Te Au Pokaikai Tuatua Tai Mate—Eaa ra te Reira ka Akakeu ei ia Koe?
I mua ake ka kiteaia ei te au Pokaikai Tuatua Tai Mate, kua rauka mai te au tataanga taito roa atu o te au Tuatua Epera mei te iva e te ngauru anere mataiti T.N. Ka irinakiia ainei teia au tataanga ei au tataanga tiratiratu o te Tuatua a te Atua, i te mea kua oti meitaki te tataanga o te au Tuatua Epera tere atu i te tai tauatini mataiti i mua atu ana? Kua akakite te Poropeta ko Julio Trebolle Barrera, e mema o te aronga tata pa enua o te au Pokaikai Tuatua Tai Mate, e: “Te oronga maira te Isaiah Scroll [no Qumran mai] i te akapapu anga patoi koreia e ko te tataanga o te irava Pipiria mei tetai tuatau e maata atu i te okotai tauatini mataiti tei tata rimaia e te au tangata kopi ngati Iuda e mea tiratiratu e e tauta anga pakari ia.”
KO TE pokaikai tuatua ta Barrera e taiku ra te ki ra i te katoa anga o te puka o Isaia. I teianei, i roto i tei tere atu i te 200 tataanga Pipiria i kitea ia mai i Qumran, kua akatakaia mai tetai o te au tuanga e ko te au puka katoatoa o te au Tuatua Tapu Epera kare ra te puka o Esetera. Kare mei te Pokaikai Tuatua o Isaia, te akatutuia maira te katoa anga e te au potonga, i to roto ra e iti ua ake i tetai atu puka akatakaia. Ko te au puka Pipiria rongonui i Qumran ko Salamo (e 36 kopi), Deuteronomi (e 29 kopi), e Isaia (e 21 kopi). Ko teia katoa te au puka tei taiku putuputuia i roto i te au Tuatua Tapu Ereni.
Noatu te akatutu maira te au pokaikai tuatua e kare i raveia te au taui anga i roto i te Pipiria, te akaari katoa maira te reira e ki tetai tuanga te vaira te au urianga tukeke o te au irava Pipiria Epera tei taangaangaia e te ngati Iuda i roto i te tuatau o te Iero Rua, ma to te reira au tuke anga. Kare te au pokaikai tuatua pouroa i aiteite ki te tataanga Masorete i te tuatua. Te vaitata ra etai ki te Septuagint Ereni. I mua ana, kua manako ana te aronga kite e ko te tuke anga i roto i te Septuagint e tupu anga tarevake ia me kare e mea maani akakoro uaia e tetai tangata uri. I teianei te akaari maira te au pokaikai tuatua e kua tupu mai te au tuke anga e manganui no te au tu tukeke i roto i te tataanga Epera. Penei ka akamarama teia i tetai au turanga i taiku ei te au Kerititiano mua i te au tataanga Tuatua Tapu Epera te taikuanga i te au tuatua tuke ki te tataanga Masorete.—Exodo 1:5; Angaanga 7:14.
No reira, te oronga mai nei teia au kitea anga o te au pokaikai tuatua Pipiria e te au potonga i tetai tumuanga meitaki no te apiianga i te tataanga o te tataanga Pipiria Epera. Kua akapapu mai te au Pokaikai Tuatua Tai Mate i te puapinga o te Septuagint e te Penetatuku Samaria no te akaaite anga i te tataanga. Te oronga maira te reira i tetai tumu anga kapiti no te aronga uri Pipiria kia akamanako i te au akatanotano anga ki te tataanga Masorete. I tetai au turanga, te akapapu maira te reira i te au tukuanga ikianga a te Kumiti Uri Pipiria Ao Ou kia akanoo i to Iehova ingoa ki te au ngai tei akaateaia mei te tataanga Masorete.
Te au pokaikai tuatua te akataka ra i te au arai anga e te au irinaki anga o te akapupu anga Qumran te akakite meitaki maira e kare e okotai ua tu o te Akonoanga Iuda i to Iesu tuatau. E au peu tuke ta te akapupu anga Qumran mei ta te au Pharisea e te au Sadukea. Penei kua taki atu teia au tuke anga i te pupu e kia akaatea ki roto i te metepara. Kua manako tarevake ratou i roto ia ratou uaorai i te tupu anga o Isaia 40:3 no runga i tetai reo i roto i te metepara i te akariroanga i to Iehova mataara kia tika. Te taiku ra tetai o te au potonga o te pokaikai tuatua ki te Mesia, tona aerenga mai tei manakoia e te aronga tata e te vaitata maira. Kia manako pakariia teia no te mea te taiku ra a Luka e “te tapapa ua ra te au tangata katoa” i to te Mesia aerenga mai.—Luka 3:15.
Te tauturu maira te au Pokaikai Tuatua Tai Mate ia tatou kia marama i te oraanga o te ngati Iuda i te tuatau i tutu aere ei a Iesu. Te oronga maira ratou i te au akakite anga akaaiteite no te apiianga i te reo Epera taito e te tataanga Pipiria. Inara te anoanoia ra kia akara meitakiia te tataanga o te au Pokaikai Tuatua Tai Mate e manganui. I reira, ka rauka mai te au kite anga oonu. Ae, te akakeu tamou ra te kite anga kimikimi anga taito maata roa atu o te 20 anere mataiti i te aronga kite e te aronga apiipii Pipiria ia tatou e tere nei ki roto i te 21 anere mataiti.
[Akameitakianga no te Tataangas i te kapi 7]
Qumran excavations: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.; manuscript: Courtesy of Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem