aroa tikai, te inangaro, e te oaoa anga.

4. Ka tau kia akakiteia atu kiaai te akono aroa ra?

⁴ Te tangata i orongaia atura kiaia teia aroa e te inangaro oki koia “te tangata ke ra” (Ereni, xeʹnos). Koai ra teia tangata? Kua akataka akaou maira ta Strong Concordance i te tuatua xeʹnos ei ‘ke (te aite anga tikai e tuke, me kare ei akatutu anga e ou); ei akaoti anga e manuiri me kare (i tetai tua) e tangata ke.’ No reira ko te akono aroa, tei akakiteia maira i te Pipiria, ka akaata mai i te takinga-meitaki tei akonoia ra ki tetai ta tatou e aroa ra, me kare ka akonoia ki tetai tangata ke takiri ra. Kua akataka maira Iesu: “Ko tei aroa mai ia kotou, ko ta kotou e aroa atu, eaa ta kotou tutaki i reira? kare aina te aronga telona e pera katoa? E to kotou aronga taeake anake ra, ta kotou ïa e tangi atu, eaa ta kotou ngai maata atu i reira? kare aina te au etene e pera katoa?” (Mataio 5:46, 47) Te takore atura te akono aroa tikai i te tataka ke anga e te akavaavaa anga tei tupu mai no te akara i te tu o te tangata e te mataku anga.

Ko Iehova, te Akono Apa Kore

5, 6. (a) Eaa to Iesu manako anga iaia i tuatuaʼi, “Mei to kotou Metua i te ao ra e apa kore”? (e) Akapeea te kiteia anga to Iehova ra tu oronga ua?

⁵ I muri ake i te akakiteanga i te au tu tau kore o te aroa akakiteia ra e te tangata tetai ki tetai, mei tei taikuia i runga akenei, kua kapiti atura Iesu i teia tuatua: “Kia apa kore oki kotou, mei to kotou Metua i te ao ra e apa kore.” (Mataio 5:48) E tika ra, e apa kore a Iehova i te au tu ravarai. (Deuteronomi 32:4) Inara, te akamaata maira Iesu i tetai tu taka ke o to Iehova ra apa kore anga, mei tana i tuatua i mua akera: “Te akaiti nei [te Atua] i tona rā ki rungao i te kino e te meitaki, e te akatopa mai nei aia i te ua ki runga i te tangata tuatua-tika e te tangata tuatua-tika kore.” (Mataio 5:45) Me akakite mai i te takinga meitaki, kare ra a Iehova e kite i te tu papaki tai.

⁶ Ei Tei Anga maira, na Iehova uaorai te au apinga ravarai. “Naku katoa te au puaka o te ngangaere ra; te au puaka i runga i te au maunga ra e tausani ua atu. Kua kite au i te au manu katoa o te au maunga ra, e te au puaka momoavao o te enua ra, naku ïa,” ta Iehova i tuatua. (Salamo 50:10, 11) Inara, kare aia e akaputu noinoi ua i tetai ua atu apinga. I tona tu oronga ua, te oronga maira aia no tana au mea ora katoa ra. Kua tuatua te tata taramo no Iehova: “Te oora nei koe i to rima, e te akamerengo nei i te kaki o te au mea ora katoa nei.”​—Salamo 145:16.

7. Eaa ta tatou ka kite mei te tu o ta Iehova ra akono i te au tangata ke e te aronga tei ngere ra?

⁷ Te oronga ra a Iehova ki te au tangata i te au apinga te anoanoia ra na ratou​—noatu ki te aronga kare ra i kite iaia, e au tangata ke ra kiaia. Kua akamaara atu ra a Paulo raua ko Banaba ki te aronga akamori itoro i te oire o Lusetera e “kare [a Iehova] i ngere i te akakite iaia uaorai, koia i takinga-meitaki mai, i te oronga anga mai i te ua no runga i te rangi, e te tuatau mou, e te akaki anga mai i to tatou ngakau ki te kai ma te rekareka.” (Angaanga 14:17) E maata oki ki te aronga te ngere ra, e takinga meitaki e te oronga ua. (Deuteronomi 10:17, 18) E maata ta tatou ka kite no ko mai ia Iehova i te akaarianga i te takinga meitaki e te oronga anga mai​—no tona akono aroa—​kia etai ke ra.

8. Akapeea ta Iehova akaari anga i tona tu oronga ua i te utuutuanga i tei anoanoia no tatou i te pae vaerua ra?

⁸ Kapiti katoa ki tana orongaanga maata i te au apinga anoanoia no taua au mea ora ra, te utuutu katoa ra a Iehova i tei anoanoia no ratou i te pae vaerua. Kua akono a Iehova na roto i te tu oronga maata ua no to tatou meitaki i te pae vaerua, noatu rai i mua atu i te kite anga tetai ua atu o tatou i to tatou tu ngere i te pae vaerua. Ka tatau tatou ia Roma 5:8, 10: “Kua akamaata ua maira te Atua i tona aroa ia tatou nei, i te mea te vai tangata ara ua nei rai tatou, i mate ei te Mesia no tatou nei. . . . I akaongiia oki tatou i te Atua, i to tatou vai enemi anga, i te mate o tana Tamaiti.” Na taua oronga anga ra i akariro kia rauka i te au tangata ara ua nei te aere mai ki roto i tetai pirianga ngutuare tangata mataora ma to tatou Metua i te rangi ra. (Roma 8:20, 21) Kua akapapa katoa oki a Iehova e kia orongaia mai te taki anga tika e te arataki anga no tatou kia raukaʼi ia tatou te autu anga i te oraanga noatu rai to tatou tu ara e te apa ua ra.​—Salamo 119:105; 2 Timoteo 3:16.

9, 10. (a) Eaa ka raukaʼi ia tatou kia tuatua e ko Iehova te akono aroa apa kore? (e) Akapeea te aru anga tau ia Iehova na te aronga akamori mou i teianei tu?

⁹ No teianei tu, ka rauka ia tatou te tuatua e ko Iehova tikai te akono apa kore i te tangata na roto i te au tu e manganui. Kare aia e manako kore i tei ngere, te akaaka, e te rikiriki. Te akaari ra aia i te aroa meitaki tikai e te manako anga oki no te au tangata ke ra, noatu rai i tona au enemi, e kare aia e akara mai i tetai apinga tutaki anga. I teia tu katoa, kare ainei e ko ia te akara anga tau tikai no tetai te akono apa kore ra i te tangata?

¹⁰ Ei tetai Atua takinga meitaki aroa ra e te oronga ua, te anoano ra a Iehova kia aru tona aronga akamori iaia. I roto katoa i te Pipiria, te kite nei tatou i te au akatauanga meitaki no teia tu takinga meitaki. Te akakite maira te Encyclopaedia Judaica e “i Iseraela i taito ra, kare te aroa i te tangata ke ra i tetai tumu anga ua no te akono meitaki, mari ra e ravenga akono tau . . . Ko te au peu Pipiria no te turouanga i te tangata tutaka aere te roiroi ra e te arikianga i te tangata ke ra i roto ia ratou ko te tu ia no roto maira te akono aroa e tona au tuanga katoa i te tupu anga mai ki roto i tetai turanga manako teiteiia i te ikuiku anga ngati Iuda ra.” E tere atu i tetai akairo no tetai ua atu iti tangata taka ke me kare pupu eteniki, ko te akono aroa i te tangata ke ra ka tau ia ei tu no te aronga akamori mou katoatoa o Iehova ra.

Te Akono i te Au Angera

11. Eaa te au akaraanga meitaki te akaari maira e kua tupu mai te au akameitakianga manako koreia no te akono aroa i te aronga ke ra? (Akara katoa ia Genese 19:1-3; Akava 13:11-16.)

¹¹ Ko tetai tataanga Pipiria kite meitakiia no te akakite anga i te akono aroa i etai ke ra ko ta Aberahama raua ko Sara i rave ia raua i noo puakapa ra i te au tumu rakau mamaata i Mamera, i vaitata i Heberona. (Genese 18:1-10; 23:19) Kare e ekoko anga i roto teia tupu anga i te manako o te apotetoro ko Paulo i tana oronga anga i teia ako anga: “Auraka e akakore i te [akono aroa] atu i te tangata ke ke ra: e angela oki tei [akono aroaia] atu e tetai aronga, kare oki i kite e angela.” (Ebera 13:2, akaaite ia NW.) Na te apiianga i teia tataanga ka tauturu ia tatou kia kite e kare te akono aroa i te tangata ke ra i tetai tumu peu ua me kare akonoanga. Kareka ra, e tu akono tau i te Atua ia te ka apai mai i te au akameitakianga meitaki ra.

12. Akapeea ta Aberahama akakite anga i tona inangaro i te tangata ke ra?

¹² Te akakite maira Genese 18:1, 2 e kare aua nga manuiri ra i kiteia atu e kare i tapapaia atu e Aberahama, i te akara anga e nga tangata ke toko toru ua ratou te na reira atura. Ko te peu i roto i to te Orieni ra, kia tau ki te akataka anga a tetai papaki, e ko tetai te tutaka aere ra i te enua ke ka tika kia manako atu i te akono aroaia mai noatu me kare aia i kite i tetai tangata i reira. Inara kare a Aberahama i tatari no nga tangata ke ra kia akono i to ratou tika anga; kua riro nana i tamata. E “oro atura aia” kia aravei ia ratou tangata ke ra tei mamao ke atura iaia​—ko teia “i te avatea” vera ra, e e 99 mataiti a Aberahama i reira! Kare ainei teia i akaari mai e eaa a Paulo i taiku mai ei ia Aberahama ei tetai akaraanga no tatou kia aru? Ko te reira ra te aite anga o te akono aroa i te tangata ke ra, te inangaro me kare aroa i te tangata ke ra, te manako anga i to ratou ngere. Ko tetai tu papu tikai te reira.

13. Eaa ra a Aberahama i “tupou” ki te au manuiri ra?

¹³ Te akakite katoa maira te tata anga kia tatou e i muri ake i te araveianga i taua aronga ke ra, “kua tupou iora [a Aberahama] ki raro i te one.” Te tupouanga ki te aronga ke ra? Inara, te tupou anga, mei ta Aberahama i rave ra, e tu ia no te araveianga i tetai manuiri akangateiteiia ra me kare tetai e turanga teitei ra tona, auraka kia manakoia ei tetai rave akamori anga, tei akatakaia ra no te Atua anake ua. (Akaaite ia Angaanga 10:25, 26; Apokalupo 19:10.) Na te tupouanga, kare i te piko uaanga te upoko ki raro mari ra na te tupouanga “ki raro i te one,” kua oronga a Aberahama i te akangateitei anga i teia aronga ke ra ei puapinga maata to ratou. Koia ra te upoko o tetai ngutuare tangata maata, e pateriareka pamiri puapinga ia, inara kua manako aia i teia aronga ke ra ei tau meitaki atu iaia uaorai no tetai akangateitei anga maata atu ra. Mei teaa ra te tuke o teia mei to te tu tarotokaka i te aronga ke ra, te tu akono tiaki-kia-kite na mua! Kua akakite tikai a Aberahama i te aiteanga o te tuatua: “I te akangateitei anga tetai i tetai e rave vave.”​—Roma 12:10, NW.

