Kia Riro ei “Rave Angaanga Kare e Akama Anga”

AKAKITEIA E ANDRÉ SOPPA

Te tupu ra te Tamaki II o te Ao, e te akatupu ra i te tamate anga akataka koreia e te taitaia. Ei tangata akairo i roto i te Vaeau Moana Tiamani tei akanooia i te pae ia Narvik, i Norway, kua kite au i ta te tangata takinokino anga i te tangata. I te po, i roto i te paruru anga o te ara vai, kua taki te tu manea o te au marama tokerau iaku kia akaata oonu tikai no runga i te oraanga. Kua papu iaku e kare te Atua tei anga i te reira au apinga i apa no te tu neneva o te tamaki.

KUA anauia au i te 1923 i roto i tetai vira meangiti o Lassoth (teianei i Porani), i te pae i te arai o Czech, e kua maata mai au ki roto i tetai pamiri pama putaua. E akono ana toku nga metua i te akonoanga Katorika, e e puapinga te akonoanga i roto i to matou oraanga. Inara, i taua taime kua akamata au i te ekoko i taku akonoanga. I roto i to matou vira, te noo ra te au pamiri Porotetani e toru, e kua rikarikaia teia aronga e te aronga Katorika. Kare au i marama e eaa ra teia i tupu ei. I te apii kua apiiia matou i te apii anga akonoanga. Inara i tetai ra i te ui anga au ki tetai orometua kia akamarama mai i te Toru Tai, ko taku pau anga koia oki e tai ngauru papa anga. Noatu rai, kua tupu te reira i toku 17 mataiti tei akapapu i toku oripu anga i te akonoanga. Kua mate te metua o toku mama e tai marama te atea, kare e maata ana te moni a toku mama no te tutaki e rua tuatua tanumanga. No reira kua pati aia i te orometua me ka tika kia tutaki aia iaia a tetai taime. “E au apinga ta to nga metua, kare ainei?” i pau mai aia. “E oko i te reira, e e akapou i te moni no te tanumanga.”

I etai mataiti tokoiti i mua atu i te reira, i muri ake i te tu mai anga a Hitler i te 1933, kare matou i akatikaia i te tuatua i te reo Porani; kua anoanoia matou kia tuatua i te reo Tiamani. Ko tei patoi, me kare tei kore i kite i te reo Tiamani, ma te marie kua ngaro atu​—kua tukunaia atu ki te au puakapa tamamaeanga, tei akakiteia mai kia matou i muri akera. E pera te ingoa o to matou vira kua tauiia ki te ingoa Tiamani, ko Grünfliess. Kua akaruke au i te apii iaku e 14, e no te mea kare au i roto i te akaaerenga Mapu Hitler, kua ngata iaku i te kimi i tetai angaanga. Inara, i te openga ra, kua ariki ia au ei tangata tupaki auri te apiipii ra. I te akamata anga te tamaki, kua tuatua ia te pure i roto i te are pure no Hitler e tana au pupu vaeau Tiamani. Kua umere au me te tuatuaia ra te au pure autu anga mei te reira rai e tetai tua.

Angaanga i Roto i te Vaeau Moana Tiamani

Ia Titema 1941, kua taina au no te Vaeau Moana Tiamani, i te akamata anga o te 1942, kua tukunaia au ki te pae tai i Norway kia angaanga ei tangata akara i te pai. Kua tukunaia matou kia rave i te angaanga tauturu i rotopu ia Trondheim e Oslo, te paruru anga i te au pai te apai aere ra i te au vaeau, te au apinga tamaki, me kare te au apinga. Iaku i te moana kua rongo atu au e rua nga tangata mataro te tuatua ra no runga i te openga o te ao tei totouia i roto i te Pipiria. Kua mataku i te tuatua ua i te reira, kua akakite mai raua kiaku e kapiti ana to raua nga metua ma te Au Kite o Iehova inara kare raua i aru i to raua akaraanga. Ko teia te taime mua i toku rongo anga i te Au Kite o Iehova.

I te openga o te tamaki, kua apainaia atu matou ei aronga mouauri e te Peritane e kua tukunaia ki to Marike kia akaokiia ki Tiamani. Ko tetai ia matou te vaira i teianei to ratou kainga i te ngai Soviet kua tukunaia ki tetai puakapa are auri i Liévin, i te tua tokerau o Varani, kia angaanga i roto i te maina koara. Kua tupu teia ia Aukute 1945. Kua maara iaku i te ui anga ki tetai o toku tangata tiaki Varani e eaa tana akonoanga. E “Katorika,” i nana ei. I te mea e Katorika katoa au, kua ui au kiaia e eaa ta maua i rave kia maua? “Kare e tumu no te tauta anga kia marama. Ko te reira te mataara,” tana pau anga ia. Kiaku e mea auouo e ka tamaki te au tangata e aiteite te akonoanga tetai e tetai.

Tetai Itinga Marama i Roto i te Maina Koara

I toku ra mua i roto i te maina e pera te aronga maina i reira, kua oronga mai a Evans Emiot i tana teniviti naku. No Ohio mai, i Marike, kua noo ana aia i Varani kua roa te tuatau. Kua pukapuka mai aia kiaku i tetai ao ka kore te tamaki. Kua poitirere tikai au i tona tu meitaki. Kare aia i riri mai iaku noatu e e Tiamani au e e Marike aia. Kare maua i aravei akaou ana tae roa i te akamata anga i te 1948 i te oronga anga mai aia kiaku i tetai puka rikiriki te ingoa “The Prince of Peace.” Teia tikai kua kite au i tetai Atua meitaki tei rikarika i te tamaki​—te Atua tikai taku i tamanako iaku e akara ra i te au marama tokerau. Kua aruaru au i te kimi i te akonoanga te apii ra i teia. I te mea kua angaanga a Evans ki tetai tuanga o te maina, kare i rauka iaku i te aravei atu iaia. Kua aere au ki te au pupu akonoanga tukeke i roto i te puakapa are auri, i te ui anga me kua kite ainei ratou i teia puka, inara kare i autu ana.

I te openga ra, ia Aperira 1948, kua akarangatiraia au mei te puakapa are auri e kua riro mai ei tangata angaanga ua. I tera mai Tapati, kua poitirere au i te rongo anga i te ove e tangi ra i runga i te mataara. Mei teaa toku mataora i te kite anga ia Evans! Koia tetai o te pupu Au Kite o Iehova te aao ra i te au kati mei te teniviti te akakite ra i te tumu tuatua o tetai tuatua papuriki. Te Kite te akatangi ra i te ove ko Marceau Leroy, e mema o te Kumiti Manga i Varani i teianei. Kua akaaraveiia au ki tetai tangata Porani tuatua Tiamani ko Joseph Kulczak tona ingoa, tei mamae i roto i te au puakapa tamamaeanga no tona akarongo. Kua pati mai aia iaku kia aere atu ki te uipaanga i taua aiai. Kare au i marama maata i tei tuatuaia, inara i te taaki anga te katoatoa tei tae atu i to ratou rima ki runga, kua ui atu au ki te tangata i te pae mai e eaa ratou i rave ei i te reira. “Ko ratou te aronga ka aere ki Dun­kerque a teia epetoma ki mua kia tutu aere.” “Ka tika ainei kia aru atu au?” i ui atu au. “Ae!” ko te pau anga ia. No reira i tera mai Tapati te tutu aere ra au mei tera are ki tera are. Noatu kare te aronga ta maua i aravei i akatika mai, kua rekareka au iaku uaorai e kare i roa ana te tutu putuputu ra.

Apiianga i te Akatere i Toku Tu

I muri poto mai, kua akamata te Au Kite i te tutu aere i te au ngai te noo ra te au mouauri Tiamani tei akarangatiraia. Kare teia i ngoie noku, no te mea kua kite meitakiia au i reira no toku tu riririri. Me patoi tetai tangata i te manako pakari mai iaku, ka tamataku au iaia, i te na ko anga: “Me kare koe e matakite, ka tupu te manamanata.” Iaku e angaanga ra i roto i te maina, kua moto atu au i tetai tangata tei akakino ia Iehova.

Inara, ma ta Iehova tauturu, kua rauka iaku te taui i toku tu tangata. I tetai ra, ia matou e tutu aere ra i teia au ngai, kua akatupu tetai pupu tangata tei inu maata i te kava i te manamanata ma etai o te Au Kite. Te kite anga i toku tu riririri, kua tauta te au taeake i te tapu iaku no te tomo atu ki roto, inara kua aere mai tetai o te tangata kiaku e kua tatiaeae mai e kua kiriti i tona pereue. Kua eke mai au mei runga i toku patikara, e kua oronga atu kiaia kia mou, e kua tuku au i toku rima ki roto i toku pute. Kua poitirere tikai aia i teia e kua akarongo mai ki taku ka akakite atu. Kua akakite atu au kiaia kia oki ki te kainga e kia moe e i reira e aere ki te tuatua papuriki. Papu rai, i te 3:00 p.m., kua tae mai aia! I te openga ra, kua ariki e 20 mouauri i mua ana i te tuatua. Ko au ra, kua papetitoia au ia Tepetema 1948.

