Tua Oraanga

E Nga Pupu Maua

AKAKITEIA E MELBA BARRY

Ia Tiurai 2, 1999, tei tetai akaputuputuanga maatamaata maua ko taku tane na te Au Kite o Iehova, mei tei akonoia e maua e tauatini ua atu taime i roto i to maua akaipoipoanga e 57 mataiti. Te oronga ra a Lloyd i te tuatua openga o te uruoaanga tapere i Vaii i taua Varaire ra. Ma te poitirere, kua topa aia ki raro. Noatu te au tauta anga i te akaora iaia, kua mate aia.a

MEI teaa te akaperepere i taua au tungane e te au tuaine Kerititiano i Vaii tei takapini mai iaku e te tauturu mai anga iaku kia autu i teia tumatetenga! Kua akakeu a Lloyd i te au oraanga e manganui o ratou, e pera katoa i tetai atu e manganui takapini i te ao.

I roto e vaitata i te rua mataiti mei tona matenga, kua manakonako au no runga i to maua au mataiti akaperepere kapipiti​—e manganui i roto i te angaanga mitinari i te ngai ke e pera katoa i te opati maata i te ao o te Au Kite o Iehova i Brooklyn, New York. Kua maaraara katoa au no runga i toku oraanga mua i Sydney, Autireria, e te au akaaoanga tei aro atu maua ko Lloyd e raukai e kia akaipoipo ia i te tuanga mua o te Tamaki II o te Ao. Inara te mea mua ka akatika mai ana iaku kia akakite e akapeea au i te riro anga mai ei Kite e akapeea au i te aravei anga ia Lloyd i te 1939.

Akapeea Au i te Riro Anga Mai ei Kite

Ko James raua ko Henrietta Jones toku nga metua akono ra. E 14 rai oku mataiti i te akamutu anga au i te apii i te 1932. Tei rotopu te ao i te Taitaia Maata. Kua akamata au i te angaanga ei tauturu i toku pamiri, tei kapiti mai i toku nga teina. I roto ua i te au mataiti, kua rauka iaku tetai angaanga meitaki te tutaki ma tetai au mapu vaine e angaanga ra i raro ake iaku.

I taua taime rai, i te 1935, kua ariki a Mama i te puka Pipiria mei tetai o te Au Kite o Iehova e kare i roa ana kua papu e kua kitea e ia te tuatua mou. Kua manako te katoa anga ia matou e kua nenevaia aia. Inara, i tetai ra, kua kite atu au i te puka rikiriki te ingoa Where Are the Dead? e kua umere tikai no runga i te upoko tuatua. No reira kua tatau muna au i te puka rikiriki. Ko te reira te take taui anga! I te reira taime rai kua akamata au i te aru atu ia Mama ki te uipaanga i rotopu i te epetoma tei tapaia e ko te Apii Akatutu Anga. Kua ki te puka rikiriki te ingoa Model Study​—e toru i te reira i te openga ra​—i te au ui anga e te au pau anga e pera katoa i te au irava kia turu i te au pau anga.

Vaitata i taua taime, i roto ia Aperira 1938, kua atoro atu a Joseph F. Rutherford, e tangata komono mei te opati maata i te ao o te Au Kite o Iehova, ia Sydney. Ko tana tuatua ki te papuriki taku i aere mua atu. Kua manakoia e kia raveia te reira i te Sydney Town Hall, inara kua manuia te aronga patoi no te akakore e auraka kia taangaangaia taua ngai e matou. Mari ra, kua raveia te tuatua i tetai ngai maatamaata i te Sydney Sports Ground. No te akakitekite anga tei raveia e te aronga patoi, kua tae atu etai 10,000, e numero umereia no te mea te vai ua ra e 1,300 Au Kite i Autireria i te reira taime.

Kare i roa i muri mai, kua piri atu au ki roto i te angaanga tutuanga no te taime mua​—e ma te kore te terenianga. I te tae anga to matou pupu ki te ngai tutuanga, kua akakite mai tei arataki ra kiaku, “Ko tera taau are i ko.” Kua ru tikai au e i te vai mai anga te vaine i te ngutupa, kua ui atu au, “Ka tika e kia akakite mai koe e eaa te ora, ine?” Kua aere atu ki roto, kua akara i te ora, e kua oki mai i te akakite mai kiaku. Ko te openga te reira. Kua oki atu au ki te motoka.

Inara, kare au i tuku ana i te au, e kare i roaia te akakite putuputu ra au i te tuatua o te Patireia ki tetai. (Mataio 24:14) I roto ia Mati 1939, kua akatutu au i toku akatapu anga kia Iehova na te papetito angaia ki roto i tetai pa pai o te vaine i te pae mai ia matou, ko Dorothy Hutchings. No te mea kare te au taeake tungane, kare i roa i muri mai i toku papetito angaia, kua orongaia mai kiaku te au apainga o te putuputuanga tei akanooia no te au tane Kerititiano.

Kua akono ua matou i ta matou au uipaanga i roto i te au kainga o tetai ke, inara i tetai taime kua tarau matou i tetai are uipaanga no te au tuatua ki te papuriki. Kua aere mai tetai taeake mapu manea mei te Betela, to matou opati manga, ki ta matou putuputuanga meangiti no te oronga i tetai tuatua. Kare au i kite ana, kua aere mai aia no tetai tumu ke​—te kimi maata tikai no runga iaku. Ae, akapera oki au i te aravei anga ia Lloyd.

Aravei Anga i to Lloyd Pamiri

Kare i roa kua inangaro au i te tavini tamou ia Iehova. Inara, i toku tataanga e kia riro mai ei painia (kia rave i te angaanga tutuanga tamou), kua patiia mai au me ka inangaro au i te tavini i te Betela. No reira i roto ia Tepetema 1939, te marama i akamatai te Tamaki II o te Ao, kua riro mai au ei mema no te pamiri Betela i Strathfield, tetai ngai i Sydney.

I roto ia Titema 1939, kua teretere atu au ki Nu Tireni no tetai uruoaanga. I te mea e no Nu Tireni mai a Lloyd, te aere katoa ra aia ki reira. E tai o maua pai i te teretere anga, e kua akamata maua i te kite meitaki mai ia maua. Kua akapapa a Lloyd e kia aravei au i tona mama e te papa e te au tuaine i te uruoaanga i Wellington e i muri i to ratou kainga i Christchurch.

Araianga i ta Matou Angaanga

I te Maanakai, Tianuare 18, 1941, kua akaoro atu te mana akaaere Commonwealth ki te opati manga i roto i te au limousine kerekere e ono no te rave i te ngai. I te mea e te angaanga ra au ki roto i tetai pia tiaki e te meangiti i mua i te ngai tomo anga ki roto i te Betela, ko au te mea mua tei kite atu ia ratou. I etai 18 ora i mua ana, kua akakiteia mai kia matou no te arai anga, no reira vaitata rai pouroa ta matou au puka e te au pepa akonoia kua akaateaia mei te manga. I te epetoma i aru mai, kua tukunaia e rima au mema o te pamiri Betela, kapiti atu ia Lloyd, ki roto i te are auri.

Kua kite au e ko ta te au taeake i anoano i roto i te are auri ko te au kai pae vaerua. Kia tauturu ia Lloyd, kua manako au i te tata kiaia i “te au reta akainangaro.” Kua akamata au na roto i te tu tataanga o taua reta, inara kua kopi i te katoa anga o te au atikara Punanga Tiaki e kua taina e ko tana tei inangaro ra. I muri ake i te a e te apa marama, kua tukunaia a Lloyd.

Akaipoipo e te Angaanga Tamou

I te 1940, kua atoro mai te mama o Lloyd ia Autireria, e kua akakite atu a Lloyd kiaia e te manakonako ra maua no te akaipoipo. Kua ako atu aia iaia kia patoi i te reira no te mea te vaitata maira te openga o te au mea o teianei ao. (Mataio 24:​3-14) Kua taiku katoa aia i tona au akakoroanga ki tona au taeake, inara i te au taime ravarai, kua tuatua ratou kiaia e auraka e akaipoipo. I te openga ra, i tetai ra ia Peperuare 1942, kua apai marie ua a Lloyd iaku​—ma tetai Au Kite e a tei kore i akakite​—ki te opati retitaia, e kua akaipoipo maua. Kare e au ravenga i reira i Autireria no te Au Kite o Iehova kia rave i te akaipoipo anga.

Noatu kare maua i akatikaia i te rave tamou i ta maua angaanga i Betela ei nga tokorua akaipoipo, kua patiia mai maua me ka inangaro maua i te rave i te angaanga painia takake. Kua ariki mataora maua i ta maua angaanga ki tetai ngai te ingoa ko Wagga Wagga. Te araiia ra rai ta matou angaanga tutuanga e, kare a maua tauturu anga i te pae moni, no reira kua titiri ua maua i to maua taitaia kia Iehova.​—Salamo 55:22.

Kua akaoro maua i tetai patikara tandem ki te au ngai i uta, kua aravei i te au tangata meitaki, kua rauka te pukapuka anga roa kia ratou. Kare te manganui i ariki ana i te apii Pipiria. Inara, kua ariki tikai tetai tangata tiaki toa i ta maua angaanga e rave ra e kua oronga mai i te au ua rakau e te au kai tanutanu i te epetoma tataki tai. I muri ake i te pou anga ia maua e ono marama i Wagga Wagga, kua pati akaouia mai maua ki te Betela.

Kua akaruke te pamiri Betela i te opati i Strathfield ia Me 1942 e kua noo atu ki roto i te au kainga. Kua neke aere ra ratou mei tetai kainga ki tetai i te au epetoma e rua me kare e raukai te kopae i te tarotokaka anga. I te aere atu anga maua ko Lloyd ki Betela i roto ia Aukute, kua kapiti atu maua ki tetai ia ratou i teia au ngai. Ko ta maua angaanga i te ra koia oki kia angaanga ki roto i tetai o te au ngai nenei anga uunaia tei akanooia. I te openga ra, ia Tiunu 1943, kua akaateaia te arai anga o ta matou angaanga.

Akapapa Anga no te Angaanga i te Ngai Ke

I roto ia Aperira 1947 kua orongaia mai kia maua te au pepa tataanga akamata anga kia aere atu ki te Apii Pipiria Punanga Tiaki o Gileada, i South Lansing, New York, U.S.A. I taua taime rai, kua tukunaia maua e kia atoro atu i te au putuputuanga i Autireria kia akamaroiroi ia ratou i te pae vaerua. I muri mai i nga mea marama, kua rauka mai ia maua ta maua pati anga kia aere atu ki te pupu 11 o Gileada. Kua rauka ua ia maua e toru epetoma no te akatikatika i ta maua au mea e kia akapapa i ta maua au apinga. Kua akaruke maua i te pamiri e te au oa i roto ia Titema 1947 e kua aere atu ki New York ma tetai e 15 mei Autireria tei patiia ki taua pupu ra.

Kua tere viviki to matou nga mea marama i te Apii Gileada, e kua rauka mai ia maua ta maua angaanga mitinari i Tiapani. I te mea ka pou te tuatau no te akapapa anga i to maua pepa no te aere atu ki Tiapani, kua tukuna akaouia a Lloyd ei akaaere tutaka o te Au Kite o Iehova. Te au putuputuanga tei orongaia mai kia maua kia atoro te akamata maira mei te oire o Los Angeles e tae atu ki te ngai arai anga o Mexico. Kare o maua motoka, no reira i te au epetoma tataki tai kua apai aroa ua atu te Au Kite ia maua mei tetai putuputuanga ki tetai. Te au ngai tei akanooia ei kotinga maatamaata kua riro ei au tuanga o te au tapere reo Papaa e e toru i te reo Paniora, i roto i nga tapere tataki tai e tai ngauru kotinga!

Ma te viviki, kua tae kia Okotopa 1949, e te aere atura maua ki Tiapani na runga i te pai apai i te aronga vaeau. Kua akanooia tetai tua o te pai no te tane e tetai no te vaine e te tamariki. Okotai ra i mua ake ka tae atu ei maua ki Yokohama, kua o atu matou ki roto i tetai uriia. I te akaraanga kua tama te reira i te reva, i te itinga mai te ra i tera mai ra, ia Okotopa 31, kua kite atu matou ia Maunga Fuji ma tona manea tikai. Mei teaa tetai turou anga mekameka ki ta matou angaanga ou!

Angaangaanga ma te Au Tiapani

Ia matou e vaitata atura ki te uapu, kua kite atu matou e au anere ua atu au tangata rouru kerekere. ‘E aronga maniania tikai!’ i to matou manako anga ia matou e akarongo atura i te maniania. Kua aao te katoatoa i te au tamaka rakau te tangitangi ra i runga i te uapu. I muri mai i tetai po i Yokohama, kua aere atu matou na runga i te rerue ki ta matou ngai mitinari i Kobe. I reira kua tarau a Don Haslett, e oa Gileada tei tae atu ki Tiapani i nga mea marama i mua atu, i tetai kainga mitinari. E are manea tikai e rua taua te tu mei to te Opunga ra​—kare e apinga i roto!

Kia akapapa i tetai roi moe, kua tipu matou i te au mauku roaroa takapini i te aua e kua tuku i te reira ki runga i te taua. I akamata ei to matou oraanga mitinari, ma te kore e apinga mari ra ko ta matou au mea i roto i te kiri. Kua rauka mai ia matou te au koara tutungi, tei tapaia e ko te hibachi, kia oronga mai i te maana e kia tunu ki runga. I tetai po, kua kitea atu e Lloyd nga taeake mitinari, ko Percy raua ko Ilma Iszlaub, ma te kore e apinga i kite. Kua rauka iaia te akaora ia raua na te vai anga i te au maramarama kia aere mai te reva ou e te anuanu. Kua tupu katoa kiaku te kore i kite i tetai apinga iaku e tunutunu ra ki runga i te au koara tutungi. Kua pou te tuatau no te matau meitaki i tetai au apinga!

Te apiianga i te reo ko te tuanga muaia, e kua apii matou i te reo Tiapani e 11 ora i te ra no tetai marama. I muri mai, kua aere atu matou ki roto i ta matou angaanga orometua ma tetai tuatua tataanga tei akapapa ia matou kia akamata. I toku ra mua i vao, kua aravei au i tetai vaine meitaki, ko Miyo Takagi, tei ariki takinga meitaki mai iaku. I te tuatau oki akaou anga, kua tauta ua atu maua ma te tauturu a te au tikitinari reo Tiapani e te Papaa e kua tere meitaki ua atu te apii Pipiria ki mua. I te 1999, koi tae atu ei ki te akatapu anga o te au are manga akamaataia i Tiapani, kua kite akaou au ia Miyo, e pera katoa i tetai atu au taeake akaperepere taku i apii ana. Kua pati te rima ngauru mataiti, te vai nei ratou ei aronga akakitekite maroiroi i te Patireia, te raveanga i tei rauka ia ratou te tavinianga ia Iehova.

I Kobe ia Aperira 1, 1950, kua tae atu etai 180 no te Akamaara i te matenga o Karaiti. Ki to matou poitirere anga, i tera mai popongi kua tae mai e 35 tangata no te kapiti atu ki roto i te angaanga orometua. Kua apai tataki tai te au mitinari e toru me kare e a i teia aronga ou ki roto i te angaanga tavinianga. Kare te aronga o te ngutuare i tuatua mai kiaku​—te vaine ke tei kore i marama meitaki​—mari ra ki te aronga Tiapani tei tae atu ki te Akamaara Anga tei aru atu iaku. Kua tere ua atu te au uriuri anga, inara kare au i marama i ta ratou e tuatua ra. Te mataora nei au i te tuatua e kua tere atu etai o teia aronga ou i roto i te kite e kua rave ua atu i te angaanga tutuanga e tae mai ki teia ra.

E Manganui te Au Akameitakianga e te Au Tukuanga Angaanga

Kua rave ua atu maua i ta maua angaanga tutuanga i Kobe e tae ua atu ki te 1952, i taua taime ra kua tukunaia atu maua ki Tokyo, i reira kua orongaia kia Lloyd te akaaereanga i te opati manga. I taua taime rai, kua taki atu tana au angaanga iaia takapini ia Tiapani e ki tetai atu au enua. I muri mai, i roto i tetai o tana atoro anga ki Tokyo, kua tuatua mai a Nathan H. Knorr no ko mai i te opati maata o te ao kiaku e: “Kua kite ainei koe e ka aere taau tane kiea i roto i tana tere ta tuanga? Ki Autireria e Nu Tireni.” Kua karanga mai aia: “Ka aere koe, me tutaki koe ia koe.” Mei teaa tikai te rekareka anga! I te mea e, kua pou e iva mataiti mei to maua akaruke anga i te kainga.

Kua aru viviki mai te tataanga reta. Kua tauturu mai toku mama iaku kia rauka toku tiketi. Kua angaanga maroiroi maua ko Lloyd i roto i ta maua angaanga, e kare a maua moni no te atoro atu i to maua nga pamiri. No reira e pau anga teia ki taku au pure. Mei taau ka akamanako, kua mataora tikai a Mama i te kite akaou mai iaku. Kua tuatua aia, “Ka akaputu akaou au noou kia oki akaou mai i muri ake i te toru mataiti.” Kua akaruke maua ma te manako anga i te reira, inara e mea mii i te tuatua e, kua takake atu aia i roto ia Tiurai. Mei teaa atura te taokotai akaou anga te manakonako nei au no te kite atu iaia i roto i te ao ou!

Tae mai ki te 1960 kua riro te angaanga mitinari e ko taku angaanga anake, inara kua tae mai tetai reta naku te akamaramaanga: “Ko te akanoonoo anga mei teia ra koia oki e kia rave koe i te pua anga kakau e te auri anga no te katoa anga o te pamiri Betela.” Kua kapiti mai ki to matou pamiri e tatini ua tangata, no reira kua rauka iaku te akono i teia angaanga e pera katoa i taku angaanga mitinari.

I te 1962 kua akapueuia to matou kainga tu Tiapani, e kua oti meitaki tetai Kainga Betela ou e ono taua ki runga i taua ngai ra i tera mai mataiti. Kua ikiia au kia tauturu i te au taeake tungane mapu e te ou i te Betela kia akono meitaki i to ratou au pia e kia tama katoa. Tei matauia, kare te au tamaroa i Tiapani i apiipiiia ana no te rave i tetai apinga i roto i te kainga. Kua manako maataia te apiianga, e kua rave to ratou au mama i te au mea. Kare i roaia kua kite mai ratou e kare au i to ratou mama. Kare i roaia, e manganui tei tere atu ki mua no te akono atu i te au angaanga apaianga ou i roto rai i te akaaerenga.

I tetai tuatau maana vera tikai, kua tutaka mai tetai vaine apiipii Pipiria i to matou au are, e kua kite mai aia iaku e uki ra i te pia pai. Kua tuatua mai aia: “E akakite ki tei akaaere e ka tutaki au i tetai vaine tama kia aere mai e rave i teia angaanga naau.” Kua akamarama atu au kiaia koi ariki ei au i tona manako takinga meitaki, te puareinga ua ra au i te rave i tetai apinga tei orongaia mai kiaku kia rave i roto i ta Iehova akaaerenga.

Tae mai ki teia taime, kua rauka mai ia maua ko Lloyd tetai pati anga kia aere atu ki te pupu 39 o Gileada! Mei teaa atura tetai akameitaki anga i te 1964, i te mataiti 46, kia aere akaou ki te apii! Kua akanooia te apiianga ei tauturu i te aronga e angaanga ra i roto i te au opati manga kia akono i ta ratou au apainga. I muri ake i te apiianga e tai ngauru marama, kua tukuna akaouia maua ki Tiapani. Tae mai ki teia taime, kua tere atu i te 3,000 aronga akakitekite i te Patireia i taua enua ra.

Kua tere viviki tikai te tupu anga e i te tae anga ki te 1972 kua tere atu i te 14,000 Kite, e kua patuia tetai opati manga ou e rima taua i Numazu, i te tua tonga o Tokyo. Mei to matou au are, kua kite meitaki atu maua i te Maunga Fuji. Kua tere atu i te mirioni au makatini i te marama i roto i te reo Tiapani tei neneiia e te matini nenei maatamaata ou. Inara te vaitata maira tetai taui anga no maua.

I te 1974, kua rauka mai ia Lloyd tetai reta mei te opati maata o te Au Kite o Iehova i Brooklyn tei pati iaia kia tavini e ko tetai o te Pupu Akaaere. I te akamata anga kua manako au: ‘Ko teia te openga o to maua oraanga kapipiti. I te mea e e manakonakoanga ki te rangi to Lloyd e e manakonakoanga toku no te enua, kare e roaia atu ka takake maua. Penei kia aere atu a Lloyd ki Brooklyn koia ua.’ Kare i roaia kua akatikatika au i toku manako e kua puareinga i te neke atu maua ko Lloyd ia Mati 1975.

Au Akameitakianga i te Opati Maata

Noatu rai i Brooklyn, tei Tiapani to Lloyd manako ngakau, e kua tuatua ua aia no runga i te au kiteanga tei tupu kia maua i reira. Inara i teianei te vaira te au tuatau no te akamaora anga. No te 24 mataiti i topa o tona oraanga, kua taangaanga maataia a Lloyd no te angaanga tuanga-enua, tei kapiti mai i te teretere anga ki tetai enua i te ao. Kua aru atu au iaia takapini i te ao i tetai taime.

Te atoroanga i to tatou au taeake Kerititiano i tetai atu au enua kua tauturu iaku kia ariki i te au turanga e noo ra te manganui ia ratou e te angaanga ra. Kare rava e ngaropoina iaku te tutu mata o Entellia e tai ngauru mataiti, e tamaine taku i aravei i te tua tokerau o Aperika. Kua inangaro tikai aia i te ingoa o te Atua e kua aaere tataki tai e tai ora e te apa ki te au uipaanga Kerititiano. Noatu te takinokino anga pakari mei tona pamiri, kua akatapu a Entellia iaia uaorai kia Iehova. I te atoro anga maua i tana putuputuanga, te vaira e okotai paropu mori e tautau ra ki runga i te pepa a te vaa tuatua​—me kare ra, kua poiri tikai te ngai uipaanga. I roto i te poiri, e mea reka tikai i te akarongo atu i te imene anga manea a te au taeake tungane e te au tuaine.

Ko tetai akakite anga maata i roto i to maua oraanga kua tupu i roto ia Titema 1998 ko maua ko Lloyd tetai o te tereketi tei aere atu ki te au Uruoaanga Tapere “Ta te Atua Tu Oraanga” i Cuba. Mei teaa te umere ia maua no te tu ariki e te rekareka o te au taeake tungane e te au tuaine i reira no te mea kua atoro atu tetai o te aronga mei te opati maata i Brooklyn ia ratou! Te akaperepere nei au i te au akamaaraara anga e manganui no te aravei anga i taua aronga akaperepere tei akapaapaa maata ma te maroiroi ia Iehova.

I te Kainga ma to te Atua Iti Tangata

Noatu e ko Autireria toku enua, kua inangaro atu au i te au tangata ravarai i te ngai te tukunaia ra au e te akaaerenga a Iehova. Kua tika tikai te reira i Tiapani, e i teianei e kua roa au i Marike e maata atu i te 25 mataiti, te kite nei au e te aiteite nei i konei. I te takake anga taku tane, ko toku manako, kare e kia oki atu ki Autireria, mari ra kia noo ki te Betela i Brooklyn, tei te ngai i tuku mai ei a Iehova iaku.

Tei roto au i toku 80 mataiti. I muri ake i te 61 mataiti i roto i te angaanga orometua tamou, te puareinga nei rai au i te tavini ia Iehova i te ngai tana i manako ra. Kua akono tikai aia iaku. Te akaperepere nei au i te maata atu i te 57 mataiti i roto i te reira kua rauka iaku te kapiti i toku oraanga ma tetai tokorua akaperepere tei inangaro ia Iehova. Te papu nei iaku ta Iehova akameitaki anga tamou ki runga ia maua, e te kite nei au e kare Aia e akangaropoina i ta maua angaanga e te aroa ta maua i akaari no tona ingoa.​—Ebera 6:10.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 25]

Maua ko mama i te 1956

[Tutu i te kapi 26]

Maua ko Lloyd e tetai pupu papuritia Tiapani i te akamata anga o te 1950

[Au Tutu i te kapi 26]

Ma taku vaine apiipii mua i te Pipiria i Tiapani, ko Miyo Takagi, i te 1950 e te 1999

[Tutu i te kapi 28]

Maua ko Lloyd i roto i te angaanga makatini i Tiapani