14. Eaa te tauta anga e te atinga tei o atura ki ta Aberahama akaarianga i te akono aroa i te au tangata ke ra?

¹⁴ Te akakite maira te toenga atu o te tata anga e e tika tikai to Aberahama manako ngakau. E meitaki te manga no te kaikai anga. Noatu rai i roto i te ngutuare maata e maata ra ta ratou puaka, “kare tetai puaka toro ou meitaki ra” i te kaikai matauia no te au ra ravarai. No te au peu matauia i taua ngai ra, kua akakite te Daily Bible Illustrations a John Kitto ra: “Kare e kaikaiia te manga memeitaki ra mari ra i etai au oroa anake ra, me kare i te taenga mai tetai tangata ke ra; e no te reira au atianga anake ua i kaiiaʼi te kiko manu, noatu rai e maata ta ratou au anana e te au puaka toro.” Kare i tika no te vera o te reva kia akaputu i te kai kiko manu, no reira ko te akapapa anga i taua tu manga ra, kua rave vivikiia te au kai katoatoa. No reira rai i teia tata anga poto, te tuatua “aere viviki,” “oi vave” me kare “kare i mamia” kua taikuia e toru taime, e kua “oro” tikai a Aberahama kia akapapa i te kai ra!​—Genese 18:6-8.

15. Eaa te manako tika no te au apinga i te akaarianga i te akono aroa, mei tei akakiteia maira e Aberahama?

¹⁵ Inara, kare te akakoro anga o te kaikai anga maata e kia akatupu i te manako teitei o tetai. Noatu rai e kua rave a Aberahama raua ko Sara i taua tauta anga maata ra kia teateamamao e kia oronga atu i taua kaikai anga ra, e akamanako ana i akapeea ta Aberahama ra tuatua no te reira: “E tiki matou i tetai manga vai, ei orei i to kotou vaevae, e akaangaroi ua ana kotou ki raro ake i te rakau nei. E ka tiki oki au i tetai manga kai iti, kia maroiroi ake kotou, ka aere ei: i tae mai ei oki kotou ki ko nei ki to kotou nei tavini.” (Genese 18:4, 5) Kua riro taua “manga kai iti” ra ei tetai pokai punua puakatoro matu ma te areto no te varaoa meitaki, te pata, ma te u​—ko tetai kaikai anga tau ia na tetai ariki. Eaa ra te apiiia maira? Me akaariia te akono aroa i te tangata ke ra, ko te apinga maata, me kare ko tei tau kia akaketaketaia, kare ko te memeitaki o te manga e te inu ra, me kare te au ravenga tei orongaia, e te vai atura. Kare te akono aroa i runga i te rauka anga te oronga i te au apinga oko maata. Mari ra, te akatumuia ra ia ki runga i tetai manako anga tikai no te meitaki o etai ke ra e ki runga i te anoano kia rave meitaki kia etai ke ra i te ngai te ka rauka i tetai kia rave. “Meitaki ïa kai anga i te kai kinaki kore anake ra ma te aroa, i te puakatoro matu ma te riri,” ta tetai materi Pipiria i tuatua, e ko te reira te taviri te vaira no te akono aroa tikai i te tangata ke ra.​—Maseli 15:17.

16. Akapeea ta Aberahama akakite i te ariki anga no te au apinga vaerua i tana i rave no nga manuiri ra?

¹⁶ Inara, ka tau katoa tatou kia tamanako, e e tuanga katoa tetai i te pae vaerua no taua tupu anga katoa ra. Na tetai tu kua kite a Aberahama e ko teia nga manuiri e karere no ko mai ia Iehova ra. Te akakiteia maira teia na tana tuatuaanga i te au tuatua: “E taku Atu e, kia kite aroaia mai au e koe na, te anoano nei au, auraka e aere ua e akaruke mai ei i toou nei tavini.”a (Genese 18:3; akaaite ia Exodo 33:20.) Kare a Aberahama i kite i mua akera me e tuatua ta ratou no te akakite mai kiaia e me te aere ua atura ratou na reira. Inara, kua manako ariki aia e, e akatupu anga i ta Iehova akakoro anga te raveia ra. Te akono ra teia aronga i tetai angaanga no ko mai ia Iehova ra. Me ka rauka iaia te rave i tetai tauturu anga i te reira, ka marekaia aia. Kua kite aia e te tau ra te mea meitaki no te au tavini o Iehova, e ka oronga aia i te mea meitaki i raro ake i taua au turanga ra. Na te raveanga i te reira, ka riro ei akameitaki anga i te pae vaerua, me nona uaorai e me no tetai ke atu. Ei tupu anga no te reira, kua akameitaki maataia a Aberahama raua ko Sara no to raua akono aroa i etai ke ra ma te ngakau tae.​—Genese 18:9-15; 21:1, 2.

E Au Tangata Akono Aroa Ra

17. Eaa ta Iehova i umuumu i to Iseraela ra no te au tangata ke e te aronga tei ngere i roto ia ratou ra?

¹⁷ Kare kia akangaropoinaia te akaraanga meitaki o Aberahama ra i te iti tangata no roto mai iaia ra. Kua kapiti katoa te Ture ta Iehova i oronga ki to Iseraela ra i te au apinga no te akaarianga i te akono aroa i te au tangata ke i roto ia ratou ra. “Kia riro ra te tangata ke e noo i o kotou na mei te tangata tupu katoa ia kotou, e aroa oki koe iaia mei te aroa ia koe uaorai; e tangata ke katoa oki kotou i te enua ra i Aiphiti: ko au ko to kotou Atua ra ko Iehova.” (Levitiku 19:34) Kua umuumuia te iti tangata ra kia oronga i te akamanako anga taka ke i te aronga te anoanoia ra te turu anga i te pae kopapa e auraka e akaruke manako kore ua ia ratou ra. I ta Iehova ra akameitaki anga ia ratou ma te maata te mou, i to ratou rekareka anga i ta ratou au umukai, i ta ratou akaangaroi anga i ta ratou au angaanga i te au mataiti Tapati ra, e i etai atu au atianga ke ra, kua tau te iti tangata ra kia maara i te aronga kare a ratou​—te au vaine takaua, te matiroeroe, e te tangata ke.​—Deuteronomi 16:9-14; 24:19-21; 26:12, 13.

18. Eaa te puapinga maata o te akono aroa i te tangata ke ra i te pirianga no te raukaanga te akaperepere e te akameitakianga a Iehova ra?

¹⁸ Te puapinga maata o te takinga meitaki, te oronga ua, e te akono aroa ki etai ke ra, e maata oki ki te aronga tei ngere ra, te kiteia ra i te tu o ta Iehova akono anga i to Iseraela i to ratou kore anga e akono i teia au tu. Kua akataka meitaki a Iehova e ko te takinga meitaki e te oronga ua ki te au tangata ke e te aronga tei ngere ra tei roto ia i te au umuumu anga no tona au tangata kia rauka tana au akameitakianga tamou. (Salamo 82:2, 3; Isaia 1:17; Ieremia 7:5-7; Ezekiela 22:7; Zekaria 7:9-11) I te tuatau te maroiroi ra te iti tangata i te raveanga i teia e etai atu au mea umuumuia ra, kua puapingaia ratou e kua rekareka i te maata o te au apinga kopapa e to te pae vaerua oki. I to ratou riro anga kia maata te rave anga i ta ratou uaorai au angaanga noinoi e te manako kore anga kia akaari i teia au tu takinga meitaki ki te aronga ngere ra, kua tupu kia ratou ta Iehova akaapa anga, e i te openga kua orongaia kia ratou te au tu kino ra.​—Deuteronomi 27:19; 28:15, 45.

19. Eaa ta tatou ka tau kia akamanako maata atu?

¹⁹ Mei teaa ra te puapinga i reira, kia akara matatio tatou ia tatou uaorai kia kite me te akono ra tatou i ta Iehova i manako mai no teia tu! E maata oki teia i teianei tuatau i te tu noinoi e te vaerua tataka ke i roto i teianei ao. Akapeea ra tatou i te akaari anga i te akono aroa ei Kerititiano i roto i tetai ao tataka ke ra? Ko te reira te tumu uriuriia i te atikara te aru mai nei.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

Maara Ainei ia Koe?

◻ Eaa te aiteanga o te tuatua Pipiria tei uriia ra e “akono aroa”?

◻ Na teea au tu a Iehova i riro ei ei akaraanga apa kore ua i te akaarianga i te akono aroa?

◻ Eaa te maata o ta Aberahama ra rave anga i te akono aroa?

◻ Eaa ra ka tau ei te aronga akamori mou katoa ra “kia akamatau rai i te akono aroa”?