Tetai Papaanga Ki ma te Tutaki Anga

Kua orongaia mai te apainga kiaku kia akono i te au ngai ta matou ka tutu aere e te kimi anga i te au ngai ka rauka ia matou te rave i te au tuatua papuriki. E raukai teia e teretere ana au i tetai taime e 50 kiro mita na runga i toku patikara matini meangiti, i mua ake ka angaanga po ei i roto i te au maina. E oti i te au openga epetoma, kua aere matou ki te ngai na runga i te bus e ka akaeke e rua me kare e a papuritia ma te vaa tuatua. I te au taoni maatamaata, me kitea tetai ngai tau, ka akapapa matou i to matou kiri kakau ei taangaanga ei ngai tu anga no te vaa tuatua. E putuputu te taime, kua aao matou i te kati teniviti ei akakite aere i te tumu tuatua papuriki e kua pati matou i te tangata kia aere mai.

I te 1951 kua aravei au ia Jeannette Chauffour, e Kite no Reims mai. Kua akainangaro maua ia maua uaorai, e tai mataiti i muri mai, ia Me 17, 1952, kua akaipoipo maua. Kua neke atu maua ki Pecquencourt, e taoni maina i te pae ia Douai. Inara, kare i roa ana, kua tupu te manamanata anga i te pae kopapa kiaku. Kua kitea mai e silicosis toku, e maki ao tei akatupuia i te angaanga i roto i te au maina, inara kare e kitea etai angaanga ke naku. No reira, i te 1955, kua patiia maua i te tuatau o te akaputuputuanga pa enua i Nuremberg, Tiamani, kia tauturu i tetai putuputuanga i Kehl, e taoni angaanga meangiti i Rhine, kua rauka ia maua i te aere ki reira. I taua taime, te vaira e 45 papuritia i te putuputuanga. Tere atu i te itu mataiti i te angaanga anga maua ki teia putuputuanga, kua maata mai te numero o te papuritia ki te 95.

Tetai Atu Au Akameitaki Anga Angaanga

I te kiteanga e kua akanoo meitakiia te putuputuanga, kua pati maua i te Taiate no tetai tuku anga angaanga i Varani ei nga painia takake. Ki to maua poitirere anga, kua tukunaia maua ki Paris. Kua ki te au varu marama i pou ia maua i te rekareka maata. I rotopu ia maua, kua rauka ia maua ko Jean­nette te akameitaki anga no te apiianga e 42 apii Pipiria. E rima o ta maua aronga i apii kua papetitoia ia maua i reira, e 11 ke atu tei ariki i te tuatua mou.

I te mea kua noo maua ki Latin Quarter, e putuputu te taime kua aravei maua i te au poropeta mei te Sorbonne. Kua apii tetai poropeta akaangaroi apii anga manako tei rave i te rapakau anga akarongo i te Pipiria e i te openga ra kua riro mai e ko tetai o te Au Kite o Iehova. I tetai ra kua akamata au i tetai uriuri anga Pipiria ki tetai tangata enitinia tei kite meitaki i te au puapii Jesuit. Kua aere mai aia ki to maua apatimani i te ora toru i te avatea e kua akaruke i te ora ngauru i te aiai. Ki to maua poitirere anga, kua oki mai aia ki to maua kainga e tai e te apa ora i muri mai. Kua tuatua ana aia ki tetai tangata Jesuit tei kore i rauka i te pau i tana au uianga no runga i te totou Pipiria. I te ora tai i te popongi, kua oki aia ki te kainga, e kua oki mai i te ora itu i te popongi. Kare i roa ana, kua riro mai aia e ko tetai o te Au Kite o Iehova. Kua riro te kaki anga i te tuatua mou ei akamaroiroi anga ki taku vaine e au.

I muri ake i te tavini anga i Paris, kua patiia mai au kia tavini ei akaaere tutaka no te tua itinga o Varani. E rekareka anga tikai no maua i te atoro i te au putuputuanga reo Varani e te Tiamani, te akamatutuanga i te au taeake. Koi atoro ei i te putuputuanga Rombas, i Lorraine, kua aravei au ia Stanislas Ambroszczak. E tangata Porani aia tei tavini i roto i tetai pai ruku vai Taokotai Anga i te tuatau o te tamaki e kua tamaki ana aia i runga i te au vai Norway. Tei te tua patoi anga maua koi teretere ei i taua moana ra. I teianei e taeake maua te angaanga kapipiti ra i te tavini anga i te Atua, ko Iehova. I tetai atianga i tetai akaputuputuanga i Paris, kua kite au i tetai tangata taku i kite. Ko te tangata rangatira o te puakapa e tangata mouauri au i te tua tokerau o Varani. Mei teaa ra to maua rekareka anga i te angaanga kapipiti anga i te tuatau o te uruoaanga! Ko te reira te mana o te Tuatua a te Atua e kua taui i te au enemi i mua ana e ei taeake e ei oa piri vaitata!

Ma te maromaroa, i muri mai i te 14 mataiti i roto i te angaanga tutaka, kua akamutu au no toku turanga pae kopapa e kino ra. Inara, kua aruaru maua ko taku vaine i te tavini tamou ia Iehova te ka rauka meitaki ia maua. No reira kua rauka mai to maua ngai noo anga e te angaanga i roto i te taoni o Mulhouse, i te tua itinga o Varani, e kua riro mai ei nga painia (e aronga tutu evangeria tamou).

Ko tetai rekareka anga maata tei tupu i te au mataiti koia oki toku o anga ki roto i te angaanga akatu anga i te au Are Uipaanga Patireia. I te 1985, kua patiia mai au kia akaaere i tetai pupu akatu anga are no te itinga o Varani. Na te taangaanga anga i te aronga karape e te tereni anga i te aronga tauturu oronga ua, kua rauka ia matou i te akanoo i tetai pupu tei piri ana ki roto i te akatu anga me kare te akaou anga e tere atu i te 80 are uipaanga, te akariro anga i te reira ei ngai akamori anga tau no Iehova. Mei teaa ra toku rekareka anga, i te 1993, i te angaanga akatu anga i tetai Are Uipaanga Akaputuputuanga e te au Are Uipaanga e rima i Guiana Varani, Marike Apatonga!

Tamou ua Noatu te Au Timataanga

Ka papu iaku i te tuatua e e tere atu i te 50 mataiti o te angaanga teokaratiki, kua ki toku oraanga i te rekareka maata e te au angaanga akameitaki anga. Ma te maromaroa, ia Titema 1995 kua mate taku vaine akaperepere, kua pou iaku e 43 mataiti kiaia. Noatu e tuatau mamae anga teia​—e te mii nei rai au i teia ra​—te oronga maira a Iehova i te maroiroi kiaku, e kua oronga mai toku au taeake tungane e te tuaine i te aroa e te tauturu tei akameangiti mai i te mamae i te au tuatau e topa ra.

Te maara taka meitaki nei rai iaku te au tuatua a tetai taeake akatainuia i tetai akaputuputuanga i Munich, Tiamani, i te 1963. “André,” i nana ei, “auraka koe e uri ki te kaui me kare ki te katau. Kua na roto ana te au taeake i roto i te au puakapa tamamaeanga i te timata anga. Inara tei runga ia tatou kia aere tamou ua atu. Auraka rava tatou e manako maromaroa no tatou uaorai. No reira e rave tamou ua atu!” E akono ua ana au i teia. I teianei noatu kare e rauka iaku i te rave maata no toku maki i te pae kopapa e te pakari nei, kua riro te au tuatua ia Ebera 6:10 ei pumaana anga kiaku: “Kare te Atua i te Atua tuatua-tika kore, ka akangaro atu ei aia i ta kotou angaanga i rave, e to kotou anoano, i tona ingoa.” Ae, ko te angaanga anga i roto i ta Iehova angaanga e akameitaki anga maata roa atu ia ka rauka i tetai. No te 50 mataiti i topa, ko taku akakoroanga, e te vai nei rai, koai oki kia riro ei “rave angaanga kare e akama anga.”​—2 Timoteo 2:15.

[Tutu i te kapi 22]

Te poti taku i angaanga ki runga i te ara vai o Norway

[Tutu i te kapi 23]

Tutu aereanga na runga i te patikara i te tua tokerau i Varani

[Tutu i te kapi 23]

Kua riro te au kiri kakau akapapaia ei ngai tu anga no te vaa tuatua i te oronga anga i te tuatua papuriki

[Au Tutu i te kapi 24]

Ma taku vaine, ko Jeannette, i to maua akaipoipo anga i te 1952